Tài liệu đề cương nghiên cứu kiến thức thái độ thực hành về sức khoẻ sinh sản và một số yếu tố liên quan của học sinh trường trung học phổ thông hoài đức a tỉnh hà tây năm 2006

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TẾ TRƯỜ NG ĐẠI HỌC Y TẾ CÔN G CỘ NG =====  ===== VŨ THỊ MAI AN H LƯƠNG THỊ TÂM KIẾN THỨC-THÁI ĐỘ-THỰC HÀNH VỀ SỨC KHOẺ SINH SẢN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌ C PHỔ THÔN G HOÀI ĐỨC A TỈNH HÀ TÂY NĂM 2006 ĐỀ CƯƠNG N GH IÊN CỨU BÀI TẬP 1 Hà Nội, 2006 -1- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TẾ TRƯỜ NG ĐẠI HỌC Y TẾ CÔN G CỘ NG =====  ===== VŨ THỊ MAI AN H LƯƠNG THỊ TÂM KIẾN THỨC-THÁI ĐỘ-THỰC HÀNH VỀ SỨC KHOẺ SINH SẢN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌ C PHỔ THÔN G HOÀI ĐỨC A TỈNH HÀ TÂY NĂM 2006 ĐỀ CƯƠNG N GH IÊN CỨU BÀI TẬP 1 Hướng dẫn khoa học: Th.s Lê Minh Thi Hà Nội, 2006 -2- DANH MỤC CÁ C CHỮ VIẾT TẮT AIDS Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (Acquired Immuno Deficiency Syndrome) BLTQĐTD Bệnh lây truyền qua đường tình dục BPSD Bộ phận sinh dục BPTT CBL CBYT CQSD ĐHYTCC Biện pháp tránh thai Câu lạc bộ Cán bộ y tế Cơ quan sinh dục Đại học y tế công cộng HIV Virus gây suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (Human Immuno Deficiency Virus) HS KAP Học sinh Kiến thức, thái độ, thực hành QHTD (Knowledge, Attitude, Practice) Quan hệ tình dục SAVY SKSS SKSSVTN TĐHV Điều tra Quốc gia về Vị thành niên và Thanh niên Việt Nam (Survey Assessment of Vietnamese Youth) Sức khỏe sinh sản Sức khoẻ sinh sản vị thành niên Trình độ học vấn TH THCS Tiểu học Trung học cơ sở THPT TTYTDP TV Trung học phổ thông Trung tâm y tế dự phòng Truyền hình VS VTN Vệ sinh Vị thành niên YTCC Y tế công cộng -3- TÓM TẮT ĐỀ CƯƠNG Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), vị thành niên (VTN) là những người ở độ tuổi 10-19 tuổi. Tuổi VTN là một thời kỳ phát triển đặc biệt quan trọng của đời người vì đây là giai đoạn để cho một đứa trẻ phát triển đầy đủ và trở thành một người trưởng thành. Trong giai đoạn này VTN cần được giúp đỡ để có những kiến thức và hành vi lành mạnh, an toàn, tránh những hậu quả không mong muốn như lạm dụng tình dục, mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai không an toàn, nhiễm các bệnh lây truyền đường tình dục và H IV/AIDS. Tại Việt Nam, kết quả khảo sát “Tuổi VTN với vấn đề tình dục và biện pháp tránh thai (BPTT)” cho thấy có khoảng 26% VTN đang học phổ thông đã và đang yêu, đối với VTN thôi học tỷ lệ này là 39,7%, có 1,4% VTN cho rằng có thể QHTD ở tuổi 15, 2,4% ở tuổi 16, ở tuổi 17 là 9,5% và ở tuổi 18 là 27,7%. Đáng chú ý là có 29,8% trong số VTN đã y êu nhận là đã có QH TD. Hiểu biết về BPTT của VTN từ 10,2-14,8% đối với các biện pháp BCS, tính chu kỳ kinh và xuất tinh ngoài âm đạo. Các biện pháp khác chiếm khoảng 0,4-4,3%. Trường Trung học phổ thông (THPT) Hoài Đức A đóng trên địa bàn huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây. Theo Ban Giám hiệu và Bí thư Đoàn thanh niên nhà trường, hiện nay nhà trường chưa có chương trình chính thức hay hoạt động ngoại khoá nào cho học sinh về SKSSVTN nên có thể kiến thức liên quan đến SKSSVTN của các em chưa cao. Mặt khác, do trường gần với một số trường Đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, các em học sinh dễ kết bạn, giao lưu với các sinh viên của những trường này và dễ nảy sinh những mối quan hệ nam - nữ, có thể ảnh hưởng đến việc học tập và thậm chí mang lại hậu quả không mong muốn. Cho đến nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào tìm hiểu về vấn đề Sức khoẻ sinh sản trên địa bàn huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây. Câu hỏi đặt ra là kiến thức, thái độ, thực hành về SKSS VTN của học sinh các trường THPT huyện Hoài Đức như thế nào? Sự hiểu biết của các em về các BLTQĐTD, các biện pháp tránh thai, thái độ về vấn đề QHTD ra sao? Nhu cầu của các em học sinh về thông tin, giáo dục Giới tính và SKSSVTN như thế nào? Có những yếu tố nào liên quan đến SKSSVTN ở huyện Hoài Đức? Vì những lý do trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản và một số yếu tố liên quan của học sinh trường Trung học phổ thông Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây năm 2006” Mục tiêu chung của nghiên cứu là mô tả kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản vị thành niên của học sinh và phân tích một số yếu tố liên quan tại trường THPT Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây năm 2006; trên cơ sở kết quả nghiên cứu đề xuất những kiến nghị phù hợp nhằm nâng cao kiến thức, thái độ, thực hành đúng về sức khoẻ sinh sản vị thành niên cho học sinh. Phương pháp nghiên cứu là mô tả cắt ngang, định lượng kết hợp định tính, sử dụng bảng hỏi cấu trúc tự điền, khuyết danh và thảo luận nhóm trọng tâm. Chọn mẫu định lượng theo phương pháp chọn mẫu cụm 2 giai đoạn, mẫu định tính chọn -4- có chủ đích. Đối tượng nghiên cứu là học sinh THPT, ban Giám hiệu, giáo viên, cha mẹ học sinh. Thời gian nghiên cứu bắt đầu từ tháng 09/2006 đến tháng 02/2007. MỤC LỤC I. ĐẶT VẤN ĐỀ 5 II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 8 III. ĐỐI TƯ ỢN G VÀ PHƯƠ NG PHÁP NGHIÊN CỨU 8 3.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................9 3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứ u ........................................................................9 3.3. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................................9 3.4. Cỡ m ẫu và phư ơng pháp chọn mẫu.................................................................... 10 3.5. Phương pháp thu thập số liệu .............................................................................. 11 3.6. Các biến số nghiên cứ u ........................................................................................ 12 3.7. M ột số khái niệm/qui ư ớc dùng trong nghiên cứu ........................................... 17 3.8. Phương pháp phân tích số liệu ............................................................................ 19 3.9. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu .......................................................................... 19 3.10............................Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục sai số 19 IV. KẾ HOẠCH VÀ DỰ TRÙ KINH PHÍ 21 4.1. Kế hoạch nghiên cứ u............................................................................................ 21 4.2. Dự trù kinh phí nghiên cứ u ................................................................................. 22 V. DỰ KIẾN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 23 5.1. Dự kiến kết quả nghiên cứu................................................................................. 23 5.2. Dự kiến bàn luận................................................................................................... 38 5.3. Dự kiến kết luận và khuyến nghị ........................................................................ 39 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 41 40 -5- I. ĐẶT VẤN ĐỀ Năm 1994, Hội nghị quốc tế về dân số và phát triển đã định nghĩa: Sức khoẻ sinh sản (SKSS) là trạng thái thoải mái về thể chất, tinh thần và xã hội của tất cả những gì có liên quan tới hoạt động và chức năng của bộ máy sinh sản chứ không phải là không có bệnh hay khuyết tật của bộ máy đó. Chăm sóc sức khoẻ sinh sản là một trong những vấn đề y tế công cộng được Đảng và N hà nước hết sức quan tâm. Ngày 28/11/2000, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt “Chiến lược quốc gia về chăm sóc sức khoẻ sinh sản giai đoạn 2001-2010” với mục tiêu chung nhằm đảm bảo đến năm 2010 tình trạng sức khoẻ sinh sản được cải thiện rõ rệt [4]. Sức khoẻ sinh sản vị thành niên (SKSSVTN) là những nội dung nói chung của SKSS nhưng được ứng dụng phù hợp cho lứa tuổi vị thành niên (VTN). Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO ), VTN là những người ở độ tuổi 10-19 và được chia làm 3 thời kỳ: VTN sớm (10-13 tuổi); VTN giữa (14-16 tuổi) và VTN muộn (17-19 tuổi) [7]. Tuổi VTN là một thời kỳ phát triển đặc biệt quan trọng của đời người bởi vì đây là giai đoạn để cho một đứa trẻ phát triển đầy đủ và trở thành một người trưởng thành [13]. Những phát triển về tính dục và cảm xúc yêu đương cũng dần dần phát triển. Trong giai đoạn này VTN cần được giúp đỡ để có những kiến thức và hành vi lành mạnh, an toàn, tránh những hậu quả không mong muốn như lạm dụng tình dục, mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai không an toàn, nhiễm các bệnh lây truyền đường tình dục và HIV/AIDS [12]. Trên thế giới, phần lớn mọi người bắt đầu có quan hệ tình dục (QHTD) ở tuổi VTN, tỷ lệ này cao nhất ở vùng cận Sahara thuộc châu Phi với 50% VTN trong độ tuổi từ 15-19 đã từng có quan hệ tình dục. Tuổi bắt đầu có QH TD chịu ảnh hưởng của yếu tố văn hoá và có sự khác biệt giữa nam và nữ. Nhìn chung, nam VTN có QH TD nhiều hơn và ở lứa tuổi sớm hơn so với nữ VTN. Có 24-75% nam VTN châu Á có QHTD trước 18 tuổi và ở nữ là 2-11%; 44-66% nam ở vùng châu Mỹ La tinh có QH TD trước 16 tuổi, so với nữ là 12-44%. Tại châu Phi, 1/3 số VTN sinh con ở lứa tuổi 15-19 là chưa có gia đình [15]. Tỷ lệ nạo hút thai cao, mỗi năm gần 1/4 triệu lượt phá thai trong đó có 300.000 thanh niên chưa kết hôn, 50% người nhiễm HIV là thanh thiếu niên, trong đó 14% là trẻ dưới 15 tuổi [13]. Tại Việt Nam, kết quả khảo sát “tuổi VTN với vấn đề tình dục và biện pháp tránh thai (BPTT)” cho thấy có khoảng 26% VTN đang học phổ thông đã và đang yêu, đối với VTN thôi học tỷ lệ này là 39,7%, có 1,4% VTN cho rằng có thể QHTD ở tuổi 15, 2,4% ở tuổi 16, ở tuổi 17 là 9,5% và ở tuổi 18 là 27,7%. Đáng chú ý là có 29,8% trong số VTN đã y êu nhận là đã có QH TD. Hiểu biết về BPTT của VTN từ 10,2-14,8% đối với các biện pháp BCS, tính chu kỳ kinh và xuất tinh ngoài âm đạo. Các biện pháp khác chiếm khoảng 0,4-4,3% [6]. Điều tra Quốc gia về Vị thành niên và Thanh niên Việt Nam (SAVY) năm 2003 cho kết quả các nguồn thông tin chính về SKSS là thông tin đại chúng, cán bộ chuyên môn (trong đó giáo viên: 67,8%, nhân viên y tế: 47,6%, cộng tác viên dân số: 42,3%) [3]. Hoài Đức là một huyện ngay sát Thủ đô Hà N ội, đang trong quá trình đô thị hoá với tốc độ rất nhanh. Báo cáo công tác Chăm sóc sức khoẻ sinh sản 6 tháng đầu -6- năm 2006 của Bệnh viện huyện Hoài Đức cho thấy: tổng số lần khám phụ khoa là 10053 lần, tổng số người chữa phụ khoa là 4056 người, tổng số người hút thai là 395 người, không có trường hợp nạo hút thai nào dưới 18 tuổi, không có trường hợp sinh con dưới 18 tuổi tại Bệnh viện huyện Hoài Đức [1]. Tuy nhiên con số này không phản ánh đầy đủ thực trạng nạo phá thai của VTN trên địa bàn huyện do Hoài Đức là một huyện thuận lợi về giao thông với các cơ sở y tế khác nên có thể các VTN sẽ đi nơi khác để nạo phá thai, mặt khác nạo phá thai VTN là vấn đề nhạy cảm và thường bị giấu diếm nên rất khó thống kê. Trường trung học phổ thông (THPT) Hoài Đức A đóng trên địa bàn huyện được thành lập từ cách đây 40 năm. Năm học 2005-2006, trường có tổng số là 2.912 em học sinh (HS) với 56 lớp, trong đó khối lớp 10 có 15 lớp, khối lớp 11 có 21 lớp và khối lớp 12 có 20 lớp. Qua p hỏng vấn Ban giám hiệu và Bí thư Đoàn thanh niên trường THPT Hoài Đức A, do điều kiện vị trí của trường rất gần với một số trường đại học (Đại học công nghiệp Hà Nội, Đại học thương mại) và cao đẳng, trung học chuyên nghiệp nên HS dễ kết bạn, giao lưu với các sinh viên và nảy sinh những mối quan hệ nam - nữ. Thêm vào đó điều kiện giao thông rất thuận lợi và ảnh hưởng bởi tốc độ đô thị hoá nhanh, các em học sinh dễ tiếp cận với những trào lưu mới, có thể ảnh hưởng đến việc học tập và thậm chí mang lại hậu quả không mong muốn. Cách đây 3 năm, đã có học sinh nữ bỏ học để lấy chồng. Năm 2005 có trường hợp học sinh nữ mang thai to vẫn đến trường học. Kết quả đánh giá nhanh các em học sinh lớp 12A5, trường THPT Hoài Đức A qua trả lời phiếu câu hỏi tự điền được thiết kế sẵn cho thấy sự hiểu biết về giới tính ở tuổi dậy thì, kiến thức chăm sóc SKSS còn thấp, chỉ 56,2% số học sinh có điểm kiến thức chung đạt. Về những bệnh lây truyền qua đường tình dục (BLTQĐTD), các em chỉ biết 3 bệnh chủ yếu là HIV/AIDS (39/49 HS), giang mai (28/49 HS), lậu (21/49 HS). Có 59,2% (29/49 HS) không biết thời điểm bạn nữ có thể có thai khi QHTD so với kỳ kinh nguyệt, gần 20% (9/49 HS) không biết đến bất kỳ một BPTT nào, 40,8% (20/49 HS) không biết cách xử trí khi một bạn gái mang thai và 32,65% (16/49 HS) không biết đến hậu quả của việc nạo phá thai. Tìm hiểu về thái độ của các em với vấn đề QHTD trước hôn nhân, 10/49 em đồng ý có thể QHTD trước hôn nhân nếu hai người tự nguyện, 16/49 em đồng ý có thể QHTD trước hôn nhân nếu biết giữ cho bạn gái không có