Tài liệu Fdi ở hưng yên - thực trạng và giải pháp

§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Môc lôc Trang Danh môc c¸c b¶ng biÓu 5 Danh môc tõ viÕt t¾t 6 PhÇn Më §Çu 8 1. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi 8 2. T×nh h×nh nghiªn cøu 9 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu 10 4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 10 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 11 6. Dù kiÕn nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn v¨n 11 7. Bè côc cña luËn v¨n 12 1 Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña FDI 3 ë Hng Yªn 1 1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc cña ®Çu t trùc tiÕp 3 níc ngoµi 1.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 14 1.1.2. §Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 14 1.2. C¸c lý thuyÕt gi¶i thÝch sù ra ®êi cña ®Çu t trùc tiÕp níc 17 ngoµi vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ FDI 1.2.1. C¸c lý thuyÕt gi¶i thÝch sù ra ®êi cña FDI 17 1.2.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ FDI 22 30 1.3. Vai trß cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 1.3.1. §èi víi níc xuÊt khÈu vèn 30 1.3.2. §èi víi níc nhËn ®Çu t 31 1.4. §éng th¸i dßng vèn FDI 38 1.4.1. Luång vèn ®Çu t trùc tiÕp híng vµo c¸c níc t b¶n 1 ph¸t 3 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn 8 1.4.2. C«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô lµ c¸c lÜnh vùc thu hót ®Çu t m¹nh nhÊt 39 1.4.3. §a cùc vµ ®a biªn trong ®Çu t trùc tiÕp 39 1.4.4. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· vµ ®ang trë thµnh chñ thÓ ®Çu t chñ yÕu 4 0 1.4.5. HiÖn tîng hai chiÒu trong ®Çu t trùc tiÕp 41 1.5. Kh¸i qu¸t vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua 41 1.5.1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vÒ thu hót FDI 41 1.5.2. T×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua. 4 3 Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng FDI ë Hng Yªn 51 2.1. M«i trêng thu hót FDI ë Hng Yªn. 51 2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa ®iÓm ®Çu t. 51 2.1.2. §Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ, nguån nh©n lùc. 54 2.1.3. Tr×nh ®é ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, dÞch vô ®Çu t. 60 2.1.4. ChÝnh s¸ch, thñ tôc hµnh chÝnh ®èi víi FDI. 62 7 2.2. T¸c ®éng cña FDI ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña 2 Hng Yªn. 2.2.1. T¸c ®éng cña FDI ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. 72 2.2.2. T¸c ®éng cña FDI ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu. 79 2.2.3. C¸c t¸c ®éng kh¸c. 86 9 2.3. C¸c vÊn ®Ò ®Æt ra trong thu hót vµ sö dông FDI ë Hng 0 Yªn 2.3.1. Nh÷ng thµnh c«ng 90 2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn gi¶i quyÕt 96 2 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Ch¬ng 3: Mét sè kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ FDI ë Hng Yªn. 102 10 3.1. Môc tiªu, ph¬ng híng thu hót FDI cña Hng Yªn trong thêi 2 gian tíi 3.1.1. C¬ së ®Þnh híng 102 3.1.2. Môc tiªu, nhiÖm vô cña FDI trong thêi gian tíi. 104 3.2. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ 105 FDI t¹i Hng Yªn 3.2.1. TiÕp tôc ®æi míi nhËn thøc ®èi víi FDI 105 3.2.2. Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p, ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch 106 3.2.3. §Èy m¹nh c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh 111 3.2.4. Lµm tèt c«ng t¸c quy ho¹ch ®Çu t 114 3.2.5. X©y dùng hoµn thiÖn h¹ tÇng c¬ së kü thuËt 116 3.2.6. Më réng c¸c h×nh thøc thu hót vµ vËn ®éng ®Çu t 119 3.2.7. §µo t¹o, båi dìng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ n©ng cao chÊt lîng ngêi lao ®éng ho¹t ®éng trong khu vùc FDI. 3.2.8. Mét sè vÊn ®Ò kh¸c 119 120 * KÕt luËn 123 ** Tµi liÖu tham kh¶o 124 3 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Danh môc c¸c b¶ng biÓu Trang B¶ng 1 B¶ng 2 B¶ng 3 B¶ng 4 Mêi nh©n tè hµng ®Çu quyÕt ®Þnh sù lùa chän ®Þa bµn ®Çu t 26 C¸c dù ¸n FDI ®îc cÊp giÊy phÐp t¹i ViÖt Nam §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ph©n theo tØnh thµnhphè 45 - tÝnh ®Õn 31/1/2004 48 C¬ cÊu kinh tÕ Hng Yªn tõ khi t¸i lËp tØnh ®Õn nay 73 (1997-2003) B¶ng 5 GDP cña Hng Yªn ph©n theo ngành kinh tÕ tõ khi t¸i lËp tØnh ®Õn nay (1997-2003) B¶ng 6 75 C¬ cÊu c¸c dù ¸n FDI vào Hng Yªn tõ khi t¸i lËp tØnh ®Õn nay (1997 - 2003) 76 B¶ng 7 Gi¸ trÞ xuÊt khÈu so víi GDP thêi kú 1997-2003 80 B¶ng 8 Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi (thêi kú 1997 - 2003) 82 B¶ng 9 Gi¸ trÞ xuÊt khÈu chia theo níc (1997-2003) 84 B¶ng 10 Tr×nh ®é c«ng nghÖ, thiÕt bÞ cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i Hng Yªn. (tÝnh theo gi¸ trÞ) 94 4 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Danh môc tõ viÕt t¾t 1. WB (World Bank) - Ng©n hµng thÕ giíi 2. IMF (International Monetary Fund) - Quü tiÒn tÖ quèc tÕ 3. TNCs (Transnational Corporations) - C«ng ty xuyªn quèc gia 4. TNHH - Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 5. WTO (World Trade Orgnization) - Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi 6. ASEAN (Association of The South East Asian Nations) - HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ 7. KCN - Khu c«ng nghiÖp 8. CNH - H§H - C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. 9. QLDA - Qu¶n lý dù ¸n 10. GTVT - Giao th«ng vËn t¶i 11. XD - X©y dùng 12. CN - C«ng nghiÖp 13. AFTA (ASEAN Free Trade Area) - Khu vùc th¬ng m¹i tù do ASEAN 14. UBND - ñy ban nh©n d©n 15. H§HTKD - Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 16. CNTB - Chñ nghÜa t b¶n 17. ODA (Official Development Assistance)-ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc 18. BOT (Build - Operate - Transfer) - Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh chuyÓn giao 19. BTO (Build - Transfer - Operate) - Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao kinh doanh 20. BT (Build - Transfer) - Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao 21. FDI (Foreign Direct Investment) - §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 22. NQ - TW - NghÞ quyÕt Trung ¬ng 23. OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. 5 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p 24. Q§-UB - QuyÕt ®Þnh ñy ban 25. BCC (Bussiness Co-operation Contract) - Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 26. M&As (Merger and Acquisitions) s¸t nhËp vµ mua l¹i 27. MIGA (Multilateral Investment Guarantee Agency) C¬ quan b¶o ®¶m ®Çu t ®a ph¬ng. 28. UNCTAD (United Nation Conference on Trade and Development) DiÔn ®µn th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn liªn hîp quèc. 29. NIEs - C¸c nÒn kinh tÕ míi c«ng nghiÖp hãa. 6 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p PhÇn më ®Çu 1. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi: Vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý vµ marketing lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn hµng ®Çu ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë mäi ®Þa ph¬ng trong c¶ níc, trong ®ã nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng ®Þa ph¬ng ®ang dùa chñ yÕu vµo sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp. Hng Yªn lµ mét ®Þa ph¬ng thuÇn n«ng nhng l¹i rÊt Ýt ®Êt ®ai, míi ®îc t¸i lËp n¨m 1997 tõ tØnh H¶i Hng cò, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. TÝch luü néi bé hµng n¨m cña tØnh ®Ó t¸i ®Çu t ph¸t triÓn cßn thÊp (íc tÝnh giai ®o¹n 2000 - 2010 toµn tØnh tÝch lòy kho¶ng 1.350 TriÖu USD), trong khi nhu cÇu vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn cña tØnh, thêi kú 2000 - 2010 lµ: 2.750 triÖu USD. Nh vËy, nguån vèn huy ®éng ®Çu t ph¸t triÓn hµng n¨m chØ ®¸p øng ®îc kho¶ng 49%, sè cßn l¹i ph¶i huy ®éng tõ mäi nguån vèn kh¸c. Lµ mét tØnh n«ng nghiÖp l¹i rÊt Ýt ®Êt ®ai nªn sè vèn trong d©n rÊt h¹n chÕ, bëi thÕ ph¶i nh×n vµo c¸c nguån bªn ngoµi. Tuy lµ tØnh thuÇn n«ng, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thÊp, nhng so víi nhiÒu ®Þa ph¬ng kh¸c trong c¶ níc, Hng Yªn l¹i cã kh¸ nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI). §ã lµ, vÞ trÝ rÊt gÇn Hµ Néi (tiÕp gi¸p víi c¸c KCN vµnh ®ai cña Hµ Néi), c¬ së h¹ tÇng kh¸ tèt (míi ®îc ®Çu t nhê chia t¸ch tØnh), nguån lao ®éng ®Þa ph¬ng dåi dµo, gi¶i phãng mÆt b»ng thuËn lîi (®Êt n«ng nghiÖp)... §©y lµ nh÷ng lîi thÕ kh¸ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. MÆc dï cã nhiÒu lîi thÕ nh ®· nªu trªn, nhng ®Õn nay FDI vµo Hng Yªn vÉn cßn h¹n chÕ, cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vµ mong ®îi cña TØnh. HiÖn tr¹ng nµy ®· vµ ®ang ®Æt ra nhiÒu c©u hái cho c¸c nhµ qu¶n lý ®Þa ph¬ng: ph¶i ch¨ng tØnh cha biÕt c¸ch thu hót FDI? C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi cßn h¹n chÕ ®Çu t vµo 7 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Hng Yªn do chiÕn lîc ®Çu t cña hä hay v× nh÷ng c¶n trë tõ m«i trêng ®Çu t cña tØnh? Lµm thÕ nµo ®Ó khai th¸c ®îc c¸c lîi thÕ ®· nªu nh»m thu hót ®îc nhiÒu FDI ®Ó bï ®¾p kho¶n thiÕu hôt to lín vÒ vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña TØnh? MÆt kh¸c, gÇn ®©y l¹i xuÊt hiÖn mét sè quan ®iÓm kú väng vµo vai trß cña FDI nh lµ “gi¶i ph¸p ®ét ph¸” ®Ó n©ng vÞ thÕ cña tØnh, tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo (?). ViÖc t×m lêi gi¶i cho c¸c vÊn ®Ò ®· nªu lµ rÊt cÊp b¸ch ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý cña Hng Yªn. Bëi vËy, nÕu ®Ò tµi tr¶ lêi ®îc c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ lý luËn, mµ quan träng h¬n, sÏ gãp phÇn vµo gi¶i quyÕt ®îc c¸c vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña ®Þa ph¬ng hiÖn nay. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu. “§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi” lµ chñ ®Ò ®îc nghiªn cøu rÊt phæ biÕn hiÖn nay, næi bËt lµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nh: - Ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi víi c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam - NguyÔn Träng Lu©n (n¨m 2002). - Ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh - Lª Bé LÜnh (n¨m 2002). - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam - Mai Ngäc Cêng (n¨m 2001). Ngoµi ra, trong thêi gian võa qua còng cã nhiÒu bµi b¸o, bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ vµ nh÷ng cuéc héi th¶o vÒ vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn phÇn lín c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tËp trung ë ph¹m vi quèc gia (toµn quèc), sè c«ng tr×nh nghiªn cøu chñ ®Ò nµy ë ph¹m vi ®Þa ph¬ng cßn rÊt Ýt (chñ yÕu ë Hµ Néi, thµnh phè lín vµ c¸c ®Þa ph¬ng thu hót ®îc nhiÒu FDI trong c¶ níc). Cho ®Õn nay cha cã c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo trïng tªn vµ néi dung cña ®Ò tµi. ë Hng Yªn, qua 6 n¨m thùc hiÖn thu hót FDI, còng cã mét sè nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy, nhng phÇn lín míi chØ ë d¹ng b¸o c¸o, tæng kÕt thùc tiÔn FDI cña tØnh. MÆc dï Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t cña tØnh ®· rÊt quan t©m, mong 8 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p muèn tiÕn hµnh nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy mét c¸ch cã c¨n cø khoa häc, toµn diÖn vµ hÖ thèng, nhng ®Õn nay vÉn cha thùc hiÖn ®îc. Bëi vËy, ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ “§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” lµ mét ®Ò tµi míi, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn kh¾c phôc h¹n chÕ nµy vµ ®©y còng chÝnh lµ ®iÓm míi cña luËn v¨n. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu. Víi ®Þnh híng ¸p dông c¸c kiÕn thøc khoa häc, lý luËn kinh tÕ vµo gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thùc tiÔn FDI ë Hng Yªn nªn môc ®Ých c¬ b¶n cña luËn v¨n lµ gi¶i thÝch vµ dù ®o¸n c¸c vÊn ®Ò FDI ë Hng Yªn mét c¸ch cã c¨n cø khoa häc, toµn diÖn vµ hÖ thèng. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn quan träng nµy ë Hng Yªn trong thêi gian tíi. §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých nªu trªn, nhiÖm vô nghiªn cøu c¬ b¶n cña luËn v¨n lµ: HÖ thèng ho¸ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña FDI ë níc ta vµ tham kh¶o mét sè ®Þa ph¬ng ®iÓn h×nh thu hót FDI trong c¶ níc; ph©n tÝch mét c¸ch chi tiÕt, toµn diÖn vµ cã hÖ thèng vÒ hiÖn tr¹ng vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn FDI ë Hng Yªn; ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña FDI ®èi víi sù ph¸t triÓn cña Hng Yªn tõ khi t¸i lËp tØnh ®Õn nay; ®Ò xuÊt mét sè gîi ý chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ níc vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn cho c¸c nhµ qu¶n lý Hng Yªn nh»m thóc ®Èy thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ FDI phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña tØnh trong thêi gian tíi. 4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. §èi tîng nghiªn cøu chñ yÕu cña luËn v¨n lµ FDI vµ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn thu hót, sö dông nguån vèn nµy ë Hng Yªn. Ph¹m vi nghiªn cøu lµ tØnh Hng Yªn. Thêi gian nghiªn cøu tÝnh tõ 1997 ®Õn 2003, tøc lµ thêi kú tõ khi t¸i thµnh lËp tØnh ®Õn n¨m 2003. 