Tài liệu định giá doanh nghiệp nhà nước phục vụ cho quá trình cổ phần hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM LÊ VÂN LINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2004 1 MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi Nöôùc ta ñang trong quaù trình ñoåi môùi kinh teá, môû cöûa vôùi beân ngoaøi, saép xeáp vaø toå chöùc laïi khu vöïc kinh teá quoác doanh voán ñang maát ñi vai troø chuû ñaïo cuûa neàn kinh teá, thöïc hieän chính saùch kinh teá nhieàu thaønh phaàn nhaèm khai thaùc moïi tieàm naêng saûn xuaát xaõ hoäi, naâng cao hieäu quaû toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Trong boái caûnh aáy, coå phaàn hoùa vaø ña daïng hoùa hình thöùc sôû höõu ñeå ñem laïi hieäu quaû cao cho caùc DNNN (doanh nghieäp nhaø nöôùc) laø moät chuû tröông lôùn thu huùt vaø phaùt huy caùc nguoàn löïc ñoùng goùp cuøng vôùi söï tham gia quaûn lyù cuûa ñoâng ñaûo ngöôøi lao ñoäng vaøo söï nghieäp phaùt trieån kinh teá. Tuy vaäy, coå phaàn hoùa caùc DNNN khoâng bao giôø laø deã daøng bôûi vì coå phaàn hoùa DNNN khoâng phaûi chæ laø phöông phaùp nghieäp vuï kyõ thuaät, quaûn lyù thuaàn tuùy maø noù lieân quan vaø raát nhaïy caûm vôùi caùc vaán ñeà chính trò xaõ hoäi. Khi quan ñieåm nhaän thöùc chöa thoáng nhaát, kinh nghieäm vaø hieåu bieát chöa coù thì vieäc coå phaàn hoùa chaéc chaén phaûi gaëp khoù khaên, trôû ngaïi. Trong ñoù, xaùc ñònh giaù baùn phaàn voán DNNN taïi doanh nghieäp coå phaàn hoùa keå töø khi coù chuû tröông thí ñieåm cuûa nhaø nöôùc ñeán nay ñaõ hôn 10 naêm nhöng vaãn coøn nhieàu yù kieán khaùc nhau, thaäm chí traùi ngöôïc nhau caû veà lyù luaän, quan ñieåm cuõng nhö toå chöùc thöïc hieän. Ñaây laø moät vaán ñeà maáu choát laøm chaäm tieán ñoä coå phaàn hoùa. Vaán ñeà ñaët ra laø laøm theá naøo xaùc ñònh ñöôïc giaù doanh nghieäp coå phaàn hoùa moät caùch hôïp lyù, vöøa ñaït muïc tieâu coå phaàn hoùa, vöøa ñaûm baûo tieán ñoä theo yeâu caàu, vöøa ñaûm baûo ñöôïc lôïi ích cuûa nhaø nöôùc, ngöôøi lao ñoäng vaø caùc coå ñoâng, vöøa phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh kinh teá ñaát nöôùc trong giai ñoaïn hieän nay. 2 Tröôùc tình hình treân, ñeå goùp phaàn nhoû coâng söùc cuûa mình vaøo coâng cuoäc caûi caùch DNNN ôû nöôùc ta trong giai ñoaïn hieän nay, taùc giaû maïnh daïn choïn ñeà taøi “Ñònh giaù doanh nghieäp nhaø nöôùc phuïc vuï cho quaù trình coå phaàn hoùa”. 2. Muïc ñích, ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Muïc ñích cuûa luaän vaên laø laøm roõ cô sôû lyù luaän vaø thöïc tieãn veà vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp, laøm roõ nhöõng nhaân toá aûnh höôûng cuõng nhö phaân tích ñaùnh giaù thöïc traïng coå phaàn hoùa ñeå töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp kieán nghò veà phöông phaùp ñònh giaù doanh nghieäp ñang ñöôïc söû duïng trong quaù trình coå phaàn hoùa caùc DNNN ôû nöôùc ta trong giai ñoaïn hieän nay. Ñoái töôïng nghieân cöùu laø phöông phaùp ñònh giaù doanh nghieäp. Taùc giaû chæ ñeà caäp nhöõng vaán ñeà cô baûn, coù tính qui luaät, nhöõng moâ hình vaø nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu coù lieân quan ñeán moâ hình. 3. YÙ nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn cuûa ñeà taøi Trong thôøi gian qua ñaõ coù moät soá cuoán saùch, coâng trình, baøi vieát,… song vieäc nghieân cöùu vaø coâng boá chöa coù heä thoáng vaø coøn nhieàu yù kieán khaùc nhau. Cho neân theo taùc giaû, ñeà taøi ñöôïc choïn vaãn laø moät vaán ñeà thôøi söï vaø caàn thieát maø vieäc thaønh coâng trong nghieân cöùu laø ñieàu khoâng deã. 3 Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ TIEÁN TRÌNH COÅ PHAÀN HOÙA VAØ ÑÒNH GIAÙ DNNN 1.1. Khaùi nieäm veà coå phaàn hoùa doanh nghieäp 1.1.1. Khaùi nieäm coâng ty coå phaàn Coâng ty coå phaàn laø saûn phaåm taát yeáu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng. Hoaït ñoäng cuûa coâng ty coå phaàn laø nhaèm thu huùt môùi nguoàn voán trong daân cö, môû roäng qui moâ saûn xuaát kinh doanh, keát hôïp giöõa lôïi ích xaõ hoäi vaø lôïi ích caù nhaân. Ñaëc ñieåm cuûa coâng ty coå phaàn: -Coâng ty coå phaàn coù khaû naêng huy ñoäng voán raát lôùn nhôø phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. -Coâng ty coå phaàn coù traùch nhieäm “höõu haïn”, caùc coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà phaàn voán ñoùng goùp cuûa mình vaøo coâng ty. -Coâng ty coå phaàn ñöôïc toå chöùc, quaûn lyù chaët cheõ thoâng qua hoäi ñoàng quaûn trò, ñaïi hoäi coå ñoâng. -Coâng ty coå phaàn coù quyeàn phaùt haønh caùc loaïi chöùng khoaùn vaø tham gia mua baùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn. -Caùc coå phaàn ñöôïc mua baùn töï do maø khoâng caàn coù söï thoûa thuaän cuûa caùc coå ñoâng khaùc. Ngöôøi coù coå phaàn seõ coù quyeàn sôû höõu moät phaàn voán cuûa doanh nghieäp. 