Tài liệu Day tu ngu o thcs

 S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n A - phÇn I: ®Æt vÊn ®Ò. I - Lý do chän ®Ò tµi C¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ cïng víi sù ra ®êi cña nÒn kinh tÕ tri thøc, x· héi ho¸ th«ng tin, sù toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ ®· vµ ®ang cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn lùc lîng s¶n xuÊt vµ mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi trong ®ã cã gi¸o dôc. Trong bèi c¶nh ®ã ViÖt Nam vµ nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch gi¸o dôc b»ng c¸ch x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn gi¸o dôc víi nh÷ng ®Þnh híng ®æi míi, tiÕn bé. Cïng víi sù ®æi míi ®ã, viÖc n©ng cao chÊt lîng d¹y häc lµ yªu cÇu chung cho tÊt c¶ c¸c bé m«n, trong ®ã cã m«n Ng÷ v¨n. Ph©n m«n Ng÷ v¨n hiÖn nay bao gåm phÇn V¨n, TiÕng ViÖt vµ TËp lµm v¨n. Gi÷a ba phÇn nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau bæ xung, tÝch hîp t¹o nªn mét sù hµi hoµ. Còng nh c¸c bé m«n kh¸c m«n Ng÷ v¨n kh«ng chØ lµ mét m«n khoa häc c¬ b¶n mµ nã lµ mét vÞ trÝ vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch con ngêi. M«n Ng÷ v¨n víi nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc chøa ®ùng néi dung phong phó, ®a d¹ng vÒ v¨n ho¸, tinh thÇn, t tëng, t©m hån cña d©n téc. §ång thêi m«n ng÷ v¨n cã nhiÖm vô gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch x· héi chñ nghÜa cho häc sinh, gióp c¸c em c¶m thô ®îc nh÷ng gi¸ trÞ: ch©n - thiÖn - mü. Gióp c¸c em hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi con ngêi x· héi. §óng nh Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång ®· nãi "D¹y ®îc c¸i hay c¸i ®Ñp cña v¨n, ®ång thêi còng d¹y ®îc bao nhiÒu c¸i hay c¸i ®Ñp kh¸c vÒ t©m hån, vÒ t tëng, vÒ lÏ sèng ë trong bµi ®ã…", lµm cho giê v¨n trë thµnh mét giê hÊp dÉn, mét giê s«i næi, høng thó víi häc sinh. §Ó häc sinh cã thÓ hiÓu ®îc nh÷ng gi¸ trÞ cña mét t¸c phÈm v¨n häc, kh«ng thÓ thiÕu ®îc vai trß cña tõ ng÷ diÔn ®¹t. Trong ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch c¸c cÊp häc tõ tiÓu häc ®Õn phæ th«ng trung häc, TiÕng ViÖt lµ mét trong nh÷ng m«n häc trô cét, trong ®ã tõ vùng chiÕm vÞ trÝ quan träng. Tõ vùng cña TiÕng ViÖt lµ mét hÖ thèng cùc lín vÒ sè lîng, phøc t¹p vÒ quan hÖ nhng hÊp dÉn nhÊt vÒ mÆt ng÷ nghÜa. Nã do c¸c ®¬n vÞ tõ vùng hîp thµnh, chñ yÕu lµ c¸c tõ vµ mét bé phËn lµ c¸c ng÷ cè ®Þnh. Mçi ®¬n vÞ nh vËy ®îc cÊu t¹o theo ph¬ng thøc, nh÷ng m« h×nh võa chung cho ng«n ng÷ võa riªng cho TiÕng ViÖt, cã rÊt nhiÒu kiÓu cÊu t¹o tõ vµ nhiÒu kiÓu ng÷ cè ®Þnh ®Æc trng cho TiÕng ViÖt. Gi÷a c¸c kiÓu cÊu t¹o vµ ng÷ nghÜa cña c¸c ®¬n vÞ tõ vùng cã quan hÖ nhÊt ®Þnh. XuÊt ph¸t tõ sù phong phó, ®a d¹ng trªn cña hÖ thèng tõ vùng TiÕng ViÖt nhÊt lµ trong d¹y häc ë nhµ trêng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµ lµm sao cho häc sinh hiÓu vµ n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ng«n ng÷ tiÕng mÑ ®Î cña m×nh. Mçi tiÕt häc TiÕng ViÖt víi thêi lîng kiÕn thøc ®· cho trong kho¶ng thêi gian võa ®ñ tµi liÖu ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu hiÓu TiÕng ViÖt cña häc sinh cha ?. Lµm thÕ nµo ®Ó viÖc d¹y 1  D¹y tõ ng trong trêng THCS   S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n tõ ng÷ trong nhµ trêng ®¹t ®Õn môc ®Ých cuèi cïng lµ lµm cho häc sinh hiÓu vµ yªu quý, biÕt gi÷ g×n tiÕng nãi, ch÷ viÕt cña d©n téc m×nh. §ã chÝnh lµ lý do t«i chän ®Ò tµi vÒ vÊn ®Ò: "D¹y tõ ng÷ trong nhµ trêng". B: PhÇn II - Néi dung 1. C¬ së khoa häc ®Ò suÊt s¸ng kiÕn kinh nghiÖm: M«n TiÕng ViÖt cã môc tiªu chung lµ gióp häc sinh sö dông tèt TiÕng ViÖt trong giao tiÕp. D¹y bÊt cø phÇn nµo cña m«n TiÕng ViÖt còng ph¶i nh»m vµo môc tiªu cuèi cïng ®ã. V× vËy, d¹y tõ vµ tõ vùng tríc hÕt lµ cung cÊp vèn tõ ngµy cµng më réng, chÝnh x¸c, tinh tÕ theo tr×nh ®é, t tëng, t×nh c¶m, trÝ tuÖ tri thøc khoa häc vµ kinh nghiÖm x· héi ngµy cµng ®îc n©ng cao, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái míi ngµy cµng lín cña sù diÔn ®¹t vµ giao tiÕp vµo viÖc häc tËp trong nhµ trêng, vµo sinh ho¹t x· héi ®Æt ra cho häc sinh. §©y kh«ng ph¶i qu¸ tr×nh mét chiÒu, thô ®éng tiÕn hµnh theo lèi ®a ra råi buéc häc sinh ghi nhí nh÷ng c¸i míi mµ cßn lµ mét qu¸ tr×nh hai chiÒu, chñ ®éng. CÇn lµm cho häc sinh n¾m ®îc nh÷ng vËn ®éng t¹o tõ vµ t¹o nghÜa cña TiÕng ViÖt, n¾m ®îc mäi c¸ch thøc vËn dông biÕn ho¸ chóng ®Ó gióp hä trong thùc tÕ giao tiÕp biÕt vËn dông vèn tõ mét c¸ch linh ho¹t, s¸ng t¹o. Mçi tõ vµ mçi ng÷ cè ®Þnh kh«ng chØ lµ mét sù kiÖn ng«n ng÷, nã cßn lµ nh÷ng b¶n tæng kÕt c« ®äng, xÝc tÝch, phong phó nh÷ng hiÓu biÕt cña toµn d©n téc ViÖt Nam trong hµng ngh×n n¨m lÞch sö. D¹y tõ vùng do ®ã cßn ph¶i ®¶m nhiÖm cung cÊp nh÷ng hiÓu biÕt, nh÷ng kinh nghiÖm vÒ thùc tÕ thiªn nhiªn, x· héi, con ngêi vÒ ®êi sèng t©m hån vµ trÝ tuÖ… cña c¶ d©n téc ta cho häc sinh. Nh÷ng hiÓu biÕt nµy kh«ng thÓ quy vÒ mét m«n khoa häc nµo c¶, song l¹i rÊt cÇn thiÕt cho ®êi sèng x· héi, cho c¸ch xö thÕ vµ mét c¸ch tù gi¸c hay tù ph¸t, gãp phÇn h×nh thµnh nªn cèt c¸ch ViÖt Nam, trong nh÷ng con ngêi ViÖt Nam. DÜ nhiªn nh÷ng tri thøc do tõ ng÷ ®em l¹i cho tõng ngêi bao gåm c¶ c¸i hay vµ c¸i dë. Häc nh÷ng c¸i hay trong c¸c tÝnh tõ chØ c¸c phÈm chÊt cña ngêi phô n÷: c¨n c¬, tÇn t¶o, trung hËu, ®¶m ®ang, thuú mÞ… vµ nh÷ng c¸i dë: ®iªu toa, ®anh ®¸, chua ngoa, nhâng nhÏo… ®Òu cÇn thiÕt. C¸i hay ®Ó lµm theo, c¸i xÊu ®Ó mµ tr¸nh, d¹y tõ ng÷ lµ gióp cho häc sinh héi nhËp vµo x· héi. D¹y tõ vùng lµ mét c¸ch gi¸o dôc thÈm mü. Nh ®· thÊy ë trªn mçi tõ ng÷ lµ mét bøc tranh thiªn nhiªn, x· héi, thÕ th¸i nh©n t×nh thu nhá, rÊt nhiÒu tõ ng÷ lµ mét