9 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. Thu thËp, ®äc, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu, chÝnh s¸ch, sè liÖu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi lµm c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn nghiªn cøu cña ®Ò tµi. C¸c quan ®iÓm, kÕt qu¶ ph©n tÝch sÏ ®îc thêng xuyªn trao ®æi víi c¸c chuyªn gia vµ nh÷ng ngêi qu¶n lý FDI cña tØnh Hng Yªn. TiÕp theo lµ thu thËp c¸c sè liÖu, b¸o c¸o vµ tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc tiÔn FDI ë Hng Yªn ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng cña nguån vèn nµy. C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ sÏ ®îc gãp ý vµ b×nh luËn cña nh÷ng ngêi qu¶n lý FDI vµ mét sè nhµ ®Çu t níc ngoµi ë Hng Yªn. Tæng hîp c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®Ó viÕt b¶n th¶o lÇn 1 sau ®ã c¸c chuyªn gia gãp ý b¶n th¶o ®Ó söa ch÷a, hoµn thiÖn luËn v¨n. Ngoµi c¸c ph¬ng ph¸p c¬ b¶n thêng ®îc sö dông trong nghiªn cøu kinh tÕ cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin (duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö,…), luËn v¨n sÏ sö dông c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu lµ: thèng kª, tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh, pháng vÊn chuyªn gia, kh¶o s¸t thùc tÕ vµ khu vùc häc. 6. Dù kiÕn nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn v¨n. Cïng víi viÖc gãp phÇn hÖ thèng, kh¸i qu¸t nh÷ng quan ®iÓm lý luËn vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI), nghiªn cøu t¸c ®éng cña FDI ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¶ níc nãi chung vµ mét sè ®Þa ph¬ng nãi riªng, ®iÓm ®ãng gãp míi vµ chÝnh cña luËn v¨n lµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña FDI ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tØnh Hng Yªn thêi kú sau t¸i lËp tØnh (1997 - 2003) vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng cêng thu hót vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn FDI, ®ång thêi h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc, ph¸t huy t¸c ®éng tÝch cùc cña FDI trªn ®Þa bµn tØnh Hng Yªn, gãp phÇn ®Èy m¹nh sù nghiÖp CNH - H§H vµ héi nhËp quèc tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng vµ ®óng híng. LuËn v¨n cã thÓ ®îc dïng lµm t liÖu tham kh¶o cho nh÷ng ngêi nghiªn cøu, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, qu¶n lý, gi¶ng d¹y vµ häc tËp FDI ë ®Þa ph¬ng, trung ¬ng còng nh mét sè trêng häc, c¬ së ®µo t¹o ®¹i häc vµ sau ®¹i häc. 10 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p 7. Bè côc cña luËn v¨n. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña nghiªn cøu FDI ë Hng Yªn. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng FDI ë Hng Yªn. Ch¬ng 3: Mét sè kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ FDI ë Hng Yªn. 11 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Ch¬ng 1 C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña FDI ë Hng Yªn 1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. 1.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc cña ®Çu t quèc tÕ, ®îc ®Æc trng bëi qu¸ tr×nh di chuyÓn t b¶n gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. MÆc dï cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ quan niÖm nhng nh×n chung th× ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc hiÓu nh ho¹t ®éng kinh doanh mµ ë ®ã cã sù t¸ch biÖt trong viÖc sö dông vèn vµ qu¶n lý ®Çu t. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ xÐt vÒ mÆt chñ thÓ th× ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi bao giê còng lµ mét d¹ng quan hÖ kinh tÕ cã yÕu tè níc ngoµi. YÕu tè níc ngoµi ë ®©y kh«ng chØ lµ sù kh¸c biÖt vÒ quèc tÞch hay l·nh thæ sinh sèng, mµ cßn x¸c ®Þnh t b¶n di chuyÓn trong ®Çu t trùc tiÕp cña c¸c níc ngoµi b¾t buéc ph¶i vît ra ngoµi biªn giíi cña mét quèc gia. Néi dung kinh tÕ cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc ph¶n ¸nh trong LuËt §Çu t. ë ®ã, ngêi ta ®· cè g¾ng t¹o ra nh÷ng h×nh thøc ph¸p lý tháa m·n hai ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ã lµ: - Cã sù di chuyÓn t b¶n trªn ph¹m vi quèc tÕ. - Chñ ®Çu t (mét bªn hoÆc c¶ hai bªn) trùc tiÕp hoÆc cïng thèng nhÊt víi nhau tham gia vµo viÖc sö dông vèn vµ qu¶n lý ®èi tîng ®Çu t. Theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, th× cã thÓ hiÓu ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi trùc tiÕp ®a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn níc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c víi bªn ViÖt Nam hoÆc tù m×nh tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam. 12 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Díi gãc ®é kinh tÕ quèc tÕ cã thÓ hiÓu: §Çu t trùc tiÕp lµ lo¹i h×nh di chuyÓn vèn quèc tÕ, trong ®ã ngêi chñ së h÷u ®ång thêi lµ trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng sö dông vèn ®Çu t. VÒ thùc chÊt, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ sù ®Çu t cña c¸c c«ng ty nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë níc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. §©y chÝnh lµ h×nh thøc ®Çu t mµ chñ ®Çu t níc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô vµ cho phÐp hä trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh ®èi tîng mµ hä bá vèn ®Çu t. 1.1.2. §Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. * §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: - C¸c chñ ®Çu t níc ngoµi ph¶i ®ãng gãp mét sè vèn tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña LuËt §Çu t cña tõng níc quy ®Þnh. VÝ dô: LuËt §Çu t níc ngoµi cña ViÖt Nam quy ®Þnh chñ ®Çu t níc ngoµi ph¶i ®ãng gãp tèi thiÓu 30% vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n, Mü quy ®Þnh 10%. - QuyÒn qu¶n lý xÝ nghiÖp phô thuéc vµo møc ®é gãp vèn. NÕu gãp 100% th× doanh nghiÖp hoµn toµn do chñ ®Çu t níc ngoµi ®iÒu hµnh qu¶n lý. - Lîi nhuËn cña c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi thu ®îc phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®îc chia theo tû lÖ gãp vèn trong vèn ph¸p ®Þnh sau khi nép thuÕ cho níc së t¹i vµ tr¶ lîi tøc cæ phÇn (nÕu cã). - §Çu t trùc tiÕp ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng doanh nghiÖp míi, mua l¹i toµn bé hoÆc tõng phÇn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng hoÆc mua cæ phiÕu ®Ó th«n tÝnh hoÆc s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp víi nhau. * Cã c¸c h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp chñ yÕu sau: - Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh: Lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a hai bªn hoÆc nhiÒu bªn (gäi t¾t lµ c¸c bªn hîp doanh) ®Ó cïng nhau tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu hîp ®ång kinh doanh ë ViÖt Nam trªn c¬ së quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ 13 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn mµ kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh cã mét sè ®Æc ®iÓm nh: + Lµ mét h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp, chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt §Çu t, do vËy nã kh¸c víi c¸c hîp ®ång th¬ng m¹i, hîp ®ång kinh tÕ vÒ trao ®æi mua b¸n th«ng thêng (c¸c hîp ®ång nµy kh«ng bÞ LuËt §Çu t ®iÒu chØnh). + Kh«ng h×nh thµnh mét ph¸p nh©n míi. + C¸c bªn hîp doanh vÉn gi÷ nguyªn së h÷u riªng ®èi víi tµi s¶n gãp vµo hîp doanh. + KÕt qu¶ ho¹t ®éng phô thuéc vµo sù tån t¹i vµ thùc hiÖn nghÜa vô cña mçi bªn hîp doanh. Néi dung ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña mçi bªn, c¸ch thøc x¸c ®Þnh vµ ph©n chia kÕt qu¶, thêi h¹n hîp ®ång, c¸ch gi¶i quyÕt tranh chÊp… ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ trong hîp ®ång. H×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi nµy ph¶i ®îc xÐt duyÖt vµ cÊp giÊy phÐp kinh doanh cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t. - Doanh nghiÖp liªn doanh: Lµ doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së hîp ®ång kinh doanh gi÷a bªn hoÆc c¸c bªn ViÖt Nam víi bªn hoÆc c¸c bªn níc ngoµi, hoÆc trªn c¬ së hiÖp ®Þnh gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam víi ChÝnh