1.1.2. Söï ra ñôøi cuûa coâng ty coå phaàn laø taát yeáu khaùch quan Quaù trình xaõ hoäi hoùa tö baûn ñoøi hoûi söï taêng cöôøng tích tuï vaø taäp trung tö baûn ngaøy caøng cao. Thöôøng chæ nhöõng nhaø tö baûn lôùn coù quy moâ saûn xuaát ôû möùc ñoä nhaát ñònh môùi coù ñuû khaû naêng ñeå trang bò kyõ thuaät hieän ñaïi, laøm cho naêng 4 suaát lao ñoäng taêng leân, do ñoù môùi coù theå giaønh thaéng lôïi trong caïnh tranh. Coøn caùc nhaø tö baûn naøo coù giaù trò haøng hoùa caù bieät cao hôn möùc giaù trò haøng hoùa xaõ hoäi thì seõ bò thua loã vaø phaù saûn. Hôn nöõa, söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa neàn ñaïi coâng nghieäp-cô khí, cuûa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät ñoøi hoûi tö baûn coá ñònh phaûi taêng leân, qui moâ toái thieåu maø moät nhaø tö baûn phaûi coù ñeå coù theå kinh doanh duø trong ñieàu kieän bình thöôøng cuõng ngaøy caøng lôùn hôn. Ñeå traùnh nhöõng keát cuïc bi thaûm coù theå xaûy ra trong caïnh tranh, caùc nhaø tö baûn vöøa vaø nhoû phaûi töï tích tuï voán ñeå môû roäng qui moâ saûn xuaát vaø hieän ñaïi hoùa caùc trang thieát bò, taïo ñieàu kieän naâng cao naêng suaát lao ñoäng, haï giaù thaønh saûn phaåm. Nhöng vieäc tích tuï voán phaûi maát moät thôøi gian daøi môùi coù theå thöïc hieän ñöôïc. Moät loái thoaùt nhanh hôn vaø coù hieäu quûa hôn laø caùc nhaø tö baûn vöøa vaø nhoû coù theå thoaû hieäp vaø lieân minh vôùi nhau, taäp trung caùc tö baûn caù bieät cuûa hoï laïi thaønh moät tö baûn lôùn ñeå ñuû söùc caïnh tranh vaø daønh öu theá vôùi caùc nhaø tö baûn khaùc. Moät trong nhöõng hình thöùc taäp trung tö baûn naøy laø hình thaønh caùc coâng ty coå phaàn. 1.2. Khaùi nieäm coå phaàn hoùa DNNN 1.2.1. Khaùi nieäm Coå phaàn hoùa DNNN laø moät thuaät ngöõ ñeå bieåu ñaït quaù trình chuyeån DNNN thaønh coâng ty coå phaàn thuoäc sôû höõu cuûa caùc phaùp nhaân vaø theå nhaân (goïi laø caùc coå ñoâng) ñaõ boû tieàn ra mua caùc coå phaàn cuûa DNNN ñoù. Chuyeån DNNN thaønh coâng ty coå phaàn laø moät bieän phaùp chuyeån DNNN sang sôû höõu nhieàu thaønh phaàn, sôû höõu hoãn hôïp, nhaèm huy ñoäng roäng raõi caùc nguoàn voán cho ñaàu tö phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh, thuùc ñaåy quaù trình xöû lí vaø khaéc phuïc nhöõng toàn taïi hieän thôøi cuûa DNNN, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng thöïc söï laøm chuû DN vaø naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa DN trong caïnh tranh thöông maïi, ñoàng thôøi phuïc vuï cho nhu caàu chuyeån dòch cô caáu neàn kinh teá hôïp lí cho phaùt trieån. 5 Coå phaàn hoùa DNNN khoâng chæ laø quaù trình chuyeån sôû höõu nhaø nöôùc sang sôû höõu cuûa caùc coå ñoâng, maø coøn coù caû hình thöùc DNNN thu huùt theâm voán thoâng qua hình thöùc baùn coå phieáu ñeå trôû thaønh coâng ty coå phaàn. Coù theå baùn DNNN cho caùc coå ñoâng laø tö nhaân, caù theå (khoâng coù quoác doanh, taäp theå) trong tröôøng hôïp nhaø nöôùc khoâng caàn giöõ doanh nghieäp ñoù döôùi hình thöùc quoác doanh vaø caùc thaønh phaàn kinh teá quoác doanh, taäp theå khoâng muoán mua. Caùc coå ñoâng tö nhaân, caù theå ôû ñaây bao goàm caû ngöôøi cuûa nhaø nöôùc, cuûa taäp theå vaø tö nhaân. 1.2.2. Söï khaùc nhau giöõa coå phaàn hoùa DNNN vaø tö nhaân hoùa DNNN Tröôùc heát, tö nhaân hoùa DNNN vaø coå phaàn hoùa DNNN laø hai khaùi nieäm khaùc nhau: Tö nhaân hoùa DNNN laø quaù trình chuyeån sôû höõu nhaø nöôùc sang sôû höõu tö nhaân vaø chuyeån sang caùc lónh vöïc maø laâu nay nhaø nöôùc ñoäc quyeàn sang cho caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc ñaûm nhieäm. Ñeå thöïc hieän quaù trình naøy, coù theå söû duïng raát nhieàu phöông phaùp nhö: baùn cho tö nhaân, giaûi theå vaø baùn ñaáu giaù taøi saûn, coå phaàn hoùa,… Quaù trình naøy coù theå laø quaù trình ña daïng hoùa sôû höõu, cuõng coù theå khoâng phaûi nhö vaäy. Do ñoù, tö nhaân hoùa DNNN coù theå hieåu theo hai nghóa roängheïp khaùc nhau. Tö nhaân hoùa DNNN nghóa heïp laø söï chuyeån ñoåi hôïp phaùp quyeàn sôû höõu cuõng nhö quyeàn kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc sang khu vöïc tö nhaân. Tö nhaân hoùa DNNN nghóa roäng bao goàm taát caû caùc quaù trình chuyeån ñoåi maø theo ñoù DNNN buoäc phaûi thích nghi vôùi nhöõng qui luaät cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñeå thaønh laäp moät coâng ty tö nhaân hoaøn toaøn. Söï khaùc bieät lôùn nhaát giöõa coå phaàn hoùa DNNN vaø tö nhaân hoùa DNNN laø: Thöù nhaát: nhö vaäy coå phaàn hoùa DNNN chæ laø moät trong nhieàu caùch ñeå tö nhaân hoùa (neáu coù baùn coå phaàn cho tö nhaân) moät phaàn taøi saûn cuûa caùc DNNN. Noùi caùch khaùc laø nhaø nöôùc vaãn giöõ vai troø chuû ñaïo trong doanh nghieäp. 