t¸c phÈm v¨n häc c« ®äng. Th«ng qua viÖc d¹y tõ vùng chóng ta cã thÓ chØ cho häc sinh biÕt thÕ nµo lµ c¸i "®Ñp". D¹y tõ ng÷ chØ nh÷ng sù vËt hiÖn tîng rÊt xÊu,  D¹y tõ ng trong trêng THCS  2  S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng lªn ¸n còng cã ý nghÜa gi¸o dôc; c¸i ®Ñp nÕu chØ ra ®îc c¸ch quan s¸t, c¸ch ph¸t hiÖn ra nh÷ng s¾c th¸i kh¸c nhau cña c¸i xÊu ®ã, c¸ch thÓ hiÖn chung mét c¸ch sinh ®éng giµu tÝnh h×nh tîng mµ tæ tiªn chóng ta ®Ó l¹i trong tõ ng÷. MÆt kh¸c, tÝnh thÈm mü cña v¨n häc thÓ hiÖn tríc hÕt trong tõ ng÷ cho nªn d¹y tèt m«n tõ vùng còng lµ cung cÊp cho häc sinh c¬ së ng«n ng÷ häc ®Ó nhËn biÕt c¸i hay, c¸i ®Ñp cña v¨n häc. Chóng ta chó träng gi¸o dôc thÈm mü cho häc sinh qua bé m«n nghÖ thuËt thùc sù nh v¨n häc, héi ho¹, ph¬ng ph¸p, ©m nh¹c… nhng cã nh÷ng c¸i ®Ñp thêng gÆp hµng ngµy, c¸i ®Ñp trong ng«n ng÷ th× chóng ta l¹i rÊt dÔ bá qua. TÊt c¶ nhng yªu cÇu nãi ë c¸c môc trªn nÕu ®¹t ®îc thï còng cã nghÜa lµ viÖc d¹y tõ ng÷ ®· cã t¸c dông gi¸o dôc lßng yªu níc, c¸i cèt c¸ch ViÖt Nam ë nh÷ng con ngêi ViÖt Nam b¾t ®Çu h×nh thµnh khi hä bËp bÑ tõ tiÕng ViÖt ®Çu tiªn. D¹y tõ vùng cßn cã t¸c dông rÌn luyÖn n¨ng lùc t duy ph©n tÝch vµ tæng hîp cho häc sinh. Chóng ta ai còng c¶m thÊy r»ng dïng mét tõ kh«ng sai th× t¬ng ®èi dÔ, nhng gi¶ng cho ®îc nghÜa cña nã cho s¸t ®óng, cho thËt bao qu¸t, kh«ng ai b¾t bÎ ®îc th× rÊt khã. Kh«ng ph©n tÝch tèt nh÷ng sù kh¸c nhau trong ý nghÜa cña c¸c tõ. Kh«ng tæng hîp, kh«ng kh¸i qu¸t cho thËt trän vÑn nh÷ng c¸i chung trong v« sè nh÷ng c¸ch dïng hÕt søc kh¸c nhau cña mét tõ th× kh«ng thÓ nµo ®Þnh nghÜa ý nghÜa cña nã ®îc. RÌn luyÖn n¨ng lùc t duy cho häc sinh qua viÖc d¹y tõ vùng cßn ë chç cho hä quan s¸t, thÓ nghiÖm vµ chiÕm lÜnh thùc tÕ kh¸ch quan theo kiÓu ViÖt Nam. Vµ cuèi cïng gi¶ng tõ, sö dông tõ ®óng ®¾n, chÝnh x¸c ®¹t hiÖu qu¶ biÓu th¸i vµ biÓu niÖm cao cßn lµ mét c¸ch rÊt tèt luyÖn cho häc sinh thãi quen lµm viÖc cÇn cï, kiªn nhÉn, thËn träng, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi chÝnh s¶n phÈm cña m×nh, mét thãi quen mµ hiÖn nay häc sinh chóng ta rÊt thiÕu. HiÖn nay viÖc gi¶ng d¹y tõ vùng cßn gÆp mét khã kh¨n lín, ®ã lµ sè lîng c¸c tõ ng÷ cÇn cung cÊp vµ rÌn luyÖn cho häc sinh rÊt ®å sé. Chóng ra sÏ kh«ng ®ñ giê d¹y mét c¸ch tØ mØ, kü cµng dï chØ lµ 1% nh÷ng tõ cÇn thiÕt cho häc sinh. V× vËy ph¶i biÕt vËn dông mét c¸ch khÐo lÐo, linh ho¹t viÖc d¹y c¸c lo¹i tõ ng÷ phï hîp víi viÖc chän c¸c tõ ng÷ ®iÓn h×nh tiªu biÓu cho mçi lo¹i, kÕt hîp viÖc d¹y trªn líp cña thÇy gi¸o víi viÖc tù t×m tßi, bæ xung thªm cña häc sinh. Dï sao th× trong mçi bµi häc vÒ tõ vùng còng cã hai néi dung lín: Néi dung thø nhÊt bao gåm nh÷ng hiÓu biÕt thuéc hÖ thèng ng«n ng÷ vÒ tõ ®îc d¹y; Néi dung thø hai bao gåm nh÷ng hiÓu biÕt cã tÝnh chÊt lêi nãi vÒ nã. Mçi néi dung ®ã ph¶i