Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Day_hoc van kinh nghiem sang tao 51208...

Tài liệu Day_hoc van kinh nghiem sang tao 51208

.DOC
105
155
145

Mô tả:

Hoµng D©n D¹y – häc Kinh nghiÖm & S¸ng t¹o (Hëng øng cuéc thi “ S¸ng t¹o gi¸o dôc” do Bé GD&§T c«ng bè ngµy 14 th¸ng 11 n¨m 2008) Hµ Néi, 12.2008 L êi vµo s¸ch Ngµy 14 th¸ng 11 n¨m 2008, t¹i trêng THCS §èng §a, Hµ Néi, Bé GD&§T chÝnh thøc c«ng bè vµ kªu gäi c¸c thÇy c« gi¸o trªn c¶ níc hëng øng cuéc thi “S¸ng t¹o gi¸o dôc” nh»m ph¸t hiÖn, t«n vinh nh÷ng cèng hiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o trong viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc, n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc. C¸c s¸ng kiÕn cña thÇy c« gi¸o thÓ hiÖn trong gi¶ng d¹y trùc tiÕp c¸c m«n häc, chÕ t¹o ®å dïng d¹y häc hiÖu qu¶; còng cã thÓ lµ s¸ng kiÕn tæ chøc c¸c phong trµo, ho¹t ®éng nh»m híng häc sinh ®Õn mét m«i trêng th©n thiÖn. ThËt ra, “S¸ng t¹o gi¸o dôc” ®· cã tõ tríc c¸i mèc 14.11.2008 rÊt l©u råi, l©u nh chÝnh lÞch sö cña nÒn gi¸o dôc vËy. Ngµy xa lµ “«ng ®å”, ngµy nay lµ “thÇy gi¸o”, c¸ch gäi tuy cã kh¸c nhau nhng tÊt c¶ nh÷ng ai t©m huyÕt víi c¸i nghÒ d¹y häc theo tinh thÇn “sinh nghÖ, tö 1 nghÖ” ®Òu thÊm thÝa lêi nh¾n nhñ cña M¹nh Tö: “Gi¸o diÖc ®a thuËt hÜ” (Gi¸o dôc còng cã nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau)! Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu thÇy c« gi¸o trªn c¶ níc tõng tr¨n trë vÒ mét cuéc “vît tho¸t” khái nh÷ng tr× trÖ, nhµm ch¸n… trong ho¹t ®éng d¹y häc h»ng ngµy cña m×nh. Cuéc “vît tho¸t” ®ã cã thÓ b¾t ®Çu tõ nh÷ng viÖc lµm cô thÓ, rÊt nhá, rÊt thÇm lÆng; nhng nh÷ng hiÖu qu¶ ban ®Çu cña nã th× thËt ®¸ng khÝch lÖ, biÓu d¬ng. C¸ch ®©y kho¶ng hai n¨m, mét bµi v¨n cña häc sinh Hµ Minh Ngäc tõng “g©y x«n xao c d©n m¹ng”, mét bµi v¨n cña häc sinh NguyÔn ThÞ HËu khiÕn nhiÒu ngêi r¬i lÖ. Cuèi th¸ng 10 n¨m 2008, b¸o Tuæi TrÎ giíi thiÖu nh÷ng “giê häc c¶m ®éng” cña thÇy TrÇn TuÊn Anh, c¸ch ra ®Ò tËp lµm v¨n “gãi trän yªu th¬ng” cña c« D¬ng Thu Trang… Dï Ýt hay nhiÒu, dï “chuÈn” hay “cha chuÈn” th× tÊt c¶ nh÷ng cè g¾ng ®æi míi ®ã ®Òu ®· thùc sù gãp phÇn t¹o nªn mét sinh khÝ míi cho ho¹t ®éng d¹y häc. Do thêng xuyªn ®îc gÆp gì, trao ®æi víi nh÷ng ®ång nghiÖp cã tinh thÇn nh thÇy TuÊn Anh, c« Thu Trang; ch¼ng h¹n nh thÇy §ç V¨n Th¸i, c« §Æng NguyÖt Anh (trêng THPT Hµ Néi – Amsterdam), c« §ç Kim Oanh (trêng THCS Chu V¨n An, quËn T©y Hå, Hµ Néi), thÇy NguyÔn Hïng TiÕn (trêng THCS Xu©n La, quËn T©y Hå, Hµ Néi), c« Lª Kim TuyÕn (trêng THCS Cù Khèi, quËn Long Biªn, Hµ Néi), c« NguyÔn ThÞ Thanh Hµ (trêng THCS ¸i Mé, quËn Long Biªn, Hµ Néi), c« §ç ThÞ ¸nh TuyÕt (trêng THCS T©y Mç, Tõ Liªm, Hµ Néi)…; chóng t«i n¶y ra ý ®Þnh biªn so¹n mét cuèn s¸ch nhá nh»m tËp hîp mét sè suy nghÜ, kinh nghiÖm, ®æi míi trong ho¹t ®éng d¹y häc ®Ó cã thÓ dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o cho b¹n bÌ, ®ång nghiÖp gÇn xa. ý ®Þnh Êy ®· trë thµnh mét quyÕt t©m khi cã lÇn, c« §Æng NguyÖt Anh ®a cho chóng t«i xem mét sè ®Ò v¨n nghÞ luËn x· héi, vÝ dô: Nh÷ng suy nghÜ cña anh (chÞ) sau khi ®äc bµi b¸o “Chµng trai ®Õn sau mèi t×nh a xÝt”/Nh÷ng suy nghÜ cña anh (chÞ) sau khi ®äc bµi b¸o “ChØ nh÷ng thanh niªn ®¶m b¶o tiªu chuÈn míi cã thÓ lµ Hoa hËu ViÖt Nam”… ; chóng t«i ghi nhËn ®©y lµ nh÷ng ®Ò v¨n më võa nãng hæi h¬i thë cña cuéc sèng, võa rÊt phï hîp víi t©m lÝ løa tuæi häc sinh THPT; do ®ã cã ®Ò nghÞ mîn l¹i nh÷ng tËp bµi lµm cña häc sinh ®Ó tham kh¶o. KÕt qu¶ cho thÊy r»ng häc sinh rÊt høng thó víi c¸c ®Ò v¨n kiÓu nµy vµ ®iÒu quan träng h¬n, c¸c em ®îc t¹o c¬ héi ®Ó bµy tá nh÷ng quan niÖm cña m×nh vÒ cuéc sèng, t×nh yªu, íc m¬…; trong ®ã cã c¶ nh÷ng ®ßi hái chÝnh ®¸ng cña tuæi trÎ häc ® êng ®èi víi c¸c thÇy c« gi¸o, víi nhµ trêng vµ x· héi. Cïng víi viÖc thay ®æi c¸ch ra ®Ò, c« NguyÖt Anh cßn cã nh÷ng s¸ng t¹o trong tiÕt tr¶ bµi tËp lµm v¨n khiÕn cho tiÕt häc nµy còng trë nªn sinh ®éng, thiÕt thùc vµ bæ Ých h¬n. Cã thÓ nãi nh÷ng viÖc lµm cña c¸c thÇy c« gi¸o TuÊn Anh, Thu Trang, NguyÖt Anh… lµ nh÷ng viÖc lµm khiªm nhêng, lÆng lÏ; nhng t¸c ®éng tÝch cùc cña nã tíi ý thøc vµ t×nh c¶m cña häc sinh l¹i kh«ng hÒ nhá chót nµo. Chóng t«i nghÜ cuèn s¸ch nµy ra ®êi sÏ gièng nh mét tiÕng nãi ®ång t×nh, ®ång c¶m, tr©n träng vµ ñng hé nh÷ng viÖc lµm trªn cña c¸c ®ång nghiÖp. RÊt mong tiÕp tôc nhËn ®îc nh÷ng suy nghÜ ®æi míi, nh÷ng kinh nghiÖm vµ c¶ nh÷ng ý kiÕn trao ®æi, gãp ý cña b¹n ®äc gÇn xa! Cuèn s¸ch gåm hai phÇn chÝnh nh sau: PhÇn I. DiÔn ®µn gi¸o dôc PhÇn II. T liÖu d¹y häc T¸c gi¶ PhÇn I. DiÔn ®µn gi¸o dôc S¸ng t¹o lµ h¬i thë cña gi¸o dôc T«i ®· chän nghÒ d¹y häc nh lµ c¸ch ®Ó sèng cã ý nghÜa h¬n vµ mang niÒm vui ®Õn cho mäi ngêi, ®Æc biÖt lµ c¸c em häc sinh cña t«i. T«i còng ®· chän nghÒ d¹y häc nh lµ lùa chän mét nghÒ mµ lu«n cã nh÷ng th¸ch thøc nho nhá mçi ngµy. Tríc mét bµi gi¶ng míi, t«i lu«n tù hái lµm sao ®Ó häc sinh cã thÓ tiÕp nhËn vµ ph¸t triÓn nh÷ng ®iÒu thó vÞ mµ t«i muèn chia sÎ. GÇn 30 n¨m ®øng trªn bôc gi¶ng, t«i ®· nghe rÊt nhiÒu c©u chuyÖn c¶m ®éng vÒ nçi bÊt h¹nh, sù dòng c¶m vµ lßng tr¾c Èn, nhng kh«ng cã c©u chuyÖn nµo l¹i høng khëi nh nh÷ng c©u chuyÖn vÒ niÒm vui cña häc sinh khi t×m ®îc sù gÇn gòi tõ thÇy c« hay khi tiÕp thu ®îc kiÕn thøc míi dÔ dµng nh hÝt thë bÇu kh«ng khÝ trong lµnh. NiÒm høng khëi ®ã kh¼ng ®Þnh sù lùa chän nghÒ nghiÖp cña t«i vµ khÝch lÖ t«i t×m tßi trong c«ng viÖc gi¶ng d¹y. T«i nghÜ r»ng s¸ng t¹o trong gi¸o dôc lµ mét viÖc gi¶n dÞ nhng cÇn thiÕt nh lµ hÝt thë kh«ng khÝ mçi ngµy. S¸ng t¹o trong gi¸o dôc b¾t ®Çu ®¬n gi¶n tõ viÖc mang ®Õn cho häc sinh nô cêi trong nh÷ng giê häc kh« khan. S¸ng t¹o trong gi¸o dôc lµ trß chuyÖn víi c¸c em vÒ lßng tr¾c Èn sau nh÷ng bµi gi¶ng vÒ ®¹o ®øc, gióp c¸c em liªn tëng vÒ viÖc Aristote tõ h¬n 2.000 n¨m tríc ®· ®o chu vi tr¸i ®Êt sau nh÷ng bµi gi¶ng m«n h×nh häc líp 8. S¸ng t¹o trong gi¸o dôc lµ lµm sao ®Ó thÇy c« trë thµnh ngêi b¹n cña mçi häc sinh, ®Ó bµi gi¶ng kiÕn thøc trë thµnh niÒm vui kh¸m ph¸. 2 H·y l¾ng nghe lêi mét häc sinh chia sÎ trªn b¸o Tuæi TrÎ: “Em mong thÇy c« nªn gÇn gòi h¬n ®Ó mçi khi vµo líp chóng em kh«ng c¶m thÊy lo sî, håi hép. Mong thÇy c« kh«ng nªn qu¸ c¸u g¾t khi häc sinh m¾c ph¶i nh÷ng lçi nhá… Nh÷ng giê häc ®Ó l¹i Ên t îng s©u s¾c trong em lµ gi¸o viªn d¹y hay, hµi híc, l¾ng nghe, t«n träng ý kiÕn häc sinh. Bµi gi¶ng sÏ sinh ®éng khi thÇy c« cho c¶ líp th¶o luËn vµ thi ®ua gi÷a c¸c nhãm ®Ó nh÷ng giê vËt lÝ, to¸n, ®Þa lÝ, gi¸o dôc c«ng d©n… kh«ng cßn kh« khan n÷a…”. S¸ng t¹o trong gi¸o dôc sÏ mang niÒm vui cuéc sèng vµ niÒm khÝch lÖ häc tËp vµo tuæi th¬ mçi häc sinh. S¸ng t¹o trong gi¸o dôc còng ®ång nghÜa víi viÖc lµm cho mçi ngµy ®øng trªn bôc gi¶ng cña thÇy c« gi¸o trë nªn kh¸c l¹ vµ cã nhiÒu ý nghÜa h¬n. Kh«ng chØ sù xuÊt hiÖn cña thÇy c« trªn bôc gi¶ng mçi ngµy sÏ lµm giµu t©m hån c¸c em häc sinh, mµ c¶ sù xuÊt hiÖn cña häc sinh trong líp sÏ lµm giµu t©m hån vµ cuéc sèng cña ngêi gi¸o viªn. Gi¸o dôc lµ gia vÞ quan träng nhÊt cho mét x· héi thµnh c«ng. T¹i sao? Bëi gi¸o dôc mang l¹i cho trÎ em vµ ngêi lín c¬ héi tiÕp nhËn kiÕn thøc ®Ó lµm viÖc vµ nhËn thøc ®Ó lµm ngêi. C¸c nhµ gi¸o dôc kh¾p thÕ giíi tõ l©u ®· nhËn thÊy vai trß trung t©m cña gi¸o dôc trong viÖc t¹o ra nh÷ng céng ®ång trµn ngËp lßng nh©n ¸i còng nh nh÷ng nÒn kinh tÕ sinh ®éng vµ ph¸t triÓn. Bëi vËy mµ mçi ngµy, trong tõng giê häc, trong mçi líp häc khang trang n¬i thµnh thÞ hay nhµ tranh v¸ch ®Êt ë miÒn nói xa x«i, trong phßng häp cña trêng THCS §èng §a hay cña Bé GD&§T, nh÷ng ngêi lµm gi¸o dôc ®ang lµm thay ®æi t¬ng lai cña ®Êt níc nµy. (§ç ThÞ Hång Hµ, GV trêng THCS §èng §a, Hµ Néi. Bµi ph¸t biÓu t¹i lÔ ph¸t ®éng cuéc thi “S¸ng t¹o gi¸o dôc” ngµy 14 th¸ng 11 n¨m 2008) Ngêi thÇy c¶m ®éng Kh«ng cã nh÷ng lÝ thuyÕt kh« cøng, xa x«i, thÇy gi¶ng trß nghe nh÷ng c©u chuyÖn gi¶n dÞ vÒ t×nh th¬ng cña cha mÑ, chuyÖn trÎ con hay vïng v»ng, hên dçi, hçn l¸o víi cha mÑ vµ t©m sù cña mét ngêi con khi cha mÑ ®· qua ®êi. Vµ häc trß ®· khãc… Bµi gi¶ng h«m Êy lµ X©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸, m«n GDCD líp 7, thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh mang vµo líp nh÷ng bøc ¶nh mét ngêi cha dÇm ma d·i n¾ng, mét ngêi mÑ nghÌo víi g¸nh hµng rong kiÕm tiÒn nu«i con ¨n häc. ChuyÖn vÒ nh÷ng bµi gi¶ng lµm r¬i níc m¾t häc trß cña thÇy gi¸o míi ra trêng TrÇn TuÊn Anh lan ra, hai gi¸o viªn bé m«n kh¸c cïng ®Õn dù giê, nghe thÇy gi¶ng còng ngËm ngïi. Nh÷ng tiÕt d¹y cña thÇy tõ ®ã ®îc häc sinh cña trêng THCS B¹ch §»ng (Q.3, TP HCM) gäi lµ “giê häc c¶m ®éng”. Nh÷ng bµi gi¶ng cña “Mr Gi¶n dÞ” D¹y bµi Gi¶n dÞ ë líp 7, thÇy ®a c¶ líp xem nh÷ng bøc ¶nh chôp trÎ em ¨n xin, ®¸nh giµy. “Gi¶n dÞ lµ kh«ng ®ua ®ßi, se sua, tiªu tiÒn hoang phÝ, khi