thai... Nguồn thông tin chủ yếu về SKSS mà các em có được là từ sách báo, tạp chí (29/49 HS). Đã có những nghiên cứu về SKSSVTN ở những địa bàn khác nhưng trên địa bàn huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây cho đến nay chưa có một nghiên cứu nào về vấn đề này. Câu hỏi đặt ra là kiến thức, thái độ, thực hành về SKSS VTN của học sinh các trường THPT huyện Hoài Đức như thế nào? Sự hiểu biết của các em về các BLTQĐTD, các biện pháp tránh thai, thái độ về vấn đề QHTD ra sao? Nhu cầu của các em học sinh về thông tin, giáo dục Giới tính và SKSSVTN như thế nào? Có những yếu tố nào liên quan đến SKSSVTN ở huyện Hoài Đức? Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản và một số yếu tố liên quan của học sinh trường Trung học phổ thông Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây năm 2006” -7- Tỷ lệ học sinh THPT có KAP đúng về SKSSVTN thấp CÂY VẤN ĐỀ Kiến thức về SKSSVTN thấp Có TT nhưng không tiếp cận Không quan tâm Không có thời gian Thái độ về SKSSVTN chưa đúng Thiếu thông tin Không có TV, sách báo tạp chí Thiếu tư vấn hỗ trợ từ y tế Ảnh hưởng từ quan niệm của cộng đồng Thiếu truyền thông đại chúng Ảnh hưởng bởi trào lưu m ới/ văn hoá ngoại lai Hình Các HĐ thức truyền truyền thông thông trong chưa phù trường hợp học ít Thực hành về SKSSVTN chưa đúng Áp lực nhóm, theo bạn bè, bị ép buộc Gia đình chưa quan tâm Không sẵn có các dịch vụ Không có điều kiện kinh tế Nghề nghiệp, học vấn, tình trạng hôn nhân của bố m ẹ Bố mẹ chưa hướng dẫn/ nhắc nhở Nhà trường chưa hướng dẫn -8- II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 2.1. Mục tiêu chung Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản vị thành niên của học sinh và phân tích một số yếu tố liên quan tại trường Trung học phổ thông Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây năm 2006. 2.2. Mục tiêu cụ thể 2.2.1 Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản vị thành niên của học sinh trường Trung học phổ thông Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây năm 2006. 2.2.2 Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản vị thành niên của các em học sinh trường Trung học phổ thông Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây năm 2006. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao kiến thức, thái độ, thực hành về sức khoẻ sinh sản vị thành niên cho học sinh. -9- III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1. Đối tượng nghiên cứ u - Các em học sinh lớp 10, 11, 12, tương đương với độ tuổi từ 16-19 tuổi - Ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm, giáo viên giảng dạy các môn liên quan đến giáo dục giới tính cho học sinh - Bố mẹ các em học sinh (8-10 người) 3.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu Thời gian bắt đầu: Tháng 9 năm 2006 Thời gian kết thúc: Tháng 2 năm 2007 Địa điểm nghiên cứu: Trường THPT Hoài Đức A, tỉnh Hà Tây 3.3. Thiết kế nghiên cứu Nghiên cứu mô tả cắt ngang có phân tích, kết hợp nghiên cứu định lượng và nghiên cứu định tính. 3.3.1 Nghiên cứu định lượng Điều tra KAP của học sinh theo bộ câu hỏi cấu trúc tự điền. Kết quả của phần nghiên cứu này chủ yếu trả lời cho mục tiêu: M ô tả kiến thức thái độ và thực hành về SKSSVTN và phân tích một số yếu tố liên quan nội tại của bản thân HS như liên quan giữa kiến thức và thái độ, kiến thức và thực hành, thái độ và thực hành và hành vi không an toàn với những hậu quả đã từng xảy ra… 3.3.2 Nghiên cứu định tính Do đặc điểm cần khai thác các thông tin nhạy cảm liên quan đến SKSSVTN của nghiên cứu và bổ sung cho việc phân tích một số mối liên quan mà bộ câu h ỏi cấu trúc tự điền không thể kh ai thác hết được, cũng như để kiểm tra chéo các thông tin, chúng tôi tiến hành thu thập thông tin của các nhóm đối tượng khác nhau, bao gồm:  Thảo luận nhóm học sinh: Dự kiến tiến hành 2 cuộc thảo luận nhóm nam và nữ riêng biệt để thuận lợi cho HS thảo luận các chủ đề liên quan đến giới tính và so sánh ý kiến của 2 nhóm. Nội dung thảo luận nhằm thu thập những ý kiến chung của nhóm về những nội dung SKSS mà học sinh quan tâm, ý kiến của HS về giới tính, tình bạn, tình yêu và tình dục an toàn… Cuộc thảo luận nhóm sẽ được sử dụng những hình ảnh và tình huống phù hợp để HS cùng phân tích và cho các ý kiến về giải pháp.  