Tài liệu Giá trị thặng dư tu tưởng mác

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Æt vÊn ®Ò Trong giai ®o¹n tr-íc ®©y, kh«ng riªng g× ë n-íc ta mµ c¶ c¸c n-íc kh¸c thuéc hÖ thèng XHCN, ng-êi ta ®· ®ång nhÊt nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi CNTB phñ nhËn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ c¸c ph¹m trï, quy luËt kinh tÕ tån t¹i vµ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Nh-ng ngµy nay, tr¶i qua thùc tiÔn cµng ngµy chóng ta cµng nhËn thøc râ r»ng: kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng ®èi lËp víi CNXH, ®ã lµ thµnh tùu cña nh©n lo¹i, ®ång thêi nã rÊt cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH vµ kÓ c¶ khi CNXH ®· ®-îc x©y dùng. Mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng th× lu«n g¾n liÒn víi c¸c ph¹m trï vµ c¸c quy luËt kinh tÕ cña nã, trong ®ã cã ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d-. Hay nãi c¸ch kh¸: sù tån t¹i gi¸ trÞ thÆng d- lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ë ViÖt Nam, khi mµ ë ViÖt Nam ta ®ang thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng XHCN nh-ng trong chõng mùc nµo ®ã vÉn tån t¹i thµnh kiÕn víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t- nh©n, t- b¶n, coi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ bãc lét, nhËn thøc nµy kh«ng chØ x¶y ra víi mét sè c¸n bé ®¶ng viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý mµ cßn x¶y ra ngay trong nh÷ng ng-êi trùc tiÕp lµm kinh tÕ t- nh©n ë n-íc ta. Mµ theo nh- lý luËn cña C¸c M¸c, vÊn ®Ò bãc lét nµy l¹i liªn quan ®Õn “ gi¸ trÞ thÆng d-” . ChÝnh v× thÕ,viÖc nghiªn cøu vÒ chÊt vµ l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d- sÏ gióp chóng ta cã nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ con ®-êng ®i lªn x©y dùng CNXH ë ViÖt Nam mµ §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· chän. Tõ viÖc nghiªn cøu ®ã, rót ra ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy lµ cÇn thiÕt. Lªnin ®· tõng ®¸nh gi¸: “ Gi¸ trÞ thÆng d- lµ hßn ®¸ t¶ng trong häc thuyÕt kinh tÕ cña M¸c” , lêi ®¸nh gi¸ nµy cho thÊy nghiªn cøu vÒ gi¸ trÞ thÆng d- lµ mét vÊn ®Ò lín. Víi kiÕn thøc cßn h¹n hÑp, bµi viÕt nµy chØ nªu ra nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña “ gi¸ trÞ thÆng d-” , cïng mét vµi ý nghÜa thùc tiÔn rót ra ®-îc khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy vµ mét sè y kiÕn ®Ó vËn dông “ gi¸ trÞ thÆng d-” trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN ë n-íc ta. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Bµi viÕt ®-îc chia thµnh hai phÇn: PhÇn I : MÆt chÊt vµ mÆt l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d-. PhÇn II : ý nghÜa thùc tiÔn rót ra khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ®èi víi viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp cña chóng ta khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Bµi viÕt ®· ®-îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì cña thÇy gi¸o h-íng dÉn, thviÖn tr-êng vµ nhiÒu tµi liÖu tham kh¶o bæ Ých kh¸c. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Néi dung PhÇn I: MÆt chÊt vµ mÆt l-îng cña gi¸ trÞ th¨ng d-. CÇn ph¶i nghiªn cøu vÒ gi¸ trÞ thÆng d- bëi sù tån t¹i cña gi¸ trÞ thÆng dtrong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN ë n-íc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cã nghiªn cøu vÒ gi¸ trÞ thÆng d- ta míi thÊy râ nh÷ng ®Æc tÝnh phæ biÕn cña s¶n xuÊt vµ ph©n phèi gi¸ trÞ thÆng d- trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó vËn dông häc thuyÕt gi¸ trÞ thÆng d- nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN ë n-íc ta, theo môc tiªu ®· ®-îc §¶ng vµ Nhµ n-íc ta v¹ch ra, lµm d©n giÇu n-íc m¹nh, x©y dùng thµnh c«ng CNXH ë ViÖt Nam. Khi nghiªn cøu vÒ ph¹m trï gi¸ trÞ thÆng d-, M¸c ®· sö dông nhuÇn nhuyÔn ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng ®Ó nghiªn cøu. Ng-êi ®· g¹t bá ®i nh÷ng c¸i kh«ng b¶n chÊt cña vÊn ®Ò rót ra b¶n chÊt cña nã, ®i tõ c¸i chung ®Õn c¸i riªng, tõ trõu t-îng ®Õn cô thÓ vµ ®Æc biÖt lµ viÖc sö dông ph-¬ng ph¸p trõu t-îng ho¸ khoa häc. A. MÆt chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d-. §i tõ sù ph©n tÝch "sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh c¬ b¶n " cïng víi "sù chuyÓn ho¸ søc lao ®éng thµnh hµng ho¸". M¸c ®· chØ râ mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng-êi së h÷u tiÒn vµ ng-êi së h÷u søc lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d-. Tõ ®ã, M¸c ®i ph©n tÝch "qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-", lµm râ b¶n chÊt, nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d-. I. Sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh t- b¶n 1. C«ng thøc chung cña t- b¶n TiÒn lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh l-u th«ng hµng ho¸. ThËt vËy, nÕu g¹t bá ®i néi dung vËt chÊt cña l-u th«ng lµ sù trao ®æi gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau, mµ chØ xÐt tíi h×nh th¸i kinh tÕ cña qu¸ tr×nh l-u th«ng th× tiÒn lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh Êy. Nh-ng ®ång thêi, tiÒn còng lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn cña T- b¶n. Xong b¶n th©n tiÒn kh«ng ph¶i lµ T- b¶n, mµ tiÒn chØ trë thµnh T- b¶n khi nã ®-îc ®-a vµo l-u th«ng víi môc ®Ých ®em l¹i lîi 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nhuËn cho ng-êi së h÷u tiÒn. §Ó lµm râ sù kh¸c nhau gi÷a tiÒn vµ T- b¶n, M¸c ®· ®i ph©n tÝch ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau cña hai c«ng thøc: l-u th«ng hµng ho¸ gi¶n ®¬n H- T -H vµ h×nh th¸i l-u th«ng T - H - T. §iÓm gièng nhau cña hai h×nh th¸i l-u th«ng nµy lµ: - Trong c¶ hai c«ng thøc ®Òu bao gåm hai yÕu tè tiÒn (T) vµ hµng ho¸ (H). - NÕu ®em ph©n chia mçi c«ng thøc thµnh hai giai ®o¹n th× c¶ hai c«ng thøc ®Òu cã hai giai ®o¹n ®«Ý lËp gièng nhau: H- T lµ b¸n vµ T - H lµ mua. Vµ trong c¶ hai c«ng thøc th× ®Òu cã sù xuÊt hiÖn cña ba bªn, trong ®ã mét ng-êi chØ b¸n, mét ng-êi chØ mua, vµ ng-êi thø ba th× lÇn l-ît mua vµ b¸n. Vµ ®iÓm kh¸c nhau cña chóng lµ: - Tr×nh tù hai giai ®o¹n ®èi lËp( mua vµ b¸n) trong hai c«ng thøc l-u th«ng lµ ®¶o ng-îc nhau. Víi c«ng thøc H-T-H lµ b¸n tr-íc, mua sau, tiÒn chØ ®ãng vai trß trung gian. Cßn víi c«ng thøc T-H-T th× mua tr-íc, b¸n sau, vai trß trung gian thuéc vÒ hµng ho¸. - Trong c«ng thøc l-u th«ng T-H-T, tiÒn cuèi cïng ®-îc chuyÓn thµnh hµng ho¸, do ®ã tiÒn bÞ chi tiªu h¼n. Ng-îc l¹i, trong h×nh th¸i T-H-T, tiÒn ®-îc chi ra ®Ó mua råi ®-îc thu l¹i sau khi b¸n, nh- vËy tiÒn trong c«ng thøc nµy chØ ®-îc øng ra mµ th«i. Tãm l¹i, gi¸ trÞ sö dông lµ môc ®Ých cuèi cïng cña vßng chu chuyÓn T-H-T. Cßn ®éng c¬, môc ®Ých cña vßng chu chuyÓn TH-T lµ b¶n th©n gi¸ trÞ trao ®æi. Trong l-u th«ng T-H-T, ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi ®Òu lµ tiÒn, chóng kh«ng kh¸c nhau vÒ mÆt chÊt. Do ®ã, qu¸ tr×nh vËn ®éng nµy d-êng nh- lµ mét viÖc thõa, v× nã lµ viÖc ®æi mét vËt ®Ó lÊy mét vËt gièng hÖt. Mµ nh- ta ®· biÕt, mét mãn tiÒn chØ cã thÓ kh¸c nhau víi mét mãn tiÒn kh¸c vÒ mÆt sè l-îng, nªn ®Ó qu¸ tr×nh T-H-T cã ®-îc c¸i néi dung cña nã th× cÇn cã sù kh¸c nhau vÒ l-îng tiÒn ë ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi. KÕt qu¶ lµ qua l-u th«ng, gi¸ trÞ( tiÒn) ®-îc øng ra tr-íc ®ã kh«ng nh÷ng ®-îc b¶o tån mµ cßn tù t¨ng thªm gi¸ trÞ. ChÝnh sù vËn ®éng Êy ®· biÕn gi¸ trÞ( tiÒn) ®ã thµnh t- b¶n. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Môc ®Ých cña qu¸ tr×nh l-u th«ng T-H-T, lµ gi¸ trÞ sö dông, tøc lµ nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh. Nh- vËy, qu¸ tr×nh nµy lµ h÷u h¹n, nã sÏ kÕt thóc khi nhu cÇu nµo ®ã ®-îc tho¶ m·n. Ng-îc l¹i, môc ®Ých khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh l-u th«ng theo c«ng thøc T-H-T lµ lµm t¨ng gi¸ trÞ øng tr-íc ®ã. ChØ riªng ®iÒu nµy th«i ®· khiÕn sù vËn ®éng cña t- b¶n theo c«ng thøc T-H-T lµ kh«ng cã giíi h¹n. Tõ ph©n tÝch trªn, M¸c ®· ph©n biÖt mét c¸ch râ rµng tiÒn th«ng th-êng vµ tiÒn lµ t- b¶n. TiÒn th«ng th-êng chØ ®ãng vai trß trung gian trong l-u th«ng, råi l¹i trë l¹i l-u th«ng, tù duy tr× vµ sinh s«i n¶y në trong l-u th«ng, quay trë vÒ d-íi d¹ng ®· lín lªn vµ kh«ng ngõng b¾t ®Çu l¹i còng mét vßng chu chuyÓn Êy, T-T', tiÒn ®Î thµnh tiÒn( theo lêi ph¸i träng th-¬ng) T-H-T', míi nh×n th× nã lµ c«ng thøc vËn ®éng cña riªng t- b¶n th-¬ng nghiÖp, nh-ng ngay c¶ t- b¶n c«ng nghiÖp vµ t- b¶n cho vay còng vËn ®éng theo c«ng thøc nµy.T- b¶n c«ng nghiÖp còng lµ tiÒn ®-îc chuyÓn ho¸ thµnh hµng ho¸ th«ng qua s¶n xuÊt, råi l¹i chuyÓn ho¸ trë l¹i thµnh mét sè tiÒn lín h¬n b»ng viÖc b¸n hµng ho¸ ®ã. T- b¶n cho vay th× l-u th«ng T-H-T' ®-îc biÓu hiÖn d-íi d¹ng thu ng¾n l¹i lµ T-T', mét sè tiÒn thµnh mét sè tiÒn lín h¬n. Nh- vËy, T-H-T' thùc sù lµ c«ng thøc chung cña t- b¶n. Nh-ng sù vËn ®éng theo c«ng thøc chung T-H-T' nµy m©u thuÉn víi tÊt c¶ c¸c quy luËt vÒ b¶n chÊt cña hµng ho¸, gi¸ trÞ, tiÒn vµ b¶n th©n l-u th«ng. 2. Nh÷ng m©u thuÉn cña c«ng thøc chung: Trong l-u th«ng cã thÓ cã hai tr-êng hîp x¶y ra: mét lµ trao ®æi tu©n theo quy luËt gi¸ trÞ( trao ®æi ngang gi¸); hai lµ trao ®æi kh«ng tu©n theo quy luËt gi¸ trÞ ( trao ®æi kh«ng ngang gi¸). - NÕu trao ®æi ngang gi¸, th× gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng thÓ sinh ra tõ hµnh vi mua ( T-H) hoÆc hµnh vi b¸n( H-T), tøc lµ tõ lÜnh vùc l-u th«ng, v× nÕu mua, b¸n ngang gi¸ th× chØ cã sù thay ®æi h×nh th¸i tõ tiÒn sang hµng ho¸, råi tõ hµng trë l¹i thµnh tiÒn, sè tiÒn øng ra b»ng sè tiÒn thu l¹i sau khi b¸n. VËy, ë tr-êng hîp nµy kh«ng cã sù h×nh thµnh gi¸ trÞ thÆng d-. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - NÕu trao ®æi ngang gi¸: cã thÓ cã hai gi¶ thiÕt, mét lµ ng-êi b¸n b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña chóng( b¸n ®¾t), vµ hai lµ ng-êi b¸n b¸n hµng ho¸ d-íi gi¸ trÞ cña chóng( gi¸ rÎ). Trong gi¶ thiÕt "b¸n ®¾t": hµng ho¸ ®-îc b¸n víi gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã, khi ®ã ng-êi b¸n ®-îc mét kho¶n lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ trÞ thùc cña hµng ho¸, cßn ng-êi mua bÞ thiÖt mét kho¶n ®óng b»ng gi¸ trÞ mµ ng-êi b¸n ®-îc lîi. Trong gi¶ thiÕt "b¸n rÎ": hµng ho¸ ®-îc b¸n víi thÊp h¬n so víi gi¸ trÞ cña nã, th× ng-êi mua ®-îc lîi mét kho¶n lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thùc vµ gi¸ trÞ b¸n cña hµng ho¸, cßn ng-êi b¸n bÞ thiÖt mét gi¸ trÞ ®óng b»ng gi¸ trÞ mµ ng-êi mua ®-îc lîi. Nh- vËy, trong c¶ 2 gi¶ thiÕt trªn, th× nÕu ng-êi nµy ®-îc lîi th× ng-êi kia bÞ thiÖt, nh-ng tæng gi¸ trÞ cña hµng ho¸( trong qu¸ tr×nh l-u th«ng ®ã) vÉn kh«ng t¨ng lªn. V× vËy, c¶ trong tr-êng hîp nµy còng kh«ng diÔn ra sù h×nh thµnh gi¸ trÞ thÆng d-. Nh×n vµo c«ng thøc chung cña t- b¶n, ta thÊy chØ cã hµnh vi mua vµ b¸n, tøc lµ chØ cã l-u th«ng, nh-ng thùc tÕ l¹i cã gi¸ trÞ thÆng d-. Mµ theo ph©n tÝch trªn, gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng sinh ra trong l-u th«ng. Nh- vËy, gi¸ trÞ thÆng dvõa kh«ng thÓ sinh ra trong l-u th«ng l¹i võa kh«ng thÓ sinh ra ngoµi qu¸ tr×nh l-u th«ng. Nã ph¶i sinh ra trong l-u th«ng vµ ®ång thêi kh«ng ph¶i trong l-u th«ng. Vµ theo M¸c, ®ã chÝnh lµ m©u thuÉn cña c«ng thøc