Tài liệu định giá doanh nghiệp trong quá trình cổ phần hóa tại việt nam thực trạng và giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM LÊ TRẦN PHƯƠNG LINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp MUÏC LUÏC Trang LÔØI NOÙI ÑAÀU:....................................................................................................... 1 CHÖÔNG I: SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP I.1. Quaù trình hình thaønh phaùt trieån cuûa DNNN ôû Vieät Nam ..................... 4 I.2. Thöïc traïng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa DNNN hieän nay ....... 6 I.3. Söï caàn thieát phaûi tieán haønh coå phaàn hoaù DNNN ................................... 9 I.3.1. Muïc tieâu coå phaàn hoaù ....................................................................... 9 I.3.2. Quy trình coå phaàn hoaù .................................................................... 10 I.3.3. Noäi dung coå phaàn hoaù .................................................................... 10 I.4. Doanh nghieäp vaø giaù trò doanh nghieäp ................................................. 13 I.4.1. Doanh nghieäp vaø caùc giaù trò ñaëc tröng cuûa doanh nghieäp ............... 13 I.4.2. Khaùi nieäm giaù trò doanh nghieäp ...................................................... 15 I.4.3. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù trò DN ........................................... 15 I.4.4. Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ........................................................ 24 I.5. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp trong cô cheá thò tröôøng 26 I.5.1. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò DN theo giaù trò taøi saûn thuaàn ............ 27 I.5.2. Phöông phaùp hieän taïi hoaù caùc nguoàn taøi chính töông lai ................ 31 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 1 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP TAÏI VIEÄT NAM II.1. Coå phaàn hoaù taïi Vieät Nam ................................................................... 36 II.1.1. Thöïc traïng CPH taïi Vieät Nam ...................................................... 36 II.1.1.1. Giai ñoaïn thí ñieåm töø naêm 1992 ñeán thaùng 6/1996 ............... 35 II.1.1.2. Giai ñoaïn môû roäng thí ñieåm töø 6/1996 ñeán 6/1998 ............. 38 II.1.1.3. Giai ñoaïn töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng 9/2002 ....................... 38 II.1.1.4. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2003 ñeán thaùng 12/2004 ................... 40 II.1.1.5. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2004 ñeán nay .................................... 43 II.1.2. Nguyeân nhaân laøm chaäm tieán trình CPH ........................................ 47 II.1.2.1. Haïn cheá veà nhaän thöùc vaø thuû tuïc haønh chính ........................ 48 II.1.2.2. Khoù khaên trong vieäc xöû lyù nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng ............... 49 II.1.2.3. Cô cheá chính saùch ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng ........................... 50 II.1.2.4. Moâi tröôøng phaùp lyù coøn nhieàu baát caäp, khoâng ñoàng boä ........ 50 II.1.2.5. Khaâu ñònh giaù doanh nghieäp ................................................. 51 II.2. Ñònh giaù Doanh nghieäp trong tieán trình CPH taïi Vieät Nam ............ 52 II.2.1. Thöïc traïng ñònh giaù DN trong tieán trình CPH taïi VN ................... 52 II.2.1.1. Giai ñoaïn thí ñieåm töø naêm 1992 ñeán thaùng 6/1006 ............... 52 II.2.1.2. Giai ñoaïn môû roäng thí ñieåm töø 6/1996 ñeán 6/1998 ............... 53 II.2.1.3. Giai ñoaïn töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng 9/2002 ....................... 55 II.2.1.4. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2003 ñeán thaùng 12/2004 ................... 57 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 2 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp II.2.15. Giai ñoaïn töø cuoái naêm 2004 ñeán nay...................................... 59 II.2.2. Nhöõng haïn cheá veà khaâu ñònh giaù Doanh nghieäp hieän nay ........... 61 II.2.2.1. Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò DN coøn nhieàu haïn cheá............ 62 II.2.2.2. Khoù khaên trong vieäc tính giaù trò quyeàn söû duïng ñaát khi ñònh giaù ..................................................................... 63 II.2.2.3. Khoâng theå tính chính xaùc giaù trò taøi saûn voâ hình ................... 64 II.2.2.4. Vöôùng maéc xung quanh vieäc xöû lyù taøi chính; öu ñaõi ngöôøi lao ñoäng ...................................................................................... 65 CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP ÑAÅY NHANH TOÁC ÑOÄ CPH VAØ HOAØN THIEÄN PHÖÔNG PHAÙP ÑÒNH GIAÙ DOANH NGHIEÄP III.1. Quan ñieåm veà Coå phaàn hoaù vaø ñònh giaù DNNN taïi Vieät Nam hieän nay ......................................................................................................... 68 III.2. Giaûi phaùp ñaåy nhanh toác ñoä CPH ...................................................... 69 III.2.1. Quaùn trieät saâu saéc chuû tröông, chính saùch vaø giaûi phaùp ñoåi môùi DN ................................................................................. 70 III.2.2. Xaùc ñònh tieâu chí löïa choïn DNNN thöïc hieän CPH ...................... 70 III.2.3. Giaûi quyeát toát vaán ñeà lao ñoäng, vieäc laøm ..................................... 71 III.2.4. Tích cöïc giaûi quyeát caùc khoaûn nôï cuûa DN ................................... 