Thảo luận nhóm giáo viên dạy các môn học có liên quan: Dự kiến tiến hành 1 cuộc thảo luận nhằm thu thập các ý kiến của giáo viên về những nội dung SKSSVTN cần thiết được giảng dạy trong nhà trường, cách thức giảng dạy, - 10 - những ý kiến của giáo viên về tình hình SKSSVTN tại địa phương cũng như giải pháp từ phía nhà trường để nâng cao KAP về SKSSVTN cho học sinh.  Thảo luận nhóm bố mẹ học sinh: Dự kiến tiến hành 1 cuộc thảo luận nhóm nhằm thu thập ý kiến, quan điểm của cha mẹ HS về những nội dung SKSSVTN, thái độ ứng xử của cha mẹ trước những băn khoăn về các vấn đề liên quan đến SKSS của học sinh. Giải pháp cha mẹ học sinh đề ra để nâng cao KAP về SKSSVTN cho HS. Phân tích những quan niệm cuả cộng đồng ảnh hưởng đến thái độ về SKSS của VTN, ý kiến về những thay đổi quan niệm và kiến thức so với trước đây về QHTD trước hôn nhân, mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai và nguyên nhân của những hiện tượng này. 3.4. Cỡ m ẫu và phư ơng pháp chọn mẫu 3.4.1. Cỡ mẫu Mẫu định lư ợng: Cỡ mẫu cho nghiên cứu định lượng được tính theo công thức: n  Z12  / 2 p  (1  p) d2 n: Là cỡ mẫu số học sinh cần điều tra Z: Hệ số tin cậy. Với độ tin cậy 95% thì giá trị của Z = 1,96 p: Dựa trên kết quả đánh giá nhanh kiến thức của HS THPT Hoài Đức A khi thực hiện xác định vấn đề nghiên cứu là 56,2% kiến thức đạt. Chúng tôi lấy p=0,56 d: Sai số ước lượng tự định trước, d = 0,07 Để tăng giá trị của cỡ mẫu (do chọn mẫu cụm), nhân hệ số thiết kế = 2 Ta có n =386. Cộng thêm 10% bỏ cuộc do đó cỡ mẫu đảm bảo yêu cầu là n = 425 học sinh. Mẫu định tính: Chọn mẫu có chủ đích  Thảo luận nhóm trọng tâm:  1 nhóm giáo viên và đại diện Ban giám hiệu  2 nhóm học sinh phân theo giới tính (1 nhóm nam, 1 nhóm nữ)  1 nhóm bố mẹ học sinh 3.4.2. Kỹ thuật chọn mẫu Chọn mẫu định lượng - Chọn các đối tượng nghiên cứu theo phương pháp chọn mẫu cụm. Toàn trường có 56 lớp. Khối 10 có 15 lớp, khối 11 có 21 lớp và khối 12 có 20 lớp (trừ một lớp đã thực hiện đánh giá nhanh còn 19 lớp), mỗi lớp có khoảng 50 học sinh. Như vậy, với n=425 học sinh tương đương với số lớp lấy tròn số là 9 lớp. - 11 - - Đánh thứ tự các lớp theo khối, chọn số lớp của mỗi khối theo tỷ lệ lớp, sử dụng phương pháp chọn ngẫu nhiên. Khối 10 sẽ chọn 2 lớp, khối 11 chọn 4 lớp và khối 12 chọn 3 lớp. Chọn mẫu định tính Chọn 7-10 giáo viên giảng dạy các môn học có liên quan: Sinh học, Giáo dục công dân, 1 đại diện ban giám hiệu, 1 cán bộ đoàn, 2 giáo viên chủ nhiệm  Chọn 15-20 học sinh tự nguyện tham gia thảo luận nhóm để thu thập thông tin về hoạt động giáo dục sức khoẻ sinh sản, chia thành 2 cuộc thảo luận riêng theo giới (7-10 học sinh nam và 7-10 học sinh nữ).  Chọn một nhóm phụ huynh học sinh (7-10 người) đại diện để thảo luận về những yếu tố liên quan đến SKSS VTN.  3.5. Phương pháp thu thập số liệu 3.5.1. Kỹ thuật thu thập thông tin Nghiên cứu định lượng: Chúng tôi dự kiến tập trung các đối tượng nghiên cứu để nói chuyện làm quen, giải thích lý do và hướng dẫn điền phiếu phỏng vấn trước khi các em tiến hành điền phiếu. Học sinh tự điền các thông tin vào bộ câu hỏi đã thiết kế sẵn khuyết danh. Trong quá trình điền các em đư ợc giải đáp các thắc mắc liên quan đến bộ phiếu câu hỏi. Học sinh tự mình nộp phiếu và đư ợc giám sát viên đề nghị HS kiểm tra lại việc đã đ iền đầy đủ các mục theo yêu cầu trước khi thu phiếu.  Nghiên cứu định tính: Thu băng, ghi chép các cuộc thảo luận nhóm để bổ sung và giải thích cho kết quả nghiên cứu định lượng.  3.5.2. Công cụ thu thập thông tin Phiếu điều tra được thiết kế theo kiểu phiếu tự điền, khuyết danh. Bộ phiếu điều tra sẽ được thử nghiệm tại thực địa và sẽ được tiếp tục chỉnh sửa cho phù hợp với mục tiêu nghiên cứu của đề tài và tình hình thực tế tại địa phương (Phụ lục 1).  Thảo luận nhóm trọng tâm được thực hiện theo hướng dẫn thảo luận nhóm và sử dụng phương tiện trợ giúp như tranh ảnh và tình huống liên quan đến chủ đề thảo luận (Phụ lục 2, 3, 4).  3.5.3. Tổ chức thự c hiện thu thập số liệu Nhân lực  Với nghiên cứu định lượng: Giám sát viên là 2 nghiên cứu viên thực hiện nghiên cứu này và 4 thành viên khác của lớp cao học YTCC khóa 9.  