lµm sao bao gåm ®îc tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò thuéc tõ vùng ng÷ nghÜa nh lµ tr×nh bµy. 3  D¹y tõ ng trong trêng THCS   S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n HiÖn nay tÝch hîp lµ quan ®iÓm gi¶ng d¹y phæ biÕn trong gi¸o dôc trªn thÕ giíi, tõ tiÓu häc ®Õn trung häc phæ th«ng, kh«ng chØ c¸c m«n x· héi mµ cßn ë c¸c m«n khoa häc tù nhiªn. Tªn gäi ng÷ v¨n trong ch¬ng tr×nh trung häc c¬ së dïng cho nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI ë níc ta lµ vËn dông quan ®iÓm tÝch hîp vµo viÖc gi¶ng d¹y ba m«n TiÕng ViÖt, V¨n häc vµ TËp lµm v¨n. Tõ ng÷ lµ bé phËn cña m«n TiÕng ViÖt dÔ dµng gi¶ng d¹y theo tinh thÇn tÝch hîp nhÊt. ChÝnh v× thÕ trong giê V¨n, TiÕng ViÖt, TËp lµm v¨n viÖc d¹y tõ ng÷ gióp cho giê häc tÝch cùc, sinh ®éng, cã hiÖu qu¶. 2. Néi dung cô thÓ cña s¸ng kiÕn. a. VÒ viÖc gi¶ng nghÜa tõ: Th«ng qua viÖc d¹y nghÜa mét tõ mµ gi¸o viªn truyÒn ®¹t lu«n nh÷ng tri thøc cÇn thiÕt kh¸c vÒ tõ vùng ng÷ nghÜa, nh»m t¹o cho häc sinh kh«ng hiÓu ®îc vµ sö dông ®óng c¸i tõ Êy mµ cßn lµm cho häc sinh n¾m b¾t ®îc nh÷ng c¸i tinh tÕ chøa ®ùng trong ®ã, hiÓu ®îc ®Æc s¾c cña ng«n ng÷ d©n téc, g©y cho häc sinh ý thøc t«n träng ng«n ng÷ d©n téc thãi quen c©n nh¾c, lùa chän khai th¸c triÖt ®Ó c¸i hay c¸i ®Ñp trong tõ ®Ó n©ng lªn møc cao nhÊt chÊt lîng néi dung, h×nh thøc c©u v¨n nãi vµ viÕt cña häc sinh. Mét tõ lµ mét hîp thÓ gi÷a ng÷ nghÜa vµ thµnh phÇn h×nh thøc: h×nh thøc ng÷ ©m, h×nh thøc cÊu t¹o vµ h×nh thøc ng÷ ph¸p. Trong ®ã c©u nãi ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c tõ t¹o nªn quan hÖ ®ång nghÜa, tr¸i nghÜa, quan hÖ gi÷a tõ ®Þa ph¬ng, tõ vay mîn víi c¸c tõ ViÖt hoÆc ViÖt ho¸, lµm cho häc sinh n¾m b¾t ®îc tÊt c¶ nh÷ng thµnh phÇn, nh÷ng quan hÖ ®ã lµ néi dung cña viÖc d¹y tõ. Gi¶ng nghÜa tõ tríc hÕt lµ lµm cho häc sinh hiÓu thÊu ®¸o nã, nghÜa lµ lµm cho häc sinh n¾m ®îc nghÜa chung vµ nghÜa riªng, réng vµ hÑp cïng víi quan hÖ gi÷a chóng. Trong khi gi¶ng cÇn cho häc sinh biÕt ®îc quan hÖ ng÷ nghÜa gi÷a c¸c tõ ®ang gi¶ng víi c¸c tõ kh¸c trong tõ vùng. Cã c¸c c¸ch gi¶ng nghÜa sau: - Gi¶ng nghÜa biÓu niÖm theo c¸c ®Þnh nghÜa: Kh¸i niÖm: Gi¶ng nghÜa theo c¸ch nµy lµ liÖt kª c¸c nÐt nghÜa víi sù s¾p xÕp nÐt nghÜa. Kh¸i qu¸t còng tøc lµ nÐt nghÜa tõ lo¹i lªn tríc vµ c¸c nÐt nghÜa cµng hÑp, cµng riªng th× ë sau. - Gi¶ng nghÜa theo lèi so s¸nh tõ ®ång nghÜa hoÆc tr¸i nghÜa. VÝ dô: Ng¾n tr¸i nghÜa víi dµi Cam t©m ®ång nghÜa cam lßng. §©y lµ c¸ch gi¶ng mét tõ b»ng c¸ch quy nã vÒ nh÷ng tõ ®· biÕt, tuy nhiªn v× tõ ®ång nghÜa kh¸c nhau vÒ s¾c th¸i nªn gi¶ng theo lèi so s¸nh tõ ®ång nghÜa chØ ¸p dông cho tõ ®ång nghÜa tuyÖt ®èi. 4  D¹y tõ ng trong trêng THCS   S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n - Gi¶ng nghÜa theo c¸ch m« t¶, c¸ch nµy cã hai d¹ng: D¹ng tÝnh chÊt, hiÖn