chung. §Ó gi¶i thÝch m©u thuÉn nµy, th× chØ cßn mét gi¶ thiÕt lµ: ng-êi së h÷u tiÒn ph¶i mua ®-îc mét thø hµng ho¸(H) ®Æc biÖt, mµ khi tiªu dïng nã sÏ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d-, vµ thø hµng ho¸ ®Æc biÖt ®ã chÝnh lµ hµng ho¸ søc lao ®éng. 3. Hµng ho¸ - søc lao ®éng: (a) Søc lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn t¹o ra hµng ho¸: Chóng ta hiÓu, søc lao ®éng ( hay n¨ng lùc lao ®éng): lµ toµn bé n¨ng lùc thÓ chÊt vµ tinh thÇn tån t¹i trong mét c¬ thÓ, trong mét con ng-êi ®ang sèng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vµ ®-îc ng-êi ®ã ®em ra vËn dông mçi khi s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ sö dông nµo ®ã. Nh-ng ®Ó ng-êi së h÷u tiÒn cã thÓ mua ®-îc søc lao ®éng víi t- c¸ch lµ hµng ho¸ th× søc lao ®éng ph¶i cã hai ®iÒu kiÖn sau ®Ó trë thµnh hµng ho¸: - Mét lµ: ng-êi lao ®éng lµ ng-êi tù do së h÷u n¨ng lùc lao ®éng cña m×nh, th©n thÓ m×nh, vµ chØ b¸n søc lao ®éng ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Bëi v×, søc lao ®éng chØ cã thÓ xuÊt hiÖn trªn thÞ tr-êng víi t- c¸ch lµ hµng ho¸, khi nã ®-îc ®-a ra thÞ tr-êng, tøc lµ b¶n th©n ng-êi cã søc lao ®éng ®ã, ®em b¸n nã. Mµ muèn vËy, th× ng-êi ®ã ph¶i ®-îc hoµn toµn tù do vÒ th©n thÓ, tù do së h÷u n¨ng lùc lao ®éng cña m×nh. Ng-êi së h÷u søc lao ®éng bao giê còng ph¶i b¸n søc lao ®éng Êy trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mµ th«i, v× nÕu anh ta b¸n h¼n søc lao ®éng ®ã trong mét lÇn th× anh ta sÏ tù b¸n b¶n th©n m×nh, vµ tõ chç lµ mét ng-êi tù do anh ta sÏ trë thµnh ng-êi n« lÖ. - Hai lµ: ng-êi lao ®éng kh«ng cßn t- liÖu s¶n xuÊt nµo kh¸c, buéc ph¶i ®em b¸n chÝnh søc lao ®éng cña m×nh ®Ó tån t¹i. Bëi v×, khi mét ng-êi cßn cã nh÷ng hµng ho¸ kh¸c( t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c) ®Ó b¸n th× anh ta sÏ kh«ng ®em b¸n søc lao ®éng cña m×nh. Do vËy, chØ khi ng-êi lao ®éng kh«ng cßn t- liÖu s¶n xuÊt nµo kh¸c, th× hä buéc ph¶i ®em b¸n chÝnh søc lao ®éng cña m×nh ®Ó tån t¹i, vµ chØ khi ®ã hµng ho¸ søc lao ®éng míi xuÊt hiÖn trªn thÞ tr-êng. Khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸, nã còng cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông, nh-ng nã lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt, v× vËy, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña nã cã nh÷ng nÐt ®Æc thï so víi nh÷ng hµng ho¸ kh¸c. (b) Hai thuéc tÝnh cña hµng ho¸ lao ®éng: * Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ lao ®éng: Gi¸ trÞ cña søc lao ®éng còng gièng nh- bÊt kú mét hµng ho¸ nµo kh¸c, ®-îc quyÕt ®Þnh bëi sè thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt ra thø s¶n phÈm ®Æc biÖt Êy. Mµ søc lao ®éng l¹i g¾n liÒn víi c¬ thÓ sèng. Do ®ã, viÖc s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng còng bao hµm viÖc duy tr× cuéc sèng cña con ng-êi ®ã. Muèn duy tr× cuéc sèng cña b¶n th©n m×nh, con 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng-êi cÇn cã mét sè t- liÖu sinh ho¹t nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c, sè l-îng cña nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt Êy, còng nh- ph-¬ng thøc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®ã, ë mçi ng-êi, nhãm ng-êi lao ®éng kh¸c nhau, do c¸c yÕu tè lÞch sö, tinh thÇn, nªn gi¸ trÞ cña søc lao ®éng cßn mang tÝnh chÊt tinh thÇn, thÓ chÊt vµ lÞch sö. Nh-ng ng-êi së h÷u søc lao ®éng cã thÓ chÕt ®i, do vËy, muèn cho ng-êi Êy kh«ng ngõng xuÊt hiÖn trªn thÞ tr-êng hµng ho¸ søc lao ®éng, th× ng-êi b¸n søc lao ®éng Êy ph¶i trë nªn vÜnh cöu, b»ng c¸ch sinh con ®Î c¸i. Nh÷ng søc lao ®éng ®ang biÕn mÊt khái thÞ tr-êng v× hao mßn hay chÕt ®i ph¶i ®-îc thay thÕ b»ng søc lao ®éng míi. V× vËy, tæng sè nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho viÖc s¶n xuÊt ra søc lao ®éng bao gåm c¶ nh÷ng t- liÖu cho nh÷ng ng-êi thay thÕ ®ã, tøc lµ cho con c¸i cña nh÷ng ng-êi lao ®éng. Muèn ng-êi lao ®éng cã kiÕn thøc vµ cã thãi quen khÐo lÐo trong mét ngµnh lao ®éng nhÊt ®Þnh, th× cÇn ph¶i tèn mét sè nhiÒu hay Ýt chi phÝ ®Ó ®µo t¹o. Chi phÝ ®µo t¹o nµy l¹i lµ kh¸c nhau tuú theo tÝnh chÊt phøc t¹p cña lao ®éng. Vµ chi phÝ nµy còng gia nhËp vµo tæng sè nh÷ng gi¸ trÞ ®-îc chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra søc lao ®éng. VËy gi¸ trÞ cña hµng ho¸ søc lao ®éng bao gåm: - Gi¸ trÞ cña nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt ®Ó t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n. - Gi¸ trÞ nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho gia ®×nh ng-êi c«ng nh©n ( cho nh÷ng ng-êi thay thÕ cña anh ta) - Chi phÝ ®µo t¹o ng-êi c«ng nh©n tuú theo tÝnh chÊt phøc t¹p cña ng-êi lao ®éng ®-îc ®µo t¹o. * Gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng: Hµng ho¸ søc lao ®éng cã ®iÓm gièng vµ ®iÓm kh¸c hµng ho¸ th«ng th-êng. §iÓm gièng lµ ë chç: hµng ho¸ th«ng th-êng vµ hµng hãa søc lao ®éng ®Òu cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh cña ng-êi mua nã. §iÓm kh¸c lµ ë chç: nÕu nh- hµng ho¸ th«ng th-êng khi ®em sö dông th× c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu bÞ tiªu hao theo thêi gian, th× ng-îc l¹i, hµng 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ho¸ søc lao ®éng khi ®em sö dông, gi¸ trÞ sö dông cµng t¨ng do ng-êi c«ng nh©n tÝch luü ®-îc kinh nghiÖm s¶n xuÊt Vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng chØ thÓ hiÖn ra trong qu¸ tr×nh tiªu dïng søc lao ®éng. ChÝnh trong qu¸ tr×nh Êy, søc lao ®éng t¹o ra mét l-îng gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ b¶n th©n nã, tøc lµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-. II. S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng dSau khi ng-êi sö h÷u tiÒn ®· mua ®-îc søc lao ®éng cña ng-êi së h÷u søc lao ®éng, th× ng-êi ®ã tiÕn hµnh tiªu dïng søc lao ®éng. Mµ viÖc tiªu dïng søc lao ®éng lµ lao ®éng. Nªn ng-êi mua søc lao ®éng tiªu dïng cña søc lao ®éng chØ thÓ hiÖn ra trong qu¸ tr×nh tiªu dïng søc lao ®éng, tøc lµ qu¸ tr×nh lao ®éng, vµ trong qu¸ tr×nh Êy søc lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-. Do ®ã, khi ®i nghiªn cøu vÒ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d-, ta sÏ b¾t ®Çu nghiªn cøu tõ qu¸ tr×nh lao ®éng. 1. Qu¸ tr×nh lao ®éng: Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, cã ý thøc cña con ng-êi t¸c ®éng vµo tù nhiªn b¾t tù nhiªn phôc vô lîi Ých cña m×nh. Nh- vËy th× qu¸ tr×nh lao ®éng sÏ lµ sù kÕt hîp cña 3 yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh lao ®éng, v× søc lao ®éng g¾n víi con ng-êi, mµ con ng-êi lu«n s¸ng t¹o ra t- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng, ®ång thêi sö dông chóng ®Ó phôc vô lîi Ých cña m×nh. ë ®©y, ta cÇn ph©n biÖt gi÷a søc lao ®éng vµ lao ®éng. NÕu nh- nãi ®Õn søc lao ®éng lµ míi chØ nãi ®Õn kh¶ n¨ng lao ®éng cña con ng-êi, th× nãi ®Õn lao ®éng lµ nãi ®Õn viÖc tiªu dïng søc lao ®éng, lµ nãi ®Õn viÖc dïng søc lao ®éng kÕt hîp víi ®èi t-îng vµ t- liÖu lao ®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. - §èi t-îng lao ®éng: lµ nh÷ng vËt mµ con ng-êi t¸c ®éng vµo trong qu¸ tr×nh lao ®éng. Cã thÓ chia nã thµnh 2 lo¹i: Mét lµ, lo¹i cã s½n trong tù nhiªn nh- ®Êt ®ai, c¸c nguån thuû s¶n, l©m s¶n… Hai lµ, lo¹i ®· tr¶i qua chÕ biÕn, th-êng tån t¹i d-íi d¹ng nguyªn, nhiªn, vËt liÖu. - T- liÖu lao ®éng bao gåm: c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng yÕu tè vËt chÊt phôc vô trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh-: kho tµng, bÕn b·i, 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®-êng giao th«ng, th«ng tin, ®iÖn n-íc… tøc lµ c¸c c¬ së h¹ tÇng kü thuËt. Trong ®ã, c«ng cô lao ®éng lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp vµo ®èi t-îng lao ®éng( nh- m¸y mãc…), nã lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt cña t- liÖu lao ®éng, mµ M¸c gäi nã lµ hÖ thèng “ x-¬ng cèt” cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. ViÖc ph©n biÖt gi÷a ®èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng còng chØ lµ t-¬ng ®èi mµ th«i. §èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt hîp thµnh t- liÖu s¶n xuÊt, do ®ã, cã thÓ nãi r»ng: qu¸ tr×nh lao ®éng lµ sù kÕt hîp cña hai yÕu tè: søc lao ®éng vµ t- liÖu s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, søc lao ®éng kÕt hîp víi dông cô lao ®éng t¸c ®éng vµo ®èi t-îng lao ®éng vµ chuyÓn toµn bé gi¸ trÞ cña nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt ®ã vµo s¶n phÈm ®-îc t¹o ra. §i tõ c¸i chung lµ viÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh lao ®éng, M¸c ®· ®i ®Õn ph©n tÝch qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- d-íi CNTB. 2.S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-: §Ó hiÓu râ h¬n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- d-íi CNTB, ta h·y xem vÝ dô víi nh÷ng gi¶ ®Þnh khoa häc mµ M¸c ®· ®-a ra nh- sau: Víi ph-¬ng ph¸p trõu t-îng ho¸ trong nghiªn cøu, M¸c ®· ®-a ra c¸c gi¶ ®Þnh khoa häc: - NÒn kinh tÕ t- b¶n chØ lµ nÒn kinh tÕ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. - Gi¸ c¶ kh«ng thay ®æi - Kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th-¬ng. VÝ dô nh- trong s¶n xuÊt sîi, nhµ t- b¶n ®· mua( gi¶ ®Þnh theo ®óng gi¸ trÞ) 1kg b«ng gi¸ 1 ®«ng; hao mßn m¸y mãc ®Ó kÐo 5kg b«ng thµnh 5 kg sîi lµ 1 ®ång; tiÒn c«ng lao ®éng trong 1 ngµy 8 giê lµ 4 ®ång; cø 4 giê th× ng-êi c«ng nh©n kÐo ®-îc 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi; NÕu s¶n xuÊt 5 kg sîi th× nhµ t- b¶n sÏ ph¶i ®øng tr-íc mét sè tiÒn lµ 10 ®ång. §Ó s¶n xuÊt ra 5 kg sîi th× cÇn ph¶i cã 5 kg b«ng vµ sù hao mßn cña m¸y mãc, vµ khi 5 kg sîi ®-îc s¶n xuÊt ra th× kh«ng cã nghÜa lµ gi¸ trÞ cña 5 kg b«ng vµ phÇn m¸y mãc hao mßn bÞ mÊt ®i, mµ phÇn gi¸ trÞ ®ã ®-îc chuyÓn 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nguyªn vÑn vµo gi¸ trÞ cña 5 kg sîi. Nh- vËy, gi¸ trÞ cña nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt: 5 kg b«ng vµ hao mßn m¸y mãc ®-îc biÓu hiÖn b»ng 6 ®ång, lµ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh gi¸ trÞ cña 5 kg sîi. Chó ý lµ, ng-êi ta chØ chi phÝ mét thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt x· héi nhÊt ®Þnh mµ th«i, v× vËy, dï nhµ t- b¶n cã sö dông nh÷ng t- liÖu gi¸ trÞ s¶n xuÊt nµo mµ cã gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ 6 ®ång nh- trªn ®i n÷a, th× gia nhËp vµo gi¸ trÞ cña 5 kg sîi còng chØ cã 6 ®ång, tøc lµ sè lao ®éng x· héi cÇn thiÕt cña nÒn s¶n xuÊt mµ th«i. B©y giê chóng ta ph¶i xem xÐt phÇn gi¸ trÞ mµ lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n ®· kÕt hîp vµo b«ng. Gi¶ ®Þnh lµ muèn s¶n xuÊt mét l-îng trung b×nh nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt hµng ngµy cho mét ng-êi lao ®éng th× mÊt 4 giê lao ®éng trung b×nh, vµ gi¶ ®Þnh r»ng 4 giê lao ®éng trung b×nh ®· ®-îc vËt ho¸ trong 4 ®ång. ViÖc nhµ t- b¶n tr¶ 4 ®ång cho mét ngµy lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n lµ ®óng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, lao ®éng kh«ng ngõng chuyÓn ho¸ tõ h×nh th¸i ho¹t ®éng sang h×nh th¸i tån t¹i, tõ h×nh th¸i vËn ®éng sang h×nh th¸i vËt thÓ. Nh- vËy, 4 giê lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, vËn ®éng kÐo sîi sÏ biÓu hiÖn ra