Với nghiên cứu định tính: Nghiên cứu viên của đề tài trực tiếp hướng dẫn các cuộc thảo luận nhóm và ghi chép biên bản thảo luận. - 12 - Tiến hành thu thập thông tin tại thực địa theo kế hoạch  Bước 1. Thử nghiệm bộ câu hỏi: Dự kiến bộ câu hỏi điều tra sẽ được thử nghiệm tại thực địa trước khi tiến hành nghiên cứu, kiểm tra mức dễ hiểu của các khái niệm dùng trong bộ phiếu thông qua trao đổi với một số đối tượng nghiên cứu, thay đổi và chỉnh sửa phù hợp sau khi thử nghiệm.  Bước 2. Thống nhất kế hoạch thu thập thông tin với nhà trường, cỡ mẫu, phương pháp và cách thức lựa chọn và đề nghị sự phối hợp thực hiện của nhà trường.  Bước 3. Tập huấn giám sát viên: Ngoài 2 nghiên cứu viên chính chúng tôi có sử dụng thêm một số học viên lớp CH9 tham gia vào công tác giám sát điền phiếu điều tra định lượng. Các nghiên cứu viên này sẽ được tập huấn 1 buổi về các khái niệm sử dụng trong bộ câu hỏi, những lưu ý của nghiên cứu để có thể giải đáp thắc mắc liên quan đến nội dung phiếu hỏi của HS trong khi điền phiếu. Các giám sát viên cũng được thống nhất về cách thức tiến hành thu thập thông tin và các yêu cầu của nghiên cứu trong khi thực hiện thu thập thông tin.  Bước 4. Thu thập thông tin: o Định lượng: Có 9 lớp học sinh được dự kiến sẽ đưa vào nghiên cứu định lượng do đó chúng tôi tiến hành thu thập thông tin định lượng trong 1 ngày với mỗi buổi một nửa số lớp. o Định tính: Các cuộc thảo luận nhóm sẽ được tiến hành cùng với thời gian tiến hành thu thập thông tin định lượng, thời gian cụ thể sẽ được trao đổi, thống nhất với các đối tượng trong mẫu nghiên cứu định tính. 3.6. Các biến số nghiên cứu STT 1. 2. Biến số Tuổi Giới 3. Sống chung với bố mẹ 4. Trình độ học vấn của bố mẹ Định nghĩa biến I. Các biến số thông tin chung Tính theo năm dương lịch Nam, nữ Học sinh trả lời hiện đang sống cùng với cả bố và mẹ, hay chỉ có bố hoặc mẹ, hay sống một mình Theo cấp học cao nhất mà bố/mẹ đã đạt được Phân loại Liên tục Nhị phân Ph.pháp thu thập Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Danh mục Bảng hỏi có cấu trúc Thứ bậc Bảng hỏi có cấu trúc - 13 - STT 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Biến số Định nghĩa biến Phân loại Là công việc chính hiện tại của bố mẹ HS - Cán bộ CNV - Công nhân Nghề nghiệp của - Nông dân Danh - Thợ thủ công bố mẹ mục - Buôn bán - Nội trợ - Lao động tự do - Về hưu/nghỉ mất sức - Khác Bố mẹ của học sinh hiện nay Tình trạng hôn đang chung sống hay ly hôn, Danh nhân của bố mẹ mục ly thân hay góa Học sinh tự đánh giá so với Tình trạng kinh tế những người xung quanh Thứ bậc hộ gia đình theo các mức độ giàu, khá, trung bình, nghèo II. Các biến số về kiến thức SKSS VTN Các dấu hiệu dậy thì ở nam Danh Biểu hiện dậy thì và nữ mà học sinh biết mục HS trả lời các kiến thức liên quan đến giữ gìn vệ sinh bộ Danh Vệ sinh sinh dục phận sinh dục: Thời điểm mục cần VS, cách thức, chất rửa vệ sinh Ý kiến của học sinh về sử Danh Quần áo lót dụng và vệ sinh quần áo lót mục Trả lời của học sinh về tuổi Danh Tuổi kết hôn kết hôn của nam và nữ theo mục luật hôn nhân và gia đình Học sinh trả lời về thời điểm Thời điểm có thể Danh bạn gái có thể mang thai so mang thai mục với chu kỳ kinh nguyệt Học sinh trả lời có hay Nhị phân Biện pháp tránh không biết, học sinh kể tên Danh thai các BPTT mà các em biết mục Học sinh kể những hậu quả Hậu quả do nạo Danh do nạo hút thai mà các em hút thai mục biết Ph.pháp thu thập Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc - 14 - STT 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Biến số Ảnh hưởng khi sinh con ở lứa tuổi trẻ (<18 tuổi) Định nghĩa biến Phân loại Ph.pháp thu thập Ý kiến của học sinh về Danh Bảng hỏi những ảnh hưởng có thể có mục có cấu trúc khi sinh con ở lứa tuổi < 18 Học sinh biết hay không biết về BLTQĐTD Nhị phân Bệnh lây truyền - Kể những BLTQĐTD mà Danh Bảng hỏi qua đường tình các em biết mục có cấu trúc dục - Những triệu chứng thường Danh gặp khi mắc bệnh này mục Học sinh trả lời các phương án gợi ý trước: Cách phòng - Vệ sinh sạch sẽ CQSD Danh Bảng hỏi BLTQĐTD - Không quan hệ tình dục mục có cấu trúc - Sử dụng BCS khi QH TD - Chỉ QH TD với 1 người HS nữ trả lời kiến thức đúng Vệ sinh kinh Danh Bảng hỏi về vệ sinh kinh nguyệt: Thời nguyệt mục có cấu trúc điểm cần VS, loại khố VS Vệ sinh sau mộng HS nam trả lời về việc vệ Danh Bảng hỏi tinh sinh sau