71 III.2.5. Hoaøn thieän chính saùch CPH.......................................................... 73 III.2.6. Taêng cöôøng toå chöùc, chæ ñaïo ñoái vôùi coâng taùc CPH .................... 74 III.2.7. Keát hôïp giöõa TTCK vaø CPH DNNN ........................................... 75 III.2.8. Chính saùch ñoái vôùi caùn boä laõnh ñaïo DN khi CPH ....................... 76 SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 3 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp III.2.9. Taêng cöôøng hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoái vôùi DNNN thuoäc CPH ..... 77 III.2.10. Hoaøn thieän chính saùch baùn coå phaàn cho ñoái taùc nöôùc ngoaøi ...... 77 III.3. Nhöõng bieän phaùp hoaøn thieän ñònh giaù doanh nghieäp ....................... 78 III.3.1. Thaønh laäp cô quan ñoäc laäp chuyeân thöïc hieän coâng taùc ñònh giaù .. 78 III.3.2. Xaây döïng heä thoáng thoâng tin giaù caû thò tröôøng ............................ 79 III.3.3. Ñaøo taïo ñoäi nguõ ñònh giaù chuyeân nghieäp ..................................... 80 III.3.4. Gaén keát caùc khaâu ñònh giaù doanh nghieäp, baùn ñaáu giaù coå phaàn, nieâm yeát coå phaàn treân TTCK ....................................................... 80 III.3.5. Coâng khai, minh baïch khaâu ñaáu giaù baùn coå phaàn ....................... 84 KEÁT LUAÄN ......................................................................................................... 85 THÖ MUÏC THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 4 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp LÔØI NOÙI ÑAÀU DE 1. Lyù do choïn ñeà taøi: Töø cuoái nhöõng naêm 80, laøn soùng hôïp nhaát doanh nghieäp, mua baùn doanh nghieäp, chia taùch cô caáu laïi doanh nghieäp phaùt trieån raát maïnh treân theá giôùi. Doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng cuõng laø moät haøng hoaù, noù cuõng coù giaù trò söû duïng, giaù trò vaø giaù caû. Kinh teá thò tröôøng caøng phaùt trieån, söï caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp caøng saâu saéc, ñoøi hoûi söï cô caáu laïi theo höôùng hôïp nhaát, mua baùn dieãn ra thöôøng xuyeân ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh giaù trò cuûa doanh nghieäp laøm cô sôû cho nhöõng hoaït ñoäng ñoù. Tuy nhieân do ñaëc tính doanh nghieäp laø moät haøng hoaù ñaëc bieät bao goàm nhieàu boä phaän caáu thaønh, caû nhöõng boä phaän höõu hình nhö taøi saûn vaät tö, nhaø xöôûng, caû nhöõng boä phaän voâ hình nhö danh tieáng, moái quan heä caùc khaâu trong doanh nghieäp, cuõng nhö giöõa doanh nghieäp vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi, naêng löïc cuûa laõnh ñaïo vaø nhaân vieân vaø tính ñôn chieác cuûa doanh nghieäp neân vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø moät vieäc phöùc taïp. Vieät Nam sau hôn 20 naêm ñoåi môùi theo höôùng phaùt trieån neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn, hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù ñIeàu tieát cuûa nhaø nöôùc, thì söï chia taùch, saùp nhaäp, lieân doanh, lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp nhaèm taêng söùc maïnh treân thò tröôøng dieãn ra khaù phoå bieán. Trong khu vöïc kinh teá quoác doanh, chuû tröông cuûa nhaø nöôùc laø: ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc nhaèm naâng cao hieäu quaû caùc doanh nghieäp theo höôùng chæ giöõ 100% voán nhaø nöôùc ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng trong nhöõng ngaønh kinh teá quan troïng ñem laïi soá thu lôùn cho ngaân saùch nhaø nöôùc, ñaûm baûo caân ñoái lôùn cho nhaø nöôùc coøn laïi tieán haønh chuyeån hình thöùc kinh doanh, hình thöùc sôû höõu hoaëc giaûi theå. Taát caû nhöõng söï kieän ñoù laøm cho vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caøng trôû neân caáp thieát. Tuy nhieân vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ôû nöôùc ta hieän nay vaãn mang tính aùp ñaët vì chuû yeáu vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp hieän nay gaén vôùi coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc neân neáu khoâng phaûi laø nhaø nöôùc ñöôïc lôïi thì SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 5 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp cuõng laø ngöôøi lao ñoäng ñöôïc höôûng. Do ñoù vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp khoâng chæ caàn thieát cho coâng taùc coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc maø trong söï phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng, ñaëc bòeât laø khi coù thò tröôøng chöùng khoaùn, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp seõ laø coâng vieäc thöôøng xuyeân dieãn ra ôû caùc doanh nghieäp , neân vieäc nghieân cöùu vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø heát söùc caàn thieát vaø coù yù nghóa caû veà lyù luaän vaø thöïc tieãn ñoái vôùi tieán trình ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp ôû nöôùc ta hieän nay cuõng nhö trong töông lai. 2. Phaïm vi ñeà taøi: Ñeà taøi naøy nghieân cöùu vaø ñöa ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän coâng taùc ñònh giaù doanh nghieäp nhaø nöôùc trong quaù trình coå phaàn hoaù. Vì xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa quaù trình coå phaàn hoaù cuûa nöôùc ta hieän nay, do ñoù ñeà taøi ñaõ gaén keát nhöõng nghieân cöùu veà vieäc ñònh giaù doanh nghieäp vôùi caû quaû trình coå phaàn hoaù. Treân cô sôû ñoù ngöôøi vieát seõ döïa treân vieäc phaân tích thöïc traïng quaù trình coå phaàn hoaù taïi Vieät Nam, xaùc ñònh roõ nhöõng nguyeân nhaân caûn trôû tieán trình thöïc hieän coå phaàn hoaù, ñöa ra nhöõng giaûi phaùp kieán nghò nhaèm thuùc ñaåy coâng vieäc coå phaàn hoaù nhanh choùng ñaït tôùi muïc tieâu maø keá hoaïch cuûa Chính phuû ñaõ ñeà ra. Maëc duø raát coá gaéng tuy nhieân quyõ thôøi gian coù haïn neân luaän vaên naøy khoâng traùnh khoûi thieáu soùt. Ngöôøi vieát raát mong nhaän ñöôïc söï quan taâm, theo doõi vaø nhöõng ñoùng goùp quyù baùu cuûa Quyù Thaày Coâ, cuûa caùc anh chò vaø cuûa caùc baïn ñeå ñeà taøi ngaøy caøng hoaøn thieän hôn vaø coù yù nghóa thieát thöïc trong coâng cuoäc phaùt trieån neàn kinh teáâ vaø ñoåi môùi ôû ñaát nöôùc ta. Xin chaân thaønh caùm ôn. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 6 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp CHÖÔNG I:SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA COÅ PHAÀN HOAÙ VAØ LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀÂ XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP I.1. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC ÔÛ VIEÄT NAM. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam ñöôïc hình thaønh töø naêm 1954 (ôû mieàn Baéc) vaø töø naêm 1975 (ôû mieàn Nam). Do hình thaønh töø nhieàu nguoàn goác khaùc nhau vaø ñöôïc xaây döïng treân cô sôû cuûa nhieàu quan ñieåm neân caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam coù nhieàu ñaëc tröng khaùc bieät so vôùi nhieàu nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, bieåu hieän ôû choã : • Quy moâ doanh nghieäp phaàn lôùn nhoû beù, cô caáu phaân taùn. Naêm 1992 caû nöôùc coù treân 2/3 toång soá doanh nghieäp nhaø nöôùc coù soá löôïng lao ñoäng döôùi 100 ngöôøi, chæ coù 4% doanh nghieäp coù soá löôïng lao ñoäng treân 100 ngöôøi. Soá löôïng lao ñoäng trong khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám tæ troïng khaù nhoû trong toång soá lao ñoäng xaõ hoäi khoaûng 5-6%. • Trình ñoä kó thuaät, coâng ngheä laïc haäu, tröø moät soá raát ít (18%) soá doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc ñaàu tö môùi ñaây, phaàn lôùn caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc söû duïng khaù laâu, coù trình ñoä kó thuaät, coâng ngheä thaáp keùm so vôùi caùc nöôùc töø 3 ñeán 4 theá heä. Coù doanh nghieäp coøn trang bò caùc thieát bò kó thuaät töø naêm 1939 vaø tröôùc ñoù ñöôïc xaây döïng baèng kó thuaät cuûa nhieàu nöôùc khaùc nhau neân tính ñoàng boä cuûa doanh nghieäp thaáp. Khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp khoù coù khaû naêng caïnh tranh caû trong nöôùc vaø treân theá giôùi. • Vieäc phaân boá coøn baát hôïp lyù veà ngaønh, vuøng. Khi chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng coøn ñöôïc bao caáp moïi maët nhö tröôùc nöõa, ñaõ theá laïi bò caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc caïnh tranh quyeát lieät, neân nhieàu doanh nghieäp khoâng theå truï noåi buoäc phaûi phaù saûn, giaûi theå. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 7 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp Ñaëc bieät trong nhöõng naêm gaàn ñaây chuùng ta ñaõ tieán haønh caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc. Do ñoù maëc duø soá löôïng caùc doanh nghieäp ñaõ giaûm töø 12.084 tính ñeán ngaøy 1/4/1994 xuoáng coøn 6.264 doanh nghieäp nhaø nöôùc, nhôø söï ñoåi môùi veà toå chöùc quaûn lyù, veà kó thuuïat vaø coâng ngheä cuûa caùc doanh nghieäp coøn laïi, toång saûn phaåm giaù trò tuyeät ñoái cuûa kinh teá nhaø nöôùc, cuõng nhö tyû troïng toång saûn phaåm quoác daân (GDP) khoâng nhöõng khoâng giaûm maø coøn taêng leân ñaùng keå. Baûng sau ñaây cho chuùng ta thaáy roõ ñieàu ñoù : Giai ñoaïn (naêm) 1971 - 1980 1981 - 1985 1986 - 1990 1991 - 1997 Toác ñoä taêng tröôûng kinh 0,4 6,4 3 7,8 ñeán 8,5 teá bình quaân naêm (%) Naêm 1990 1991 1992 1993 1997 Tyû troïng kinh teá quoác 34,1 36 39,6 42,9 43,6 doanh GDP (%) Toác ñoä taêng tröôûng neàn kinh teá nöôùc ta trong nhöõng naêm qua ñaõ taêng nhanh, ñaëc bieät caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn ñoùng vai troø chuû yeáu trong nhieàu ngaønh kinh teá, nhaát laø nhöõng ngaønh quan troïng ñoøi hoûi ñaàu tö lôùn, kó thuaät cao vaø caùc ngaønh saûn xuaát cung öùng caùc haøng hoaù vaø caùc dòch vuï coâng coäng. Ñoàng thôøi doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn laø thaønh phaàn kinh teá ñoùng goùp chuû yeáu cho ngaân saùch nhaø nöôùc. Coù theå nhaän thaáy raèng: haàu heát caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc cuûa ta hình thaønh töø thôøi quaûn lyù taäp trung quan lieâu bao caáp, khi chuyeån sang cô cheá môùi laïi thieáu kieåm soaùt chaët cheõ vieäc thaønh laäp neân phaùt trieån traøn lan (nhaát laø caáp tænh thaønh phoá, quaän huyeän, cô quan, tröôøng hoïc). Moät boä phaän quan troïng doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng ñuû ñieàu kieän toái thieåu ñeå hoaït ñoäng, thieáu voán toái thieåu, trang thieát bò quaù ñôn sô, traùch nhieäm taøi ssaûn khoâng ñöôïc phaân ñònh roõ raøng. Maët khaùc trong ñieàu kieän kinh teá tö nhaân coøn quaù non yeáu veà moïi maët chæ môùi hoaït ñoäng chuû yeáu trong lónh vöïc dòch vuï, tieåu thuû coâng nghieäp vaø noâng SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 8 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nghieäp neân doanh nghieäp nhaø nöôùc chöa theå taäp trung toaøn löïc cho yeâu caàu phaùt trieån ôû nhöõng ngaønh, lónh vöïc then choát. Nhöõng ñaëc ñieåm treân luoân chi phoái phöông höôùng, böôùc ñi, vaø bieän phaùp trong quaù trình ñoåi môùi ôû nöôùc ta. Sau 10 naêm ñoåi nôùi, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ vaø ñang chuyeån höôùng khaù caên baûn, ñaõ saép xeáp laïi moät böôùc quan troïng, giaûm ñöôïc gaàn moät nöûa soá doanh nghieäp chuû yeáu laø doanh nghieäp ñòa phöông nhoû beù, hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû. Soá lôùn doanh nghieäp coøn laïi ñöôïc toå chöùc vaø töøng böôùc phaùt huy quyeàn töï chuû trong kinh doanh laøm aên naêng ñoäng vaø hieäu quaû. Nhöng nhìn chung caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn raát coøn khoù khaên, höôùng kinh doanh coøn thaáp, nhieàu doanh nghieäp vaãn laøm aên thua loã trieàn mieân, hoaït ñoäng caàm chöøng. Söï ñoùng goùp cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc cho ngaân saùch nhaø nöôùc chöa töông xöùng vôùi phaàn ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc cho noù, cuõng nhövôùi tieàm löïc cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc tình traïng maát, thaát thoaùt lôùn veà voán ñang dieãn ra heát söùc nghieâm troïng, vieäc quaûn lyù ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coøn quaù yeáu keùm, ñaëc bieät laø tình traïng buoâng loûng quaûn lyù taøi chính laøm nhaø nöôùc maát vai troø thöïc söï laø ngöôøi chuû sôû höõu, tình traïng phaân hoaù, cheânh leäch trong thu nhaäp ngaøy caøng taêng ( coù nhieàu doanh nghieäp thu nhaäp bình quaân treân 1 trieäu ñoàng/1 ngöôøi/1 thaùng, trong khi coù doanh nghieäp löông coâng nhaân khoâng ñaûm baûo nhu caàu toái thieåu ). I.2. THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG SAÛN XUAÁT KINH DOANH CUÛA DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC HIEÄN NAY. Söï aûnh höôûng naëng neà cuûa neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung cao ñoä trong ñieàu kieän caïnh tranh keùo daøi söï tö duy khoâng ñuùng trong moät moâ hình xaõ hoäi tröôùc ñaây. Tö duy ñoù ñaõ chi phoái ñöôøng loái xaây döïng neàn Kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa vôùi cô caáu chæ coù hai thaønh phaàn ( quoác doanh vaø taäp theå ). Tö töôûng muoán xoaù boû neàn kinh teá tö nhaân vaø neàn kinh teá caù theå, ñoàng nhaát vôùi muïc tieâu phöông höôùng xaây döïng Chuû nghóa xaõ hoäi. Tröôùc ñaây ngöôøi ta thöôøng xem nheï caùc quy luaät kinh teá khaùch quan cuûa thò tröôøng, coi thò tröôøng laø voán coù cuûa chuû nghóa tö baûn. Töø ñoù daãn ñeán haäu quaû laø vieäc haïch toaùn kinh teá ôû caùc doanh nghieäp mang tính hình thöùc, caùc doanh nghieäp thöïc chaát chæ laø ngöôøi saûn xuaát, gia coâng cho SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 9 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp nhaø nöôùc chöù khoâng phaûi moät cô sôû kinh doanh. Nhö vaäy roõ raøng doanh nghieäp nhaø nöôùc trong ñieàu kieän ñoù raát xa laï vôùi moâ hình doanh nghieäp theo cô cheá treân thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöoùc. Söï yeáu keùm cuûa neàn kinh teá chuû yeáu laø löïc löôïng saûn xuaát, noùi chung caùc nguoàn löïc ñeå phaùt trieån saûn xuaát vaø kinh teá cuûa ta tuy phong phuù song chuû yeáu môùi ôû daïng tieàm naêng. Ñeå bieán chuùng thaønh hieän thöïc vaø coù hieäu quaû, caàn phaûi coù löïc löôïng voán lôùn, kó thuaät coâng ngheä ñoàng boä, hieän ñaïi, ñoäi nguõ coâng nhaân, caùn boä kó thuaät, caùn boä quaûn lyù coù naêng löïc ñoàng thôøi phaûi coù trình ñoä toå chöùc vaø quaûn lyù thích hôïp cuûa nhaø nöôùc cuõng nhö cuûa doanh nghieäp. Söï yeáu keùm cuûa löïc löôïng saûn xuaát cuûa nöôùc ta hieän nay bieåu hieän roõ nhaát laø söï thaáp keùm laïc haäu cuûa keát caáu haï taàng cuûa toaøn boä neàn kinh teá cuõng nhö moãi doanh nghieäp. Trình ñoä keát caáu haï taàng vaø dòch vuï cuûa nöôùc ta chæ ôû döôùi möùc trung bình so vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ví duï heä thoáng giao thoâng lieân laïc – caàu noái gaén lieàn neàn kinh teá nöôùc ta vôùi thò tröôøng theá giôùi ñeán nay vaãn voâ cuøng thaáp keùm vaø laïc haäu, caû nöôùc môùi coù 32.595 km ñöôøng saét nhöng chuû yeáu ñöôøng khoå roäng 1m : quoác loä coù 11 vaïn km thì 7% ñöôøng toát, 47% km ñöôøng xaáu vaø raát xaáu, caûng bieån vaø saân bay thieáu caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Nhöõng cô sôû hieän nay vaãn chöa ñaït tieâu chuaån quoác teá. Neàn kinh teá cuûa ta coøn boäc loä nhöõng yeáu keùm chöa coù tích luyõ noäi boä, chöa coù khaû naêng chi traû soá nôï ñeán haïn vaø quaù haïn. Khaû naêng vay voán nöôùc ngoaøi cuõng khoâng phaûi laø thuaän lôïi. Bôûi leõ ta coøn nôï nhieàu khoâng coù khaû naêng chi traû trong thôøi gian nhaát ñònh. Maët khaùc hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp coøn quaù thaáp, laõi suaát tieàn vay coøn cao. Trong khi khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm vaø kinh nghieäm kinh doanh cuûa doanh nghieäp Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi coøn quaù yeáu keùm. Trình ñoä quaûn lyù vó moâ ñoái vôùi neàn kinh teá noùi chung, ñoái vôùi doanh nghieäp noùi rieâng nhìn chung coøn nhieàu thieáu soùt, heä thoáng phaùp luaät, chính saùch quaûn lyù chöa hoaøn chænh, phaàn lôùn caùc vaên baûn phaùp quy, döôùi luaät coù nhieàu quy ñònh maâu thuaãn vôùi nhau, heä thoáng toaø aùn kinh teá chöa toå chöùc kòp thôøi nhaèm ñaûm baûo nghieâm chænh phaùp luaät kinh teá. Trong hoaït ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùc, teä SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 10 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp cöûa quyeàn quan lieâu, thuû tuïc haønh chính quaù phieàn haø ñoái vôùi doanh nghieäp vaø coâng daân coøn khaù phoå bieán. Trong quaù trình chuyeån cô cheá quaûn lyù, nhieàu vaên baûn quaûn lyù cuõ ñaõ loãi thôøi, song chöa ñöôïc huyû