tîng thêng gÆp ®Ó gióp häc sinh lÜnh héi ý nghÜa cña tõ. VÝ dô: ®á: chØ mµu nh mµu cña m¸u t¬i. D¹ng thø hai: ®èi víi c¸c tõ cã chøc n¨ng biÓu hiÖn cao nh tõ l¸y s¾c th¸i ho¸ th× ph¶i kÕt hîp c¸ch gi¶ng theo kh¸i niÖm, mÆt kh¸c ph¶i dïng lèi miªu t¶. Yªu cÇu khi gi¶ng nghÜa cña tõ: diÔn ®¹t lêi gi¶ng sao cho ng¾n gän, xóc tÝch, ®Çy ®ñ cho nªn gi¸o viªn cÇn ph¶i biÕt chän c¸ch diÔn ®¹t sao cho ®èi víi nh÷ng tõ ng÷ trong cïng mét nhãm ng÷ nghÜa, trong m«i trêng gi¶ng b»ng c«ng thøc gièng nhau. Gi¶i nghÜa tõ trong tõ ®iÓn hay bµi häc còng vËy, thùc chÊt lµ lÊy tõ nµy ®Ó gi¶ng tõ kh¸c, yªu cÇu cña ngêi gi¶ng lµ kh¸i qu¸t cµng cao cµng tèt, lêi gi¶ng ph¶i ®Çy ®ñ, tr¸nh khuyÕt ®iÓm chØ ®óng víi bé phËn ý nghÜa, nªn chó ý ®õng lÉn lén nghÜa cña tõ víi nghÜa cña ng÷. Gi¶ng nghÜa tõ trong ng«n c¶nh lµ c¸ch gi¶ng nghÜa thêng gÆp trong c¸c giê gi¶ng v¨n, khi Êy chóng ta chØ cÇn gi¶ng mét nghÜa nµo ®ã cÇn cho ng«n c¶nh ®ã mµ th«i. b. Ph©n tÝch tõ ng÷ trong gi¶ng v¨n: §èi tîng cña viÖc ph©n tÝch tg ng÷ trong gi¶ng v¨n c¶ tõ ng÷ cè ®Þnh, côm tõ tù do, thËm chÝ c¶ c©u nÕu nh c¸c ®¬n vÞ lêi nãi nµy t¬ng ®¬ng víi mét h×nh ¶nh ng«n ng÷ . Thêng thêng ®©y lµ nh÷ng Èn dô hay ho¸n dô cã h×nh thøc diÔn ®¹t trªn tõ. ViÖc ph©n tÝch tõ ng÷ ph¶i ®¹t hai yªu cÇu chñ yÕu: yªu cÇu ph¸t hiÖn ®îc t tëng, t×nh c¶m… c¸c t¸c gi¶ göi g¾m trong tõ ng÷ vµ yªu cÇu ph¸t hiÖn ra c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña nã. Hai yªu cÇu nµy tuy kh¸c nhau nhng thùc ra l¹i quyÖn vµo nhau: tõ ng÷ cã gi¸ trÞ nghÖ thËt lµ tõ ng÷ béc lé mét c¸ch sinh ®éng, l«i cuèn ®iÒu t¸c gi¶ muèn nãi. Nãi râ h¬n, viÖc ph©n tÝch néi dung tõng tõ mét kh«ng thÓ lµ mét kh«ng thÓ lµ mét viÖc c« lËp mµ ph¶i ®Æt trong khu«n khæ chung cña toµn t¸c phÈm. §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ v¨n ch¬ng chÝnh lµ c¨n cø ®Ó tr×nh luËn gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña tõ ng÷ . Lµ ng«n ng÷ cña t¸c phÈm nghÖ thuËt, ng«n ng÷ v¨n ch¬ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cã liªn quan tíi chøc n¨ng, thÈm mü thêng ®îc nãi tíi ®ã lµ: tÝnh h×nh tîng, tÝnh truyÒn c¶m vµ tÝnh c¸ thÓ, tÝnh hµm sóc, tÝnh hÖ thèng, tÝnh ®a phong c¸ch. còng nh c¸c ngµnh nghÖ thuËt kh¸c. V¨n häc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh th«ng qua c¸c h×nh tîng ®îc dùng nªn. Do ®ã ng«n ng÷ v¨n ch¬ng tríc hÕt ph¶i lµm thÕ nµo gióp cho v¨n häc dùng ®îc c¸c h×nh tîng trong t¸c phÈm. Ng«n ng÷ cã tÝnh h×nh tîng lµ ng«n ng÷ cã kh¶ n¨ng t¸i hiÖn hiÖn thùc, lµm xuÊt hiÖn ë 5  D¹y tõ ng trong trêng THCS   S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n ngêi ®äc nh÷ng biÓu tîng thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c, thÝnh gi¸c, xóc gi¸c, khøu gi¸c, vÞ gi¸c, ng÷ng biÓu tîng vËn ®éng cña ngêi, vËt, c¶nh ®êi… ®îc nãi t¬i trong t¸c phÈm. Mïa xu©n con chim Ðn míi Rén ®ång chiªm chÊp chíi trêi xanh ( Tè H÷u ) Tõ chÊp chíi gîi ra nh vÏ d¸ng bay cña chim Ðn: vót lªn cao nhng kh«ng th¼ng mét ®êng mµ thµnh tõng nÊc theo tõng nhÞp côp xoÌ cña ®«i c¸nh. Nã còng rÊt chÝnh x¸c vµ nã hîp víi c¸nh bay cña loµi Ðn. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt muèn cã tÝnh h×nh tîng tríc hÕt ph¶i chÝnh x¸c. T¸c phÈm nghÖ thuËt lµ s¶n phÈm cña c¶m xóc ngêi nghÖ sÜ tríc c¶nh ®êi, c¶nh ngêi, tríc thiªn nhiªn. Bëi vËy, ng«n ng÷ v¨n ch¬ng ph¶i biÓu hiÖn cho ®îc c¶m xóc cña t¸c gi¶ vµ truyÒn ®îc c¶m xóc cña t¸c gi¶ ®Õn ngêi ®äc, lµm thÕ nµo ®Ó dÊy lªn ®îc ë ngêi ®äc nh÷ng c¶m xóc nh c¶m xóc cña t¸c gi¶. §©y lµ ®Æc ®iÓm rÊt dÔ nhËn thÊy ë c¸c ng«n b¶n v¨n häc víi c¸c ng«n b¶n thuéc c¸c phong c¸ch kh¸c. C¸ thÓ ho¸ cã nghÜa lµ lµm næi bËt lªn c¸i vÎ riªng tÝnh c¸ thÓ cña ng«n ng÷ v¨n ch¬ng tríc hÕt thÓ hiÖn phong c¸ch ng«n ng÷ cña c¸ nh©n, cña t¸c gi¶ trong t¸c phÈm. ë kü thuËt cña t¸c gi¶ lµm râ ra sù kh¸c biÖt cña nh©n vËt nµy víi nh©n vËt kh¸c, gi÷a sù vËt nµy víi sù vËt kh¸c, gi÷a c¶nh nµy víi c¶nh kh¸c. s¸o rçng c«ng thøc sÏ lµm cho ng«n ng÷ v¨n ch¬ng mÊt tÝnh chÊt c¸ thÓ. TruyÖn KiÒu cã rÊt nhiÒu buæi chiÒu, nhng díi ngßi bót cña NguyÔn Du th× kh«ng buæi chiÒu nµo gièng buæi chiÒu nµo. NguyÔn Du ®· c¸ thÓ ho¸ ®Õn c¶ buæi chiÒu b»ng ng«n ng÷ cña m×nh. Khi ng«n b¶n tr¸nh ®îc lçi tõ thõa, tõ lÆp lµ ®¹t ®îc tÝnh ng¾n gän, ë ng«n ng÷ nghÖ thuËt, tÝnh ng¾n gän ph¶i ®îc n©ng cao, nghÖ thuËt ho¸. Nã trë thµnh hµm xóc, hµm xóc cã nghÜa lµ ®¶m b¶o ®îc nhiÒu tÝnh chÊt nhÊt (h×nh tîng, c¸ thÓ, truyÒn c¶m) b»ng sè lîng yÕu, sè ng«n ng÷ ®îc dïng Ýt nhÊt. Ng«n ng÷ v¨n ch¬ng lµ ng«n ng÷ nhiÒu nghÜa (®a nghÜa), lµ ng«n ng÷ cã nhiÒu líp nghÜa, cã líp nghÜa trùc tiÕp, cã líp nghÜa Èn. Tõ chÊp chíi trong hai c©u th¬ cña Tè H÷u ®· dÉn d¾t trùc tiÕp t¶ d¸ng bay cña chim Ðn, hµm Èn lµ gîi ra con ®êng ®i lªn cña ®Êt níc ViÖt Nam thêi kú 1945 - 1961, gîi ra t©m tëng hng phÊn, thanh tho¸t cña con ngêi ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m Êy. Nh lµ mét nhu cÇu tù nhiªn, khi ng«n b¶n nãi vÒ sù vËt, sù viÖc nµo ®ã th× c¸c yÕu tè ng«n ng÷ ph¶i thèng nhÊt víi nhau ®Ó lµm râ nªn sù vËt, sù viÖc ®ã. TÝnh chÊt nµy ®îc n©ng cao, nghÖ thuËt ho¸ tÝnh hÖ thèng cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt, tÝnh hÖ thèng cña ng«n ng÷ v¨n ch¬ng lµ tÝnh chÊt theo ®ã c¸c yÕu tè ng«n 6  D¹y tõ ng trong trêng THCS   S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n ng÷ trong t¸c phÈm (ng÷ ©m, cÊu tróc c©u, tõ ng÷ ) ph¶i ®ång nhÊt víi nhau, gi¶i thÝch cho nhau, hç trî cho nhau, quy tô l¹i ®Ó ®¹t tíi mét hiÖu qu¶ diÔn ®¹t chung nµo ®ã. Sãng gîn trµng giang buån ®iÖp ®iÖp Con thuyÒn xu«i m¸i níc song song ThuyÒn vÒ níc l¹i sÇu tr¨m ng¶ Cñi mét cµnh kh« l¹c mÊy dßng. (Huy CËn) Gîn trµng giang, ®iÖp ®iÖp, níc song song, buån, sÇu, cµnh kh«, vÒ, l¹i, tr¨m ng¶, l¹c mÊy dßng. C¸c tõ ng÷ trªn, tõng nhãm mét ®ång nhÊt víi nhau, gîi ra sù hiu h¾t, buån sÇu cña t©m hån c« ®¬n v× c¶m thÊy bÐ nhá, lÎ loi, ng¬ ng¸c tríc dßng ®êi nh dßng s«ng mªnh m«ng kh«ng híng, kh«ng ®Ých vµ bÊt ®Þnh. Thùc ra tÝnh hÖ thèng cña ng«n ng÷ v¨n ch¬ng (vµ cña c¶ t¸c phÈm c¶ mét trµo lu v¨n häc,… ) lµ vÊn ®Ò rÊt lín, ë ®©y chØ nãi mét vµi ph ¬ng diÖn dÔ n¾m b¾t mµ th«i. Nãi ng«n ng÷ v¨n ch¬ng lµ nãi chung, ng«n ng÷ v¨n ch¬ng ph©n thµnh ng«n ng÷ th¬ vµ ng«n ng÷ v¨n xu«i. Ng«n ng÷ v¨n xu«i, ®Æc biÖt lµ ng«n ng÷ tiÓu thuyÕt lµ ng«n ng÷ ®a phong c¸ch. Do yªu cÇu c¸ thÓ, do yªu cÇu cña tinhs h×nh tîng nªn trong t¸c phÈm, khi viÕt vÒ nh©n vËt thuéc tÇng líp x· héi nµo, viÕt vÒ sù viªc thuéc lÜnh vùc nµo t¸i hiÖn lêi ¨n, tiÕng nãi cña nh©n vËt ®ang diÔn ra ë ho¹t ®éng x· héi nµo th× t¸c gi¶ ph¶i sö dông ng«n ng÷ cña phong c¸ch chøc n¨ng phï hîp víi tÇng líp, lÜnh vùc, ho¹t ®éng x· héi ®ã. V¨n xu«i nghÖ thuËt kh¸c v¨n xu«i thuéc c¸c phong c¸ch chøc n¨ng kh¸c lµ ë ®Æc ®iÓm nµy, ng«n b¶n thuéc phong c¸ch chøc n¨ng nµo th× chØ dïng phong c¸ch chøc n¨ng ®ã. Cßn trong tiÓu thuyÕt, tríc hÕt lµ tiÓu thuyÕt hiÖn thùc chñ nghÜa, nhµ v¨n dïng rÊt nhiÒu phong c¸ch chøc n¨ng trong t¸c phÈm cña m×nh. §Ó ng«n ng÷ trong t¸c phÈm ®¹t ®îc hiÖu qu¶ thÈm mü mong muèn, nhµ v¨n ph¶i lao ®éng cùc nhäc ®Ó sao cho hµng tr¨m tÊn quÆng, tõ ng÷ lùa chän ®¹t ®îc cao nhÊt c¸c ®Æc ®iÓm nãi trªn. C¸c nhµ v¨n, nhµ th¬ khi s¸ng t¸c kh«ng ngêi nµo kh«ng khæ c«ng trau luyÖn ng«n ng÷ trong t¸c phÈm cña m×nh. H·y ®äc l¹i b¶n di tróc cña Chñ TÞch Hå ChÝ Minh, tríc khi dõng l¹i ë c©u ch÷ cuèi cïng, B¸c ®· söa ®i, söa l¹i tê c©u ®Õn tõ, ®Õn c¸ch ng¾t c©u ®Õn tõng dÊu chÊm, phÈy. §ã lµ bµi häc lín vÒ sù ch¨m lo ®Õn mét ng«n ng÷ cña ng«n b¶n mµ B¸c ®Ó l¹i cho chóng ta.  D¹y tõ ng trong trêng THCS  7  S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n §Ó ®¹t ®îc ®Æc ®iÓm trªn cña ng«n ng÷ v¨n ch¬ng cÇn ph¶i c©n nh¾c, lùa chän hµng chôc tõ ng÷, kiÓu c©u cã thÓ dïng ®Ó diÔn ®¹t mét ý nµo ®ã c¸i nµo lµ tèt nhÊt, nghÖ thuËt nhÊt. Tiªu chuÈn quyÕt ®Þnh sù lùa chän tõ ng÷ lµ c¸c tÝnh chÊt thÈm mü cña ng«n ng÷ nghÖ thuËt. Th«ng thêng khi nãi vµ viÕt, ý ®Õn th× tõ ng÷ còng ®Õn, qu¸ tr×nh chän tõ tríc hÕt ph¶i ý thøc ®îc ®Çy ®ñ ®iÒu ®Þnh viÕt ra. Mét ý mµ néi dung chua ®Þnh h×nh ®îc th× viÖc x¸c ®Þnh tõ ng÷ lµ rÊt khã, ph¶i ®äc l¹i ®Ó cã thÓ thay thÕ tõ ng÷ kh¸c, cÇn lùa chän nh÷ng tõ ®¸p øng ®îc gi¸ trÞ thÈm mÜ. Khi lùa chän tõ kh«ng nªn quªn tÝnh hÖ thèng cña tõ ng÷ trong t¸c phÈm, kiÓm tra l¹i sù phï hîp víi phong c¸ch, tÝnh ®Þa ph¬ng, tÝnh thêi ®¹i, ®Æc ®iÓm riªng cña nh©n vËt, cña tõ. 3. HiÖu qu¶ cña s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Víi nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n