mộng tinh mục có cấu trúc III. Các biến số về thái độ với thủ dâm, QHTD và BCS Trả lời của học sinh về ý kiến: “thủ dâm thường xuyên gây hại cho sức khoẻ” theo Thái độ của học Danh Bảng hỏi các mức độ: Hoàn toàn đồng sinh về thủ dâm mục có cấu trúc ý, đồng ý, không đồng ý, hoàn toàn không đồng ý hoặc không biết Trả lời của học sinh về các ý kiến về QHTD đã được gợi ý Thái độ của học trước theo các mức độ: Hoàn Danh Bảng hỏi sinh về quan hệ toàn đồng ý, đồng ý, không mục có cấu trúc tình dục đồng ý, hoàn toàn không đồng ý hoặc không biết Ý kiến của học sinh về BCS trong một số tình huống được gợi ý trước theo các Thái độ của học Danh Bảng hỏi mức độ: hoàn toàn đồng ý, sinh về BCS mục có cấu trúc đồng ý, không đồng ý, hoàn toàn không đồng ý hoặc không biết - 15 - STT Biến số Định nghĩa biến Phân loại Ph.pháp thu thập IV. Các biến số về thông tin truyền thông giáo dục SKSSVTN 23. Trao đổi với bố/mẹ/người thân, thầy/cô giáo hoặc bạn bè về SKSS 24. Tính chủ động 25. M ức độ thoải mái khi trò truyện về các chủ đề SKSS 26. Nguồn thông tin về SKSS 27. Nhu cầu nhận thêm thông tin về SKSSVTN Học sinh trả lời có hay chưa bao giờ nói chuyện với bố/mẹ/ngư ời thân, thầy/cô giáo hay bạn bè về các chủ đề: - Những đặc điểm và dấu hiệu tuổi dậy thì - Vệ sinh CQSD - Mang thai, nạo hút thai và hậu quả - Các BPTT - Các BLTQĐTD và HIV/AIDS Học sinh trả lời là người luôn luôn chủ động, thường chủ động hoặc không chủ động bắt đầu các cuộc nói chuyện về những chủ đề liên quan đến SKSS Là cảm nhận của HS khi trò chuyện liên quan đến chủ đề SKSS: Thoải mái, bình thường hay khó khăn Là những nguồn mà học sinh nhận được các thông tin về SKSS: - Sách/ báo/ tạp chí - Đài phát thanh - Truyền hình/TV - Trường học/ bài học - Internet - Sinh hoạt CLB/ ngoại khóa - Bố/mẹ - Bạn bè - Nhân viên y tế/CTV dân số - Nguồn thông tin khác Học sinh trả lời có nhu cầu nhận thêm các thông tin hay không Bảng hỏi có cấu trúc Nhị phân Thứ bậc Bảng hỏi có cấu trúc Thứ bậc Bảng hỏi có cấu trúc Danh mục Bảng hỏi có cấu trúc Nhị phân Bảng hỏi có cấu trúc - 16 - STT 28. 29. Biến số Định nghĩa biến Những nội dung cần được biết thêm Học sinh trả lời những nội dung nào và chủ đề nào về SKSSVTN cần được bổ sung Là những nguồn mà học sinh muốn nhận được các thông tin về SKSS: - Sách/ báo/ tạp chí - Đài phát thanh Hình thức tiếp - Truyền hình/TV nhận thông tin ưa - Trường học/ bài học thích nhất - Internet - Sinh hoạt CLB/ ngoại khóa - Bố/mẹ - Bạn bè - Nhân viên y tế/CTV dân số - Nguồn thông tin khác Phân loại Ph.pháp thu thập Danh mục Bảng hỏi có cấu trúc Danh mục Bảng hỏi có cấu trúc V. Các biên số về thực hành vệ sinh sinh dục, QHTD, sử dụng các BPTT và nạo phá thai 30. Thời gian HS thực hành vệ Danh Thời điểm vệ sinh sinh: Trước khi đi ngủ, sau khi mục đi ngoài, hay khi nào khác Bảng hỏi có cấu trúc 31. Thực hành rửa vệ sinh BPSD Thực hành rửa vệ hàng ngày của HS: dùng gáo Danh sinh dội, vòi xả nước hay ngồi mục vào trong chậu rửa Bảng hỏi có cấu trúc 32. Chất rửa vệ sinh HS dùng chất gì để rửa vệ sinh bột, thuốc rửa chuyên dụng, xà phòng tắm, xà phòng giặt… Loại quần áo lót mà học sinh sử dụng Thực hành của HS về giặt và phơi quần áo lót Danh mục Bảng hỏi có cấu trúc Danh mục Danh mục Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc 33. Sử dụng quần áo lót 34. Giặt quần áo lót 35. Kinh nguyệt (KN) HS nữ có hay chưa có KN 36. Số lần VSPN HS nữ trả lời: Số lần rửa, trong ngày có thay băng vệ sinh trong ngày Thứ bậc kinh có kinh Nhị phân Bảng hỏi có cấu trúc - 17 - STT Biến số 37. M ộng tinh 38. Người yêu 39. Tuổi yêu lần đầu 40. 41. Quan hệ tình dục Tuổi QH TD lần đầu 42. Lý do QHTD lần đầu 43. Sử dụng biện pháp tránh thai 44. Có thai 3.7. Định nghĩa biến HS nam trả lời đã mộng tinh hay chưa và vệ sinh sau mộng tinh Học sinh trả lời có hay chưa từng có người yêu Tuổi của học sinh khi yêu lần đầu tiên Học sinh trả lời có hay chưa từng QH TD Tuổi của học sinh khi QH TD lần đầu Học sinh nhận xét về lý do QHTD lần đầu tiên: - Tự nguyện - Bị thuyết phục - Bị lừa gạt/bị ép buộc/ bị cưỡng bức HS trả lời các câu hỏi về: - Mức độ thường xuyên sử dụng BPTT - Đã sử dụng BPTT nào Phân loại Nhị phân Danh mục Nhị phân Liên tục Nhị phân Liên tục Danh mục Ph.pháp thu