phñ níc ngoµi, nh»m ho¹t ®éng kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam. + Doanh nghiÖp liªn doanh lµ ph¸p nh©n ViÖt Nam vµ ®îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (TNHH), mçi bªn liªn doanh chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi bªn kia, víi doanh nghiÖp liªn doanh vµ bªn thø ba trong ph¹m vi phÇn vèn cña m×nh vµo vèn ph¸p ®Þnh. + Doanh nghiÖp liªn doanh ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tù chñ tµi chÝnh trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh, phï hîp víi giÊy phÐp ®Çu t vµ ph¸p luËt ViÖt Nam. 14 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p + Doanh nghiÖp liªn doanh cã tµi s¶n riªng do c¸c bªn liªn doanh ®ãng gãp vµ lµ së h÷u chung cña c¸c bªn liªn doanh. + Doanh nghiÖp liªn doanh ®îc thµnh lËp sau khi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t cÊp giÊy phÐp ®Çu t vµ chøng nhËn ®¨ng ký ®iÒu lÖ doanh nghiÖp. - Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi: lµ doanh nghiÖp hoµn toµn thuéc së h÷u cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n níc ngoµi, do hä thµnh lËp t¹i ViÖt Nam, tù qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng kinh doanh. C¬ së ph¸p lý ®Ó thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi lµ LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, giÊy phÐp ®Çu t, ®iÒu lÖ doanh nghiÖp vµ ph¸p luËt ViÖt Nam. Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi ®îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty TNHH lµ ph¸p nh©n ViÖt Nam. Tµi s¶n cña doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi thuéc tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi nªn hä cã quyÒn quyÕt ®Þnh bé m¸y qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi ®îc thµnh lËp sau khi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t cÊp giÊy phÐp ®Çu t vµ chøng nhËn ®¨ng ký §iÒu lÖ doanh nghiÖp. - Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT): Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT) lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a chñ ®Çu t níc ngoµi (c¸ nh©n hoÆc tæ chøc níc ngoµi) víi c¬ quan Nhµ níc ViÖt Nam cã thÈm quyÒn ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng, tiÕn hµnh khai th¸c vµ kinh doanh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh vµ khi hÕt thêi h¹n th× chuyÓn giao kh«ng båi hoµn c«ng tr×nh ®ã cho Nhµ níc ViÖt Nam. Vèn ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång nµy cã thÓ lµ 100% vèn níc ngoµi céng víi vèn cña ChÝnh phñ ViÖt Nam, hoÆc tæ chøc, c¸ nh©n ViÖt Nam. C¸c chñ ®Çu t cã toµn quyÒn tæ chøc x©y dùng, khai th¸c, kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®ñ ®Ó thu håi vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý. 15 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT) cã hiÖu lùc khi ®îc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t cÊp giÊy phÐp ®Çu t. Ngµy nay, KCN, khu chÕ xuÊt ®ang næi lªn nh mét ph¬ng thøc thu hót ®Çu t níc ngoµi hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Môc ®Ých cña viÖc x©y dùng KCN, khu chÕ xuÊt lµ thu hót ®Çu t níc ngoµi, ®Æc biÖt lµ thu hót FDI tõ c¸c c«ng ty ®a quèc gia ho¹t ®éng kinh doanh vµo khu vùc nµy. 1.2. C¸c lý thuyÕt gi¶i thÝch sù ra ®êi cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ FDI. 1.2.1. C¸c lý thuyÕt gi¶i thÝch sù ra ®êi cña FDI. HiÖn nay trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang tån t¹i mét c¸ch kh¸ch quan nh÷ng níc giÇu vµ níc nghÌo, hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ níc chËm ph¸t triÓn vµ níc ph¸t triÓn. Khi cã sù t¸ch biÖt vÒ kh¶ n¨ng kinh tÕ, vÒ tµi chÝnh gi÷a c¸c níc th× lóc nµy c¸c níc ph¸t triÓn b¾t ®Çu xÈy ra t×nh tr¹ng d thõa vèn, c«ng nghÖ vµ lîi nhuËn gi¶m. Cßn c¸c níc chËm ph¸t triÓn l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn, thiÕu c«ng nghÖ míi, thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý, mÆt kh¸c ë c¸c níc nµy l¹i cã nguån nh©n c«ng dåi dµo vµ nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n phong phó vµ ®©y lµ mét m«i trêng ®Çu t ®Çy triÓn väng cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t. H¬n n÷a ë c¸c níc ph¸t triÓn t×nh tr¹ng c¹nh tranh rÊt quyÕt liÖt. V× vËy, ®Ó tr¸nh rñi ro trªn