trªn vÒ viÖc d¹y tõ ng÷ trong nhµ trêng chóng ta cã thÓ ¸p dông vµo c¸c tiÕt d¹y tiÕng viÖt ®¹t hiÖu qu¶ h¬n, cô thÓ trong ch¬ng tr×nh líp 6, bµi TiÕng viÖt vÒ "NghÜa cña tõ " chóng ta ¸p dông gi¶i thÝch nghÜa cña tõ dùa vµo hiÖn tîng tõ ®ång nghÜa ®Ó gi¶i thÝch nghÜa cña tõ hoÆc dïng tõ tr¸i nghÜa, dïng kh¸i niÖm. Trong c¸c bµi vÒ c¸c biÖn ph¸p: so s¸nh, nh©n ho¸, Èn dô, ho¸n dô, gi¸o viªn cã thÓ chØ ra ®Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ v¨n ch¬ng nã mang tÝnh h×nh tîng, tÝnh truyÒn c¶m. KÕt qu¶ cña c¸c tiÕt häc nµy lµ häc sinh ph¸t biÓu s«i næi, cã høng thó t×m tßi nh÷ng tõ ®ång nghÜa, tr¸i nghÜa. cã thÓ nªu lªn nh÷ng c¶m nhËn cña m×nh vÒ c¸i hay, c¸i ®Ñp cña mçi tõ ng÷. §èi tîng ®îc d¹y c¸c tiÕt TiÕng viÖt liªn quan ®Õn tõ ng÷ lµ c¸c em häc sinh khèi 6 vµ kÕt qu¶ cña c¸c líp trong c¸c tiÕt häc lµ: Tªn líp 6A 6B ChÊt lîng (%) häc sinh hiÓu bµi 78 45 C: PhÇn III - KÕt luËn chung TiÕng viÖt cña chóng ta rÊt giµu ®Ñp, v× thÕ mçi ngêi d©n ViÖt Nam ®Òu ph¶i cã ý thøc gi÷ g×n sù trong s¸ng cña TiÕng ViÖt. Nhng ®iÒu tríc tiªn mçi ngêi d©n ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ c¸c em häc sinh cÇn ph¶i hiÓu ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp cña ng«n ng÷ d©n téc m×nh. §ã lµ tr¸ch nhiÖm cña bËc lµm thÇy, khi muèn truyÒn ®¹t kiÕn thøc cho häc sinh vÒ tiÕng nãi, ch÷ viÕt cña m×nh vµ quan träng h¬n c¶ lµ h×nh thµnh trong c¸c em lßng yªu tiÕng nãi d©n téc. Trong thêi kú toµn cÇu ho¸ héi nhËp hiÖn nay, b¶n s¾ca d©n téc dÔ bÞ giao thoa biÕn ®æi, nÕu kh«ng nghiªm tóc gi¸o dôc giíi trÎ sÏ lµm mÊt ®i b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Nhòng tõ vay mîn ngµy cµng nhiÒu nÕu l¹m dông qu¸ møc sÏ kh«ng ph¸t huy ®îc gi¸ trÞ cña TiÕng viÖt. 8  D¹y tõ ng trong trêng THCS   S¸ng kiÕn  Ng÷ V¨n §ång thêi viÖc d¹y tõ ng÷ gióp c¸c em häc sinh cã thÓ häc phÇn v¨n vµ tËp lµm v¨n ®îc dÔ dµng h¬n, nhÊt lµ trong c¸c tiÕt t×m hiÓu v¨n b¶n häc sinh dÔ dµng c¶m nhËn ®îc nh÷ng gi¸ trÞ ®Æc s¾c vÒ mÆt néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸cphÈm. §ã lµ viÖc tÝch hîp gi÷a 3 ph©n m«n: V¨n, TiÕng viÖt, TËp lµm v¨n. Víi nh÷ng tÝnh chÊt quan träng trªn nªn chóng t«i rÊt mong vÊn ®Ò d¹y tõ ng÷ trong nhµ trêng cÇn ®îc chó träng ®æi míi nhiÒu h¬n ®Ó mçi giê häc TiÕng viÖt gi¸o viªn kh«ng ®¬n thuÇn lµ d¹y con ch÷ mµ quan träng h¬n c¶ lµ d¹y vÒ c¸ch gi÷ g×n nÐt v¨n ho¸, tµi s¶n quÝ gi¸ cña d©n téc - tiÕng mÑ ®Î. Trªn ®©y lµ nh÷ng suy nghÜ, ®ãng gãp rÊt nhá cña chóng t«i vÒ vÊn ®Ò d¹y tõ ng÷ trong nhµ trêng. RÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp bæ xung cña tÊt c¶ mäi ngêi, ®Ó vÊn ®Ò nµy ®i vµo ý thøc cña mçi ngêi nh lµ mét tr¸ch nhiÖm ®ång thêi lµ nghÜa vô. V×: "Trong d¶i ng©n hµ ng«n ng÷ mçi tõ lµ mét ng«i sao". Tu©n §¹o, ngµy 25 th¸ng 4 n¨m 2008  D¹y tõ ng trong trêng THCS  9