boû, nhöõng vaên baûn môùi coù nhieàu sô hôû, nhöng khoâng kòp thôøi söûa ñoåi neân ñaõ bò lôïi duïng phuïc vuï lôïi ích tröôùc maét, cuïc boä cuûa cô sôû, ngaønh gaây nhieàu tieâu cöïc, voâ hieäu hoaù nhöõng quy ñònh môùi ñuùng ñaén cuûa nhaø nöôùc. Moät soá coâng taùc ñaëc bieät quan troïng veà quaûn lyù ñoái vôùi doanh nghieäp nhö quaûn lyù taøi chính, keá toaùn, kieåm toaùn, thanh tra, giaùm saùt thi haønh phaùp luaät chöa chuyeån bieán kòp thôøi trong moâi tröôøng kinh doanh môùi coù luùc buoâng loûng, neáu nhaø nöôùc khoâng naém ñöôïc thöïc traïng taøi chính, hieäu quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp . Ngöôïc laïi coù luùc, coù nôi laïi coù nhieàu thanh tra kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp moät caùch tuyø tieän. Trong quaù trình chuyeån sang cô cheá thò tröôøng, Ñaûng vaø nhaø nöôùc chaäm vaø khoâng cöông quyeát trong vieäc caûi caùch cheá ñoä sôû höõu trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Veà maët phaùp ly, taøi saûn, tieàn voán trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thuoäc sôû höõu toaøn daân, nhöng treân thöïc teù tính chaát toaøn daân cuûa sôû höõu bò baøo moøn moät caùch nghieâm troïng. Do caùc hình thöùc cuï theå cuûa sôû höõu toaøn daân veà maët kinh teá khoâng ñöôïc xaùc ñònh neân haàu heát nhöõng ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc thôø ô vaø xa caùch vôùi sôû höõu toaøn daân. Ñoù laø nguyeân nhaân cuûa söï tham nhuõng, thieáu traùch nhieäm, thieáu kyû cöông vaø kyû luaät cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa söï giaûm suùt veà naêng suaát, chaát löôïng, hieäu quaû, thieáu minh baïch trong phaân phoái thu nhaäp ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñaõ coù thôøi gian daøi Vieät Nam coù sai laàm laø trao cho ngöôøi lao ñoäng vaø Ñaïi hoäi coâng nhaân vieân chöùc nhöõng thaåm quyeàn cuûa ngöôøi chuû sôû höõu. Toùm laïi, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû nöôùc ta do yeáu toá lòch söû ñeå laïi ñaõ vaø ñang ñoùng goùp vai troø to lôùn gaàn nhö tuyeät ñoái trong lónh vöïc cuûa neàn kinh teá quoác daân, nhöng laïi hoaït ñoäng keùm hieäu quaû vaø phaùt sinh nhieàu tieâu cöïc. Quaù trình chuyeån ñaát nöôùc sang neàn kinh teá haøng hoaù nhieàu thaønh phaàn vaän ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc taát yeáu phaûi ñoåi môùi caên baûn SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 11 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñaây laø maâu thuaãn lôùn, song baét buoäc phaûi kieân quyeát ñoåi môùi, phaûi coù giaûi phaùp vaø böôùc ñi phuø hôïp vôùi trình ñoä thöïc teá cô sôû. I.3. SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI TIEÁN HAØNH COÅ PHAÀN HOAÙ DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC. I.3.1. Muïc tieâu coå phaàn hoaù: Töø tình hình treân, coù theå thaáy khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc khoâng phaûi laø ñieåm saùng nhö chuùng ta mong ñôïi, ñaëc bieät noù vaãn chöa thöïc söï theå hieän toát vai troø chuû ñaïo cuûa mình. Do ñoù vaán ñeà ñaët ra hieän nay laø caàn phaûi coù moät loaït nhöõng giaûi phaùp tieán haønh ñoàng boä. Trong ñoù, coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät trong nhöõng bieän phaùp ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaët leân vò trí then choát, haøng ñaàu. Maët khaùc, coå phaàn hoùa seõ ñem laïi nhöõng lôïi ích sau: • Thöù nhaát : thöïc hieän coå phaàn hoùa laø ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn giöõa quan heä saûn xuaát vaø vaät lieäu saûn xuaát. coå phaàn hoùa goùp phaàn thöïc hieän chuû tröông ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu. Tröôùc ñaây chuùng ta xaây döïng moät caùch cöùng nhaéc cheá ñoä coâng höõu, theå hieän ôû moät soá löôïng quaù lôùn caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc maø khoâng nhaän thaáy quan heä saûn xuaát naøy khoâng phuø hôïp vôùi löïc löôïng saûn xuaát coøn nhieàu yeáu keùm, laïc haäu. Vì vaäy coå phaàn hoùa seõ giaûi quyeát ñöôïc maâu thuaãn naøy, giuùp löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån. • Thöù hai : Thöïc hieän coå phaàn hoùa nhaèm xaõ hoäi hoaù löïc löôïng saûn xuaát, thu huùt theâm nguoàn löïc saûn xuaát. Khi thöïc hieän coå phaàn hoùa, ngöôøi lao ñoäng seõ gaén boù, coù traùch nhieäm vôùi coâng vieäc hôn, hoï trôû thaønh ngöôøi chuû thöïc söï cuûa doanh nghieäp. Ngoaøi ra, phöông thöùc quaûn lyù ñöôïc thay ñoåi, doanh nghieäp seõ trôû neân naêng ñoäng, töï chuû hôn trong saûn xuaát kinh doanh naâng cao hieäu quaû saûn xuaát. • Thöù ba : Beân caïnh ñoù, coå phaàn hoùa laø moät yeáu toá thuùc ñaåy söï hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn, ñöa neàn kinh teá hoäi nhaäp vôùi kinh teá khu vöïc vaø treân theá giôùi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 12 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp • Thöù tö : Thöïc hieän coå phaàn hoùa laø moät trong nhöõng giaûi phaùp quan troïng nhaèm huy ñoäng caùc nguoàn löïc, caùc coâng ty coå phaàn coù ñieàu kieän saûn xuaát kinh doanh, ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, naâng cao ñöôïc khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng, taïo cô sôû ñeå naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh. • Thöù naêm : coå phaàn hoùa taùc ñoäng tích cöïc ñeán ñoåi môùi quaûn lyù ôû caû taàm vó moâ vaø vi moâ. Chuyeån töø doanh nghieäp nhaø nöôùc sang coâng ty coå phaàn khoâng nhöõng chæ laø söï thay ñoåi veà sôû höõu, maø coøn laø söï thay ñoåi caên baûn trong coâng taùc quaûn lyù ôû caû phaïm vi doanh