6 Thöù hai: ôû coå phaàn hoùa DNNN, ngay caû khi moät phaàn lôùn quyeàn sôû höõu ñaõ chuyeån sang khu vöïc tö nhaân nhöng nhaø nöôùc vaãn coøn quyeàn kieåm soaùt doanh nghieäp neáu nhaø nöôùc naém giöõ 2/3 giaù trò coå phaàn phaùt haønh. ÔÛ tö nhaân hoùa DNNN, nhaø nöôùc khoâng coøn quyeàn kieåm soaùt doanh nghieäp. Thöù ba: ôû coå phaàn hoùa DNNN, nhaø nöôùc vaãn naém giöõ “coå phaàn quyeát ñònh”, moät coå phaàn cho pheùp ñöôïc quyeàn thoâng qua hay khoâng moät quyeát ñònh quan troïng cuûa doanh nghieäp. ÔÛ tö nhaân hoùa DNNN, nhaø nöôùc khoâng can thieäp vaøo hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Tö nhaân hoùa DNNN Coå phaàn hoùa DNNN -Chuyeån ñoåi taát caû quyeàn sôû höõu vaø -Chæ chuyeån ñoåi moät phaàn, nhaø nöôùc quyeàn kieåm soaùt doanh nghieäp cuûa nhaø vaãn naém quyeàn kieåm soaùt nöôùc sang tö nhaân -Nhaø nöôùc coù theå tieáp tuïc naém quyeàn -Nhaø nöôùc khoâng can thieäp, khoâng coøn kieåm soaùt doanh nghieäp quyeàn kieåm soaùt doanh nghieäp -Khaúng ñònh vaø nhaán maïnh vai troø cuûa -Khuyeán khích moïi nguoàn löïc vaøo söï kinh teá tö nhaân phaùt trieån cuûa coâng ty -Chæ quan taâm ñeán khu vöïc kinh teá seõ -Quan taâm ñeán kó thuaät chuyeån ñoåi ñöôïc chuyeån ñoåi sang (khu vöïc kinh teá tö nhaân) 1.2.3. Muïc tieâu vaø ñieàu kieän cuûa quaù trình coå phaàn hoùa DNNN 1.2.3.1. Muïc tieâu coå phaàn hoùa DNNN Hieän nay coå phaàn hoùa DNNN coù ba muïc tieâu chuû yeáu sau ñaây: Moät laø goùp phaàn quan troïng naâng cao hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, taïo ra loaïi hình doanh nghieäp coù nhieàu chuû sôû höõu, trong ñoù coù ñoâng ñaûo 7 ngöôøi lao ñoäng; taïo ñoäng löïc maïnh meõ vaø cô cheá quaûn lyù naêng ñoäng cho doanh nghieäp ñeå söû duïng coù hieäu quaû voán, taøi saûn cuûa nhaø nöôùc vaø cuûa doanh nghieäp. Hai laø huy ñoäng voán cuûa toaøn xaõ hoäi, bao goàm: caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, phaùt trieån doanh nghieäp. Ba laø phaùt huy vai troø laøm chuû thöïc söï cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa caùc coå ñoâng; taêng cöôøng söï giaùm saùt cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi doanh nghieäp; baûo ñaûm haøi hoøa lôïi ích cuûa nhaø nöôùc, doanh nghieäp, nhaø ñaàu tö vaø ngöôøi lao ñoäng. Moät DNNN chöa coù nhu caàu coå phaàn hoùa vaãn coù theå nghó ñeán con ñöôøng coå phaàn hoùa trong chieán löôïc phaùt trieån daøi haïn cuûa mình. Töùc laø coå phaàn hoùa coøn nhaèm muïc tieâu nöõa laø taïo moái daây lieân keát chaët cheõ giöõa caùc doanh nghieäp coù quyeàn lôïi chung thoâng qua söï tham gia ñoàng sôû höõu moät doanh nghieäp. Tuy nhieân, ñoái vôùi töøng DNNN khi coå phaàn hoùa, trong caùc muïc tieâu ñoù chuùng ta caàn xaùc ñònh muïc tieâu naøo laø muïc tieâu chuû yeáu ñeå coù caùc giaûi phaùp, chính saùch coå phaàn hoùa phuø hôïp theo muïc tieâu naøy. Chaúng haïn, neáu choïn muïc tieâu coå phaàn hoùa chuû yeáu laø nhaèm huy ñoäng voán thì DNNN caàn choïn hình thöùc coå phaàn hoùa laø giöõ nguyeân giaù trò hieän coù cuûa doanh nghieäp, ñoàng thôøi phaùt haønh coå phieáu taêng theâm voán ñieàu leä ñeå phaùt trieån doanh nghieäp-caàn môû roäng tyû leä coå phaàn baùn cho coâng nhaân vieân vaø coâng chuùng-caùc tröôøng hôïp baùn chòu coå phieáu coù theå aùp duïng möùc thaáp nhaát trong khung chính saùch chung vaø doanh nghieäp ñang caàn theâm voán. Ngöôïc laïi, neáu choïn muïc tieâu coå phaàn hoùa chuû yeáu laø nhaèm taïo ñieàu kieän cho caùn boä, coâng nhaân vieân goùp voán cuøng laøm chuû doanh nghieäp thì DNNN caàn môû roäng caùc chính saùch cho caùn boä coâng nhaân vieân coù nhieàu thuaän lôïi hôn ñeå mua coå phaàn nhö: baùn chòu, baùn traû goùp nhieàu kì haïn... ñoàng thôøi haïn cheá tyû leä coå phaàn nhaø nöôùc giöõ laïi vaø tyû leä coå phaàn daønh cho coâng chuùng. Trong tröôøng hôïp coå phaàn hoùa coù muïc tieâu chuû yeáu laø nhaèm taïo söï lieân 8 keát phaùt trieån thì cô caáu coå ñoâng laïi laø vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu. Vôùi muïc tieâu naøy, tyû leä coå phaàn daønh cho caùn boä coâng nhaân vieân phaûi nhoû laïi ñeå daønh phaàn lôùn cho caùc coå ñoâng beân ngoaøi laø nhöõng caù nhaân, phaùp nhaân coù moái quan heä kinh doanh gaàn guõi, gaén boù vôùi doanh nghieäp. Nhöõng bieän phaùp vaän ñoäng mua coå phaàn cuûa DNNN phaûi nhaém vaøo caùc ñoái töôïng naøy vaø phaûi xuaát phaùt töø noäi dung chieán löôïc phaùt trieån doanh nghieäp. 