tiªu xµi ph¶i nhí ®Õn nh÷ng ngêi nghÌo khæ, kh«ng c¬m ¨n ¸o mÆc. C¸c em ®îc häc ë ®©y, cßn ngoµi kia cã bao nhiªu b¹n bÌ ®ång trang løa kh«ng ®îc häc hµnh”… Líp häc l¾ng xuèng dÇn. §ã lµ tiÕt d¹y ®Çu tiªn trong ®êi thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh vµo n¨m 2007. ThÇy th¬ng häc trß, gi¶n dÞ, gÇn gòi nh nh÷ng bµi thÇy d¹y, mµ bµi nµo còng hay - ®ã lµ nhËn xÐt cña nh÷ng häc sinh tõng häc víi thÇy TrÇn TuÊn Anh. Khi ®ã thÇy ®i d¹y b»ng xe ®¹p, häc sinh líp 7/2 yªu th¬ng gäi thÇy b»ng biÖt danh “Mr Gi¶n dÞ”. Giê häc bµi BiÕt ¬n m«n GDCD líp 6 (th¸ng 9 n¨m 2008), thÇy mang vµo h×nh ¶nh vµ c©u chuyÖn c¸ chuèi mÑ dïng th©n m×nh lµm måi nhö kiÕn ®Ó mang thøc ¨n vÒ cho ®µn con. ThÇy kÓ h×nh ¶nh ngêi mÑ giÆt ¸o cho con ®Õn qu¸ giíi nghiªm bÞ b¾t vÒ ®ån – hoµn c¶nh ra ®êi bµi h¸t Lßng mÑ cña nh¹c sÜ Y V©n. Råi nh÷ng h×nh ¶nh thai nhi tõ trong bông mÑ ®Õn tõng giai ®o¹n trÎ th¬ ®îc mÑ cha ch¨m sãc, bÕ bång; h×nh ¶nh ngêi mÑ víi g¸nh hµng rong, ngñ vØa hÌ gi÷a trêi ma l¹nh; h×nh ¶nh ngêi cha d·i dÇm ma n¾ng kiÕm tiÒn nu«i con ¨n häc. Líp häc b¾t ®Çu cã tiÕng sôt sïi. Cao ®iÓm ®Õn ®o¹n ©m thanh nãi vÒ t©m sù ngêi con khi cha mÑ kh«ng cßn, råi bµi h¸t Lßng mÑ nh¹c nÒn cã tiÕng mÑ ru, tiÕng trÎ khãc… Líp häc vì oµ tiÕng khãc cña nh÷ng c« cËu häc trß líp 6. ChuyÖn cña trß LÝ Tr¬ng Kim Hoµn, häc sinh líp 6/1 kÓ: “H«m häc bµi BiÕt ¬n vµo tiÕt cuèi buæi s¸ng, ®Õn giê ¨n tra nhiÒu b¹n nøc në nghÑn ngµo. C¶ líp ®Òu khãc. ChiÒu vÒ nhµ m¾t vÉn cßn sng, cha mÑ hái v× sao khãc, cã b¹n «m chÇm lÊy mÑ. C¶ tuÇn sau nhãm b¹n em vÉn cßn x«n xao vÒ bµi häc ®ã. B÷a kh¸c, gi¶ng bµi TiÕt kiÖm, thÇy kÓ c©u chuyÖn c¸c b¹n bá phÝ c¬m, mçi h¹t c¬m lµ c«ng søc cha mÑ. H«m thÇy d¹y bµi LÔ ®é, em tù nghÜ m×nh ph¶i nãi n¨ng c xö ®µng hoµng h¬n, kh«ng nãi leo, chöi bËy. Häc xong bµi nµo em còng thÊy m×nh cßn khuyÕt ®iÓm, cßn thiÕu sãt, cÇn ph¶i cè g¾ng, söa ®æi. Bµi nµo thÇy TuÊn Anh còng cã 3 ®Õn 4 c©u chuyÖn vµ rÊt nhiÒu h×nh ¶nh, ©m thanh minh ho¹. Vµo trêng, gÆp thÇy gi¸o nµo tay x¸ch bao bÞ ®Çy tranh ¶nh vµ cÆp loa tõ líp nµy qua líp kh¸c ai còng biÕt ®ã lµ thÇy TuÊn Anh. Tíi giê cña thÇy, tù nhiªn c¶ líp h¸o høc, võa thÊy thÇy ë cÇu thang c¶ líp chuÈn bÞ s½n s¸ch vë ®øng lªn chê thÇy vµo líp”. Cßn c©u chuyÖn cña H¶i Mi, häc sinh líp 8/2 kÓ vÒ nh÷ng bµi häc thÇy TuÊn Anh d¹y n¨m líp 7: “D¹y vÒ Lßng yªu th¬ng, thÇy cho c¶ líp xem nh÷ng h×nh ¶nh mét chó chim bÞ b¾n chÕt vµ ®«i m¾t th¶ng thèt cña mét chó chim kh¸c ®au buån bªn x¸c b¹n m×nh. Loµi vËt cßn 3 biÕt yªu th¬ng nhau kia mµ! LÇn gi¶ng vÒ mÑ, thÇy kÓ chuyÖn vÒ mét ngêi phô n÷ tËt nguyÒn hai lÇn bÞ cìng hiÕp sinh hai ®øa con. Ngêi mÑ Êy mÊt trÝ, kh«ng nhí næi ai lµ kÎ h¹i m×nh, nhng v× t×nh th¬ng con, bµ mét m×nh sinh con, lµm mín nu«i con… ThÇy nãi b¹n nµo quËy ph¸ kh«ng lo häc hµnh tøc lµ kh«ng biÕt th¬ng cha mÑ. Mçi tuÇn chØ cã mét tiÕt GDCD nhng thÇy gi¶ng ®îc rÊt nhiÒu ®iÒu, bµi nµo còng hay, nh÷ng c©u chuyÖn cña thÇy th× nhí thËt l©u. ThÇy thêng cho líp viÕt c¶m nghÜ sau bµi häc, tõ ®ã thÇy hiÓu ®îc t©m t cña c¸c b¹n. Giê ra ch¬i, thÇy thêng gÆp gì, t©m sù víi nh÷ng b¹n cã hoµn c¶nh ®Æc biÖt ®Ó an ñi, ®éng viªn, khÝch lÖ. Tõ nh÷ng c©u chuyÖn cña thÇy, nhiÒu b¹n thay ®æi l¾m. NhiÒu häc sinh c¸ biÖt trong líp còng chuyÓn biÕn tÝch cùc, siªng n¨ng h¬n. Líp 7 cã t×nh tr¹ng nam n÷ thÝch nhau. ThÇy kÓ c©u chuyÖn nh÷ng b¹n trÎ vÞ thµnh niªn yªu sím, sinh con ra råi bá r¬i, nh÷ng ®øa trÎ trë thµnh må c«i, bôi ®êi. Nghe xong, nhiÒu b¹n giËt m×nh, mçi ngêi tù rót ra bµi häc cho m×nh. Nh÷ng lÇn kiÓm tra 15’, hÇu hÕt thÇy cho ®Ò viÕt vÒ c¶m nhËn bµi häc, kh«ng ph¶i häc thuéc lßng, chØ cÇn viÕt c¸i g× m×nh hiÓu, rót ra bµi häc, cè g»ng g× tõ bµi häc ®ã. M«n GDCD tõ ®ã häc rÊt nhÑ nhµng”. Vµ chuyÖn cña thÇy ThÇy TrÇn TuÊn Anh kÓ: “N¨m ngo¸i, lóc gi¶ng vÒ t×nh th¬ng cha mÑ cho häc sinh líp 7, m×nh míi ra trêng thÊy häc sinh khãc nhiÒu qu¸ còng sî. C« hiÖu trëng ®éng viªn: “Kh«ng sao, cø ®Ó c¸c em ®îc bµy tá c¶m xóc cña m×nh!”. N¨m nay, d¹y phÇn biÕt ¬n cha mÑ, mét em n÷ líp 6 khãc rÊt nhiÒu, ®Õn quÞ xuèng ®Êt khi ®îc b¹n dÉn ®i röa mÆt. Trong bµi viÕt c¶m nghÜ cña m×nh sau ®ã, em t©m sù: “ThÇy gi¶ng mÑ lóc nµo còng th¬ng con, sao mÑ em nì bá em ®i theo ba kh¸c?”. Bµi gi¶ng cña m×nh ®· g©y sèc cho häc sinh ®ã! VËy lµ thªm mét trêng hîp cÇn ®îc t vÊn t©m lÝ riªng…”. Thêi cßn häc §HSP, mét lÇn gÆp nh÷ng ®øa trÎ ¨n xin ë chïa, chµng sinh viªn TrÇn TuÊn Anh tõng thuª b¸c thî ¶nh chôp nh÷ng ®øa trÎ Êy ®Ó dµnh lµm t liÖu bµi gi¶ng vÒ quyÒn trÎ em. §Õn nay ®Òu ®Æn mçi cuèi tuÇn, thÇy vÉn lªn m¹ng t×m ¶nh vµ ý tëng, c©u chuyÖn cho c¸c bµi gi¶ng tiÕp theo. Kh«ng chØ cã h×nh ¶nh, lêi gi¶ng, mµ cÇn cã thªm nh÷ng ®o¹n ©m thanh. Mïa hÌ võa qua, thÇy quyÕt ®Þnh trÝch nöa th¸ng l¬ng cña m×nh s¾m mét m¸y MP4, hai loa vi tÝnh ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng tiÕt gi¶ng cho n¨m häc míi. Nh÷ng tiÕt gi¶ng cña thÇy b©y giê cã thªm nh÷ng trÝch ®o¹n ca khóc hoÆc ©m nh¹c. Nh÷ng phót th¶o luËn nhãm trong giê häc cã thªm nh¹c ®Öm t¹o c¶m xóc cho häc sinh. §Ó cã bé tranh ¶nh minh ho¹, chi phÝ mçi th¸ng còng kho¶ng trªn díi 500.000 ®ång, kho¶n chi nµy kh«ng nhá nÕu so víi thu nhËp l¬ng gi¸o viªn míi ra trêng lµ 1,2 triÖu ®ång/th¸ng. ThÇy xuÊt th©n tõ mét gia ®×nh lao ®éng nghÌo, cha b¸n vÐ sè, mÑ b¸n níc gi¶i kh¸t vØa hÌ. Gom gãp tiÒn l¬ng, tiÒn lµm thªm buæi hai ë trêng, trõ c¸c kho¶n chi phÝ vµ häc cô, h»ng th¸ng thÇy phô cho cha mÑ cha ®Õn 1 triÖu ®ång. Còng day døt l¾m! Nhng thÇy cßn mét nçi bËn t©m kh¸c lín h¬n. §ã lµ nh÷ng bµi gi¶ng GDCD, ph¶i lµm sao ®Ó thËt sù ®ã lµ nh÷ng c©u chuyÖn cña cuéc sèng, híng c¸c em ®Õn nh÷ng vïng trêi thiÖn cao ®Ñp cña cuéc ®êi. (Phóc §iÒn, B¸o Tuæi TrÎ, sè 293/2008, 25.10.2008) Sù “ ph¸ c¸ch” ®Çy tr¸ch nhiÖm T«i còng lµ mét gi¸o viªn cña trêng B¹ch §»ng, tõng dù nh÷ng giê d¹y cña thÇy TuÊn Anh. Tuy thÇy kh«ng d¹y ®óng hÕt néi dung trong bµi häc hay cha sö dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc míi theo chñ tr¬ng hiÖn nay, hoÆc nÕu theo quan ®iÓm ®¸nh gi¸ vÒ viÖc thùc hiÖn ph¬ng ph¸p ®æi míi hiÖn nay th× thÇy vÉn cßn h¹n chÕ, nhng t«i nghÜ ®iÒu ®ã kh«ng quan träng. Quan träng khi chóng ta ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña tiÕt häc lµ häc sinh nhËn ®îc nh÷ng g×, häc ®îc nh÷ng g× qua bµi häc, ®õng ®¸nh gi¸ theo kiÓu rËp khu«n: ph¶i d¹y thÕ nµy, ph¶i d¹y thÕ kia… theo ph¬ng ph¸p nµy, ph¬ng ph¸p nä. Ph¶i ®Ó gi¸o viªn tù s¸ng t¹o PPGD ®Ó lµm sao cho häc sinh hiÓu bµi, häc tèt vµ híng thiÖn lµ ®¹t yªu cÇu. Mong tõ nay viÖc ®¸nh gi¸ c¸c tiÕt häc ph¶i tuú ®Æc trng bé m«n, tuú s¸ng t¹o cña gi¸o viªn, miÔn lµ häc sinh hiÓu bµi vµ biÕt vËn dông bµi häc. §õng ®¸nh gi¸ rËp khu«n theo tiªu chuÈn cña nh÷ng ph¬ng ph¸p nhiÒu lóc kh«ng hiÖu qu¶ víi häc sinh. (NguyÔn Hoµng Lan) Trong thêi ®¹i ngµy nay, víi nhiÒu ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i hç trî cuéc sèng, viÖc d¹y häc, nhng nhiÒu khi chóng ta l¹i quªn gi¸o dôc hay d¹y c¸c em kh¬i gîi lªn nh÷ng c¶m xóc t©m hån, gióp t©m hån trÎ kh«ng bÞ chai s¹n tríc nh÷ng khã kh¨n, nghiÖt ng· cña cuéc sèng, nhÊt lµ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ ®¹o ®øc gia ®×nh hay x· héi. Nh÷ng ngêi lµm cha lµm mÑ chóng t«i thËt sù rÊt biÕt ¬n nh÷ng ngêi nh thÇy TrÇn TuÊn Anh. NÕu c¸ch d¹y m«n GDCD cña thÇy ®îc nh©n réng trong c¸c trêng häc th× thËt tèt, kh«ng chØ riªng m«n häc nµy, mµ lµ c¶ c¸c m«n häc kh¸c ®Ó t¹o ®îc høng thó häc tËp, tiÕp thu mét c¸ch tù nhiªn cho c¸c em. (M¹nh Dòng) Lµ mét gi¸o viªn, ®«i lóc nh×n nh÷ng häc trß, t«i tù hái: “Nh÷ng bµi häc c¨n b¶n vÒ lµm ngêi ë ®©u?”