thập Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Thứ bậc Danh mục - Nêu rõ lý do không sử dụng Danh BPTT mục Học sinh trả lời bản Nhị phân thân/người yêu đã từng có thai hay chưa - Tuổi có thai lần đầu Liên tục - Giữ thai hay phá thai Danh - Phá thai ở đâu? mục Bảng hỏi có cấu trúc Bảng hỏi có cấu trúc Một số khái niệm/qui ư ớc dùng trong nghiên cứ u 3.7.1. Đánh giá KAP Mức độ hiểu biết, thái độ, thực hành của học sinh về sức khoẻ sinh sản vị thành niên được phân chia như sau: Bảng chấm điểm đánh giá kiến thức, thực hành (Phụ lục 5) Chấm điểm theo bảng điểm và đánh giá là đúng trên 70% là đạt. - 18 - 3.7.2. Một số khái niệm  Tuổi vị thành niên : Theo WHO, vị thành niên là những người trong độ tuổi từ 10-19. Tuổi VTN được phân định thành các giai đoạn: o Giai đoạn đầu VTN từ 10-13 tuổi o Giai đoạn giữa VTN từ 14-16 tuổi o Giai đoạn cuối VTN từ 17-19 tuổi  Sức khoẻ sinh sản: Theo WHO định nghĩa: Sức khoẻ sinh sản là một trạng thái khoẻ mạnh hài hoà về thể chất, tinh thần và xã hội trong tất cả mọi khía cạnh liên quan đến hệ thống sinh sản, các chức năng và quá trình sinh sản chứ không phải chỉ là không có bệnh tật hay tổn thương hệ thống sinh sản.  10 nội dung về chăm sóc SKSS [11]: 1. Làm mẹ an toàn 2. Thực hiện tốt KHH GĐ 3. Phá thai an toàn 4. Giáo dục SKSSVTN 5. Phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản 6. Phòng chống các bệnh LTQĐTD 7. Phòng chống nguyên nhân vô sinh 8. Phòng chống ung thư vú và ung thư sinh dục 9. Giáo dục về tính dục, sức khoẻ người cao tuổi, bình đẳng giới 10. Thông tin, giáo dục truyền thông về SKSS  Sức khoẻ sinh sản vị thành niên [11] là những nội dung nói chung của SKSS nhưng được ứng dụng phù hợp cho lứa tuổi VTN.  Nội dung giáo dục sức khoẻ sinh sản cho vị thành niên [11]: 1. Giúp vị thành niên hiểu về sức khoẻ sinh sản (sinh lý sinh sản, thụ thai, các biện pháp tránh thai) 2. Giáo dục tình bạn, tình yêu lành mạnh 3. Nguy cơ thai nghén ngoài ý muốn 4. Giáo dục giới tính 5. Giáo dục về sức khoẻ tình dục 6. Các bệnh lây truyền đường tình dục và bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản  Tình dục an toàn [7] là tình dục giữa nam và nữ không dẫn đến việc thụ thai và không bị lây nhiễm các bệnh do quan hệ tình dục gây ra như lậu, giang mai, Herpes, HIV/AIDS… - 19 -  Bệnh lây truyền qua đường tình dục [12] là những bệnh lây từ người có bệnh cho người khác qua bất kỳ hình thức tình dục nào mà không an toàn.  HIV: là tên virus gây suy giảm miễn dịch mắc phải ở người làm suy yếu hoặc tiến tới mất hẳn khả năng chống lại bệnh tật.  AIDS: là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải. AIDS là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm HIV do hệ thống miễn dịch bị tổn thương, từ đó cơ thể không tự bảo vệ chống lại các bệnh nhiễm trùng mà cơ thể người khoẻ mạnh có thể chống đỡ được. Những bệnh này gọi là bệnh cơ hội, là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tử vong. 3.8. Phương pháp phân tích số liệu Phân tích định lượng: Nhập số liệu bằng phần mềm EPIDATA và phân tích bằng phần mềm SPSS 13.0.  Phân tích thống kê mô tả;  Tìm mối liên quan bằng các test thống kê.  Phân tích đa biến Phân tích định tính: Trích dẫn để bổ sung, làm rõ và so sánh với kết quả định lượng. 3.9. Vấn đề đạo đứ c của nghiên cứ u - Tất cả các đối tượng tham gia nghiên cứu đều được giải thích cụ thể về mục đích, nội dung nghiên cứu để đối tượng tham gia tự nguyện và cung cấp các thông tin chính xác. - Chỉ tiến hành nghiên cứu khi các đối tượng nghiên cứu ký vào phiếu đồng ý tham gia nghiên cứu. Tất cả các đối tượng nghiên cứu không cần ghi tên, địa chỉ. M ọi từ chối trả lời đều được chấp nhận. - Tất cả các thông tin thu thập được chỉ phục vụ cho việc nghiên cứu của đề tài, không nhằm mục đích khác. - Đề tài nghiên cứu này chỉ được tiến hành khi được Hội đồng Khoa học và Hội đồng Đạo đức của nhà trường chấp nhận thông qua. 3.10. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục sai số 3.10.1. Hạn chế - Đây là vấn đề tế nhị do đó khi thu thập số liệu sẽ có những khó khăn như đối tượng nghiên cứu không trả lời hoặc trả lời sai so với thực tế vì vậy sẽ có sai số thông tin. - Nghiên cứu thực hiện tại địa bàn một trường học nên không thể khái quát cho quần thể lớn hơn, như toàn huyện, tỉnh.