1.2.3.2. Ñieàu kieän coå phaàn hoùa DNNN a. Ñieàu kieän kinh teá • Söï oån ñònh cuûa neàn kinh teá vó moâ Laïm phaùt taêng coù theå seõ phaù huûy toaøn boä söï coá gaéng cho coâng cuoäc caûi caùch vì tyû leä laïm phaùt cao seõ daãn ñeán vieäc taêng laõi suaát cho vay ôû ngaân haøng, chi phí söû duïng voán taêng leân laøm naûn loøng caùc nhaø ñaàu tö. Laïm phaùt taêng cuõng aûnh höôûng ñeán keát quaû ngoaïi thöông thoâng qua tyû giaù hoái ñoaùi. • Tính caàn thieát cuûa moät chính saùch thaét chaët ngaân saùch vaø taøi trôï khaét khe ñoái vôùi khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc Chính saùch naøy ñöôïc ñònh nghóa nhö laø moät söï giaûi phoùng hoaøn toaøn caùc taøi trôï cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc DNNN ñang trong tình traïng laøm aên thua loã. Ñeå vaän duïng ñöôïc chính saùch naøy, caàn phaûi baõi boû nhöõng taøi trôï tröïc tieáp töø chính phuû, giaûm tæ leä nôï khoù ñoøi vaø nôï khoù xöû lí. Ñoái vôùi nôï khoâng coù khaû naêng traû, caàn phaûi thanh lí doanh nghieäp hay chöùng khoaùn hoùa coâng nôï. • Taïo moät moâi tröôøng kinh teá thò tröôøng caïnh tranh Ñaõ coù nhieàu cuoäc nghieân cöùu cho thaáy raèng, coù moái quan heä thuaän giöõa caïnh tranh vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Döôùi aùp löïc cuûa caïnh tranh, doanh nghieäp buoäc phaûi taêng naêng suaát, caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm, taïo laäp khaû naêng caïnh tranh, giuùp doanh nghieäp ñöùng vöõng treân thò tröôøng. Ngöôïc laïi, 9 khi tæ suaát lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp taêng, tính caïnh tranh cuûa doanh nghieäp treân thò tröôøng caøng cao. • Phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Neáu saøn giao dòch chöùng khoaùn hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû thì khoâng khuyeán khích quaù trình coå phaàn hoùa vì ñieàu kieän caàn cho quaù trình naøy laø thò tröôøng chöùng khoaùn phaûi phaùt trieån vaø ngöôïc laïi. b. Ñieàu kieän chính trò Caàn thieát phaûi thieát laäp moät heä thoáng phaùp luaät vaø caùc vaên baûn höôùng daãn ña daïng nhöng ñoàng boä, laáy luaät coâng ty laøm neàn taûng, ñieàu phoái chi tieát tieán trình coå phaàn hoùa ôû Vieät Nam trong ñoù quyeàn sôû höõu laø troïng taâm khi thöïc hieän caûi caùch DNNN. c. Nhöõng phöông chaâm khi tieán haønh coå phaàn hoùa: Moät laø, coå phaàn hoùa phaûi ñaûm baûo taêng theâm söùc maïnh cuûa khu vöïc DNNN, bieåu hieän ôû choã coå phaàn hoùa DNNN phaûi huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn voán cho kinh doanh ôû doanh nghieäp coå phaàn hoùa maø nhaø nöôùc giöõ tyû leä coå phaàn khoáng cheá; taïo ñieàu kieän ñeå toå chöùc laïi moät caùch caên baûn heä thoáng DNNN nhaèm phaùt huy vai troø trong neàn kinh teá thò tröôøng. Hai laø, keát hôïp coå phaàn hoùa DNNN vôùi vieäc saép xeáp DNNN treân cuøng ñòa baøn hoaït ñoäng, cuøng ngaønh ngheà kinh doanh, töøng böôùc xoùa boû “ranh giôùi” giöõa ñòa phöông vaø trung öông trong quaûn lyù. Ba laø, coå phaàn hoaù DNNN gaén vôùi vieäc cuûng coá, phaùt trieån toång coâng ty vaø caùc doanh nghieäp coù 100% voán cuûa nhaø nöôùc ñeå töøng böôùc hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá maïnh, taïo nhöõng muõi nhoïn trong ngaønh ngheà kinh doanh, qua ñoù giöõ ñöôïc vai troø ñònh höôùng, khoáng cheá trong neàn kinh teá. 10 Boán laø, coå phaàn hoùa DNNN phaûi laøm taêng ñoäng löïc, phaùt huy söùc saùng taïo cuûa coâng nhaân vaø caùn boä quaûn lyù, taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi lao ñoäng phaùt huy vai troø laøm chuû trong doanh nghieäp. 1.3. Khaùi nieäm veà giaù trò doanh nghieäp Theo quan ñieåm hieän nay ñöôïc qui ñònh thaønh vaên baûn trong nghò ñònh cuûa chính phuû thì giaù trò thöïc teá cuûa doanh nghieäp laø giaù trò toaøn boä taøi saûn cuûa doanh nghieäp (taøi saûn höõu hình laãn taøi saûn voâ hình). Giaù trò doanh nghieäp khoâng chæ ñôn thuaàn laø toång cuûa giaù trò caùc phöông tieän saûn xuaát, nhaø xöôûng, nguyeân vaät lieäu,... maø quan troïng hôn laïi laø giaù trò phoái hôïp giöõa caùc taøi saûn ñoù vôùi nhau. Giaù trò thò tröôøng cuûa moät doanh nghieäp laø giaù caû ñöôïc hình thaønh treân thò tröôøng ôû moät thôøi ñieåm caân baèng giöõa cung vaø caàu. Cuõng gioáng nhö caùc loaïi haøng hoùa khaùc, giaù caû doanh nghieäp cuõng chòu söï chi phoái cuûa caùc qui luaät kinh teá khaùch quan nhö qui luaät giaù trò, qui luaät cung caàu... Coù theå noùi, giaù caû thò tröôøng khoâng phaûi luùc naøo cuõng phaûn aùnh ñuùng vôùi “giaù trò” thöïc teá cuûa saûn phaåm maø coøn phuï thuoäc boái caûnh thöông vuï. Vieäc maëc caû giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn trong moät giao dòch cuï theå cuõng coù aûnh höôûng ñeán giaù caû. Neáu moät saûn phaåm coù nhieàu ngöôøi baùn vaø chæ coù moät ngöôøi mua thì noùi chung giaù caû seõ thaáp hôn giaù trò hieän höõu vaø ngöôïc laïi. Chaúng haïn giaù caû caùc maët haøng tieâu duøng vaøo thôøi ñieåm khan hieám seõ khaùc so vôùi giaù vaøo caùc thôøi ñieåm khaùc. Chính vì vaäy khi xaùc ñònh “giaù trò” cuûa moät doanh nghieäp cuï theå caàn ñaët trong tröôøng hôïp coù nhieàu ngöôøi mua. Coù nhö vaäy “giaù trò” cuûa doanh nghieäp môùi ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû caân nhaéc töông ñoái kyõ caøng vaø chính xaùc. Hôn nöõa, khi baùn doanh nghieäp cuûa mình, chuû sôû höõu cuõng ñaõ baùn ñi moïi thu nhaäp ñöôïc taïo ra töø chính nhöõng taøi saûn ñoù, khoâng phaûi laø nhöõng taøi saûn maø doanh nghieäp ñang sôû höõu. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø khi mua ngöôøi mua cuõng mong muoán mua toaøn boä nhöõng thu nhaäp trong töông lai maø hoï seõ nhaän ñöôïc. 11 Nhö vaäy giaù trò doanh nghieäp ñöôïc hình thaønh treân cô sôû nhöõng thu nhaäp trong töông lai maø ngöôøi mua hy voïng seõ nhaän ñöôïc vaø ngöôøi baùn saün loøng baùn. Khaùi quaùt laïi, “giaù trò doanh nghieäp ñöôïc ñònh nghóa nhö laø giaù trò hieän taïi nhöõng thu nhaäp trong töông lai maø ngöôøi mua seõ nhaän ñöôïc”. Giaù trò cuûa doanh nghieäp coù theå thay ñoåi theo thôøi gian. “Giaù trò” cuûa moät taøi saûn ngaøy hoâm nay coù theå khaùc vôùi “giaù trò” taïi thôøi ñieåm naêm ngoaùi hoaëc naêm sau ñoù. Quan ñieåm naøy döïa treân cô sôû khaùi nieäm “giaù trò thôøi gian cuûa tieàn teä”, coù nghóa “giaù trò” baøn ôû ñaây laø öôùc tính cho töông lai. Noù khaùc vôùi chi phí, chi phí mang yeáu toá quaù khöù. Chi phí cuûa moät taøi saûn nhaát thieát phaûn aùnh “giaù trò” cuûa taøi saûn ñoù. Chi phí ñaõ hình thaønh thì khoâng theå thay ñoåi coøn “giaù trò” thì khaùc, noù phuï thuoäc vaøo ngöôøi mua noù, phuï thuoäc vaøo hoaøn caûnh baùn, phuï thuoäc vaøo caùch ngöôøi baùn seõ tính döïa vaøo taøi saûn vaø nhöõng yeáu toá khaùc… Cho neân “giaù trò” cuûa doanh nghieäp laø “giaù trò” bieán ñoäng, khoâng phaûi laø “giaù trò” coá ñònh. Do vaäy, khi ñaùnh giaù doanh nghieäp caàn phaûi ñaùnh giaù theo caùc khaùi nieäm gía trò kieåm keâ, giaù trò taøi chính vaø giaù trò kinh teá. 1.3.1. Giaù trò kieåm keâ Gía trò kieåm keâ laø giaù trò moïi taøi saûn cuûa doanh nghieäp sau khi ñaõ loaïi tröø caùc khoaûn nôï. Giaù trò kieåm keâ ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua vieäc kieåm keâ, ñaùnh giaù laïi taát caû caùc thaønh phaàn cuûa taøi saûn, keå caû taøi saûn coá ñònh vaø taøi saûn löu ñoäng. Khi thanh lyù doanh nghieäp, giaù trò kieåm keâ phaûi döïa treân cô sôû nhöõng giaù trò bò phaân taùn. Ñoù laø caùch duy nhaát coù theå thöïc hieän ñeå phuïc vuï cho vieäc phaùt maõi taøi saûn vaø thanh toaùn nôï. Trong tröôøng hôïp ñaëc bieät, giaù trò coù theå bò giaûm bôùt vì doanh nghieäp vôùi tö caùch laø moät caáu truùc ñaõ bò phaù vôõ, giaù trò caùc taøi saûn phaân taùn seõ leä thuoäc vaøo vieäc baùn ñaáu giaù. 12 Ñoái vôùi doanh nghieäp coøn tieáp tuïc hoaït ñoäng, giaù trò kieåm keâ hieän höõu nhö laø moät boä phaän cuûa giaù trò toång theå. Ñoù laø giaù trò taøi saûn thuaàn ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù laïi. 1.3.2. Giaù trò taøi chính Giaù trò kieåm keâ chæ phaûn aùnh giaù trò thuaàn ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù laïi cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Giaù trò naøy khoâng phaûn aùnh khaû naêng sinh lôøi hoaëc ruûi ro thua loã cuûa doanh nghieäp trong töông lai. Nhöng ngöôøi mua tieán haønh mua doanh nghieäp vôùi hy voïng kieám ñöôïc lôïi nhuaän ngaén haïn döôùi daïng coå töùc vaø lôïi nhuaän trung, daøi haïn döôùi daïng giaù trò sieâu ngaïch khi baùn laïi doanh nghieäp. Do vaäy treân quan ñieåm cuûa ngöôøi mua doanh nghieäp, giaù trò doanh nghieäp laø giaù trò taøi chính. Giaù trò naøy ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo caùc taøi lieäu tham khaûo, ñaëc bieät laø taøi lieäu cuûa caùc nhaø quaûn lyù chöùng khoaùn treân söï ñònh giaù cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Vieäc mua hay baùn moät chöùng khoaùn döïa treân söï phaân tích taøi chính doanh nghieäp ngaàm chöùa vieäc ñaàu cô treân coå töùc vaø giaù baùn laïi, theo ñoù nhaø ñaàu tö tieán haønh cuoäc mua baùn treân cô sôû ñoái chieáu vôùi caùc chöùng khoaùn khaùc hieän coù hay caùc doanh nghieäp hay cuûa vieäc boû voán thuaàn tuùy taøi chính. Giaù trò taøi chính thöôøng baét nguoàn töø caùi nhìn beân ngoaøi doanh nghieäp vaø caùc chuyeån dòch chöùng khoaùn ñöôïc thöïc hieän, hoï khoâng coù yù ñoà laøm thay ñoåi hay kieåm soaùt doanh nghieäp. Ñaây chính laø quan ñieåm cuûa caùc nhaø ñaàu tö qua thò tröôøng chöùng khoaùn. 1.3.3. Giaù trò kinh teá Giaù trò taøi chính coù haïn cheá laø noù xem ñaàu tö vaøo doanh nghieäp chæ thuaàn tuùy laø vieäc “cho vay laáy laõi” vaø giaù trò ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû phaân tích thoâng tin treân caùc baùo caùo taøi chính khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñuû ñeå thoaû maõn nhu caàu hieåu bieát veà caùc nhaân toá phaùt trieån doanh nghieäp cuõng nhö trieån voïng cuûa noù. Ñeå ñaùnh giaù toát hôn caùc khaû naêng phaùt trieån trong töông lai cuûa doanh nghieäp caàn 13 phaûi coù söï hieåu bieát beân trong doanh nghieäp hay caáu truùc cuûa doanh nghieäp. Töø ñoù xuaát hieän moät quan nieäm khaùc veà giaù trò ñoù laø giaù trò kinh teá cuûa doanh nghieäp. Giaù trò kinh teá cuûa doanh nghieäp ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû giaû thieát cuûa moät cuoäc