. LiÖu chóng ta ®· d¹y cho c¸c em tíi n¬i tíi chèn vÒ ®iÒu ®ã cha? T«i thÊy chóng ta ®ang rÊt cÇn nh÷ng bµi häc sinh ®éng nh cña thÇy TuÊn Anh ®Ó gi¸o dôc viÖc lµm ngêi cho c¸c em. T«i biÕt cã nh÷ng ngêi ®i d¹y c¶ ®êi nhng vÉn kh«ng cã sù nghiÖp g×, nhng cã 4 ngêi chØ d¹y vµi n¨m lµ ®· cã c¶ mét sù nghiÖp. Sù nghiÖp ë ®©y lµ sù nghiÖp lµm thÇy, víi tµi s¶n lµ c¶ mét thÕ hÖ. ThÇy TuÊn Anh xøng ®¸ng lµ mét ngêi thÇy nh thÕ. (Hå Thanh Th¶o) ChÞu khã t×m tßi, s¸ng t¹o ®Ó mang ®Õn cho häc trß nh÷ng bµi gi¶ng gÇn gòi víi thùc tÕ vµ cã Ých trong viÖc gi¸o dôc nh©n c¸ch, thÇy TuÊn Anh ®ang lµm ®óng thiªn chøc cña ng êi thÇy, mÆc dï cuéc sèng cña thÇy kh«ng Ýt khã kh¨n. T«i t«n träng nh÷ng g× thÇy ®ang lµm vµ t«i biÕt lµ thÇy may m¾n khi ®îc Ban Gi¸m hiÖu nhµ trêng, ®ång nghiÖp hiÓu vµ ®éng viªn víi c¸ch gi¶ng d¹y “kh¸c ngêi” cña thÇy. Mµ thËt ra cã kh¸c ngêi g× ®©u, thÇy chØ d¹y theo c¸i t©m, mong cho häc sinh nªn ngêi. Xin c¶m ¬n c¸i t©m cña thÇy. (Nhung Hoang – Mü) T«i muèn ®Æt c©u hái: “NÕu thÇy TrÇn TuÊn Anh d¹y theo ph¬ng ph¸p chung, nghÜa lµ b¸m s¸t gi¸o ¸n, kh«ng cã sù s¸ng t¹o… th× kÕt qu¶ sÏ ra sao? VÊn ®Ò ë ®©y lµ ng êi thÇy ®· “ph¸ c¸ch” – ph¸ c¸ch t duy cò, ph¸ bá nh÷ng lèi mßn. Vµ chÝnh sù “ph¸ c¸ch” ®Çy tr¸ch nhiÖm vµ nh©n b¶n nµy ®· mang l¹i kÕt qu¶ s©u s¾c víi HS. T«i nghÜ kh«ng chØ m«n GDCD mµ ë tÊt c¶ c¸c m«n häc kh¸c, môc tiªu cña gi¸o dôc lµ d¹y con trÎ thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt cho x· héi. Víi nh÷ng bµi v¨n, lÞch sö, ®Þa lÝ, GDCD… nÕu chØ cã nh÷ng th«ng tin häc thuéc lßng th× ®Òu v« nghÜa. T«i cho r»ng ngµnh gi¸o dôc nªn xem l¹i ®iÒu nµy, bëi viÖc d¹y lµm ngêi kh«ng bao giê cã thÓ b»ng nh÷ng lÝ thuyÕt su«ng mµ ph¶i lµ sù truyÒn ®¹t vÒ t©m hån. Nh÷ng ph¬ng ph¸p rËp khu«n, nh÷ng kiÓu mÉu chung, nh÷ng giíi h¹n nµy nä… kh«ng thÓ ¸p dông cho nh÷ng m«n häc cÇn thiÕt ®Ó gi¸o dôc c¸c em trë thµnh ngêi tö tÕ, ngêi sèng cã Ých hay cã t©m hån. (NguyÔn ViÖt Vò) (B¸o Tuæi TrÎ, 27.10.2008) Ngêi thÇy cã dòng khÝ T«i lµ mét thÇy gi¸o giµ, d¹y cïng m«n GDCD víi thÇy TrÇn TuÊn Anh. §äc bµi b¸o trªn, t«i c¶m ®éng ®Õn r¬i níc m¾t. LÇn ®Çu tiªn trong ®êi, t«i ®äc ®îc mét bµi b¸o t«n vinh mét thÇy gi¸o trÎ d¹y m«n mµ ngêi ta cho r»ng “thÇy kh«ng muèn d¹y, trß kh«ng muèn häc”. T«i ®îc ®µo t¹o ®Ó lµm gi¸o viªn d¹y v¨n, nhng sau ®ã v× yªu cÇu t«i ph¶i ®i ®µo t¹o l¹i vµ d¹y m«n chÝnh trÞ, råi GDCD gÇn trßn 28 n¨m. T«i ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu vµ ®¹t ®îc mét sè thµnh tÝch trong ho¹t ®éng chuyªn m«n, tõ gi¸o viªn giái cÊp tØnh ®Õn CST§ cÊp tØnh, cã s¸ng kiÕn kinh nghiÖm xÕp lo¹i A cÊp tØnh… Nhng khi ®äc bµi b¸o trªn, t«i thÊy lÏ ra mäi thø mµ t«i cã nªn dµnh cho TuÊn Anh, t«i kh«ng xøng ®¸ng b»ng. TuÊn Anh lµ mét thÇy gi¸o trÎ, míi ra trêng vµi n¨m, l¬ng thÊp, hoµn c¶nh gia ®×nh thËt khã kh¨n mµ mçi th¸ng ph¶i bá ra sè tiÒn gÇn b»ng nöa tiÒn l¬ng cña m×nh ®Ó tù ®¸p øng yªu cÇu gi¶ng d¹y bé m«n, t«i cho ®ã lµ mét sù hi sinh v× yªu nghÒ vµ yªu häc trß. GÇn ®©y ngµnh GD & §T ®Æt ra yªu cÇu ®æi míi PPDH. C«ng b»ng mµ nãi c¸ch lµm cña TuÊn Anh n»m trong quÜ ®¹o cña sù ®æi míi ®ã, cã thÓ trong c¶ níc còng cã nhiÒu TuÊn Anh kh¸c ®ang ©m thÇm ®æi míi… Nh ng vÊn ®Ò ë ®©y lµ c«ng t¸c qu¶n lÝ, thanh tra chuyªn m«n cha thËt sù ®i tiªn phong trong ®æi míi. Ngêi ta vÉn cßn cho SGK lµ ph¸p lÖnh, thËm chÝ lµ luËt; SGV (híng dÉn triÓn khai néi dung SGK) lµ nghÞ ®Þnh (!). ThËm chÝ ngêi ta (chuyªn viªn bé m«n cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ gi¸o dôc hoÆc Ban Gi¸m hiÖu) cßn yªu cÇu so¹n gi¸o ¸n ph¶i chia lµm mÊy cét. Bé ban hµnh ch¬ng tr×nh khung nhng ë ®Þa ph¬ng vÉn yªu cÇu ®Õn tuÇn nµo, ngµy nµo ph¶i d¹y bµi nµo… Vµ sinh m¹ng chuyªn m«n nghiÖp vô cña gi¸o viªn kh«ng ph¶i chñ yÕu ë hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y trªn líp mµ n»m ë chç hå s¬ sæ s¸ch c¸ nh©n cña gi¸o viªn ®ã ®îc chuÈn bÞ nh thÕ nµo. Cho nªn ®Ó an toµn, gi¸o viªn ph¶i lµm ®óng nh chØ ®¹o. TÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã còng lµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc chuyªn m«n cña mét gi¸o viªn. Trong ®iÒu kiÖn ®ã mµ TuÊn Anh (vµ nh÷ng nhµ gi¸o nh TuÊn Anh) m¹nh d¹n lµm nh vËy, t«i cho ®ã lµ nh÷ng ngêi cã dòng khÝ vµ t«i thÊy TuÊn Anh cha bÞ nhiÔm bÖnh thµnh tÝch. ChuyÖn nµy t«i kh«ng b»ng TuÊn Anh. Cã mét thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh nh vËy, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vai trß cña Ban Gi¸m hiÖu trêng THCS B¹ch §»ng. Cã thÓ xem ®©y còng lµ mét ®iÓm “kho¸n chui” ®Ó råi sÏ cã “kho¸n 10”, “kho¸n 100” cña ngµnh GD & §T trªn c¶ níc. Xin hoan nghªnh BGH trêng THCS B¹ch §»ng. (Lª Minh Hoµng, Tuæi TrÎ, 28.10.2008) §èt ch¸y m×nh ®Ó th¾p s¸ng nh©n gian §äc bµi cña b¸o Tuæi TrÎ viÕt vÒ c¸ch d¹y häc m«n GDCD cña thÇy gi¸o trÎ TrÇn TuÊn Anh, h¼n nhiÒu ngêi l©u nay tr¨n trë vÒ ch¬ng tr×nh vµ PPDH bé m«n kh« khan nµy ®· ph¶i buét miÖng kªu lªn: “EurÐka!”. T«i kh©m phôc thÇy gi¸o TuÊn Anh v× tuæi cßn trÎ mµ ®· biÕt chuÈn bÞ cho t¬ng lai d¹y häc cña m×nh b»ng c¸ch tÝch luü t liÖu d¹y häc ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ trêng, nh÷ng t liÖu mµ nÕu thiÕu mét sù nh¹y c¶m nghÒ nghiÖp vµ tÊm lßng nh©n ¸i th× ngêi ta sÏ lít qua mét c¸ch hê h÷ng ®Ó råi quªn ®i. 5 T«i kh©m phôc thÇy gi¸o trÎ TuÊn Anh vÒ c¸i t©m ®èi víi häc trß, muèn häc trß m×nh sèng cã t×nh th¬ng, ®Çy tr¸ch nhiÖm víi ngêi th©n vµ céng ®ång. §©y chÝnh lµ phÈm chÊt mµ ngêi ta ®ang ngµy cµng nghÌo ®i trong nÕp sèng cña x· héi ®ang bÞ cuèn theo søc hót cña ®ång tiÒn, cña lîi nhuËn. T«i kh©m phôc thÇy TuÊn Anh v× víi thu nhËp 1,2 triÖu ®ång cña mét gi¸o viªn míi ra trêng, xuÊt th©n trong gia ®×nh nghÌo, l¹i d¹y mét bé m«n cha ai muèn bá tiÒn ra häc thªm, mµ d¸m bá ra mçi th¸ng hµng nöa triÖu ®ång mua häc cô, chuÈn bÞ häc liÖu ®Ó lµm cho bµi gi¶ng cña m×nh ®i th¼ng vµo lßng häc sinh. B»ng nh÷ng c©u chuyÖn thùc, ®îc ch¾t läc tõ ®êi thêng, ®îc minh ho¹ b»ng h×nh ¶nh sinh ®éng vµ ©m nh¹c truyÒn c¶m, ®îc truyÒn t¶i b»ng tÊt c¶ t×nh c¶m, bµi gi¶ng cña thÇy TuÊn Anh ®· kh¬i dËy ë häc sinh nh÷ng t×nh c¶m th¸nh thiÖn, nh÷ng hiÖu øng s©u xa mµ nh÷ng c©u khÈu hiÖu x¬ cøng ®îc h« to c¸ch mÊy còng kh«ng t¹o ra næi. RÊt mong ngµnh gi¸o dôc h·y nh©n réng s¸ng kiÕn cña thÇy TuÊn Anh ®Ó kh«ng chØ m«n GDCD mµ c¸c m«n kh¸c còng ®îc gi¸o viªn d¹y víi mong muèn lµm cho häc trß m×nh sèng cã t×nh th¬ng vµ tr¸ch nhiÖm víi ®ång lo¹i chø kh«ng chØ ®Ó lªn líp vµ thi ®Ëu. RÊt mong thÇy cho phÐp c¸c c«ng ti s¸ch – thiÕt bÞ trêng häc ®îc mua l¹i bé häc liÖu c«ng phu cña thÇy ®Ó nh©n b¶n, b¸n víi gi¸ ph¶i ch¨ng cho c¸c thÇy c« kh¸c cïng sö dông. Mét thÇy TuÊn Anh, råi mêi, råi tr¨m, råi ngµn v¹n thÇy nh TuÊn Anh, tin lµ sÏ nh vËy… §ã sÏ lµ sù håi sinh cña c¶ ngµnh gi¸o dôc. Ng êi Palestine cã c©u: “Ngêi thÇy lµ ngän nÕn, ®èt ch¸y m×nh ®Ó th¾p s¸ng nh©n gian”, thÇy TuÊn Anh lµ mét ngêi nh thÕ ®ã. (Hå ThiÖu Hïng, Tuæi TrÎ, 28.10.2008) VÜ thanh 1 * Thµnh ®oµn TP. HCM khen thëng thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh B¸o Tuæi TrÎ trao gi¶i thëng “B¹n ®ång hµnh quanh t«i” ChiÒu 26.10.2008, ®¹i diÖn c¬ quan Thµnh ®oµn TP. HCM vµ QuËn ®oµn QuËn 3 ®· ®Õn th¨m gia ®×nh thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh, nh©n vËt trong bµi “Ngêi thÇy c¶m ®éng”. ChÞ TrÇn ThÞ DiÖu Thuý – Phã bÝ th Thµnh ®oµn TP. HCM ®· trao b»ng khen cho ®oµn viªn, gi¸o viªn TrÇn TuÊn Anh v× nh÷ng thµnh tÝch, ®ãng gãp trong c«ng t¸c gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. Nh©n dÞp nµy, Thµnh ®oµn TP tÆng thÇy TrÇn TuÊn Anh 1 triÖu ®ång ®Ó gãp mét phÇn chi phÝ hç trî thÇy lµm häc cô. ChÞ Thuý c¶m ¬n Ban Gi¸m hiÖu trêng THCS B¹ch §»ng ®· ñng hé, ®éng viªn, khuyÕn khÝch thÇy TrÇn TuÊn Anh trong gi¶ng d¹y. Ban biªn tËp b¸o Tuæi TrÎ quyÕt ®Þnh trao gi¶i thëng “B¹n ®ång hµnh quanh t«i” cïng quµ tÆng 7 triÖu ®ång cho thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh. Buæi trao tÆng gi¶i thëng ®· diÔn ra t¹i trêng THCS B¹ch §»ng, TP. HCM chiÒu 30.10.2008. §©y lµ mét cuéc gÆp mÆt ®Çy xóc ®éng víi sù cã mÆt cña nhiÒu häc sinh trêng THCS B¹ch §»ng. Anh D¬ng Thµnh TruyÒn, phã tæng biªn tËp b¸o Tuæi TrÎ ®· tr©n träng t«n vinh thÇy gi¸o TrÇn TuÊn Anh víi tÊm lßng yªu nghÒ, yªu trß ®· lµm nªn søc sèng cho nh÷ng tiÕt häc gi¸o dôc c«ng d©n. §¹i diÖn häc sinh trêng THCS B¹ch §»ng ®· chóc mõng thÇy TrÇn TuÊn Anh, tù hµo vÒ ngêi thÇy cña m×nh. ThÇy TuÊn Anh còng c¶m ¬n häc trß cña m×nh: “Mét tiÕt d¹y dï gi¸o viªn chuÈn bÞ kÜ ®Õn ®©u còng rÊt khã thµnh c«ng nÕu kh«ng cã sù phèi hîp cña häc sinh. Khi thÇy ®äc nh÷ng dßng c¶m nghÜ c¸c em viÕt sau buæi häc, nhiÒu ý tëng bµi gi¶ng ®îc sinh ra, nh÷ng dßng c¶m nghÜ cã nh÷ng mong muèn cña c¸c em chÝnh lµ ®ãng gãp cña c¸c em ®èi víi nh÷ng tiÕt d¹y cña thÇy”. (B¸o Tuæi TrÎ, 31.10.2008) Nh÷ng ®Ò v¨n gãi trän yªu th¬ng Mét häc trß yªu m«n v¨n trong bøc th göi c« gi¸o d¹y v¨n cña m×nh ®· vÝ m×nh nh “mét con tµu ë ngoµi kh¬i xa, nh×n thÊy ngän h¶i ®¨ng nhng ch¼ng biÕt lµm g× ®Ó ®îc vµo bê”. Em nãi mçi tiÕt häc v¨n tõ tríc ®Õn nay, “khi gÊp trang s¸ch l¹i th× tÊt c¶ nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n xem nh ®· bá vµo mét c¸i hép ®îc ®Ëy chÆt n¾p”. Vµ em viÕt vÒ c¶m gi¸c xóc ®éng cña m×nh sau ®ã r»ng “t«i c¶m thÊy mét ®iÒu g× ®ã k× diÖu cña cuéc gÆp gì nµy”, khi em gÆp c« gi¸o d¹y v¨n míi cña m×nh: c« D¬ng Thu Trang, GV trêng THPT M¹c §Ünh Chi, Q.6 TP. HCM. Níc m¾t häc trß Nh÷ng häc trß cÊp III, 16, 17 tuæi cña c« dêng nh bÞ nh÷ng trang lÝ thuyÕt ®Æc ch÷, nh÷ng bµi tËp n©ng cao, nh÷ng c«ng thøc kh« khan cuèn ®i trong vßng xoay häc, häc vµ häc. Víi m«n v¨n hiÖn nay, häc trß khã mµ ®i hÕt ý nghÜa cña nh÷ng “c¶m thô”, “chia sΔ, “xóc ®éng”, “tr©n träng”, “yªu th¬ng”… trong tõng bµi gi¶ng, dï lµ cña mét m«n häc cã chøc n¨ng “më c¸nh cöa t©m hån”. Lµm sao ®Ó kÐo c« vµ trß tíi gÇn nhau h¬n? Lµm sao kh¬i dËy trong lßng trß nh÷ng ý tëng, ®am mª, xóc c¶m ®Ó nh×n cuéc sèng b»ng con m¾t s©u s¾c h¬n? C« Trang b¾t ®Çu tõ mét ®Ò v¨n: “Nh÷ng con ®êng mang tªn cha” (tµi liÖu ®Ýnh kÌm) vµ viÕt vÒ b¶n th©n m×nh: Em ®· lín lªn nh thÕ nµo? §Ò v¨n Êy gióp c« ph¸t hiÖn nhiÒu ®iÒu: ®èi víi nhiÒu häc trß th× ®©y lÇn ®Çu tiªn trong suèt 17 n¨m lín lªn chóng cã dÞp nghÜ vµ viÕt vÒ gia ®×nh, cha mÑ m×nh víi nhiÒu cung bËc c¶m xóc: t×nh yªu, lßng biÕt ¬n, còng cã c¶ nh÷ng thï hËn, nh÷ng giät níc m¾t lÆng lÏ. Trß khãc, c« còng khãc. §ã lµ khi cÇm trªn tay bµi viÕt nguÖch ngo¹c h¬n nöa trang giÊy A4 cña 6 T.D, mét häc trß to cao, ®Ñp trai, mµ nÕu kh«ng cã bµi tËp h«m nay, c« sÏ kh«ng biÕt D. lín lªn tõ nh÷ng b·i r¸c trong thµnh phè. Kh«ng cha mÑ, em sèng víi ngêi bµ giµ nua. Em viÕt rÊt xãt xa r»ng: nhiÒu lóc em ghÐt bµ bëi mïi h«i thèi tõ nh÷ng ®èng r¸c, nhng cã lóc em chît nhËn ra bµ lµ ngêi ®· nu«i lín em ®îc nh h«m nay tõ nh÷ng b·i r¸c h«i h¸m ®ã. Vµ nÕu kh«ng cã ®Ò lµm v¨n Êy, N.H. ch¾c ch¾n sÏ kh«ng bao giê kÓ cho c« gi¸o nghe em lµ ®øa trÎ bÞ cha mÑ bá r¬i tríc cöa mét nhµ giµu. V.T. sÏ m·i nu«i trong lßng sù thï ghÐt ngêi cha ®· bá em tõ khi lät lßng, ®Ó råi 17 n¨m sau quay l¹i ®ßi quyÒn lµm cha khi em ®ang sèng yªn æn cïng ngêi mÑ b¸n hµng rong. T.Q sÏ kh«ng nhËn ra ngêi cha lµm nghÒ thî hµn cña m×nh, kh«ng nh÷ng kh«ng ®¸ng xÊu hæ, mµ c¸i nghÒ vÊt v¶, khæ cùc Êy cña «ng chÝnh lµ ®iÓm tùa ®Ó em ¨n häc thµnh ngêi. Mçi c©u, mçi dßng, mçi c¶m xóc ®Òu non nít, trong trÎo vµ trung thùc h¬n bao giê hÕt. C« gi¸o ®· khãc rÊt nhiÒu khi viÕt lêi phª vµo tõng bµi lµm. Cã nh÷ng lêi phª chØ vÎn vÑn ba ch÷: “Th¬ng em qu¸!”. C« gióp trß kh¬i dËy nh÷ng xóc c¶m ngñ yªn trong lßng m×nh víi nh÷ng ®Ò v¨n hay, kÝch thÝch nh÷ng rung c¶m ®Çu ®êi cña trß. Th«i thóc c¸c em nghÜ vµ viÕt, viÕt thËt lßng, gi·i bµy thËt lßng vµ sÎ chia thËt lßng. Nh÷ng ®Ò v¨n nh “Em mong muèn g× ë thÇy c«?” hay “Em cÇn g× tõ cuéc sèng?”, “ThÕ nµo lµ lßng dòng c¶m?”… gióp c« hiÓu h¬n vÒ häc trß vµ hiÓu mét c¸ch tÕ nhÞ nhÊt. HiÓu vµ ®ång c¶m. Nh÷ng giê häc v¨n b¾t ®Çu kÝch thÝch häc trß, kÓ c¶ nh÷ng häc trß ban A vèn ghÐt “cay ®¾ng” m«n v¨n. Gi¸o ¸n t×nh yªu Mçi trang gi¸o ¸n ®Òu ph¶i lµ mét ý tëng míi, nÕu kh«ng muèn häc trß c¶m thÊy nhµm ch¸n. Nh÷ng ®ªm khuya lÆng lÏ kÕt nèi mét c©u chuyÖn ngô ng«n, cæ tÝch víi ®êi sèng thùc tÕ h«m nay, lªn kÕ ho¹ch cho nh÷ng bµi tËp kh¬i gîi tÝnh t×m tßi, s¸ng t¹o cña häc trß, c« gi¸o trÎ cµng thÊm thÝa søc m¹nh cña nh÷ng trang v¨n trong viÖc d¹y c¸ch sèng, c¸ch lµm ngêi. Bëi c« hiÓu r»ng trong mçi häc trß ngåi ng¬ ng¸c n¬i líp häc kia lµ c¶ mét t©m hån phong phó vµ nh÷ng tiÒm n¨ng cha ®îc ®¸nh thøc. Víi häc trß trêng M¹c §Ünh Chi, cã lÏ c« Trang lµ c« gi¸o ®Çu tiªn d¸m b¶n lÜnh tuyªn bè tríc líp: “§Ó d¹y hÕt ch¬ng tr×nh ®îc giao, t«i chØ cÇn hai th¸ng. §Ó d¹y c¸c em c¸ch c¶m thô, c¸ch sèng, c¸ch yªu th¬ng, t«i míi cÇn tíi chÝn th¸ng”. Nh÷ng c©u chuyÖn vÒ t×nh cha con, lßng dòng c¶m, sù sÎ chia lång vµo trong bµi gi¶ng ®· lµm rung ®éng bao thÕ hÖ häc trß. Víi hai bµi ®äc v¨n líp 11 lµ “VÒ th¨m cè h¬ng” cña Lª H÷u Tr¸c vµ “Cha t«i” cña §Æng Huy Trø, c« gi¸o yªu cÇu häc trß su tÇm nh÷ng mÈu chuyÖn vÒ t×nh phô tö. Buæi häc h«m Êy, khi mét b¹n ®øng lªn ®äc bµi su tÇm cña m×nh mang tªn “Mong ba sím trë vÒ”, ghi l¹i c©u chuyÖn cña mét ®øa trÎ cã ngêi cha tï téi mong ngãng ngµy cha m·n h¹n – c©u chuyÖn ®· khiÕn c¶ líp vµ c« gi¸o ®Òu bËt khãc. Cã häc trß sau ®ã ®· t©m sù thËt lßng: “11 n¨m c¾p s¸ch ®Õn trêng nhng em cha bao giê khãc vµo tiÕt v¨n nh h«m nay”. Víi gîi ý cña c« gi¸o, nh÷ng cuèn tËp san mang tªn “Ch©n dung cuéc sèng” hay “T¹o th¬ng hiÖu c¸ nh©n”, “Nh÷ng c©u chuyÖn vÒ t×nh phô tö”, “TruyÖn ngô ng«n”… ® îc häc trß su tËp, thÓ hiÖn vµ bµy tá th¸i ®é, xóc c¶m, quan ®iÓm cña m×nh. Nh÷ng bøc ¶nh g©y xóc ®éng, nh÷ng c¸nh h¹c bªn trong ghi “lêi hay ý ®Ñp” c« su tÇm ®îc, nh÷ng b¶n nh¹c Êm ¸p nh khoan dung, ®ång c¶m, ®éng viªn… bao giê còng lµ phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong mçi gi¸o ¸n. C« khuyªn trß nªn viÕt nhËt kÝ, nhËt kÝ cña b¶n th©n, nhËt kÝ líp ®Ó ghi l¹i nh÷ng kØ niÖm ®Ñp vµ nh¾c nhë m×nh sèng tèt h¬n. C« su tÇm nh÷ng c©u chuyÖn hay trªn Internet nh “Th göi con” cña Tæng thèng MÜ Abraham Lincohn, chuyÖn vÒ ba c©y cæ thô, vÒ søc m¹nh cña dÊu chÊm c©u… råi trang trÝ thËt ®Ñp ®Ó tÆng trß. C« biÕt nh÷ng mãn quµ ®ã ®· ® îc d¸n ®Çy gãc häc tËp cña häc trß ë nhµ nh nh÷ng kØ vËt lu«n ®ång hµnh cïng c¸c em trong nh÷ng bíc ®i kh«n lín. Trong c¨n hé nhá ë chung c Bµu C¸t 2 (T©n B×nh), c« Trang cho chóng t«i xem “gia tµi” lín nhÊt cña m×nh: hµng tr¨m bøc th, bµi kiÓm tra, trang nhËt kÝ thÊm ®Ém níc m¾t häc trß. Nhng víi c« gi¸o cha trßn 30 tuæi ®am mª nghiÖp d¹y v¨n nµy, chÝnh “gia tµi” Êy míi thùc sù lµ nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc trän vÑn vµ v« gi¸. (Lu Trang. B¸o Tuæi TrÎ, sè 309/2008, 10.11.2008) * NhËt kÝ häc trß: “Con sÏ sèng tèt nh c«!” C« Trang th¬ng yªu! V× c« Trang kh«ng chØ lµ mét ngêi thÇy tËn tuþ, c« Trang cßn lµ mét ngêi mÑ yªu th¬ng, mét ngêi b¹n ®Ó t©m t×nh. V× c« Trang kh«ng chØ truyÒn ®¹t kiÕn thøc, ng«n ng÷, c« Trang cßn d¹y c¸ch lµm ngêi, c¸ch sèng, c¸ch yªu. V× c« Trang kh«ng chØ lµ “ngêi l¸i ®ß”, c« Trang cßn dÉn bíc vµo ®êi vµ lu«n dâi theo tõng bíc ®i cña con. V× tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp c« Trang dµnh cho con, con chØ biÕt nãi r»ng: CON Y£U C¤ Vµ SÏ SèNG TèT NH¦ C¤! 20.11.2007 HS cña c«: N. Phîng * DiÔn ®µn “§æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y” B¶n lÜnh vµ ®am mª 7 Mäi sù ®æi míi trong gi¸o dôc ®Òu cïng híng vÒ quyÒn lîi cña häc sinh. Khi ngêi qu¶n lÝ kh«ng trùc tiÕp gi¶ng d¹y sÏ ®a ra nh÷ng quyÕt s¸ch kh«ng kÞp thêi. V× vËy, gi¸o viªn ®øng líp cÇn linh ho¹t xö lÝ nh÷ng kiÕn thøc tõ SGK theo kiÓu liÖu c¬m g¾p m¾m. Cã thÓ nãi chóng ta gièng nh mét ®Çu bÕp sÏ chÕ biÕn thøc ¨n theo hai ®èi tîng: bÐo ph× vµ suy dinh dìng. Nh thÕ sÏ cã c¸ch chän “chÊt” vµ “lîng” phï hîp. Muèn lµm ®îc ®iÒu nµy, gi¸o viªn cÇn cã b¶n lÜnh. MÆt kh¸c, thay ®æi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y lµ v× ngêi häc. Kh«ng v× bÊt k× phong trµo ph¸t ®éng nµo kh¸c. Vµ tõ nhu cÇu thùc tÕ ®ã, gi¸o viªn cÇn nghÜ ra nh÷ng ph¬ng thøc thÝch hîp (tuú thuéc c¬ së vËt chÊt cña trêng, kh¶ n¨ng t duy cña häc sinh vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ b¶n th©n…). §Ých ®Õn cña viÖc lµm nµy lµ häc sinh thÝch thó, ñng hé, hîp t¸c vµ t×m thÊy hiÖu qu¶. T«i tõng d¹y bµi “Pháng vÊn vµ tr¶ lêi pháng vÊn” trong SGK Ng÷ v¨n 11 (ch¬ng tr×nh thÝ ®iÓm) vµo n¨m häc 2004-2005 chØ víi “dông cô d¹y häc” lµ ®ång xu d¸n hai mÆt hai ch÷ “hái” vµ “®¸p” cïng phÇn chuÈn bÞ tríc cña häc sinh lµ ghi vµo m¶nh giÊy nhá ®èi tîng pháng vÊn, sau ®ã tËp trung vµo mét hép. LÇn lît häc sinh bèc th¨m m· sè b¹n cïng lªn, bèc th¨m ®èi tîng pháng vÊn vµ th¶y ®ång xu lªn xem ai hái, ai tr¶ lêi… ThÕ th«i mµ c¸c em c¶m thÊy rÊt håi hép vµ hÊp dÉn. Lu«n cã yÕu tè bÊt ngê. Cêi nãi rÊt vui vÎ. Vµ tiÕt häc nµy t«i d¹y ngoµi s©n. KÕt qu¶ lµ c¸c em võa n¾m ®îc kÜ n¨ng hái lÉn kÜ n¨ng tr¶ lêi pháng vÊn. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, gi¸o viªn cÇn cã ®am mª. Lu«n t×m thÊy niÒm vui vµ ý nghÜa tõ c«ng viÖc. Nã lµ c¬ së m¸ch b¶o cho ta biÕt cÇn lµm g× vµ lµm nh thÕ nµo ®Ó ngêi häc kh«ng buån ch¸n vµ thÊt väng. Nhê suy nghÜ nhiÒu vÒ c«ng viÖc nªn t«i cã ®îc sù nh¹y c¶m tÝch cùc. Khi xem phãng sù “H¬ng giang kÝ sù” trªn b¸o Tuæi TrÎ, t«i nghÜ ngay ®Õn bµi “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng” (Ng÷ v¨n 12), theo dâi ch¬ng tr×nh “Ngêi x©y tæ Êm” trªn VTV 1, t«i liªn tëng ®Õn bµi “ChiÕc thuyÒn ngoµi xa” (Ng÷ v¨n 12)… Tõ ®ã t«i cã nh÷ng t liÖu rÊt ý nghÜa cho bµi d¹y mµ häc sinh thËt sù cÇn ®Õn. V× vËy, nÕu t×m mäi c¸ch ®Ó ®æi míi v× hëng øng phong trµo th× ngêi thùc hiÖn sÏ chãng ch¸n v× sÏ cã lóc kh«ng nh ý muèn. ThuËt ng÷ ®¬ng ®¹i gäi ®©y lµ ®am mª “cao ¸p”. Chóng ta h·y thùc hiÖn ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y b»ng ®am mª dÞu dµng. BiÕt kiÒm chÕ c¶m xóc, “bu«ng láng thêi gian”, thÊm ®îm trong nh÷ng g× ta lµm. Lµm v× bÞ cuèn hót, v× chñ ý vµ t tëng cña chÝnh chóng ta. D¬ng Thu Trang (GV trêng THPT M¹c §Ünh Chi, Q.6, TP. HCM) * VÜ thanh: Sau bµi b¸o “Nh÷ng ®Ò v¨n gãi trän yªu th¬ng” (Tuæi TrÎ, 10.11.2008) viÕt vÒ c« gi¸o D¬ng Thu Trang, chóng t«i (b¶n b¸o) ®· nhËn ®îc nhiÒu sÎ chia cña b¹n ®äc. §Æc biÖt lµ nh÷ng häc trß cña c« Trang… Nhê c«, t«i ®· biÕt yªu th¬ng T«i c¶m thÊy h¹nh phóc, tù hµo khi m×nh tõng lµ häc trß ®îc c« d×u d¾t, bëi v× mét ®øa con trai nh t«i ®· trë nªn biÕt yªu th¬ng, biÕt quan t©m ®Õn ngêi kh¸c vµ quan träng h¬n lµ biÕt tin yªu vµo cuéc sèng. T«i ®· biÕt cêi tríc nh÷ng khã kh¨n, biÕt ®øng dËy sau nh÷ng lÇn vÊp ng· cña m×nh. B¶n th©n m«n v¨n vèn dÜ lµ thÕ! §ã lµ c¸ch d¹y nh÷ng häc sinh nh chóng t«i lµm ngêi, trë nªn sèng tèt h¬n, biÕt yªu th¬ng cuéc sèng h¬n. Nhng ®iÒu quan träng nhÊt chÝnh lµ c¸i t©m cña ngêi thÇy gi¸o. C« ®Õn víi chóng t«i kh«ng nh t c¸ch cña mét ngêi thÇy mµ lµ mét ngêi b¹n, s½n sµng l¾ng nghe vµ chia sÎ. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ c« hiÓu chóng t«i cÇn g×, chóng t«i muèn tiÕp thu nh÷ng g×. Chóng t«i kh«ng thÓ thÊm ®îc “c¸i thÇn, c¸i hån” cña t¸c phÈm nÕu nh ®ã chØ lµ nh÷ng ý tø g¹ch ®Çu dßng mµ bao n¨m nay ngêi thÇy nµo còng d¹y nh thÕ, bëi v× “cã ý th× cã ®iÓm”. T«i kh©m phôc c« khi cã ®«i lóc c« chÊp nhËn ch¸y gi¸o ¸n ®Ó chóng t«i cã thÓ gi¶i tr×nh hÕt tÊt c¶ ý tø míi mµ chóng t«i kh¸m ph¸ tõ t¸c phÈm víi mét c¸i nh×n míi cña líp trÎ. (Min. Häc trß líp 12C1 cña c« D¬ng Thu Trang) Vµ råi c« ®Õn, thÕ giíi Êy dÇn thay ®æi… T«i thÊy m×nh thËt sù may m¾n khi lµ mét häc trß cña c« D¬ng Thu Trang. Qu¶ thËt, chÝnh c« lµ ngêi ®· mang niÒm yªu thÝch m«n v¨n trë l¹i líp 12A6 chóng t«i. Trong suèt ba n¨m häc cÊp 3, chØ cã n¨m líp 12 lµ t«i c¶m thÊy giê v¨n thËt sù thó vÞ, thËt sù ®¸ng häc. C« Trang nh mét c« tiªn ®· kh¬i l¹i nguån c¶m høng thÝch häc m«n v¨n ngµy nµo cña chóng t«i. Víi c«, häc v¨n kh«ng chØ ®Ó biÕt ®Õn néi dung trong s¸ch, biÕt ®Õn c¸c nh©n vËt trong t¸c phÈm, mµ cßn ph¶i liªn tëng tíi cuéc sèng thùc tÕ. Víi c«, d¹y häc kh«ng chØ lµ d¹y theo ch¬ng tr×nh ®îc giao, t×m c¸ch d¹y cho xong, cho hÕt; mµ lµ d¹y sao cho häc trß cã thÓ c¶m nhËn ®îc trän vÑn néi dung bµi häc. §iÒu t«i yªu thÝch tõ c¸ch d¹y cña c« chÝnh lµ nh÷ng ®Ò tËp lµm v¨n nghÞ luËn x· héi, nh÷ng ®Ò rÊt l¹ vµ thiÕt thùc nh: Em cÇn g× tõ cuéc sèng? LÔ chµo cê ®Æc biÖt… Mét ®iÒu n÷a lµ c¸ch viÕt nh÷ng lêi phª cña c«. Bµi tËp lµm v¨n ®Çu tiªn cña t«i, ngoµi nh÷ng lêi nhËn xÐt vÒ néi dung, c« cßn nhËn xÐt c¶ c¸ch tr×nh bµy, c« nhËn xÐt thÕ nµy: “LÇn sau em viÕt ch÷ “Lêi phª” lªn trªn nha!”. Tõ tríc tíi giê, cha cã gi¸o viªn nµo nhËn xÐt nh thÕ c¶. T«i vÉn cßn nhí nh in ngµy cuèi cïng ®îc häc chung víi c«. Ngµy ®ã trêi kh«ng ma nhng t«i cø ngì nh ma v×… c¶ líp t«i víi 47 thµnh viªn ®Òu khãc do xóc ®éng víi nh÷ng lêi nh¾n nhñ ®Çy yªu th¬ng cña c«. T«i nhí c« ®· nãi c©u nµy: “Sau nµy nÕu tôi em cã gÆp vÊn ®Ò 8 g× th× cø liªn l¹c víi c« nha”. D¹, c« ¬i, chóng em sÏ nhí lêi c« dÆn, sÏ m·i m·i kh«ng bao giê quªn ®©u, c« ¬i!” (T« Ngäc DiÔm) * VÜ thanh 2: T¹i buæi to¹ ®µm “§æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc” do b¸o Tuæi TrÎ vµ Së GD&§T TP. HCM tæ chøc ngµy 17 th¸ng 11 n¨m 2008, c« D¬ng Thu Trang t©m sù: “M«n v¨n vèn kh«ng ph¶i lµ lùa chän cña nhiÒu häc sinh thi khèi A, B. V× thÕ, tríc tiªn, t«i nãi víi c¸c em: kiÕn thøc v¨n häc gièng nh c«ng cô ®Ó c¸c em biÕt øng xö, giao tiÕp tèt, ®iÒu ®ã cÇn thiÕt ®èi víi c¸c em trong bÊt cø t×nh huèng nµo. T«i còng nãi víi c¸c em tÊt c¶ c¸c m«n häc ®Òu ®Ó phôc vô con ngêi, mµ c¸i ®¸ng quÝ nhÊt cña mçi con ngêi lµ ®êi sèng t©m hån. V¨n häc sÏ gióp chóng ta ®i s©u ®Ó hiÓu ®iÒu ®ã”. Còng t¹i buæi to¹ ®µm, b¸o Tuæi TrÎ ®· trao gi¶i “B¹n ®ång hµnh quanh t«i” cho c« gi¸o D¬ng Thu Trang, gåm giÊy chøng nhËn vµ 7 triÖu ®ång. §Ò bµi: Mét bµi v¨n g©y x«n xao c d©n m¹ng Mét bµi häc s©u s¾c, ý nghÜa mµ cuéc sèng ®· tÆng cho em. Bµi lµm: B¶n chÊt cña thµnh c«ng. §· bao giê b¹n tù hái thµnh c«ng lµ g× mµ bao kÎ bá c¶ cuéc ®êi m×nh theo ®uæi? Ph¶i ch¨ng ®ã lµ kÕt qu¶ hoµn h¶o trong c«ng viÖc, sù chÝnh x¸c ®Õn tõng chi tiÕt? Hay ®ã lµ c¸ch nãi kh¸c cña tõ thµnh ®¹t, nghÜa lµ cã ®îc mét cuéc sèng giµu sang, ®îc mäi ngêi nÓ phôc? VËy th× b¹n h·y dµnh chót thêi gian ®Ó lÆng m×nh suy ngÉm. Cuéc sèng sÏ chØ cho b¹n cã nh÷ng ngêi ®¹t ®îc thµnh c«ng theo mét c¸ch gi¶n dÞ ®Õn bÊt ngê. Thµnh c«ng lµ khi bè vµ con trai cã dòng khÝ bíc vµo bÕp, nÊu nh÷ng mãn ¨n mµ mÑ thÝch nh©n ngµy 8 – 3. Mãn canh cã thÓ h¬i mÆn, mãn c¸ sèt ®¸ng lÏ ph¶i cã mµu ®á sËm th× l¹i ng¶ sang mµu… ®en ch¸y. Nhng nh×n m©m c¬m, mÑ vÉn cêi. Bëi v× hai bè con kh«ng thÓ thµnh c«ng trªn “chiÕn trêng” bÕp nóc, nhng l¹i ®· thµnh c«ng khi tÆng mÑ “®o¸ hång” cña t×nh yªu. Mét mãn quµ ý nghÜa h¬n c¶ nh÷ng mãn quµ quÝ gi¸, h¹nh phóc Êy long lanh in trong m¾t mÑ. Thµnh c«ng cßn lµ h×nh ¶nh mét cËu bÐ bÞ dÞ tËt ë ch©n, kh«ng bao giê ®i l¹i b×nh th êng ®îc. Tõ nhá cËu ®· nu«i íc m¬ trë thµnh cÇu thñ bãng ®¸. Sau bao nç lùc khæ luyÖn, cËu bÐ trë thµnh cÇu thñ dù bÞ trong mét ®éi bãng nhá, vµ cha bao giê ®îc chÝnh thøc ra s©n. Nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ thÊt b¹i. Tr¸i l¹i, thµnh c«ng ®· në hoa khi cËu bÐ n¨m xa, víi bao nghÞ lùc vµ quyÕt t©m, ®· chiÕn th¾ng hoµn c¶nh ®Ó theo ®uæi íc m¬ tõ ngµy th¬ bÐ. Thµnh c«ng Êy, liÖu cã mÊy ngêi ®¹t ®îc? Sau mçi mïa thi ®¹i häc, cã bao “sÜ tö” buån rÇu khi biÕt m×nh trë thµnh “tö sÜ”. Hai b¶y ®iÓm, cao thËt ®Êy. Nhng cao mµ lµm g× khi NV1 lÊy tíi hai b¶y phÈy n¨m? §ã thËt ra kh«ng ph¶i lµ thÊt b¹i, chØ lµ khi thµnh c«ng – bÞ – tr× - ho·n mµ th«i. Cuéc sèng vÉn chµo ®ãn hä víi NV2, NV3. Quan träng lµ hä ®· nç lùc hÕt søc ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh. §ã lµ ý nghÜa vÑn nguyªn cña c¸c k× thi, vµ còng lµ b¶n chÊt cña thµnh c«ng. Ngµy cßn nhá, t«i ®· ®îc ®äc mét c©u chuyÖn rÊt xóc ®éng. TruyÖn kÓ vÒ mét cËu bÐ nghÌo víi bµi v¨n t¶ l¹i mÑ – ngêi phô n÷ ®· che chë cuéc ®êi em. Cëu bÐ viÕt vÒ mét ngêi mÑ víi m¸i tãc pha s¬ng, víi ®«i bµn tay ram r¸p nh¨n nheo nhng dÞu hiÒn vµ Êm ¸p. C©u kÕt luËn r»ng: bµ ngo¹i lµ ngêi mÑ – ngêi phô n÷ ®· n©ng ®ì em trong suèt hµnh tr×nh cña cuéc ®êi. Bµi v¨n l¹c ®Ò, ph¶i vÒ nhµ viÕt l¹i. Nhng ®ã míi chÝnh lµ mét t¸c phÈm thµnh c«ng, bëi ë ®ã chÊt chøa t×nh yªu th¬ng cña ®øa ch¸u må c«i dµnh cho bµ ngo¹i. LiÖu cã thµnh c«ng nµo, t×nh c¶m nµo thiªng liªng h¬n thÕ? NhiÒu n¨m tríc, b¸o chÝ tõng vinh danh mét cËu häc trß nghÌo thi ®Ëu ®¹i häc víi vÞ trÝ thñ khoa. §èi víi cËu, ®ã lµ mét thµnh c«ng lín. Nhng cã mét thµnh c«ng kh¸c, lÆng thÇm mµ lín lao, ®ã lµ chiÕn th¾ng cña mét ngêi cha gÇn 20 n¨m trêi ®¹p xÝch l« nu«i con ¨n häc. Bao niÒm tin vµ hi väng hiÖn lªn trªn g¬ng mÆt vèn ®· chÞu nhiÒu ®au khæ. Vµ ngµy con trai ®Ëu ®¹i häc còng lµ ngµy tèt nghiÖp kho¸ - häc – cña – mét – ngêi – cha. T«i biÕt cã mét n÷ sinh tèt nghiÖp ®¹i häc víi tÊm b»ng lo¹i u gÇn hai m¬i n¨m tríc. Víi tµi n¨ng cña m×nh, c« cã thÓ gÆt h¸i thµnh c«ng trªn con ®êng sù nghiÖp vµ danh väng. Nhng c« sinh viªn n¨m Êy ®· chÊp nhËn hi sinh nh÷ng c¬ héi cña ®êi m×nh ®Ó trë thµnh mét ngêi vî ®¶m ®ang, mét ngêi mÑ dÞu hiÒn cña hai c« c«ng chóa nhá. Cho tíi b©y giê, khi ®· lµ mét phô n÷ trung niªn, Ngêi vÉn nãi víi t«i r»ng: “Ch¨m sãc bè vµ hai con chu ®¸o, ®èi víi mÑ ®· lµ mét thµnh c«ng lín”. Mçi khi nghe c©u nãi Êy, t«i l¹i r¬i níc m¾t. Gia ®×nh lµ h¹nh phóc, lµ thµnh qu¶ ®Ñp ®Ï cña ®êi mÑ, vµ chóng t«i ph¶i c¶m ¬n mÑ v× ®iÒu ®ã. Con ngêi lu«n kh¸t khao thµnh c«ng, nhng mï qu¸ng theo ®uæi thµnh c«ng th× thËt lµ v« nghÜa. B¹n muèn m×nh giµu cã, muèn trë thµnh tØ phó nh Bill Gates? VËy th× h·y gÊp ®ång tiÒn mét c¸ch cÈn thËn råi trao nã cho bµ cô ¨n xin bªn ®êng. Víi viÖc lµm ®Ñp ®Ï Êy, b¹n sÏ cho mäi ngêi hiÓu ®îc b¹n kh«ng chØ giµu cã vÒ vËt chÊt mµ cßn giµu cã t©m hån. Khi ®ã, b¹n ®· thùc sù thµnh c«ng. 9 Còng cã khi b¹n íc m¬ thµnh c«ng sÏ ®Õn víi m×nh nh ®Õn víi Abramovich - «ng chñ cña ®éi bãng toµn nh÷ng ng«i sao? Thµnh c«ng ch¼ng ë ®©u xa, chØ cÇn b¹n dµnh thêi gian ch¨m sãc cho “®éi bãng” cña gia ®×nh b¹n. ë ®ã, b¹n nhËn ®îc t×nh yªu th¬ng v« bê bÕn, thø mµ Abramovich kh«ng nhËn l¹i ®îc tõ nh÷ng cÇu thñ cña «ng ta. Thµnh c«ng ®Õn víi mäi ngêi mét c¸ch gi¶n dÞ vµ ngät ngµo nh thÕ! B¹n ®îc sinh ra, ®ã lµ mét thµnh c«ng vÜ ®¹i cña cha vµ mÑ. Tr¸ch nhiÖm cña b¹n lµ ph¶i g×n gi÷ cho vÎ ®Ñp hoµn thiÖn cña thµnh c«ng Êy. §õng bao giê ñ ª nghÜ r»ng cuéc sèng lµ mét chuçi cña thÊt b¹i, bëi nh mét gi¸o s ngêi Anh tõng nãi: “Cuéc sèng nµy kh«ng cã thÊt b¹i, cã ch¨ng lµ c¸ch chóng ta nh×n nhËn mäi viÖc mµ th«i”. Cßn ®èi víi t«i, thµnh c«ng lµ khi ai ®ã ®äc ®îc bµi viÕt nhá nµy. Cã thÓ sÏ ch¼ng ®îc ®iÓm cao, nhng göi g¾m ®îc nh÷ng suy nghÜ cña m×nh vµo trang viÕt, víi t«i, ®ã lµ mét thµnh c«ng. (Hµ Minh Ngäc, líp 10 chuyªn v¨n, §HSP Hµ Néi) * Lêi phª cña c« gi¸o: “C¶m ¬n em ®· tÆng c« mét bµi häc, mét lêi ®éng viªn vµo lóc c« cÇn nã nhÊt. Em ®· thùc sù thµnh c«ng ®Êy. Mong em tiÕp tôc thµnh c«ng” * §iÓm sè: 9+ * Lêi b×nh cña c d©n trªn m¹ng: - Ai b¶o giíi trÎ b©y giê quªn tiÕng ViÖt? - TuyÖt! C¶m ¬n c« bÐ Minh Ngäc, c¶m ¬n c« gi¸o… - V« t×nh, m×nh cã dÞp nhËn ®Þnh l¹i cuéc sèng cña m×nh… - §©y lµ mét bµi viÕt rÊt nhiÒu ý nghÜa vµ ®¸ng tr©n träng. - T¹i sao l¹i lµ 9 mµ kh«ng ph¶i lµ 10? Bëi t¸c gi¶ ®· thùc sù thµnh c«ng khi nªu lªn ®îc “B¶n chÊt cña sù thµnh c«ng”. Mét bµi viÕt thËt sù cã ý nghÜa rÊt hay. - B¹n Êy nãi ®óng. Chóng ta cã thÓ lµm ®îc nh÷ng viÖc thËt ®¬n gi¶n mµ vÉn cã thÓ mang l¹i h¹nh phóc cho nh÷ng ngêi mµ m×nh yªu th¬ng ®Ó chÝnh hä còng c¶m thÊy h¹nh phóc, ®ã lµ thµnh c«ng. - B¹n ®· thµnh c«ng vµ rÊt thµnh c«ng råi Minh Ngäc ¬i. ThËt c¶m ¬n b¹n rÊt nhiÒu, ®äc bµi viÕt nµy t«i c¶m thÊy m×nh còng ®· thµnh c«ng vµ bít ®îc mÆc c¶m tù ti. - Kh«ng chØ ngêi viÕt thµnh c«ng, mµ c« gi¸o còng lµ ngêi thµnh c«ng! Mét ®Ò më nh vËy, kh«ng biÕt bao giê m×nh míi ®îc lµm. - C¶m ¬n em, mét thiÕu n÷ tuyÖt vêi. T«i rít ®¹i häc, ®ã lµ mét nçi ®au lín nh ng nhê em mµ t«i ®· yªu ®êi h¬n nhiÒu. - Thµnh c«ng? §ã lµ ®iÒu chóng ta lu«n mong ®îi vµ lu«n tù hái lµm nh thÕ nµo ®Ó ®¹t ®îc nã. §äc bµi v¨n Êy, m×nh nhËn ra r»ng thµnh c«ng kh«ng ë ®©u xa, ®ã lµ ®iÒu m×nh ®ang cã nhngn kh«ng ph¶i m×nh tù hµi lßng víi b¶n th©n trong hiÖn t¹i. - B¹n ®· thËt sù thµnh c«ng, ®äc bµi viÕt cña b¹n t«i c¶m nhËn ®îc m×nh thËt lµ h¹nh phóc v× t«i ®· nhËn ra ®îc nh÷ng g× mµ nh÷ng ngêi th©n ®· lµm cho t«i. T«i chóc mäi ngêi cã thÓ hiÓu ®îc gi¸ trÞ cña nh÷ng g× m×nh cã vµ còng c¶m nhËn ®îc thµnh c«ng cña m×nh, dï thµnh c«ng ®ã kh«ng lín nhng nã chøa ®ùng bao c«ng søc vµ sù cè g¾ng cña m×nh. Thêi luËn: Tõ mét bµi v¨n Bµi v¨n cña c« n÷ sinh líp 10 Hµ Minh Ngäc theo ®Ò bµi: “Mét bµi häc s©u s¾c, ý nghÜa mµ cuéc sèng ®· tÆng cho em” rÊt hay, hay ®Õn bÊt ngê. ®ã kh«ng cßn lµ mét bµi tËp lµm v¨n b×nh thêng, mµ thËt sù lµ mét t¸c phÈm v¨n ch¬ng trong trÎo, ngät lµnh vµ s©u s¾c. Cã biÕt bao nhiªu sù anh minh, ®øc tin vµ lßng nh©n tõ ë trong ®ã! Bµi v¨n hay tríc hÕt v× t¸c gi¶ viÕt v¨n hay. Nhng còng cßn v× nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c n÷a. Vµ cô thÓ trong trêng hîp nµy, bµi v¨n hay lµ v× ®Ò v¨n hay. §Ò v¨n hay lµ v× c« gi¸o v¨n “hay”. Tríc hÕt lµ vÒ ®Ò v¨n, “Mét bµi häc s©u s¾c, ý nghÜa mµ cuéc sèng ®· tÆng cho em” lµ mét ®Ò bµi rÊt hÊp dÉn vµ rÊt më. Nã cung cÊp ®ñ c¶ sù høng thó vµ c¶ kh«ng gian cho sù s¸ng t¹o. Víi mét ®Ò bµi nh vËy th× kh«ng thÓ häc thuéc vµ sao chÐp mµ ®îc. ThÕ nhng, nã vÉn ®ßi hái nh÷ng kiÕn thøc s©u réng vÒ v¨n ch¬ng, vÒ con ngêi, vÒ x· héi vµ vÒ gi¸ trÞ. ViÖc truyÒn thô kiÕn thøc ë nhµ trêng trong trêng hîp nµy lµ ®Ó t¹o dùng mét nÒn t¶ng cÇn thiÕt cho sù nhËn thøc, sù chiªm nghiÖm vµ s¸ng t¹o c¸i ®Ñp chø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n. VÒ c« gi¸o d¹y v¨n, c« gi¸o lµ ngêi thËt sù cã hiÓu biÕt vÒ v¨n ch¬ng vµ vÒ nh÷ng yÕu tè cÇn cho ho¹t ®éng v¨n ch¬ng. C¸ch ra ®Ò bµi cña c« ®· gióp cho chóng ta c¶m nhËn ®îc ®iÒu nµy. Ngoµi ra, c« ®· lµm ®îc nhiÒu ®iÒu h¬n lµ viÖc gi¶ng d¹y ®¬n thuÇn. C« ®· lµ mét ngêi b¹n t©m t×nh, lµ mét ngêi chÞ gîi më vµ chia sÎ. H¬n thÕ n÷a, c« cßn nh×n thÊy trong häc sinh nh÷ng nh©n c¸ch, nh÷ng ngêi ®¬ng thêi “b»ng vai ph¶i løa” víi m×nh. Cø nh×n vµo lêi phª cña c« vÒ bµi v¨n chóng ta sÏ thÊy rÊt râ ®iÒu ®ã. “C¶m ¬n em ®· tÆng c« mét bµi häc, mét lêi ®éng viªn vµo lóc c« cÇn nã nhÊt. Em ®· thËt sù thµnh c«ng ®Êy. Mong em tiÕp tôc thµnh c«ng”. §ã lµ nh÷ng lêi ®éng viªn kh«ng chØ cña mét c« gi¸o, mµ cßn lµ cña mét ngêi b¹n biÕt ¬n. RÊt tiÕc, nh÷ng g× chóng ta thÊy ®îc nh©n ®äc bµi v¨n cña em Hµ Minh Ngäc cã vÎ chØ lµ chuyÖn ngo¹i lÖ. Ýt nhÊt, c¸ch d¹y vµ häc v¨n nh trong trêng hîp nãi trªn vÉn cha ph¶i lµ phæ biÕn hiÖn nay. C¸ch phæ biÕn vÉn lµ häc thuéc vµ nhåi nhÐt. C¸ch häc nh vËy cïng l¾m chØ 10 t¹o ra ®îc nh÷ng thî ch÷, chø cha ch¾c ®· t¹o ra ®îc nh÷ng nh©n c¸ch, nh÷ng t©m hån biÕt thëng thøc, biÕt rung ®éng tríc c¸i ®Ñp vµ s¸ng t¹o ra c¸i ®Ñp. T¹i sao chóng ta l¹i kh«ng thÓ häc v¨n nh em Hµ Minh Ngäc ®· häc vµ d¹y v¨n nh c« gi¸o cña em ®· d¹y? (TS NguyÔn SÜ Dòng) * DÉn theo bµi “Bµi v¨n g©y x«n xao c d©n m¹ng” víi lêi tùa: “Nh÷ng ngµy qua, c d©n m¹ng hÕt søc quan t©m ®Õn bµi v¨n cña mét häc sinh líp 10 ®îc post lªn trang hanheldvn.com vµ c¸c blog (mét d¹ng nhËt kÝ trªn m¹ng). §iÒu l¹ kh«ng ph¶i v× bµi v¨n ®¹t ®iÓm 9 +, còng kh«ng ph¶i v× hµnh v¨n, Ên tîng l¹ ë chç lµ lêi t©m sù cña gi¸o viªn víi c« häc trß nhá lµ t¸c gi¶ bµi v¨n. * §©y lµ bµi kiÓm tra v¨n 1 tiÕt cña n÷ sinh Hµ Minh Ngäc, líp 10 V¨n (khèi chuyªn THPT trêng §HSP Hµ Néi). Bµi v¨n cña Ngäc ®îc ®¸nh gi¸ cao vµ cã ngêi cßn vÝ “gièng nh lµ níc, len lái tíi tõng ngãc ng¸ch cña t©m hån. Nã nh lêi an ñi, ®éng viªn ®Çy xóc ®éng b»ng chÝnh nh÷ng g× nhá bÐ nhÊt ®ang hiÖn h÷u xung quanh mçi con ngêi”. Theo b¸o TiÒn phong, sè 242, 243 ra c¸c ngµy thø ba, thø t (24 vµ 25.10.2006) * Bµi viÕt thùc sù s©u s¾c vµ giµ giÆn, so víi tuæi ®êi vµ tuæi häc. NÕu thùc sù chØ ® îc viÕt trong 1 tiÕt (45’) th× cµng rÊt ®¸ng khen vÒ c¸ch t duy s¸ng râ, c¸ch tr×nh bµy ®iÒm ®¹m mµ khiªm tèn nhng kh«ng kÐm phÇn tù tin, vÒ mét t©m hån b×nh dÞ vµ nh©n hËu cña ngêi viÕt trÎ tuæi. Bµi v¨n ®· lµm c« gi¸o rÊt t©m phôc khÈu phôc chÝnh häc trß cña m×nh nªn míi cã lêi phª ®Çy c¶m høng chñ quan ®Õn thÕ. Tuy nhiªn, dï kh©m phôc ®Õn ®©u, vÉn kh«ng nªn quªn r»ng m×nh ®ang lµm viÖc nhËn xÐt toµn diÖn  cô thÓ vµ kh¸ch quan, ®óng ®¾n vµ chuÈn x¸c mét kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh trong nhµ trêng. §äc lêi nhËn xÐt trªn, HS cã thÓ rÊt vui, v× ®îc khen hÕt møc, nhng vÉn kh«ng thÓ t×m thÊy nh÷ng chØ dÉn chñ yÕu nhÊt vÒ nh÷ng ®iÓm m¹nh, vµ c¶ nh÷ng h¹n chÕ trong bµi viÕt cña m×nh, ®Ó cã biÖn ph¸p ph¸t huy hay kh¾c phôc. XÐt nghiªm tóc tõ gãc ®é s ph¹m, ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ häc sinh, theo chóng t«i, lêi nhËn xÐt cña c« gi¸o cha ®¹t yªu cÇu. Mµ tiÕc thay, gÇn ®©y, l¹i ®· cã mét c« gi¸o kh¸c häc theo ®Ó phª lêi c¶m ¬n häc trß sau mét bµi v¨n viÕt vÒ ngêi cha hi sinh c¶ ®êi cho con c¸i, ®îc thÇy HiÖu trëng ®Ých th©n ®äc  Gi¸o dôc chung häc sinh toµn trêng Huúnh Thóc Kh¸ng, thµnh phè Vinh gÇn ®©y! E r»ng héi chøng lêi phª c¶m ¬n cã c¬ cø ¨n theo mµ ph¸t triÓn trªn m¹ng! Vµ, ®· khen ®Õn møc Êy, ®· kh«ng hÒ chØ ra mét tån t¹i, hay nhîc ®iÓm nµo, dï rÊt nhá cña bµi viÕt, th× t¹i sao chØ cho ®iÓm 9+ (lµm g× cã ®iÓm + hay – trong thang ®iÓm ®¸nh gi¸ HSPT hiÖn nay ë ViÖt Nam !)? T¹i sao kh«ng cho tíi ®iÓm tèi ®a (®iÓm 10? ThËm chÝ céng thªm ®iÓm thëng?!). Râ rµng, gi÷a ®iÓm sè vµ lêi phª cña c« gi¸o cã sù vªnh lÖch. (NguyÔn V¨n §êng) T×nh phô tö Cã chuyÖn r»ng, mét c« bÐ häc sinh líp 10, trong giê kiÓm tra v¨n, ®· dån hÕt t©m t ®Ó viÕt nªn c¶m nghÜ cña m×nh vÒ ngêi th©n yªu nhÊt. Bèn trang giÊy ít nhoÌ níc m¾t th¬ng ngêi cha võa míi ra ®i – ngêi ®· chiÕn ®Êu víi bÖnh tËt ®Ó ®îc sèng, vµ quan träng h¬n, ®Ó ®îc truyÒn c¸ch sèng cho con m×nh. Ngêi ta kÓ r»ng bµi v¨n ®ã ®· khiÕn bao ngêi r¬i níc m¾t. L¹i cã chuyÖn kÓ mét c« bÐ líp 10 kh¸c viÕt bµi v¨n vÒ b¶n chÊt cña sù thµnh c«ng. Bµi v¨n thËt ®Æc biÖt víi suy nghÜ : B¹n sinh ra lµ thµnh c«ng vÜ ®¹i nhÊt cña cha mÑ. Tr¸ch nhiÖm cña b¹n lµ ph¶i gi÷ g×n vµ xøng ®¸ng víi thµnh c«ng Êy. Cã mét cuèn s¸ch võa míi ra ®êi. T¸c gi¶ cña nã : mét n÷ diÔn viªn, mét NS¦T kh¸ næi tiÕng võa tuæi n¨m m¬i, cã ®o¹n viÕt vÒ cha ®Î cña m×nh, ®îc rÊt nhiÒu ngêi t×m ®äc – nhng l¹i v× lÝ do kh¸c. Ngêi con g¸i viÕt vÒ ngêi cha ®Î ®· ngoµi b¶y m¬i cña m×nh – ngêi ë chung m¸i nhµ víi m×nh, nh thÓ «ng lµ ngêi chÞ c¨m hËn nhÊt. Ngêi ®äc th¶y ®Òu ngì ngµng ! Ngêi cha ®au khæ ! Kh«ng Ýt ngêi th¼ng th¾n nhËn xÐt hµnh ®éng cña chÞ lµ bÊt hiÕu. Nhê bÊt hiÕu mµ næi tiÕng ! Hai c« bÐ, tuæi ®êi cßn nhá nhng ®· c¶m nhËn ®îc sù thiªng liªng cña t×nh phô tö vµ ¬n sinh thµnh, dìng dôc cña mÑ cha. MÆc dï sau nµy cha ch¾c hai c« ®· cã sù nghiÖp thµnh 11 c«ng nh ngêi phô n÷ kÓ chuyÖn m×nh, chuyÖn nhµ m×nh kia nhng nÕu vÉn gi÷ ®îc tr¸i tim nh©n hËu vµ lèi hµnh xö nh vËy trong cuéc ®êi, ch¾c ch¾n hai c« sÏ h¹nh phóc. T×nh phô tö, cã ngêi chØ cÇn thêi gian ng¾n ngñi ®Ó hiÓu. Nhng còng cã ngêi mÊt nöa ®êi råi míi khiÕn thiªn h¹ tÐ ngöa ra lµ hä kh«ng hiÓu g× c¶ ! (ViÖt Dòng, b¸o Hµ Néi míi, ngµy 20 – 11 – 2006) Hai ®Ò v¨n trong s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 12 N©ng cao (NXB GD HN, 2008): §Ò 1 (tËp 1, trang 41): Phª ph¸n th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi còng quan träng vµ cÇn thiÕt nh ca ngîi lßng vÞ tha, t×nh ®oµn kÕt. Anh (chÞ) suy nghÜ nh thÕ nµo vÒ ý kiÕn trªn? T×m hiÓu ®Ò: 1. KiÓu bµi: NghÞ luËn x· héi (vÒ mét t tëng, ®¹o lÝ) 2. Yªu cÇu: a. C«ng viÖc cÇn thùc hiÖn: Ngêi viÕt ph¶i lÇn lît tr×nh bµy c¸c suy nghÜ, t×nh c¶m, th¸i ®é cña m×nh tríc hiÖn tîng “thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi”, sau ®ã so s¸nh tÇm quan träng cña viÖc phª ph¸n hiÖn tîng Êy víi viÖc “ca ngîi lßng vÞ tha, t×nh ®oµn kÕt”. CÇn nhí ®©y lµ v¨n nghÞ luËn x· héi nªn nhÊt thiÕt bµi viÕt ph¶i cã mét hÖ thèng lËp luËn chÆt chÏ vµ mét m¹ch c¶m xóc ch©n thµnh, xóc ®éng. b. Ph¹m vi t liÖu cÇn sö dông: Ngêi viÕt chñ yÕu ph¶i dïng vèn sèng trùc tiÕp (vèn sèng thùc tÕ) cña m×nh ®Ó hÖ thèng ho¸ c¸c dÉn chøng m¾t thÊy tai