thÞ trêng néi ®Þa th× buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ®Çu t ra níc ngoµi. H×nh thøc ®Çu t ra níc ngoµi bªn c¹nh viÖc h¹n chÕ rñi ro th× nã cßn nh»m t¨ng vßng quay cña vèn, tËn dông ®îc c«ng nghÖ h¹ng 2 ë trong níc (níc ph¸t triÓn). Trong qu¸ tr×nh ®Çu t, c¸c nhµ ®Çu t cè g¾ng h¹ thÊp chi phÝ ®Ó ®¹t ®îc lîi nhuËn cao nhÊt. Muèn lµm ®îc ®iÒu ®ã buéc hä ph¶i ®Çu t ra níc ngoµi ®Ó më réng c¬ héi tèi ®a hãa lîi nhuËn khi ®Çu t vµo nh÷ng níc chËm ph¸t triÓn 16 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p nh»m tiÕt kiÖm nhiÒu chi phÝ nh chi phÝ ®æi míi c«ng nghÖ, chi phÝ thanh lý c«ng nghÖ, chi phÝ lao ®éng chÊt x¸m, chi phÝ lao ®éng phæ th«ng, trong khi ®ã l¹i ®îc u ®·i vÒ thuÕ… §ång thêi lîi nhuËn l¹i ®îc ®¶m b¶o bëi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña c¸c níc nhËn ®Çu t. Víi c¸c lý do trªn th× qu¸ tr×nh ®Çu t níc ngoµi thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh di chuyÓn vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tõ níc ph¸t triÓn sang níc chËm ph¸t triÓn nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn tèi ®a. Sau chiÕn tranh thÕ giíi II, ®Çu t quèc tÕ ®· t¨ng lªn nhanh chãng vµ trë thµnh hiÖn tîng næi bËt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ, do ®ã nã d· thu hót sù chó ý cña giíi nghiªn cøu. Víi c¸c ph¬ng ph¸p tiÕp cËn kh¸c nhau, c¸c t¸c gi¶ ®· ®a ra nhiÒu quan ®iÓm, lý thuyÕt vÒ nguyªn nh©n h×nh thµnh ®Çu t quèc tÕ vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng quan ®iÓm, lý thuyÕt nµy ®îc chia chñ yÕu thµnh hai nhãm: C¸c lý thuyÕt vÜ m« vµ c¸c lý thuyÕt vi m«. 1.2.1.1. C¸c lý thuyÕt vÜ m«. Trong c¸c tµi liÖu ®Çu t níc ngoµi, c¸c lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« vÒ lu chuyÓn dßng vèn ®Çu t quèc tÕ thêng chiÕm vÞ trÝ quan träng vµ ®îc coi lµ c¸c lý thuyÕt c¬ b¶n cña ®Çu t quèc tÕ. C¸c lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch hiÖn tîng ®Çu t quèc tÕ dùa trªn nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh cña c¸c yÕu tè ®Çu t gi÷a c¸c níc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Trªn c¬ së m« h×nh lý thuyÕt th¬ng m¹i quèc tÕ cña Heckcher & Ohlin (1993), Richard S. Eckaus (1987) ®· lo¹i bá gi¶ ®Þnh kh«ng cã sù di chuyÓn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt gi÷a c¸c níc ®Ó më réng ph©n tÝch nguyªn nh©n h×nh thµnh ®Çu t quèc tÕ. Theo t¸c gi¶, môc tiªu tèi ®a hãa lîi nhuËn toµn cÇu nhê vµo sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t lµ nguyªn nh©n chñ yÕu xuÊt hiÖn di chuyÓn dßng vèn ®Çu t quèc tÕ. Richard cho r»ng, níc ®Çu t thêng cã hiÖu qu¶ sö dông vèn cao h¬n. V× vËy gi÷a c¸c níc ®· xuÊt hiÖn lu chuyÓn dßng vèn ®Çu t quèc tÕ. 17 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p Cïng víi quan ®iÓm trªn, A.Mac Dougall (1960) ®· gi¶i thÝch hiÖn tîng ®Çu t quèc tÕ tõ ph©n tÝch so s¸nh gi÷a chi phÝ vµ lîi Ých cña di chuyÓn vèn quèc tÕ. T¸c gi¶ cho r»ng, chªnh lÖch vÒ n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn gi÷a c¸c níc lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn lu chuyÓn vèn quèc tÕ. Quan ®iÓm nµy ®îc M.Kemp (1964) ph¸t triÓn thµnh m« h×nh Mac Dougall - Kemp (h×nh vÏ). Theo t¸c gi¶, nh÷ng níc ph¸t triÓn (d thõa vèn ®Çu t) cã n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn thÊp h¬n n¨ng xuÊt cËn biªn cña vèn ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn (thiÕu vèn). V× thÕ, xuÊt hiÖn dßng lu chuyÓn vèn gi÷a hai nhãm níc nµy. II M I P E u e n O1 m N S Q O2 M« h×nh Mac Dougall - Kemp Tæng vèn ®Çu t cña hai níc lµ O1O2 , trong ®ã vèn ë níc ®Çu t (I) lµ O1Q vµ t¬ng tù ë níc nhËn ®Çu t (II) lµ O2Q. N¨ng suÊt cËn biªn cña vèn ë níc (I) lµ O1M, t¬ng tù ë níc (II) lµ O2m. C¸c ®êng MN vµ mn lµ giíi h¹n n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn ë hai níc (níc I thÊp h¬n níc II) vµ ®Òu cã xu híng gi¶m dÇn. Tríc khi cã sù di chuyÓn vèn gi÷a hai níc, tæng s¶n lîng cña níc (I) lµ O1MNQ vµ cña níc (II) lµ O2muQ. Do cã sù chªnh lÖch n¨ng suÊt cËn 18 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p biªn cña vèn ë hai níc c©n b»ng t¹i ®iÓm P (SP = O1E = O2e). KÕt qu¶ lµm t¨ng s¶n lîng hai níc lµ PuN, phÇn r«i ra ngoµi tæng s¶n lîng cña hai níc tríc khi cã sù chuyÓn dÞch vèn ®Çu t. Mét c¸ch