chuaån ñoaùn toång theå doanh nghieäp veà caùc yeáu toá thaëng dö hay thieáu huït taøi saûn, löôïng hoùa caùc yeáu toá ruûi ro hay thaønh coâng… laø nhöõng yeáu toá caàn phaûi tính tôùi trong caùc döï toaùn cuõng nhö voán hoùa caùc keát quaû. Noù nhìn doanh nghieäp nhö moät döï aùn kinh teá ôû ñoùgiaù trò pheâ chuaån moät söï phaùn quyeát veà vieäc ñieàu haønh kinh doanh vaø söï thích hôïp trong vieäc löïa choïn chieán löôïc phaùt trieån qua caùc keát quaû taøi chính. Tuy nhieân, neáu chæ tính giaù trò doanh nghieäp döïa treân giaù trò taøi saûn voâ hình vaø höõu hình thì chöa ñuû. Ngöôøi ta thöôøng hay cho raèng coâng ty A ñöôïc öa chuoäng hôn caùc coâng ty cuøng loaïi do noù coù uy tín hôn. Nhö vaäy nhöõng thuaän lôïi nhö vò trí ñòa lyù, uy tín... laø lôïi theá thöông maïi cuûa doanh nghieäp. • Lôïi theá thöông maïi Khi baùn moät doanh nghieäp, ta thaáy giaù baùn naøy thöôøng khaùc vôùi giaù trò kieåm keâ thì chính laø vì coøn phaûi keå ñeán giaù trò cuûa caùc yeáu toá voâ hình nhö nhaõn hieäu thöông maïi, khaùch haøng, chaát löôïng quaûn lyù, baèng phaùt minh saùng cheá… laø moät toång theå phöùc taïp cuûa caùc yeáu toá goùp phaàn vaøo vieäc taïo neân söï thaønh coâng cuûa doanh nghieäp. Caùc yeáu toá voâ hình naøy thöôøng taäp trung laïi thaønh kinh nghieäm “lôïi theá thöông maïi”. Lôïi theá thöông maïi laøm bieán ñoåi noäi dung cuûa giaù trò kinh teá qua ñoù laøm thay ñoåi caû phöông phaùp ñaùnh giaù. Nhö vaäy, giaù trò doanh nghieäp laø moät giaù trò phöùc hôïp bao goàm giaù trò kieåm keâ vaø giaù trò lôïi theá thöông maïi cuûa doanh nghieäp. 1.4. Caùc yeáu toá aûnh höôûng giaù trò doanh nghieäp 1.4.1. Baûng caân ñoái keá toaùn 14 Nhö chuùng ta ñaõ bieát, giaù trò cao vaø taêng tröôûng laø daáu hieäu cuûa moät doanh nghieäp laønh maïnh. Moät doanh nghieäp coù baûng caân ñoái keá toaùn caøng maïnh thì giaù trò cuûa doanh nghieäp seõ caøng cao. Daáu hieäu nhaän bieát moät baûng caân ñoái keá toaùn laønh maïnh laø phaûi coù ñuû taøi saûn coá ñònh vaø phaûi taïo ra ñuû nguoàn tieàn ñeå taøi trôï nhöõng caûi tieán veà taøi saûn coá ñònh sau naøy. Theâm vaøo ñoù, haàu heát caùc khoaûn nôï laø giaáy nhaän nôï ngaén haïn vaø caùc khoaûn nôï daøi haïn laø khoâng ñaùng keå. Lôïi nhuaän löu giöõ theå hieän treân baûng caân ñoái keá toaùn phaûi caân ñoái vôùi caùc khoaûn voán baèng tieàn hoaëc caùc khoaûn phaûi thu, traùnh tröôøng hôïp söû duïng nguoàn tieàn ngaén haïn ñaàu tö vaøo daøi haïn laøm maát khaû naêng thanh toaùn. Haøng toàn kho phaàn lôùn phaûi ñöôïc theå hieän döôùi daïng nguyeân vaät lieäu toàn kho hoaëc thaønh phaåm chöù khoâng phaûi laø saûn phaåm ñang cheá taïo. Tæ soá thanh toaùn hieän thôøi phaûi toát hôn nhöõng tieâu chuaån chung cuûa ngaønh. Nhöõng daáu hieäu maø ngöôøi mua mong ñôïi laø caùc khoaûn ñoùng goùp thueá cho ngaân saùch taêng ñeàu qua caùc naêm, caùc khoaûn trôï caáp theo luaät ñònh cho ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp phaûi ñöôïc thanh toaùn ñaày ñuû vaø duy trì nhieàu naêm lieàn, khoâng coù caùc khoaûn nôï do haøng hoùa bò traû laïi. Nhöõng daáu hieäu treân chöùng toû vôùi ngöôøi mua raèng ñoù laø moät doanh nghieäp toát ñeå mua. Baây giôø chuùng ta haõy xem xeùt ñeán moät vaøi daáu hieäu treân baûng caân ñoái keá toaùn laøm cho ngöôøi mua e ngaïi. Thöù nhaát laø vieäc doanh nghieäp khoâng taïo ra ñöôïc nguoàn tieàn caàn thieát hoaëc khi nhìn thaáy haàu heát caùc trang thieát bò vaø phöông tieän vaän taûi ñeàu thueâ beân ngoaøi. Nhöõng daáu hieäu naøy chöùng toû doanh nghieäp coù vaán ñeà veà löu löôïng tieàn maët. Ngoaøi ra, khi doanh nghieäp thöïc hieän chính saùch phaân phoái lôïi töùc coå phaàn cao, lôïi nhuaän giöõ laïi seõ khoâng xuaát hieän (hoaëc raát thaáp) treân baûng caân ñoái keá toaùn; ñieàu naøy seõ laøm aûnh höôûng ñeán vieäc baùn doanh nghieäp do ngöôøi mua thích nhìn thaáy lôïi nhuaän giöõ laïi taêng tröôûng treân baûng caân ñoái keá toaùn. Haøng toàn kho 15 cuõ, löu chuyeån chaäm toàn ñoïng nhieàu ôû khaâu saûn phaåm dôû dang cuõng laø moät daáu hieäu khoâng toát. Moät daáu hieäu khaùc laø caùc khoaûn nôï daøi haïn vaø caùc khoaûn theá chaáp laø nguyeân nhaân taïo ra tæ soá nôï treân voán chuû sôû höõu cao hôn tæ soá trung bình cuûa ngaønh. Caùc khoaûn nôï tích luõy taêng leân hoaëc raát cao so vôùi chuaån möïc trung bình ngaønh khuyeán caùo doanh nghieäp ñang coù trôû ngaïi veà voán luaân chuyeån. Doanh nghieäp coù theå chieám duïng voán cuûa khaùch haøng hoaëc caùc khoaûn tieàn duøng noäp thueá ñeå taøi trôï cho voán luaân chuyeån. Tröôøng hôïp naøy chöùng toû doanh nghieäp coù tình hình taøi chính khoâng laønh maïnh maø ngöôøi mua caàn phaûi neù traùnh. Khi ngöôøi baùn hieän thôøi thaáy coù nhieàu daáu hieäu xaáu hôn laø daáu hieäu toát treân baûng caân ñoái keá toaùn thì khoâng neân baùn doanh nghieäp vaøo thôøi ñieåm ñoù maø