nghe vÒ hiÖn tîng “thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi”, x©u chuçi chóng thµnh mét hiÖn tîng x· héi ®· ®Õn møc b¸o ®éng. Tõ ®ã bµy tá nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m vµ th¸i ®é cña m×nh. c. C¸c thao t¸c lËp luËn cÇn sö dông: gi¶i thÝch, chøng minh, ph©n tÝch, b¸c bá LËp dµn ý: 1. Më bµi: DÉn néi dung “Phª ph¸n… t×nh ®oµn kÕt” vµo bµi viÕt theo c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp. 2. Th©n bµi a. ý1: Ngîi ca “lßng vÞ tha, t×nh ®oµn kÕt” vµ phª ph¸n “th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh” ®Òu cã chung mét môc ®Ých lµ nh¾c nhë con ngêi h·y cã ý thøc t«n träng nh÷ng chuÈn mùc ph¸p lÝ vµ ®¹o lÝ, tõ ®ã tù gi¸c sèng cã tr¸ch nhiÖm h¬n víi b¶n th©n vµ tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång. b. ý2: Ngîi ca “lßng vÞ tha, t×nh ®oµn kÕt” vèn ®· cã truyÒn thèng l©u dµi trong lÞch sö dùng níc vµ gi÷a níc cña d©n téc ta, nhng phª ph¸n “th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh” th× cha cã truyÒn thèng, nªn thêng qua loa, s¬ sµi, cha s©u s¾c vµ hÇu nh cha cã hiÖu qu¶ cao nh ngîi ca (cã thÓ ph©n tÝch mét sè nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan). c. ý3: HiÖn nay c¸i xÊu, c¸i ¸c dêng nh ®ang “lªn ng«i” (dÉn chøng), do ®ã viÖc phª ph¸n c¸i xÊu, c¸i ¸c lµ cÇn thiÕt; trong nh÷ng c¸i xÊu, c¸i ¸c ®ã cã hiÖn tîng xÊu lµ “th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi” (dÉn chøng). d. ý4: Phª ph¸n hiÖn tîng xÊu nãi trªn vµ bµy tá nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m, th¸i ®é vµ sù ®¸nh gi¸ (vÒ nh÷ng nguyªn nh©n, hËu qu¶, nguy c¬… do hiÖn tîng ®ã g©y ra). e. ý5: So s¸nh viÖc phª ph¸n víi viÖc ngîi ca ®Ó thÊy r»ng ®©y lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò x· héi cã quan hÖ qua l¹i, v× vËy nÕu kh«ng phª ph¸n m¹nh mÏ “th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi” th× nhËn thøc cña con ngêi dÔ bÞ phiÕn diÖn (v× chØ cã ca ngîi mét chiÒu) vµ nhÊt lµ nguy c¬ con ngêi sÏ dÇn dÇn trë nªn Ých kØ, v« c¶m vµ ®éc ¸c. 3. KÕt bµi 12 Liªn hÖ ®Õn tr¸ch nhiÖm cña mçi ngêi, tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n tríc hiÖn tîng trªn. Cã thÓ ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ hoÆc gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o, ®èi víi nhµ trêng, ®èi víi ngêi lín… Bµi lµm tham kh¶o: Tõ xa ®Õn nay, lßng vÞ tha vµ t×nh ®oµn kÕt lu«n ®îc ca ngîi hÕt mùc. §ã còng chÝnh lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ngêi chóng ta. “Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n”, “L¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch” hay “BÇu ¬i th¬ng lÊy bÝ cïng/Tuy r»ng kh¸c gièng nhng chung mét giµn”… Chóng ta lín lªn trong lêi ru ngät ngµo, trong nh÷ng c©u ca dao, tôc ng÷ sóc tÝch, trong nh÷ng lêi r¨n d¹y… ®Ó råi thÊm ®îc trong m×nh c¸c phÈm chÊt ®¸ng quÝ cña con ngêi ViÖt Nam. Nhng nh÷ng phÈm chÊt ®ã dêng nh ®îc ca ngîi qu¸ møc, lµm ta tù hµo qu¸ møc mµ quªn mÊt ®i viÖc ph¶i phª ph¸n nghiªm kh¾c th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi; quªn mÊt ®i nh÷ng hiÖn tîng b¹o lùc ®ang x¶y ra tríc m¾t… ®Ó råi ngñ quªn trªn chiÕn th¾ng, trªn nh÷ng ca tõ bãng b¶y vÒ nµo lµ vÞ tha, nµo lµ ®oµn kÕt… TruyÒn thèng cña «ng cha ta tõ tríc vÉn lu«n ®îc duy tr×. Trong ta vang m·i nh÷ng lêi r¨n: Chóng ta lµ nßi gièng con Rång ch¸u Tiªn. Chóng ta cïng chui ra tõ mét bäc trøng. H·y lu«n yªu th¬ng nhau, ®ïm bäc, che chë cho nhau. H·y cïng nhau ®øng lªn chèng qu©n x©m lîc vµ cïng nhau g×n gi÷ hoµ b×nh cho ®Êt mÑ th©n yªu. Mét c©y lµm ch¼ng nªn non Ba c©y chôm l¹i nªn hßn nói cao Êy vËy mµ, t«i thÊy c¸i truyÒn thèng tèt ®Ñp kia h×nh nh ®ang ngµy cµng bÞ xuèng cÊp vµ tµn lôi. T«i thÊy líp häc sinh ngµy nay thê ¬, ngêi lín l¹i cµng thê ¬ h¬n thÕ n÷a. Trong chiÕn tranh, cã thËt nhiÒu tÊm g¬ng anh hïng d¸m x¶ th©n ®Ó cøu b¹n, d¸m lÊy th©n m×nh lÊp lç ch©u mai… Ngµy xa thÕ, sao nay l¹i kh«ng thÕ? LiÖu c¸c b¹n cßn nhí cã mét lÇn thÇy gi¸o d¹y Ho¸ líp m×nh ®· gäi chóng m×nh lµ líp thÕ hÖ CO2, tøc lµ thê ¬ víi tÊt c¶ mäi viÖc? Qu¶ thËt, t«i còng thÊy ®óng. ThiÕt nghÜ, häc sinh ngµy nµo còng ra r¶, tõ m«n Sö ®Õn m«n V¨n, r»ng ph¶i cã lßng vÞ tha, ph¶i ®oµn kÕt víi tÊt c¶. Nhng khi rêi trêng häc mÊy ai lµm ®îc nh thÕ? T«i ®· tõng chøng kiÕn mét em bÐ ®ang ®¹p xe trªn ®êng th× bÞ mét ®«i t×nh nh©n ®i xe m¸y ®©m vµo. ChiÕc xe ®¹p bÞ háng nhng may m¾n em bÐ kh«ng lµm sao. ThÊy em bÐ ng·, nhng ®«i t×nh nh©n Êy vÉn th¶n nhiªn phãng xe ®i, coi nh kh«ng cã chuyÖn g× x¶y ra. Hä ®· bá mÆc em bÐ loay hoay víi chiÕc xe kh«ng thÓ ®i ®îc, mµ d¾t vÒ còng khã… Hay h«m tr íc t«i v« t×nh nh×n thÊy mét «ng l·o ¨n xin n»m trªn vØa hÌ. QuÇn ¸o «ng r¸ch r íi, bÈn thØu. ThØnh tho¶ng míi cã ngêi qu¼ng cho «ng l·o mét ®ång xu l¹nh lÏo. Bçng cã mét nhãm häc sinh ®i ®Õn. C¸c em ®· kh«ng cho «ng l·o xu nµo mµ cßn chØ trá, nh¨n mÆt, hÐt to¸ng lªn khi thÊy «ng l·o ®Õn gÇn. T«i ®äc trong m¾t c¸c em mét nçi khinh bØ ghª gím. H«m qua, t«i lít m¹ng, xem mét video clip. Néi dung cña clip ®ã lµ phª ph¸n mét «ng chång say rîu, ®¸nh ®Ëp vî tµn nhÉn. H×nh nh víi «ng ta, ngêi vî lµ n¬i ®Ó x¶ giËn, lµ bÞch c¸t ®Ó «ng ta luyÖn vâ, lµ kÎ díi, lµ t«i tí, cho nªn viÖc ®¸nh ®Ëp vî lµ viÖc lµm b×nh thêng h»ng ngµy cña «ng ta ch¨ng?... Ngêi ®i ®êng bµng quan, kh«ng can thiÖp. ¤ng Êy ®¸nh vî xong còng bµng quan bá ®i, ®Ó mÆc cho ngêi ®µn bµ téi nghiÖp qu»n qu¹i ®au ®ín… T«i tù hái liÖu m×nh cã qu¸ thê ¬ víi nh÷ng chuyÖn ®ang x¶y ra? Nh÷ng ngêi kia cã qu¸ v« t©m? Hay c¶ ngêi ®· quay clip ®ã? T¹i sao? ¤i, thËt lµ ®au xãt. C¸c b¹n cã suy nghÜ g× khi nghe t«i kÓ vÒ nh÷ng chuyÖn m¾t thÊy tai nghe trªn? Vµ tÊt c¶ nh÷ng g× t«i võa kÓ míi chØ lµ vµi ba h¹t c¸t trong c¸i sa m¹c mªnh m«ng cña th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®ang diÔn ra h»ng ngµy h»ng giê trong cuéc sèng quanh ta! (§ç Thu Quúnh, trêng THPT Hµ Néi-Amsterdam) NhËn xÐt: I. §Ò bµi 1. VÊn ®Ò ®Æt ra trong ®Ò bµi gi¶n dÞ, rÊt gÇn gòi víi ®êi sèng häc sinh hiÖn nay. 13 2. §Ò bµi ë d¹ng më, do ®ã häc sinh cã ®iÒu kiÖn bµy tá nh÷ng suy nghÜ vµ c¶m xóc thËt cña m×nh. II. Bµi viÕt cña häc sinh §ç Thu Quúnh 1. ¦u ®iÓm a. C¸ch vµo bµi tù nhiªn, hîp lÝ. b. C¸c dÉn chøng dïng ®Ó phª ph¸n “th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi” t¬ng ®èi ®iÓn h×nh vµ mang tÝnh phæ biÕn. c. Nh÷ng suy nghÜ vµ c¶m xóc kh¸ ch©n thµnh. 2. Nhîc ®iÓm Bµi viÕt h¬i bÞ hôt hÉng. CÇn ph¶i thªm mét sè ®o¹n ®Ó bµy tá nh÷ng suy nghÜ, ®¸nh gi¸ s©u s¾c h¬n; cÇn ®iÓm qua mét sè nguyªn nh©n, hËu qu¶, nguy c¬… cña “th¸i ®é thê ¬, ghÎ l¹nh ®èi víi con ngêi” vµ gi¶i ph¸p ®Èy lïi, tiÕn tíi lo¹i bá nã ra khái cuéc sèng hiÖn nay. §Ò 2 (tËp 2, trang 109): ViÕt bµi v¨n nãi víi nh÷ng liÖt sÜ v« danh ®ang n»m ë nghÜa trang Trêng S¬n ®Ó ®äc trong buæi sinh ho¹t “Tuæi trÎ nhí vÒ céi nguån”. §èi tho¹i: ThÇy gi¸o: - C¸c em h·y ®äc kÜ ®Ò bµi trªn xem cã ý kiÕn g× cÇn trao ®æi kh«ng? ThÇy gi¸o n¾n nãt chÐp l¹i ®Ò bµi lªn b¶ng, råi nh¾c l¹i c©u hái: - C¸c em thÊy cã chi tiÕt nµo cÇn trao ®æi kh«ng? HÇu hÕt häc sinh tr¶ lêi “Kh«ng ¹!”. Mét häc sinh gi¬ tay xin ph¸t biÓu. ThÇy gi¸o mØm cêi, gËt ®Çu khÝch lÖ: - Tïng, mêi em! Häc sinh Tïng ®øng dËy, nãi, giäng xóc ®éng: - Tha thÇy, theo em nghÜ th× ngêi ra ®Ò nµy võa l¹c hËu, võa v« c¶m ¹! C¶ líp im ph¨ng ph¾c. ThÇy gi¸o vÉn mØm cêi: - Em thö gi¶i thÝch lÝ do cho c¸c b¹n cïng nghe xem! Häc sinh Tïng: - ThÇy ¬i, kh«ng cã liÖt sÜ nµo “v« danh” ¹! ¤ng néi em lµ liÖt sÜ thêi chèng MÜ cøu níc. Bè em lµ liÖt sÜ, hi sinh trong khi truy b¾t bän téi ph¹m… ¤ng néi em vµ bè em ®Òu cã hä tªn ®Çy ®ñ chø ®©u cã “v« danh”, h¶ thÇy? Tïng võa nãi võa r¬m rím níc m¾t. C¶ líp lÆng ®i. ThÇy gi¸o còng im lÆng mét l¸t, råi nhá nhÑ nh t©m t×nh: - ThÇy c¶m ¬n Tïng… ý kiÕn cña em ®óng, hay vµ rÊt s©u s¾c… Kh«ng cã liÖt sÜ nµo “v« danh” c¶! ChØ cã nh÷ng liÖt sÜ “cha râ hä tªn” ®Ó ghi trªn bia mé mµ th«i! Hµng tr¨m ngµn ngêi lÝnh ®· ng· xuèng ë Trêng S¬n trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc, nay hµi cèt cña hä ®îc qui tËp vÒ nghÜa trang Trêng S¬n vµ nhiÒu nghÜa trang kh¸c, nhng cha cã c¸ch nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®îc hä tªn cña tõng ngêi… §ã lµ mét c¸i lçi lín cña chóng ta, mét mãn nî cña lÞch sö, mét nçi day døt cña l¬ng t©m mu«n ®êi… Kh«ng hiÓu nh vËy th× lµm sao cã thÓ viÕt ®îc mét bµi v¨n ch©n thµnh vµ xóc ®éng, ph¶i kh«ng c¸c em? ThÇy nghÜ, khi ra mét ®Ò bµi tËp lµm v¨n, ngêi ra ®Ò cÇn ph¶i cã tri thøc, vèn sèng vµ mét t×nh c¶m nhÊt ®Þnh ®èi víi vÊn ®Ò mµ m×nh yªu cÇu ngêi kh¸c ph¶i bµn b¹c, trao ®æi. Cßn tríc khi viÕt mét bµi v¨n, ngêi viÕt cÇn ph¶i ®éc lËp suy nghÜ, huy ®éng tri thøc, vèn sèng vµ thö “®o” xem “nhiÖt ®é” t×nh c¶m cña m×nh ®èi víi vÊn ®Ò do ®Ò bµi ®Æt ra ®· ®ñ “nãng” cha; nÕu