trong mét l-îng sîi nhÊt ®Þnh lµ 5 kg sîi. Do ®ã, thµnh phÇn gi¸ trÞ do lao ®éng x· héi cÇn thiÕt, vµ chØ lµ l-îng vËt chÊt ho¸ cña sè giê lao ®éng x· héi ®ã mµ th«i. Theo gi¶ ®Þnh trªn, 4 giê lao ®éng x· héi cÇn thiÕt nµy ®-îc vËt ho¸ trong 4 ®ång, vµ theo gi¶ ®Þnh ban ®Çu, cø 4 giê th× ng-êi c«ng nh©n kÐo ®-îc 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi, vËy chÝnh viÖc kÐo sîi ®· g¾n thªm vµo b«ng mét gi¸ trÞ lµ 4 ®ång. B©y giê, h·y xem tæng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm - 5kg sîi Êy. Gi¸ trÞ cña 5 kg sîi bao gåm gi¸ trÞ cña 5 kg b«ng lµ 5 ®ång; víi hao mßn m¸y mãc ®Ó chuyÓn 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi lµ 1 ®ång; vµ 4 giê lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n kÐo sîi biÓu hiÖn lµ 4 ®ång. VËy gi¸ trÞ cña 5 kg sîi lµ 10 ®ång. §Õn ®©y ta thÊy, gi¸ trÞ cña s¶n phÈm b»ng gi¸ trÞ cña t- b¶n øng tr-íc. Gi¸ trÞ øng tr-íc kh«ng t¨ng thªm, do ®ã, kh«ng s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-, vµ tiÒn kh«ng biÕn thµnh t- b¶n. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Hµng ngµy, muèn t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng cña m×nh, ng-êi c«ng nh©n ph¶i t¹o ra mét gi¸ trÞ hµng ngµy lµ 4 ®ång(nh- gi¶ ®Þnh), c¸i mµ ng-êi c«ng nh©n thùc hiÖn ®-îc b»ng c¸ch lao ®éng mçi ngµy 4 giê nh-ng ®iÒu ®ã l¹i kh«ng lµm cho anh ta mÊt kh¶ n¨ng cã thÓ lao ®éng mçi ngµy 8 giê hay nhiÒu h¬n n÷a. Bëi vËy, khi ®· mua søc lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n víi gi¸ 4 ®ång(®-îc cho lµ ngang gi¸) cho mét ngµy lao ®éng 8 giê, th× nhµ t- b¶n cã quyÒn tiªu dïng søc lao ®éng ®ã, hay cã thÓ b¾t ng-êi c«ng nh©n ®ã lao ®éng trong c¶ 8 giê. Nªn nÕu tiÕp tôc s¶n xuÊt thªm 5 kg sîi n÷a th× nhµ t- b¶n chØ ph¶i bá thªm tiÒn ®Ó mua 5 kg b«ng vµ tiÒn hao mßn m¸y mãc, mµ kh«ng ph¶i tr¶ thªm tiÒn c«ng cho c«ng nh©n kÐo sîi. VËy tæng sè tiÒn nhµ t- b¶n øng tr-íc ®Ó s¶n xuÊt ra 10 kg sîi lµ: 10 ®ång cho 10 kg b«ng; hai ®ång cho hao mßn m¸y mãc; 4 ®ång ®Ó thuª c«ng nh©n; tæng céng lµ 16 ®ång. Mµ gi¸ trÞ cña 10 kg sîi lµ: 20 ®ång. NÕu nhµ t- b¶n b¸n 10 kg sîi (®óng gi¸ trÞ) víi gi¸ 20 ®ång th× thu ®-îc l-îng gi¸ trÞ thÆng d- lµ 4 ®ång. Nh- thÕ tiÒn ®· ®-îc biÕn thµnh t- b¶n. VÝ dô trªn cho thÊy, t- liÖu cña s¶n xuÊt chØ chuyÓn gi¸ trÞ sang s¶n phÈm míi chø kh«ng lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®ã, tøc lµ kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-. Cßn søc lao ®éng míi lµ nh©n tè t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n nã, phÇn lín h¬n ®ã lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng ®-îc tr¶ c«ng cña ng-êi c«ng nh©n, vµ chÝnh lµ gi¸ trÞ thÆng d-. T- b¶n øng tr-íc cña nhµ t- b¶n trªn ®-îc chia lµm hai bé phËn. Mét lµ, bé phËn t- b¶n ®-îc chia ra ®Ó mua t- liÖu s¶n xuÊt ®-îc coi lµ t- b¶n biÕn, ký hiÖu lµ C. Hai lµ, bé phËn t- b¶n chi ra ®Ó mua søc lao ®éng ®-îc gäi lµ t- b¶n kh¶ biÕn, ký hiÖu lµ v, bé phËn t- b¶n nµy còng chØ lµ mét sè tiÒn nh- t- b¶n chi ra ®Ó mua t- liÖu s¶n xuÊt, nh-ng nhê mua ®-îc søc lao ®éng lµ lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt mµ khi tiªu dïng nã t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-, nªn trë thµnh l-îng kh¶ biÕn. ViÖc ph©n chia t- b¶n thµnh t- b¶n bÊt biÕn vµ t- b¶n kh¶ biÕn cµng chØ râ nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d- lµ søc lao ®éng cña c«ng nh©n chø kh«ng ph¶i lµ m¸y mãc hay t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Còng qua vÝ dô trªn, chóng ta thÊy ngµy lao ®éng cña ng-êi c«ng nh©n ®-îc chia thµnh hai phÇn, mét phÇn lµ thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt(®Ó t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng), mét phÇn lµ thêi gian lao ®éng thÆng d- (phÇn thêi gian t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-). Cã hai ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-, ®ã lµ: s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- tuyÖt ®èi vµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi. (a) Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- tuyÖt ®èi: §©y lµ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- b»ng c¸ch kÐo dµi ngµy lao ®éng hoÆc lµ t¨ng c-êng ®é lao ®éng, trong khi gi¸ trÞ søc lao ®éng vµ thêi gian lao ®éng tÊt yÕu kh«ng thay ®æi, nhê ®ã kÐo dµi thêi gian lao ®éng thÆng d-. KÐo dµi ngµy lao ®éng hay t¨ng c-êng ®é lao ®éng ®Òu lµ hao phÝ lao ®éng trõu t-îng. ThÝ dô: ngµy lao ®éng lµ 8 giê, gåm thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt: 4 giê vµ thêi gian lao ®éng thÆng d-: 4 giê. B©y giê kÐo dµi ngµy lao ®éng thµnh 10 giê mµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng ®æi th× thêi gian lao ®éng thÆng dt¨ng tõ 4 giê lªn 6 giê. Môc ®Ých cña nhµ t- b¶n lµ gi¸ trÞ thÆng d- tèi ®a(v« h¹n), nh-ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµy kh«ng ®¹t ®-îc môc ®Ých ®ã. V× ngµy lao ®éng bÞ h¹n chÕ kh«ng qu¸ 24 giê, vµ trong thùc tÕ, kh«ng thÓ kÐo dµi ®Õn 24 giê. MÆt kh¸c, viÖc kÐo dµi ngµy lao ®éng cßn gÆp ph¶i nh÷ng ®Êu tranh cña c«ng nh©n, vµ sù ®Êu tranh ®ã buéc nhµ t- b¶n ph¶i rót ng¾n thêi gian lao ®éng. Khi ®é dµi ngµy lao ®éng ®· ®-îc x¸c ®Þnh, nhµ t- b¶n ph¶i t×m ph-¬ng thøc kh¸c ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d-, ph-¬ng thøc ®ã ®-îc gäi lµ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi. (b) Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®«i: Ph-¬ng thøc s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi lµ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt gi¸ trÞ b»ng c¸ch rót ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt, nhê ®ã kÐo dµi thêi gian lao ®éng thÆng d-, cßn ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Muèn rót ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt th× ph¶i gi¶m gi¸ trÞ nh÷ng tliÖu sinh ho¹t, b»ng c¸ch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi ë nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ra t- liÖu sinh ho¹t vµ ë nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ra t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra t- liÖu sinh ho¹t. Muèn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ph¶i c¶i tiÕn s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ. Nh÷ng doanh nghiÖp nao ®i ®Çu trong viÖc øng dông c«ng nghÖ míi sÏ thu ®-îc gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch. ë ®©y, gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch lµ gi¸ trÞ thÆng d- cao h¬n gi¸ trÞ thÆng d- b×nh th-êng do cã gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi cña hµng hãa ®ã. Thùc chÊt cña gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch chÝnh lµ gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi, bëi v× nã ®Òu do t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng mµ cã. ChØ kh¸c ë chç: gi¸ trÞ thÆng d- tu¬ng ®èi do t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, do ®ã, tÊt c¶ c¸c nhµ t- b¶n ®Òu ®-îc h-ëng. Cßn gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch lµ do t¨ng n¨ng suÊt c¸ biÖt cao h¬n n¨ng suÊt lao ®éng x· héi th× míi ®-îc h-ëng gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch nµy. Khi c¸c doanh nghiÖp ®Òu øng dông c«ng nghÖ míi vµ h¹ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ th× gi¸ trÞ thÞ tr-êng sÏ gi¶m xuèng, ng-êi tiªu dïng ®-îc mua hµng ho¸ rÎ h¬n tr-íc, tøc lµ gi¸ cña nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t gi¶m, nhê ®ã sÏ h¹ ®-îc thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt xuèng, vµ nhµ t- b¶n thu gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi. Do c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã tr×nh ®é c«ng nghÖ nh- nhau nªn kh«ng ai thu ®-îc gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch n÷a, gi¸ trÞ thÆng d- siªu ng¹ch khi ®ã chuyÓn thµnh gi¸ trÞ thÆng d- t-¬ng ®èi. CÇn ®Ó ý r»ng, m¸y mãc(m¸y mãc tiªn tiÕn còng vËy) kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d-, nh-ng nã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, h¹ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ cña thÞ tr-êng, nhê ®ã mµ gi¸ trÞ thÆng dt¨ng lªn. B. MÆt l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d-: MÆt l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d- biÓu hiÖn ë tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d-, ë khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d-, vµ ë trong c¸c h×nh thøc cña gi¸ trÞ thÆng d-. I. Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng dTû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- lµ tû lÖ tÝnh theo phÇn tr¨m gi÷a gi¸ trÞ thÆng dvµ t- b¶n kh¶ biÕn(Ký hiÖu lµ m3). 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh- vËy ta cã thÓ thÊy tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- phô thuéc vµo mèi quan hÖ gi÷a phÇn ngµy lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó t¸i s¶n xuÊt ra søc lao ®éng, vµ thêi gian lao ®éng thÆng d-. Mµ d-íi CNTB, phÇn thêi gian lao ®éng thÆng d- lµ phÇn thêi gian lao ®éng kh«ng c«ng cña ng-êi c«ng nh©n cho nhµ t- b¶n. Do ®ã, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- ph¶n ¸nh tr×nh ®é (møc ®é) bãc lét cña nhµ t- b¶n víi c«ng nh©n, tøc lµ nãi lªn sù bãc lét theo chiÒu s©u. §Ó chøng minh cho kÕt luËn nµy, ta h·y ®i so s¸nh gi¸ trÞ thÆng d- vµ phÇn t- b¶n trùc tiÕp sinh ra nã. Nhµ t- b¶n øng tr-íc mét sè t- b¶n lµ C ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, t×m kiÕm gi¸ trÞ thÆng d-, gi¸ trÞ thÆng d- ®ã ®-îc biÓu hiÖn ë phÇn d- trong gi¸ trÞ cña s¶n phÈm so víi tæng sè gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ra s¶n phÈm Êy. Ta cã gi¸ trÞ cña s¶n phÈm (Ký hiÖu la C,) lµ: C, = C + m, trong ®ã m lµ gi¸ trÞ thÆng d-. T- b¶n C ®-îc chia thµnh h¹i phÇn: mét phÇn ®-îc gäi lµ t- b¶n bÊt biÕn, ký hiÖu lµ c, chi cho nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt; mét phÇn ®-îc gäi t- b¶n kh¶ biÕn, ký hiÖu lµ v, chia ra ®Ó mua søc lao ®éng. VËy C = c + v . VÝ dô nh- nhµ t- b¶n ®· øng tr-íc 16 ®ång, trong ®ã c = 12 ®ång, v = 4 ®ång. §Õn ®©y ta cã thÓ viÕt l¹i c«ng thøc tÝnh gi¸ trÞ thÆng d- cña mét s¶n phÈm nh- sau: C , =c + v + m. VÝ dô nh- gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®ã lµ C , =20 ®ång, vËy gi¸ trÞ thÆng dm = 4 ®ång. Nh- ®· lµm râ ë phÇn trªn, th× c lµ bé phËn gi¸ trÞ ®-îc chuyÓn ho¸ toµn bé vµo trong gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, cßn v lµ bé phËn gi¸ trÞ trùc tiÕp sinh ra m. Chóng ta ®· thÊy r»ng, trong mét ngµy lao ®éng, ng-êi c«ng nh©n kh«ng chØ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ søc lao ®éng cña m×nh, tøc lµ chØ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t hµng ngµy cÇn thiÕt cho anh ta mµ cßn t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d- cho nhµ t- b¶n. V× anh ta s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, cho nªn anh ta kh«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt ra nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t cña m×nh, mµ chØ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ nh÷ng t- liÖu sinh ho¹t cña anh ta. PhÇn ngµy lao ®éng mµ anh ta dïng ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ nh÷ng tliÖu sinh ho¹t hµng ngµy cÇn thiÕt ®ã, ta gäi lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt, lao ®éng trong thêi gian Êy gäi lµ lao ®éng cÇn thiÕt, vµ lao ®éng cÇn thiÕt ®-îc 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 biÓu hiÖn b»ng sè t- b¶n v. PhÇn thø hai trong ngµy lao ®éng, hay lµ phÇn thêi gian ng-êi c«ng nh©n lµm qu¸ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt, mµ lao ®éng trong phÇn thêi gian nµy, còng lµm cho ng-êi c«ng nh©n ph¶i hao phÝ søc lao ®éng cña m×nh, nh-ng l¹i kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ nµo cho m×nh c¶, mµ gi¸ trÞ t¹o ra khi ®ã lµ gi¸ trÞ thÆng d- cho nhµ t- b¶n. Ta gäi phÇn thêi gian nµy lµ thêi gian lao ®éng thÆng d-, lao ®éng trong thêi gian nµy lµ lao ®éng thÆng d-, lao ®éng thÆng d- nµy ®-îc biÓu hiÖn b»ng gi¸ trÞ thÆng d- m. Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- theo kh¸i niÖm trªn lµ: m m, = v x 100% = 44 x 100% = 100% Vµ theo ph©n tÝch trªn th× m v = Lao ®éng thÆng dLao ®éng cÇn thiÕt C«ng thøc tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- : Lao ®éng thÆng dm' = Lao ®éng cÇn thiÕt ChØ ra chÝnh x¸c tû lÖ gi÷a h¹i bé phËn cÊu thµnh cña ngµy lao ®éng. NÕu tû lÖ ®ã lµ 100%, th× ng-êi c«ng nh©n ®· lµm nöa ngµy cho b¶n th©n, vµ nöa ngµy cho nhµ t- b¶n. Tãm l¹i, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- ®· biÓu hiÖn chÝnh x¸c ®é t- b¶n bãc lét søc lao ®éng, hay møc ®é nhµ t- b¶n bãc lét ng-êi c«ng nh©n. II. Khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d-: Khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- lµ tÝch sè gi÷a tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d- vµ tæng sè t- b¶n kh¶ biÕn ®-îc sù dông. Ký hiÖu lµ M. Nh- vËy, khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- cã thÓ ®-îc biÓu hiÖn b»ng c«ng thøc: M = m, . v (Trong ®ã, v lµ tæng sè t- b¶n kh¶ biÕn ®-îc sö dông.) 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nh×n vµo c«ng thøc trªn ta thÊy, ë cïng mét tr×nh ®é bãc lét (m ,) nhÊt ®Þnh, nÕu nhµ t- b¶n sö dông cµng nhiÒu t- b¶n kh¶ biÕn th× khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- thu ®-îc sÏ cµng lín. Nh- vËy, cã thÓ kÕt luËn lµ, khèi l-îng gi¸ trÞ thÆng d- ph¶n ¸nh quy m« cña sù bãc lét, hay ®ã lµ sù bãc lét theo chiÒu réng. III. Sù thay ®æi trong ®¹i l-îng cña gi¸ trÞ thÆng d-: Chóng ta gi¶ ®Þnh r»ng: hµng ho¸ ®-îc b¸n theo gi¸ trÞ cña nã, vµ gi¸ c¶ søc lao ®éng cã thÓ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã, nh-ng kh«ng bao giê thÊp h¬n gi¸ trÞ cña nã. Khi ®· gi¶ ®Þnh nh- thÕ th× sù thay ®æi cña ®¹i l-îng gi¸ trÞ thÆng d- sÏ ®-îc quyÕt ®Þnh bëi 3 nh©n tè sau: mét lµ ®é dµi cña ngµy lao ®éng. Mµ 3 nh©n tè nµy cã thÓ kÕt hîp víi nhau ®Ó t¹o ra sù thay ®æi cña ®¹i l-îng gi¸ trÞ thÆng d-. 1. §¹i l-îng cña ngµy lao ®éng vµ c-êng ®é lao ®éng kh«ng thay ®æi (cho s½n), søc s¶n xuÊt cña lao ®éng thay ®æi. §¹i l-îng cña ngµy lao ®éng kh«ng ®æi, cã nghÜa lµ gi¸ trÞ cña ngµy lao ®éng ®ã kh«ng ®æi, hay gi¸ trÞ míi ®-îc t¹o ra trong ngµy lao ®éng lµ kh«ng ®æi. Gi¸ trÞ míi t¹o ra nµy bao gåm gi¸ trÞ søc lao ®éng vµ gi¸ trÞ thÆng d-. V× thÕ, trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh, th× kh«ng thÓ cã sù cïng t¨ng lªn hay cïng gi¶m xuèng cña gi¸ trÞ søc lao ®éng vµ gi¸ trÞ thÆng d-. Do gi¸ trÞ cña søc lao ®éng kh«ng gi¶m xuèng, th× gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng t¨ng lªn, nªn ®Ó cã sù thay ®æi cña hai ®¹i l-îng ®ã, th× søc s¶n xuÊt cña lao ®éng ph¶i cã sù thay ®æi. Gi¶ ®Þnh: thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt lµ 4 giê, nÕu søc s¶n xuÊt cña lao ®éng t¨ng lªn, th× chØ cÇn mét thêi gian Ýt h¬n 4 giê ®Ó s¶n xuÊt ra khèi l-îng t- liÖu sinh ho¹t hµng ngµy cÇn thiÕt mµ tr-íc ®©y ph¶i cÇn 4 giê ®Ó s¶n xuÊt, do ®ã, gi¸ trÞ cña søc lao ®éng gi¶m xuèng. Ng-îc l¹i, nÕu søc s¶n xuÊt cña lao ®éng gi¶m xuèng, th× gi¸ trÞ cña søc lao ®éng t¨ng lªn. Nh- vËy, viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng sÏ lµm gi¶m gi¸ trÞ cña søc lao ®éng, vµ ®ång thêi lµm t¨ng gi¸ trÞ thÆng d-, trong khi ®ã, viÖc n¨ng suÊt lao ®éng, vµ ®ång thêi lµm t¨ng gi¸ trÞ thÆng d-, trong khi ®ã, viÖc n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m sÏ lµm t¨ng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng vµ lµm gi¶m gi¸ trÞ thÆng d-. CÇn ph¶i chó ý lµ viÖc t¨ng hay 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 gi¶m cña gi¸ trÞ thÆng d- bao giê còng lµ kÕt qu¶ (chø kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n) cña viÖc t¨ng hay gi¶m t-¬ng øng cña gi¸ trÞ s-c lao ®éng. 2. Ngµy lao ®éng kh«ng ®æi, søc s¶n xuÊt cña lao ®éng kh«ng ®æi, c-êng ®é lao ®éng thay ®æi. Khi c-êng ®é lao ®éng t¨ng lªn, tøc lµ chi phÝ lao ®éng t¨ng lªn trong mét kho¶ng thêi gian, th× mét ngµy lao ®éng cã c-êng ®é cao h¬n sÏ s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm h¬n sã víi mét ngµy lao ®éng cã c-êng ®é thÊp h¬n mµ cã sè giê lao ®éng ngang nhau. Tr-êng hîp nµy còng gÇn gièng nh- viÖc t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng ®Òu ®em l¹i sè s¶n phÈm lín h¬n trong cïng mét thêi gian lao ®éng, nh-ng gi¸ trÞ cña mçi mét ®¬n vÞ s¶n phÈm trong hîp nµy kh«ng ®æi v× tr-íc còng nh- sau, ®Ó lµm ra mét s¶n phÈm ®Òu hao phÝ mét l-îng lao ®éng nh- nhau; cßn trong tr-êng hîp t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, gi¸ trÞ cña mçi mét ®¬n vÞ s¶n phÈm gi¶m ®i v× nã tèn Ýt lao ®éng h¬n tr-íc. ViÖc t¨ng c-êng ®é lao ®éng, lµm khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra khi ®ã t¨ng lªn, gi¸ trÞ l¹i kh«ng gi¶m, lµm tæng gi¸ trÞ t¨ng, trong khi ®ã gi¸ trÞ cña søc lao ®éng kh«ng ®æi, do ®ã, lµm gi¸ trÞ thÆng d- t¨ng lªn. ViÖc ®ã kh¸c víi viÖc t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, lµm cho gi¸ trÞ cña søc lao ®éng gi¶m ®i, mµ tæng sè gi¸ trÞ kh«ng t¨ng lªn (v× tuy khèi l-îng s¶n phÈm t¨ng, nh-ng gi¸ trÞ cña mçi s¶n phÈm l¹i gi¶m t-¬ng øng), do ®ã gi¸ trÞ thÆng d- t¨ng lªn. 3.Søc s¶n xuÊt cña lao ®éng vµ c-êng ®é lao ®éng kh«ng thay ®æi, ngµy lao ®éng thay ®æi. Ngµy lao ®éng cã thÓ thay ®æi theo hai chiÒu, nã cã thÓ ®-îc rót ng¾n l¹i hay kÐo dµi ra. ViÖc rót ng¾n ngµy lao ®éng, trong ®iÒu kiÖn n¨ng suÊt lao ®éng vµ c-êng ®é lao ®éng kh«ng thay ®æi, kh«ng lµm thay ®æi gi¸ trÞ cña søc lao ®éng, hay kh«ng lµm thay ®æi sè th¬i gian lao ®éng cÇn thiÕt, v× thÕ nã lµm thêi giam lao ®éng thÆng d- bÞ rót ng¾n, hay lµm gi¸ trÞ thÆng d- gi¶m. §¹i l-îng tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d- gi¶m lµm ®¹i l-îng t-¬ng ®èi cña nã so víi ®¹i l-îng kh«ng ®æi cña gi¸ trÞ søc lao ®éng còng gi¶m xuèng. Nªn chØ cã b»ng c¸ch gi¶m gi¸ c¶ cña søc lao ®éng xuèng th× nhµ t- b¶n míi kh«ng bÞ 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tæn thÊt. NÕu kh«ng th× viÖc rót ng¾n thêi gian lao ®éng bao giê còng g¾n liÒn víi sù thay ®æi cña n¨ng suÊt lao ®éng vµ c-êng ®é lao ®éng. KÐo dµi thêi gian lao ®éng: Gi¶ sö thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt lµ 4 giê, hay gi¸ trÞ cña søc lao ®éng lµ 4 ®ång, thêi gian lao ®éng thÆng d- lµ 4 giê vµ gi¸ trÞ thÆng d- lµ 4 ®ång. Toµn bé ngµy lao ®éng lµ 8 giê, vµ biÓu hiÖn trong s¶n phÈm lµ 8 ®ång. NÕu ngµy lao ®éng ®-îc kÐo dµi thªm 2 giê vµ gi¸ c¶ søc lao ®éng kh«ng thay ®æi, th× ®¹i l-îng t-¬ng ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d- kh«ng ®æi, gi¸ trÞ thÆng d- sÏ gi¶m xuèng. Nh- vËy, gi¸ trÞ thÆng d- t¨ng lªn lµ nguyªn nh©n lµm ®¹i l-îng t-¬ng ®èi cña gi¸ trÞ søc lao ®éng gi¶m. Khi kÐo dµi ngµy lao ®éng cho ®Õn mét ®iÓm nhÊt ®Þnh, th× sù hao mßn søc lao ®éng t¨ng lªn, ng-êi lao ®éng cÇn nhiÒu t- liÖu sinh ho¹t h¬n ®Ó bï ®¾p hao mßn ®ã, do ®ã, gi¸ c¶ cña søc lao ®éng ph¶i t¨ng lªn, nh-ng ngay c¶ khi gi¸ c¶ cña søc lao ®éng cã t¨ng lªn th× gi¸ trÞ cña søc lao ®éng còng gi¶m ®i t-¬ng ®èi so víi gi¸ trÞ thÆng d-. 4. Sù thay ®æi cïng lóc cña ngµy lao ®éng, søc s¶n xuÊt vµ c-êng ®é cña lao ®éng. Cã hai tr-êng hîp quan träng sau cÇn ph¶i nghiªn cøu: (a) Søc s¶n xuÊt cña lao ®éng gi¶m xuèng, ®ång thêi ngµy lao ®éng bÞ kÐo dµi. Chóng ta nãi ®Õn søc s¶n xuÊt cña lao ®éng gi¶m xuèng lµ nãi ®Õn nh÷ng ngµnh lao ®éng mµ s¶n phÈm quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña søc lao ®éng, nhngµnh n«ng nghiÖp, søc s¶n xuÊt cña lao ®éng ®· gi¶m xuèng do ®é mµu mì cña ®Êt kÐm ®i, vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm ®ã ®¾t lªn mét c¸ch t-¬ng øng. Khi søc s¶n xuÊt cña lao ®éng gi¶m ®i, th× nh- ph©n tÝch ë trªn, gi¸ trÞ cña søc lao ®éng sÏ t¨ng lªn, thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt t¨ng lªn, lµm thêi gian lao ®éng thÆng d- gi¶m ®i, gi¸ trÞ thÆng d- còng v× thÕ mµ gi¶m xuèng. NÕu nh- ngµy lao ®éng ®-îc kÐo dµi ®Ó gi¸ trÞ thÆng d- ®-îc sinh ra khi ®ã ®óng b»ng l-îng gi¸ trÞ thÆng d- tr-íc ®ã, th× ®¹i l-îng cña nã vÉn gi¶m xuèng t-¬ng ®èi so víi gi¸ trÞ søc lao ®éng. Vµ nÕu tiÕp tôc kÐo dµi thêi gian 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lao ®éng th× cã thÓ c¶ hai ®¹i l-îng tuyÖt ®èi vµ t-¬ng ®èi cña gi¸ trÞ thÆng dcã thÓ t¨ng lªn. (b) C-êng ®é vµ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn cïng víi viÖc rót ng¾n ngµy lao ®éng. Khi c-êng ®é vµ søc s¶n xuÊt cña lao ®éng t¨ng lªn cã nghÜa lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®-îc rót ng¾n l¹i, ®ång thêi, thêi gian lao ®éng thÆng d®-îc kÐo dµi ra, gi¸ trÞ thÆng d- ®ù¬c sinh ra t¨ng lªn. Vµ do ®ã, cã thÓ rót ng¾n ngµy lao ®éng ®Õn khi thêi gian lao ®éng thÆng d- kh«ng cßn n÷a, nh-ng c¶ khi søc s¶n xuÊt vµ c-êng ®é cña lao ®éng cã t¨ng ®i n÷a, giíi h¹n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt vÉn sÏ ®-îc níi réng, bëi v×, cµng ngµy con ng-êi cµng cã nhu cÇu sinh sèng, ho¹t ®éng phong phó h¬n, ®ång thêi mét phÇn lao ®éng thÆng d- ngµy nay sÏ ®-îc tÝnh vµo lao ®éng cÇn thiÕt, cô thÓ lµ phÇn lao ®éng cÇn thiÕt cho viÖc thµnh lËp quü dù tr÷ vµ quü tÝch luü x· héi. N¨ng suÊt lao ®éng cµng ph¸t triÓn, th× l¹i cµng cã thÓ rót ng¾n thêi gian lao ®éng, vµ ngµy lao ®éng cµng rót ng¾n l¹i th× c-êng ®é lao ®éng cµng cã thÓ t¨ng lªn. IV. C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn cña gi¸ trÞ thÆng d-. Tõ qu¸ tr×nh nghiªn cøu trªn, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh, gi¸ trÞ thÆng d- lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ míi do søc lao ®éng t¹o ra, d- ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ lao ®éng kh«ng ®-îc tr¶ c«ng, nh-ng trªn bÒ mÆt x· héi nã l¹i ®-îc biÓu hiÖn ra lµ mét kho¶n d«i ra ngoµi toµn bé t- b¶n øng tr-íc, gäi lµ lîi nhuËn. Nh-ng do ph©n c«ng lao ®éng, t- b¶n còng ®-îc chia thµnh t- b¶n c«ng nghiªp, t- b¶n th-¬ng nghiÖp, t- b¶n cho vay…nªn lîi nhuËn còng ®-îc chia thµnh nh÷ng h×nh th¸i cô thÓ nh-: lîi nhuËn c«ng nghiÖp, lîi nhuËn th-¬ng nghiÖp, lîi tøc, ®Þa t«… 1. Lîi nhuËn §Ó s¶n xuÊt ra bÊt kú s¶n phÈm nµo, th× con ng-êi còng ®Òu ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ nhÊt ®Þnh. §èi víi nhµ t- b¶n do kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, nªn hä kh«ng quan niÖm, s¶n xuÊt ra s¶n phÈm lµ ph¶i bá ra chi phÝ vÒ lao ®éng nh- nh÷ng lao ®éng trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt, mµ hä cho r»ng chØ cÇn bá ra mét l-îng chi phÝ nhÊt 20