phaûi taäp trung vaøo taùi caáu truùc doanh nghieäp, loaïi boû nhöõng daáu hieäu xaáu ra khoûi baûng caân ñoái keá toaùn. Laøm nhö theá ngöôøi baùn seõ coù ñöôïc giaù trò toát hôn cho doanh nghieäp cuûa mình. 1.4.2. Baùo caùo thu nhaäp Söï khaùc nhau chuû yeáu giöõa moät coâng ty coå phaàn coù ñaêng kyù coå phaàn treân thò tröôøng chöùng khoaùn vaø moät coâng ty tö nhaân laø lôïi nhuaän theå hieän treân baùo caùo thu nhaäp. Coâng ty coå phaàn coá gaéng toái ña hoùa lôïi nhuaän, lôïi nhuaän caøng cao, coâng ty coå phaàn luoân coá gaéng quaûn lyù coâng ty cuûa hoï theo moät phöông thöùc sao cho cöïc ñaïi giaù trò thò tröôøng coå phieáu. Chuû sôû höõu cuûa moät doanh nghieäp tö nhaân seõ coá gaéng cöïc tieåu caùc khoaûn lôïi nhuaän treân baùo caùo thu nhaäp ñeå neù traùnh caùc khoaûn thueá thu nhaäp. Khi mua doanh nghieäp, ngöôøi mua phaûi xem xeùt doøng lôïi nhuaän phaùt sinh cuûa beân baùn: ñoä tin caäy, döï ñoaùn. Caàn phaûi taùi caáu truùc caùc khoaûn lôïi nhuaän, tìm hieåu theâm nhöõng thoâng tin maø baùo caùo thu nhaäp khoâng phaûn aùnh, yeâu caàu giaûi thích nhöõng khoaûn chi vöôït möùc nhö chi phí quaûn lyù, tieàn phaït do nôï quaù haïn, do 16 vi phaïm hôïp ñoàng … Nhöõng khoaûn chi phí naøy coù theå beân baùn seõ daáu ñi laøm cho lôïi nhuaän cao ñeå ñaït ñöôïc moät giaù baùn coù lôïi. Trong caùc khoaûn chi phí aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän treân baùo caùo thu nhaäp, ngöôøi mua caàn löu yù vaø phaân tích caån thaän ñeán khaáu hao taøi saûn coá ñònh. Neáu beân baùn söû duïng phöông phaùp khaáu hao nhanh thì seõ taïo ra khaáu hao vöôït möùc trong moät soá naêm, töø ñoù seõ laøm giaûm lôïi nhuaän. Theâm vaøo ñoù, ngöôøi mua phaûi thaêm doø caån thaän möùc lôïi nhuaän bieân teá, so saùnh vôùi möùc ñoä trung bình ngaønh, neáu cao hôn seõ laø moät tín hieäu toát. Neáu thaáp hôn seõ noùi leân aùp löïc caïnh tranh quaù maïnh meõ cuûa caùc doanh nghieäp khaùc, laø nguyeân do gaây ra moät söï giaûm giaù laøm giaûm lôïi nhuaän bieân teá. Ngöôøi baùn phaûi chuaån bò ñaày ñuû soá lieäu veà doanh thu ôû 5 naêm quaù khöù vaø döï ñoaùn 5 naêm keá tieáp ôû töông lai. Doanh soá caøng chi tieát, ruûi ro kinh doanh caøng giaûm. 1.4.3. Trình ñoä quaûn lyù, phöông phaùp keá toaùn aùp duïng taïi doanh nghieäp a. Trình ñoä quaûn lyù Moät coâng ty vôùi moät ñoäi nguõ quaûn lyù gioûi vôùi söï hoã trôï cuûa moät boä maùy ñieàu haønh naêng ñoäng ñöông nhieân seõ coù giaù trò hôn moät coâng ty chæ do moät vaøi caù nhaân xuaát saéc laõnh ñaïo. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi, khi mua moät doanh nghieäp, ngöôøi mua raát quan taâm ñeán vaán ñeà naøy, ngöôøi mua seõ giaûm giaù khi hoï thaáy phaûi ñaët ruûi ro vaøo moät vaøi caù nhaân naøo ñoù cho duø xuaát chuùng ñeán maáy, neáu caù nhaân ñoù bò beänh hay ñeán tuoåi veà höu. ÔÛ nöôùc ta ngöôøi ñaàu tö nöôùc ngoaøi khi döï ñònh taøi trôï hay ñaàu tö vaøo moät doanh nghieäp naøo ñoù, hoï raát quan taâm ñeán vaán ñeà naøy. Khi ñaõ tin töôûng ôû moät ñoäi nguõ quaûn lyù gioûi ñaët döôùi quyeàn ñieàu haønh cuûa moät giaùm ñoác DNNN naêng ñoäng coù trình ñoä, hoï thöôøng yeâu caàu phaûi cam keát raèng nhaø nöôùc seõ khoâng thay ñoåi ban giaùm ñoác vaø ñoäi nguõ quaûn lyù trong moät thôøi gian daøi neáu muoán nhaän ñöôïc moät söï ñaàu tö töø caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy cho thaáy tröôùc khi coå phaàn hoùa hay hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá 17 lôùn, caùc DNNN caàn thieát phaûi traûi qua moät giai ñoaïn “coâng ty hoùa” töùc laø hoaøn thieän veà cô cheá vaø boä maùy quaûn lyù doanh nghieäp tröôùc khi coå phaàn hoùa hay hình thaønh toång coâng ty. b. Phöông phaùp ñaùnh giaù haøng toàn kho Coù hai phöông phaùp haïch toaùn haøng toàn kho phoå bieán laø phöông phaùp FIFO vaø phöông phaùp LIFO. Phöông phaùp LIFO taïo ra söï giaûm suùt lôïi nhuaän khi doanh nghieäp döï kieán giaù caû taêng leân, keát quaû laø thueá thu nhaäp doanh nghieäp noäp ít ñi. Tuy nhieân, phaàn lôïi nhuaän giaûm ñi chæ laø phaàn lôïi nhuaän treân soå saùch, coøn thöïc teá do tieát kieäm ñöôïc moät khoaûn thueá thu nhaäp ñaùng lyù phaûi noäp nhaø nöôùc ñaõ laøm cho doøng tieàn cuûa doanh nghieäp taêng leân, töø ñoù laøm cho giaù baùn taêng leân. Vì theá, khi ñònh giaù doanh nghieäp, beân mua neân phaân tích söï khaùc bieät giöõa giaù trò haøng toàn kho treân soå saùch vaø giaù trò haøng toàn kho theo giaù thò tröôøng ñeå töø ñoù xaùc ñònh giaù trò tieàm aån cuûa taøi saûn. Coøn ñoái vôùi beân baùn, ñeå ñaûm baûo giaù trò cuûa doanh nghieäp, beân baùn neân baùn heát vaø loaïi boû taát caû haøng toàn kho keùm phaåm chaát hoaëc luaân chuyeån chaäm. c. Phöông phaùp phaân boå chi phí: Trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, doanh nghieäp thöôøng phaùt sinh nhieàu khoaûn chi phí khaùc nhau, trong ñoù coù chi phí tieáp thò, chi phí nghieân cöùu phaùt trieån.. .