lý gi¶i kh¸c cña K.Kojima (1978) vÒ nguyªn nh©n xuÊt hiÖn ®Çu t quèc tÕ lµ do sù kh¸c nhau vÒ tû suÊt lîi nhuËn gi÷a c¸c níc. Còng dùa trªn nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh cña m« h×nh HO, K.Kojima ®· ph¸t triÓn ®Ó chøng minh r»ng nh÷ng níc cã tû suÊt lîi nhuËn cao sÏ thu hót ®îc c¸c nhµ ®Çu t. Theo t¸c gi¶, nguyªn nh©n h×nh thµnh ®Çu t quèc tÕ lµ cã sù chªnh lÖch vÒ tû suÊt lîi nhuËn gi÷a c¸c níc vµ sù chªnh lÖch nµy ®îc b¾t nguån tõ sù kh¸c biÖt vÒ lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Ngoµi ra, nguyªn nh©n di chuyÓn dßng vèn ®Çu t quèc tÕ cßn ®îc gi¶i thÝch bëi lý thuyÕt ph©n t¸n rñi ro. Lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch r»ng c¸c nhµ ®Çu t kh«ng chØ quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ sö dông cña ®ång vèn (l·i suÊt cao) mµ cßn chó ý ®Õn møc ®é rñi ro trong tõng h¹ng môc ®Çu t cô thÓ (D.Salvatore -1993). V× l·i suÊt cña c¸c cæ phiÕu phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè cña thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng kinh doanh cña doanh nghiÖp, nªn ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt tr¾ng (ph¸ s¶n) c¸c nhµ ®Çu t kh«ng muèn bá hÕt vèn cña m×nh vµo mét h¹ng môc ®Çu t ë mét thÞ trêng néi ®Þa. Bëi thÕ hä quyÕt ®Þnh dµnh mét phÇn tµi s¶n cña m×nh ®Ó mua cæ phiÕu, chøng kho¸n… ë thÞ trêng níc ngoµi. Nh vËy, qua ph©n tÝch trªn cho thÊy c¸c lý thuyÕt ®· gi¶i thÝch sù xuÊt hiÖn cña ®Çu t quèc tÕ vÒ thùc chÊt ®Òu dùa vµo nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. MÆt kh¸c, c¸c quan ®iÓm lý thuyÕt còng cho r»ng ®Çu t quèc tÕ cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c níc tham gia ®Çu t, trong ®ã nhÊt lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 1.2.1.2. C¸c lý thuyÕt vi m«. HÇu hÕt c¸c lý thuyÕt kinh tÕ vi m« vÒ ®Çu t quèc tÕ ®Òu xoay quanh tr¶ lêi c©u hái lµ t¹i sao c¸c c«ng ty, c¸ nh©n l¹i ®Çu t ra níc ngoµi? 19 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë Hng Yªn: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p C¸c lý thuyÕt vÒ tæ chøc c«ng nghiÖp ra ®êi tõ thËp kû 60 gi¶i thÝch ®Çu t quèc tÕ (FDI) nh lµ kÕt qu¶ tù nhiªn tõ sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty lín ®éc quyÒn ë Mü, trong ®ã næi bËt lµ m« h×nh lý thuyÕt cña Stephen Hymer (1976). Theo t¸c gi¶, do kÕt cÊu cña thÞ trêng ®éc quyÒn ®· thóc ®Èy c¸c c«ng ty Mü më réng ra thÞ trêng quèc tÕ ®Ó khai th¸c c¸c lîi thÕ cña m×nh vÒ c«ng nghÖ, kü thuËt, qu¶n lý… mµ c¸c c«ng ty trong cïng ngµnh c«ng nghiÖp ë níc nhËn ®Çu t kh«ng cã ®îc. Charles Kindleberger (1969) vµ Richard E. Caves (1971) còng cho r»ng nh÷ng s¶n phÈm míi thêng cã xu híng ®éc quyÒn vµ cã gi¸ thµnh h¹. V× thÕ, c¸c c«ng ty cã s¶n phÈm míi ®· tÝch cùc më réng ph¹m vi s¶n xuÊt cña m×nh ra thÞ trêng quèc tÕ ®Ó khai th¸c lîi thÕ ®éc quyÒn nh»m tèi ®a hãa lîi nhuËn. Nh vËy, theo c¸c lý thuyÕt tæ chøc c«ng nghiÖp, nguyªn nh©n h×nh thµnh FDI lµ do sù më réng thÞ trêng ra níc ngoµi cña c¸c c«ng ty lín nh»m khai th¸c lîi thÕ ®éc quyÒn. C¸ch tiÕp cËn vÒ chu kú sèng cña s¶n phÈm ®· gi¶i thÝch hiÖn tîng FDI trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña s¶n phÈm tõ ®æi míi ®Õn t¨ng trëng (s¶n xuÊt hµng lo¹t), ®¹t møc b·o hßa vµ bíc vµo giai ®o¹n suy tho¸i. Theo t¸c gi¶ cña lý thuyÕt nµy, giai ®o¹n ®æi míi chØ diÔn ra ë nh÷ng níc ph¸t triÓn nh Mü, v× ë ®ã míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, cã kh¶ n¨ng triÓn khai s¶n xuÊt víi khèi lîng lín. §ång thêi, còng chØ ë nh÷ng níc nµy th× kü thuËt s¶n xuÊt tiªn tiÕn míi ®Æc trng sö dông nhiÒu vèn míi ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ sö dông cao. Do vËy, s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra hµng lo¹t víi gi¸ thµnh h¹ vµ ®· nhanh chãng ®¹t tíi ®iÓm b·o hßa. §Ó tr¸nh l©m vµo suy tho¸i vµ khai th¸c hiÖu qu¶ s¶n xuÊt theo quy m«, c«ng ty ph¶i më réng thÞ trêng tiªu thô ra quèc tÕ, nhng c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· gÆp trë ng¹i bëi hµng rµo thuÕ quan vµ cíc phÝ vËn chuyÓn. V× thÕ, c«ng ty di chuyÓn s¶n xuÊt ra quèc tÕ ®Ó vît qua nh÷ng trë ng¹i nµy. Nh vËy, theo c¸ch gi¶i thÝch cña Vernon th× FDI lµ kÕt qu¶ tù nhiªn tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n phÈm theo chu kú. 20