nghieäp vaø ôû caû phaïm vi neàn kinh teá quoác daân. • Thöù saùu : coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät giaûi phaùp quan troïng ñeå cô caáu laïi neàn kinh teá trong quaù trình ñoåi môùi. Nhö vaäy, ñöùng tröôùc thöïc traïng hoaït ñoäng yeáu keùm cuûa heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc, coå phaàn hoùa vôùi nhöõng öu ñieåm vaø muïc tieâu cuûa mình ñaõ chöùng toû ñoù laø moät chuû tröông ñuùng ñaén phuø hôïp vôùi giai ñoaïn quaù ñoä ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi ôû nöôùc ta. I.3.2. Quy trình coå phaàn hoùa: Quy trình coå phaàn hoùa taïi Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay cuõng tuaân theo caùc böôùc nhö treân theá giôùi, bao goàm: • Xaùc ñònh doanh nghieäp seõ tieán haønh coå phaàn hoaù. • Tuyø theo loaïi hình doanh nghieäp lôùn hay nhoû, ngaønh ngheà vaø lónh vöïc hoaït ñoäng; caùc caáp thaåm quyeàn töông öùng seõ tieán haønh pheâ duyeät loaïi hình doanh nghieäp ñöôïc coå phaàn hoaù toaøn boä hay moät phaàn; doanh nghieäp do Nhaø nöôùc naêm giöõ coå phaàn chi phoái hay doanh nghieäp coå phaàn bình thöôøng. • Xaây döïng vaø thaåm ñònh ñieàu leä hoaït ñoäng doanh nghieäp. • Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 13 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp • Thaønh laäp Ban laõnh ñaïo hay Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa doanh nghieäp môùi thoâng qua hình thöùc boû phieáu tín nhieäm I.3.3. Noäi dung coå phaàn hoaù. Vôùi muïc tieâu nhö treân, tieán trình coå phaàn hoùa ñaõ ñöôïc söï quan taâm ñaëc bieät cuûa Ñaûng, Chính phuû vaø caùc ban ngaønh, chính quyeàn ñòa phöông. Trong suoát hôn 10 naêm thöïc hieän, nhieàu vaên baûn phaùp quy quy ñònh chi tieát noäi dung coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc ban haønh nhaèm ñöa coâng taùc coå phaàn hoaù phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn. Ñaëc bieät Nghò ñònh 44/CP (29/6/1998) cuûa Chính phuû laø nghò ñònh ñaàu tieân quy ñònh chi tieát noäi dung coå phaàn hoùa, laø cô sôû phaùt trieån caùc nghò ñònh sau bao goàm: ñoái töôïng coå phaàn hoùa, hình thöùc coå phaàn hoùa, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp, ñoái töôïng mua coå phaàn vaø phaân tích ñaùnh giaù thöïc traïng doanh nghieäp. I.3.3.1. Veà ñoái töôïng coå phaàn hoùa. Xuaát phaùt töø theå cheá chính trò, lòch söû, ñeå phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän kinh teá nöôùc ta, ñoái töôïng thöïc hieän coå phaàn hoùa laø nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc hoäi tuï ñuû ba ñieàu kieän: coù quy moâ vöøa vaø nhoû ; khoâng thuoäc dieän Nhaø nöôùc giöõ 100% voán ñaàu tö; coù phöông aùn kinh doanh coù hieäu quaû hoaëc tuy tröôùc maét coù khoù khaên nhöng trieån voïng toát. Trong ba ñieàu kieän naøy, ñieàu kieän thöù hai (doanh nghieäp khoâng thuoäc dieän nhaø nöôùc giöõ 100% voán ñaàu tö) ñöôïc coi laø quan troïng nhaát bôûi nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc giöõ 100% voán ñaàu tö laø coâng cuï ñieàu tieát vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, laø ñoøn baåy kinh teá, ñaûm baûo cho neàn kinh teá phaùt trieån oån ñònh theo ñuùng höôùng chuû nghóa xaõ hoäi. I.3.3.2. Veà löïa choïn hình thöùc tieán haønh. Theo nghò ñònh naøy thì coù 4 hình thöùc coå phaàn hoùa, ban coå phaàn hoaù seõ löïa choïn moät hình thöùc phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå cuûa doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng. Caùc hình thöùc ñoù laø: SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 14 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp - Giöõ nguyeân giaù trò thuoäc voán nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp, phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán ñeå phaùt trieån doanh nghieäp. - Baùn moät phaàn giaù trò thuoäc voán nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Taùch moät boä phaän cuûa doanh nghieäp ñeå coå phaàn hoaù. - Baùn toaøn boä giaù trò hieän coù thuoäc voán nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp ñeå chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn. I.3.3.3. Khaâu xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp Ñaây laø moät khaâu quan troïng vaø thöôøng chieám nhieàu thôøi gian, coâng söùc nhaát trong quaù trình coå phaàn hoùa. Coù hai nguyeân taéc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp ñöôïc ñöa ra, ñoù laø : • Giaù trò thöïc teá laø giaù toaøn boä taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù maø ngöôøi mua, ngöôøi baùn coå phaàn ñeàu chaáp nhaän ñöôïc. Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn coå phaàn seõ thoaû thuaän theo nguyeân taéc töï nguyeän, ñoâi beân cuøng coù lôïi. Taïi caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån, thoaû thuaän naøy dieãn ra treân thò tröôøng chöùng khoaùn, coøn ôû nöôùc ta luùc ñoù thoaû thuaän coù theå dieãn ra thoâng qua caùc coâng ty moâi giôùi, kieåm toaùn (ñaõ dieãn ra treân thò tröôøng chöùng khoaùn nhöng chöa phoå bieán). Treân cô sôû xaùc ñònh ñöôïc giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp, giaù trò thöïc teá phaàn voán Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp seõ laø phaàn coøn laïi cuûa giaù trò thöïc teá sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn nôï phaûi traû. • Cô sôû xaùc ñònh giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp ñoù laø soá lieäu trong soå saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoùa vaø giaù trò thöïc teá cuûa taøi saûn taïi doanh nghieäp ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû hieän traïng veà phaåm chaát, tính naêng kyõ thuaät, nhu caàu söû duïng cuûa ngöôøi mua taøi saûn vaø giaù thò tröôøng taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoùa. Nguyeân taéc naøy ñöôïc ñaët ra ñeå ñaûm baûo tính khaùch quan trong vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. Thöïc teá vieäc coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp cho thaáy, caùc doanh nghieäp ñaêng kyù coå phaàn hoùa thöôøng coù xu höôùng ñònh giaù thaáp giaù trò doanh nghieäp, thoâng qua vieäc khai baùo khoâng chính xaùc nhö khai thaáp giaù trò taøi saûn coá ñònh cuûa SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 15 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp doanh nghieäp, khai khoâng ñuùng löôïng voán töø ñoù aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán vieäc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø gaây thieät haïi cho Nhaø nöôùc. Ngöôïc laïi, hieän töôïng cô quan kieåm toaùn ñònh giaù cao hôn giaù trò thöïc cuûa doanh nghieäp laïi coù theå laøm thieät haïi cho ngöôøi mua coå phaàn. I.3.3.4. Xaùc ñònh ñoái töôïng mua coå phaàn vaø caùch thöùc chia coå phaàn. Caùc ñoái töôïng ñöôïc mua coå phaàn ñoù laø: caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi, coâng daân Vieät Nam, ngöôøi nöôùc ngoaøi ñònh cö ôû Vieät Nam trong ñoù caùn boä coâng nhaân vieân taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø ñoái töôïng ñöôïc öu tieân mua coå phaàn. Veà soá löôïng mua coå phaàn ñöôïc mua coù quy ñònh nhö sau: • Loaïi doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc giöõ coå phaàn chi phoái, coå phaàn ñaëc bieät: Moät phaùp nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 10%, moät caù nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 5% toång soá coå phaàn cuûa doanh nghieäp. • Loaïi doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc khoâng naém coå phaàn chi phoái, coå phaàn ñaëc bieät: Moät phaùp nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 20%, moät caù nhaân ñöôïc mua khoâng quaù 10% toång soá coå phaàn cuûa doanh nghieäp. • Loaïi doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng tham gia coå phaàn: khoâng haïn cheá coå phaàn laàn ñaàu moãi phaùp nhaân vaø caù nhaân ñöôïc mua nhöng phaûi ñaûm baûo soá coå ñoâng toái thieåu theo ñuùng quy ñònh cuûa Luaät doanh nghieäp. Treân ñaây laø möùc quy ñònh cuï theå veà ñoái töôïng mua cuõng nhö möùc mua coå phaàn, tuy nhieân nghò ñònh 44/1998/NÑ-CP ñaõ coù söï ñieàu chænh nhaèm khuyeán khích vieäc mua coå phaàn. Cuï theå laø moïi ngöôøi mua coå phaàn seõ ñöôïc vay moät coå phieáu khi mua moät coå phieáu baèng tieàn maët. Vôùi ngöôøi lao ñoäng, hoï seõ ñöôïc nhaø nöôùc baùn coå phaàn vôùi möùc giaù thaáp hôn 30% so vôùi giaù baùn cho caùc ñoái töôïng khaùc, moãi naêm laøm vieäc taïi doanh nghieäp ñöôïc mua toái ña 10 coå phaàn. Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng ngheøo trong doanh nghieäp coå phaàn hoaù, ngoaøi vieäc ñöôïc mua coå phaàn öu ñaõi hoï coøn ñöôïc hoaøn traû tieàn mua coå phaàn trong 3 naêm ñaàu maø vaãn ñöôïc coå töùc, soá tieàn naøy seõ ñöôïc traû trong 10 naêm khoâng phaûi traû laõi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 16 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp I.4. DOANH NGHIEÄP VAØ GIAÙ TRÒ DOANH NGHIEÄP. I.4.1. Doanh nghieäp vaø caùc giaù trò ñaëc tröng cuûa doanh nghieäp . Doanh nghieäp laø moät toå chöùc kinh teá ñöôïc thaønh laäp nhaèm saûn xuaát cung öùng saûn phaåm haøng hoaù vaø dòch vuï treân thò tröôøng vôùi muïc ñích sinh lôøi. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp raát phong phuù vaø ña daïng nhöng nhìn chung caùc doanh nghieäp coù nhöõng neùt ñaëc tröng chuû yeáu laø : • Doanh nghieäp laø moät toå chöùc saûn xuaát ra saûn phaåm haøng hoaù dòch vuï cho xaõ hoäi: Quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa moät doanh nghieäp laø quaù trình keát hôïp vaø bieán ñoåi caùc yeáu toá ñaàu vaøo taïo thaønh caùc yeáu toá ñaàu ra laø saûn phaåm ñem laïi giaù trò môùi. Chính söï taïo ra giaù trò môùi naøy ñöa ñeán söï taêng tröôûng kinh teá, phoàn thònh xaõ hoäi vaø cuûng coá ñòa vò cuûa doanh nghieäp . • Doanh nghieäp laø moät ñôn vò phaân phoái: Trong quaù trình hoaït ñoäng, khi tieâu thuï caùc saûn phaåm ñaàu ra, doanh nghieäp coù moät khoaûn thu nhaäp vaø treân cô sôû ñoù thöïc hieän vieäc phaân phoái cho caùc taùc nhaân tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp tham gia vaøo quaù trình nhö traû löông cho ngöôøi lao ñoäng, thanh toaùn cho ngöôøi cung öùng, traû laõi vay, noäp thueá, chia coå töùc. Nhö vaäy, doanh nghieäp laø khaâu ñaàu cuûa vieäc phaân phoái laàn ñaàu vaø caùc chính saùch phaân phoái cuûa doanh nghieäp seõ aûnh höôûng lôùn ñeán raát nhieàu ñoái töôïng. • Doanh nghieäp laø moät toå chöùc soáng: Quùa trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp laø quaù trình vaän ñoäng khoâng ngöøng ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa noù. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi khi nhìn nhaän ñaùnh giaù moät doanh nghieäp phaûi ñaët noù trong traïng thaùi vaän ñoäng. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, moãi doanh nghieäp ñeàu hoaït ñoäng nhaèm nhieàu muïc tieâu khaùc nhau. Caùc muïc tieâu chung nhaát cuûa doanh nghieäp laø: • Muïc tieâu lôïi nhuaän: Lôïi nhuaän laø keát quaû cuoái cuøng cuûa hoaït ñoäng kinh doanh maø doanh nghieäp thu ñöôïc. Ñoù laø phaàn cheânh leäch giöõa thu nhaäp vaø chi phí boû ra ñeå taïo ra soá thu nhaäp ñoù. Lôïi nhuaän laø phaàn giaù trò taêng theâm SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 17 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp maø nhaø ñaàu tö thu ñöôïc. Vì theá lôïi nhuaän trôû thaønh muïc tieâu haøng ñaàu cuûa doanh nghieäp, laø söï mong ñôïi cuûa chuû sôû höõu noù. • Muïc tieâu cung öùng: Saûn xuaát haønh hoaù khoâng phaûi nhaèm thoaû maõn tieâu duøng cho chính ngöôøi saûn xuaát maø laø ñeå cung öùng cho khaùch haøng. Ñoù cuõng laø moät muïc tieâu cuûa doanh nghieäp, noù theå hieän nghóa vuï cuûa doanh nghieäp vôùi xaõ hoäi vaø nhôø thöïc hieän muïc tieâu naøy maø doanh nghieäp môùi thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu lôïi nhuaän. • Muïc tieâu phaùt trieån: Söï mong ñôïi cuûa ngöôøi ñaàu tö khoâng chæ döøng laïi ôû choã lôïi nhuaän maø laø lôïi nhuaän phaûi caøng nhieàu hôn . Do vaäy doanh nghieäp phaûi höôùng tôùi söï phaùt trieån xem xeùt ñaùnh giaù moät doanh nghieäp khoâng phaûi chæ ôû quaù khöù hieän taïi maø phaûi xem xeùt caû ôû trieån voïng töông lai. I.4.2. Khaùi nieäm giaù trò doanh nghieäp: Doanh nghieäp laø moät loaïi haønh hoùa ñaëc bieät. Ñoái vôùi ngöôøi ñaàu tö mua doanh nghieäp thì giaù trò söû duïng cuûa haønh hoaù naøy laø ôû choã noù coù khaû naêng cung öùng moät löôïng haøng hoaù cho xaõ hoäi vaø thoâng qua ñoù ngöôøi thu ñöôïc khoaûn lôïi nhuaän nhaát ñònh. Do vaäy khaû naêng thu lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp trong töông lai laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa ngöôøi mua vaø cuõng laø caên cöù chuû yeáu ñeå ngöôøi mua löôïng ñònh giaù trò cuûa doanh nghieäp. Doanh nghieäp laø moät haøng hoaù ñôn chieác. Doanh nghieäp laø teá baøo cuûa neàn kinh teá quoác daân. Tuy nhieân moãi doanh nghieäp coù ñaëc ñieåm rieâng veà cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, veà ñieàu kieän vaø vò theá kinh doanh. Do vaäy, moãi doanh nghieäp ñöa ra xaùc ñònh giaù trò laø moät haøng hoaù ñôn chieác, caù bieät, khoâng gioáng nhau giöõa caùc doanh nghieäp. Do ñoù, ñoøi hoûi trong vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caàn xem xeùt thaän troïng vaø löïa choïn phöông phaùp phuø hôïp. Keát quaû ñònh giaù doanh nghieäp khoâng phaûi laø giaù caû cuûa doanh nghieäp. Cuõng gioáng nhö caùc loaïi haøng hoaù khaùc, giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp chòu söï chi phoái cuûa caùc quy luaät kinh teá khaùch quan nhö quy luaät giaù trò, quy luaät cung caàu,…neân keát quaû xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp chæ laø moät caên cöù cô sôû ñeå xem xeùt thöông löôïng maø thoâi. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 18 Ñònh giaù doanh nghieäp NN trong quaù trình CPH taïi VN: Thöïc traïng vaø giaûi phaùp I.4.3. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp . Töø khaùi nieäm treân chuùng ta thaáy raèng, keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong töông lai seõ quyeát ñònh giaù trò doanh nghieäp. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp phuï thuoäc vaøo raát nhieàu nhaân toá bao goàm caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh doanh vaø caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp. Vì vaäy ñeå xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp tröôùc heát chuùng ta caàn phaûi hieåu ñöôïc caùc nhaân toá chuû yeáu quan troïng vaø aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Coù nhieàu nhaân toá taùc ñoäng, aûnh höôûng vaø laøm thay ñoåi keát quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp töø ñoù aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Caùc nhaân toá ñoù coù theå laø caùc nhaân toá thuoäc moâi tröôøng kinh doanh vaø cuõng coù theå laø caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp. Caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh doanh taùc ñoäng ñeán giaù trò doanh nghieäp laø caùc nhaân toá khoâng thuoäc phaïm vi kieåm soaùt cuûa chính doanh nghieäp vaø chòu taùc ñoäng bôûi dieãn bieán kinh teá xaõ hoäi cuûa quoác gia vaø nhöõng quy ñònh, quy luaät, luaät leä cuûa nhaø nöôùc. Thuoäc daïng nhöõng nhaân toá naøy laø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, tình traïng laïm phaùt, laõi suaát tín duïng, ñaëc bieät laø laõi suaát ngaân haøng, hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Taát caû caùc nhaân toá ñoù ñeàu taùc ñoäng ñeán tyû suaát hoaøn voán, thu nhaäp döï kieán, möùc ñoä ruûi ro vaø do ñoù coù aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Ngoaøi ra, nhöõng muïc tieâu vaø nhöõng öu ñaõi cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình taùi caáu truùc laïi neàn kinh teá cuõng taùc ñoäng ñaùng keå ñeán giaù trò doanh nghieäp .Caùc nhaân toá thuoäc moâi tröôøng kinh doanh xeùt veà moät maët naøo ñoù cuõng taùc ñoäng aûnh höôûng khaù lôùn ñeán giaù trò doanh nghieäp . Tuy nhieân, caùc nhaân toá aûnh höôûng lôùn vaø quyeát ñònh ñeán giaù trò doanh nghieäp laïi khoâng phaûi laø caùc nhaân toá thuoäc moâi tröôøng kinh doanh maø laø caùc nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp . Nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp laø caùc nhaân toá chuû quan thuoäc veà söï kieåm soaùt cuûa chính baûn thaân doanh nghieäp. Giaù trò doanh nghieäp phuï thuoäc raát lôùn vaøo nhöõng nhaân toá naøy. Noùi caùch khaùc, nhöõng nhaân toá thuoäc noäi taïi doanh nghieäp laø nhöõng nhaân toá quan troïng taïo thaønh giaù trò doanh nghieäp. I.4.3.1.Caùc nhaân toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh doanh. I.4.3.1.1.Moâi tröôøng kinh doanh toång quaùt. SVTH: Leâ Traàn Phöông Linh Trang 19