Ñaây laø nhöõng chi phí coù giaù trò lôùn vaø phöông phaùp haïch toaùn cho pheùp ñöôïc phaân boå daàn vaøo nhieàu kì khaùc nhau. Töø caùc haïch toaùn naøy coù theå laøm che daáu caùc khoaûn loã cuõng nhö thoåi phoàng lôïi nhuaän moät caùc quaù ñaùng, töø ñoù laøm aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp. Vì theá doanh nghieäp caàn phaûi quan taâm ñaëc bieät ñeán vaán ñeà naøy. 1.4.4. Hieän traïng cuûa taøi saûn coá ñònh höõu hình Nhöõng trang thieát bò maùy moùc cuõ hay môùi, trình ñoä coâng ngheä tieân tieán hay laïc haäu seõ aûnh höôûng ñeán naêng suaát vaø chaát löôïng saûn phaåm, töùc laø aûnh höôûng 18 ñeán khaû naêng caïnh tranh, aûnh höôûng ñeán doanh thu vaø lôïi nhuaän mong ñôïi trong töông lai. Giaù trò doanh nghieäp seõ raát cao neáu doanh nghieäp vöøa coù tieàm naêng phaùt trieån trong töông lai laïi döïa vaøo nhöõng taøi saûn coá ñònh maø khaû naêng thay theá hoaëc nhöõng chi phí vaän haønh khoâng cao. 1.4.5. Taøi saûn coá ñònh voâ hình Laø nhöõng taøi saûn coù giaù trò bieåu hieän cuï theå nhö caùc vaên baèng, chöùng chæ phaùt minh, saùng cheá, kieåu daùng coâng nghieäp, nhaõn hieäu haøng hoùa... vaø nhöõng taøi saûn khoâng coù giaù trò bieåu hieän cuï theå nhö caùc moái quan heä hôïp taùc, uy tín coâng ty, maïng löôùi khaùch haøng, thò tröôøng... laø nhöõng yeáu toá mang laïi khaû naêng caïnh tranh cho doanh nghieäp. Caùc coâng ty danh tieáng deã daøng thaønh coâng khi tung saûn phaåm môùi ra thò tröôøng, nhaõn hieäu coù uy tín thöôøng coù giaù baùn cao hôn nhöõng nhaõn hieäu cuûa coâng ty voâ danh. a. Saûn phaåm ñoäc quyeàn Xeùt veà toång theå, moät coâng ty tieâu thuï saûn phaåm cuûa mình döôùi nhaõn hieäu cuûa chính coâng ty ñoù giaù trò cao hôn nhöõng coâng ty tieâu thuï saûn phaåm phaûi söû duïng nhaõn hieäu cuûa coâng ty khaùc. Ngöôøi mua cuõng xem xeùt lôïi nhuaän cuûa beân baùn döïa treân caên baûn nhöõng loaïi saûn phaåm naøo? Neáu phaàn lôùn lôïi nhuaän cuûa ngöôøi baùn chæ taäp trung vaøo soá ít loaïi saûn phaåm naøo ñoù thì tính chaát ruûi ro cuõng cao hôn neáu khaû naêng sau naøy coù söï caïnh tranh môùi töø nhöõng coâng ty khaùc. Chu kì soáng cuûa saûn phaåm cuõng laø nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù trò doanh nghieäp, neáu coâng ty taïo ra lôïi nhuaän töø nhöõng loaïi saûn phaåm maø chu kì soáng cuûa noù bò giôùi haïn bôûi söï caïnh tranh hay mau choùng laïc haäu bôûi nhöõng taùc ñoäng cuûa tieán boä kó thuaät seõ laøm giaûm loøng tin ôû nhöõng ngöôøi mua vaø do ñoù hoï seõ ñònh giaù doanh nghieäp thaáp. Neáu coâng ty coù khaû naêng giaûm ñöôïc nhöõng ñieàu nghi vaán naøy nôi ngöôøi mua baèng moät söï phaân tích roõ raøng, coâng ty cuûa hoï trôû neân haáp daãn hôn vaø coù giaù trò nhieàu hôn. 19 b. Öu ñaõi cuûa nhaø nöôùc Doanh nghieäp coå phaàn hoùa vaø ngöôøi lao ñoäng trong nhöõng doanh nghieäp naøy ñöôïc höôûng khaù nhieàu öu ñaõi khaùc nhau. Nhöõng öu ñaõi naøy seõ laøm taêng söùc haáp daãn ñoái vôùi coå phieáu doanh nghieäp laøm cho doanh nghieäp coù giaù trò cao hôn so vôùi nhöõng doanh nghieäp cuøng loaïi nhöng khoâng höôûng öu ñaõi. c. Vò trí ngaønh kinh doanh Moät coâng ty coù giaù hôn khi ngaønh kinh doanh döï kieán môû roäng vaø coå phaàn cuûa noù taêng tröôûng giaù trò treân thò tröôøng. Ngöôïc laïi, coå phaàn cuûa noù giaûm giaù treân thò tröôøng vaø ngaønh kinh doanh coù chieàu höôùng thu heïp seõ laøm cho coâng ty maát giaù. Nhöõng ngaønh kinh doanh, nhöõng toång coâng ty ñöôïc hôïp nhaát bôûi nhöõng doanh nghieäp thaønh vieân vöøa vaø nhoû toát hôn nhöõng toång coâng ty chæ taäp trung vaøo moät hay hai thaønh vieân bôûi leõ trong tröôøng hôïp naøy nhöõng coâng ty lôùn bao goàm nhieàu coâng ty vöøa vaø nhoû seõ coù moät thò tröôøng saûn phaåm traûi roäng vaø phaân taùn nhieàu khu vöïc, nhieàu ñòa baøn daân cö coù giaù trò hôn nhöõng coâng ty lôùn maø thò tröôøng cuûa noù chæ taäp trung vaøo moät vaøi khu vöïc naøo ñoù. Do ñoù ñaõ coù raát nhieàu quan ngaïi tröùôc tình traïng thaønh laäp moät caùch oà aït caùc toång coâng ty lôùn maø boû qua chieán löôïc phaùt trieån kinh teá vôùi nhöõng doanh nghieäp coù quy moâ vöøa vaø nhoû tröôùc ñaây. d. Vò trí ñòa lyù Thöïc traïng laø coù nhöõng doanh nghieäp giaù trò noäi taïi raát cao nhöng raát khoù xaùc ñònh giaù baùn vaø ngöôïc laïi coù nhöõng doanh nghieäp giaù trò noäi taïi khoâng cao nhöng raát deã xaùc laäp giaù baùn hay giaù baùn doanh nghieäp coù theå cao hôn giaù trò noäi taïi raát nhieàu do vò trí ñòa lyù cuûa doanh nghieäp. Khi xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp caàn phaûi chuù yù theâm moät nguyeân lí laø: laáy khoaûng caùch giöõa doanh nghieäp vôùi caùc trung taâm thöông maïi taøi chính ôû khu vöïc hay taàm côõ quoác gia laøm chuaån ñeå xaùc ñònh moät heä soá taêng giaûm giaù trò thích hôïp.