cßn “nguéi l¹nh” th× tèt nhÊt lµ ®õng viÕt! V¨n ch¬ng tèi kÞ sù gi¶ dèi, c¸c em ¹! (Hoµng NhËt Huy) GÆp gì b¹n yªu v¨n C¸c fan trung thµnh cña cña ch¬ng tr×nh §êng lªn ®Ønh ¤lympia h¼n vÉn cha quªn NguyÔn VÜnh CÈm Anh – c« b¹n g¸i cã nô cêi ®¸ng yªu ®· xuÊt s¾c lät vµo vßng thi quÝ n¨m 2007. H«m nay, VH&TT sÏ cïng c¸c b¹n lµm quen víi c« b¹n nµy, nhng kh«ng ph¶i víi t c¸ch mét nhµ leo nói, mµ lµ mét “b¹n yªu v¨n”… VH&TT: - Chµo b¹n, tríc tiªn b¹n cã thÓ giíi thiÖu mét chót vÒ m×nh ®îc kh«ng? CÈm Anh: - M×nh lµ häc sinh líp 12 Ph¸p, trêng Hµ Néi – Amsterdam. Cã thÓ nhiÒu b¹n ®· biÕt m×nh ë cuéc thi §êng lªn ®Ønh ¤lympia võa råi. VH&TT: 14 - Trë vÒ tõ cuéc thi Êy, b¹n cã kØ niÖm g× muèn chia sÎ víi b¹n ®äc VH&TT? CÈm Anh: - Cuéc thi ®· ®Ó l¹i cho m×nh c¶ nh÷ng kØ niÖm vui vµ buån. Vui nhÊt kh«ng ph¶i lµ chiÕn th¾ng mµ lµ khi m×nh nh×n thÊy b¹n bÌ cïng c« gi¸o chñ nhiÖm ®øng lªn ë trêng quay S9 h¸t vµ cæ vò rÊt nhiÖt t×nh cho c¶ bèn thÝ sinh. Cßn buån nhÊt lµ khi mét b¹n g¸i thi cïng m×nh, do søc Ðp cña cuéc thi ®· mÖt qu¸ mµ ngÊt ®i tríc khi cuéc thi kÕt thóc. VH&TT: - §îc biÕt n¨m häc líp 11 b¹n ®· tõng ®o¹t gi¶i nh× trong k× thi ¤lympic Hµ Néi – Amsterdam m«n v¨n, vËy ch¾c h¼n v¨n lµ mét m«n häc yªu thÝch cña b¹n? CÈm Anh: - Khi biÕt tin ®îc gi¶i, m×nh thùc sù rÊt bÊt ngê. Cã lÏ m×nh ®· may m¾n so víi nhiÒu b¹n kh¸c. Tõ cuéc thi, m×nh thÊy cµng thªm høng thó víi m«n v¨n h¬n. VH&TT: - B¹n cã thÓ chia sÎ mét vµi bÝ quyÕt, kinh nghiÖm cña m×nh vÒ viÖc häc m«n v¨n kh«ng? CÈm Anh: - Víi m×nh, høng thó vµ ®am mª lµ yÕu tè tiªn quyÕt ®Ó cã thÓ thµnh c«ng trong mäi viÖc. §am mª gióp chóng ta cã thªm ®éng lùc. TÊt nhiªn còng cÇn cã mét ph¬ng ph¸p häc tËp hiÖu qu¶ n÷a. C« gi¸o chñ nhiÖm cña m×nh lµ c« gi¸o §Æng NguyÖt Anh, mét c« gi¸o d¹y v¨n rÊt t©m huyÕt víi c«ng viÖc vµ yªu quÝ häc sinh. M×nh ®· ®îc c« híng dÉn mét sè ph¬ng ph¸p ®äc vµ viÕt v¨n kh¸ hiÖu qu¶. VH&TT: - ThËt tuyÖt! VËy c« gi¸o cña b¹n thêng lu ý häc sinh nh÷ng ®iÒu g× vÒ ph¬ng ph¸p häc v¨n? CÈm Anh: - Cã n¨m vÊn ®Ò c« thêng lu ý bän m×nh: a. C« lu«n nh¾c bän m×nh ph¶i “khai th¸c triÖt ®Ó s¸ch gi¸o khoa”, ph¶i ®äc, g¹ch ch©n, ®¸nh dÊu nh÷ng luËn ®iÓm hoÆc chi tiÕt quan träng trong v¨n b¶n ®Ó häc kÜ vµ nhí. Líp m×nh, b¹n nµo mµ SGK cßn “míi tinh” lµ bÞ c« phª b×nh. C« lu«n yªu cÇu bän m×nh ph¶i ®äc v¨n b¶n tr íc vµ ghi l¹i nh÷ng c¶m nhËn ban ®Çu cña riªng m×nh vÒ t¸c phÈm chø ®õng ®äc bµi b×nh gi¶ng trong s¸ch tham kh¶o tríc. C« rÊt ph¶n ®èi viÖc cã nh÷ng häc sinh thËm chÝ kh«ng c¶ ®äc t¸c phÈm, cø so¹n bµi lµ më s¸ch híng dÉn ra chÐp. b. C« thêng híng dÉn chóng m×nh tù ghi chÐp néi dung bµi häc, rÊt Ýt khi c« ®äc cho häc sinh chÐp bµi. c. Ngay tõ n¨m líp 10, chóng m×nh ®· ®îc c« híng dÉn c¸ch tù x©y dùng bµi häc. Líp m×nh cã 6 nhãm. C« cho tõng nhãm chän bµi m×nh yªu thÝch nhÊt ®Ó t×m t liÖu trong s¸ch b¸o, trªn m¹ng… Sau ®ã c¸c nhãm sÏ tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt t liÖu vÒ bµi häc kÕt hîp víi m¸y tÝnh. C« vµ c¶ líp nghe, gãp ý chØnh söa, bæ sung, cuèi cïng mçi thµnh viªn trong líp sÏ cã nh÷ng tËp ®Ò c¬ng rÊt chi tiÕt, ®Çy ®ñ vÒ c¸c bµi häc ®ã, tõ giíi thiÖu t¸c gi¶, hoµn c¶nh ra ®êi, gi¸ trÞ néi dung vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm, nh÷ng ®Ò thi, ®Ò kiÓm tra ®· hái vÒ t¸c phÈm Êy cïng nh÷ng ®¸p ¸n chi tiÕt. Theo c¸ch nµy, líp m×nh ai còng ph¶i lµm viÖc chø kh«ng thô ®éng chê nghe c« gi¶ng. Bµi häc ®îc khai th¸c kh¸ s©u, l¹i cã thªm nhiÒu t liÖu, tranh ¶nh rÊt hÊp dÉn. Bé ®Ò c¬ng v¨n cña líp m×nh ph¶i nãi lµ rÊt c«ng phu, chÊt lîng nªn c« trß m×nh kh¸ lµ yªn t©m tríc nh÷ng k× thi bËn rén, vÊt v¶. d. VÒ c¸ch lµm v¨n, c« gi¸o m×nh rÊt chó träng viÖc t×m hiÓu ®Ò, viÕt sao cho b¸m ®Ò. VÝ dô ph©n tÝch bµi th¬ “ChiÒu tèi” ®Ó thÊy ®îc sù hoµ quyÖn gi÷a vÎ ®Ñp cæ ®iÓn vµ tinh thÇn hiÖn ®¹i ë t¸c phÈm nµy th× kh«ng thÓ lËp dµn ý gièng nh ph©n tÝch bµi th¬ Êy ®Ó thÊy ®îc vÎ ®Ñp t©m hån cña t¸c gi¶ Hå ChÝ Minh. e. C« còng híng dÉn rÊt tØ mØ vÒ c¸ch nªu luËn ®iÓm, luËn cø, luËn chøng ®Ó x©y dùng ®o¹n v¨n, liªn kÕt ®o¹n v¨n… Nãi chung, lµ häc sinh cña c« NguyÖt Anh th× h¬i vÊt v¶, nh ng cã nhiÒu c¬ héi ®Ó tiÕn bé. VH&TT: - Yªu v¨n häc, ch¾c ch¾n b¹n rÊt thÝch ®äc s¸ch. VËy b¹n thÝch ®äc t¸c phÈm v¨n häc nµo nhÊt? CÈm Anh: - M×nh thÝch nhiÒu t¸c phÈm nhng hiÖn t¹i vÉn thÝch nhÊt lµ… Harry Porter. VH&TT: - Ngoµi v¨n häc, m×nh cßn ®îc biÕt b¹n rÊt thÝch vËt lÝ vµ thiªn v¨n häc, cã khi nµo b¹n thÊy nh÷ng së thÝch cña m×nh h¬i tr¸i ngîc kh«ng? CÈm Anh: - M×nh nghÜ vËt lÝ vµ thiªn v¨n gióp m×nh hiÓu biÕt h¬n vÒ thÕ giíi tù nhiªn, cßn v¨n häc cho m×nh nh÷ngc c¶m nhËn vÒ cuéc sèng, vÒ con ngêi. Nh÷ng së thÝch cña m×nh cã vÎ tr¸i ngîc nhng l¹i bæ sung cho nhau ®Êy chø. VH&TT: - N¨m nay b¹n ®ang lµ häc sinh líp 12, vËy b¹n ®· cã dù ®Þnh g× cho t¬ng lai cña m×nh cha? CÈm Anh: - M×nh dù ®Þnh tiÕp tôc theo häc t¹i mét trêng ®¹i häc ë Ph¸p. Hi väng lµ ®îc häc hái nhiÒu h¬n vµ… cao lªn thªm mét chót n÷a. 15 VH&TT: - Xin c¶m ¬n b¹n vµ chóc b¹n sÏ tiÕp tôc thµnh c«ng. (NguyÔn Ngäc H¶i Thanh thùc hiÖn. T¹p chÝ V¨n häc vµ Tuæi trÎ, sè th¸ng 1/2008) Mét ®Ò v¨n më (Ngêi ra ®Ò: c« gi¸o §Æng NguyÖt Anh, GV trêng THPT HN-Amsterdam) Trong nh¹c phÈm “§Ó giã cuèn ®i” cña TrÞnh C«ng S¬n cã ®o¹n ca tõ nh sau: “Sèng trong ®êi sèng cÇn cã mét tÊm lßng. §Ó lµm g× em biÕt kh«ng? §Ó giã cuèn ®i, ®Ó giã cuèn ®i…”. Anh (chÞ) hiÓu nh thÕ nµo vÒ ®o¹n ca tõ trªn vµ cã suy nghÜ g× vÒ viÖc con ngêi ta sèng cÇn cã mét tÊm lßng. Bµi lµm: Cã mét cuèn s¸ch ®· tõng viÕt r»ng: “Hµnh tr×nh dµi nhÊt cña mét ®êi ngêi lµ ®i t×m chÝnh b¶n th©n m×nh, ®Ó råi ®Õn mét thêi kh¾c nµo ®ã ta ®ñ lín, ta chît ®Æt ra mét c©u hái: Cuéc sèng lµ g×?”. Cuéc sèng giê ®©y dêng nh ®ang tr«i ®i qu¸ nhanh vµ con ngêi còng ®ang bÞ cuèn vµo c¸i guång quay cña c«ng viÖc, cña nh÷ng lo toan bÒ bén, cña nh÷ng ©m mu, toan tÝnh, nh÷ng tr¨n trë, lo ©u khiÕn con ngêi ta kh«ng biÕt tù lóc nµo ®· quªn ®i nh÷ng kho¶nh kh¾c ®¸ng nhí, nh÷ng c¶m xóc trong s¸ng vµ nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña cuéc sèng … §Ó ®Õn mét lóc nµo ®ã gièng nh cuèn s¸ch trªn ®· viÕt, bÊt gi¸c chóng ta chît quay l¹i vµ bµng hoµng nhËn ra chóng ta ®· qu¸ thê ¬, l¹nh nh¹t víi cuéc sèng cña chÝnh m×nh, qu¸ ®éc ®o¸n vµ Ých kØ. Vµ bçng lÆng ngêi khi nhËn ra r»ng m×nh cø lao vµo nh÷ng guång quay ®¸ng sî Êy mµ vÉn cha x¸c ®Þnh ®îc ®©u lµ môc ®Ých sèng, c¸i ®Ých ®Õn thùc sù cña cuéc ®êi m×nh. Trong cuèn s¸ch “TrÞnh C«ng S¬n – R¬i lÖ ru ngêi”, cè nh¹c sÜ TrÞnh C«ng S¬n ®· viÕt: “T«i ®· m¬ thÊy chuyÕn ®i cña m×nh. Cµng sèng ngêi ta cµng thÊy c¸i chÕt dÔ dµng ®Õn víi bÊt k× ai, chÕt qu¸ dÔ mµ sèng th× qu¸ khã”. TrÞnh C«ng S¬n lµ vËy, lu«n béc lé nh÷ng chiªm nghiÖm, triÕt lÝ s©u xa cña «ng vÒ cuéc ®êi qua nh÷ng dßng t©m sù vµ qua nh÷ng ca tõ trong t¸c phÈm bÊt hñ cña «ng nh “DiÔm xa”, “C¸t bôi”, “¦ít mi”… Nhng t«i thÝch nhÊt lµ bµi h¸t “§Ó giã cuèn ®i” bëi ngay tõ nh÷ng ca tõ ®Çu tiªn, bµi h¸t ®· gîi lªn biÕt bao suy nghÜ vÒ cuéc ®êi vµ con ngêi: “Sèng trong ®êi sèng cÇn cã mét tÊm lßng…” §êi ngêi thËt ng¾n ngñi nhng nÕu nh chóng ta biÕt c¸ch sèng, c¸ch øng xö, tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc cña cuéc sèng th× cuéc ®êi kh«ng hÒ ng¾n ngñi mµ sÏ trë nªn cã ý nghÜa biÕt bao. “Sèng trong ®êi sèng cÇn cã mét tÊm lßng” – Mçi ngêi cÇn cã mét tÊm lßng ®Ó yªu th¬ng, ®ång c¶m víi ngêi kh¸c. B¹n cÇn cã mét tÊm lßng ®Ó c¶m nhËn ®îc sù l¹nh lÏo, bÊt h¹nh cña c« bÐ b¸n diªm trong c©u chuyÖn cæ tÝch cña An-®Ðc-xen, sù ®au ®ín vÒ thÓ x¸c cña nh÷ng ngêi bÞ nhiÔm chÊt ®éc da cam, c¸i ®ãi mµ nh÷ng em bÐ ë ch©u Phi ph¶i chÞu ®ùng, sù mÊt m¸t vÒ tinh thÇn cña nh÷ng ®øa trÎ khi c¬n lò d÷ ®· cuèn ®i c¶ ngêi cha, ngêi mÑ cña c¸c em… B¹n cÇn cã tÊm lßng ®Ó kh«ng thê ¬ ®øng nh×n ng êi ta ®¸nh ®Ëp mét em bÐ non nít ng©y th¬, ®Ó kh«ng bµng quan vÒ mét ngêi bÞ tai n¹n trªn ®êng, ®Ó kh«ng lµm ng¬ tríc mét c¸nh tay gÇy guéc cña bµ l·o ¨n xin tËt nguyÒn… ChÝnh tÊm lßng cña mçi ng êi sÏ t¹o nªn c¸i gäi lµ “t×nh ngêi” trong cuéc ®êi nµy. Råi c¸i t×nh ngêi Êy ®· th«i thóc nh÷ng nhµ h¶o t©m, nh÷ng tr¸i tim nh©n hËu lu«n cè g¾ng lµm hÕt søc m×nh ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m bít nçi ®au ®ín, thua thiÖt cho biÕt bao m¶nh ®êi vèn dÜ ®· khèn khæ, téi nghiÖp ®ang lang thang tr«i næi trong cuéc ®êi nµy. TÊm lßng biÕt yªu th¬ng, ®ång c¶m ®ã cã thÓ lµm s¸ng lªn nh÷ng ngµy dµi ®en tèi cña mét ngêi khiÕm thÞ hoÆc nhen nhãm lªn mét niÒm hi väng cho nh÷ng kÎ cïng quÉn trong tuyÖt väng. Nhng quan träng h¬n c¶ lµ chÝnh tÊm lßng ®ã sÏ nu«i dìng trong t©m hån mçi ngêi mét ngän löa cña lßng nh©n ¸i. Ngän löa Êy sÏ truyÒn tõ ngêi nµy sang ngêi kh¸c, thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c, d©n téc nµy sang d©n téc kh¸c… ThÕ giíi sÏ bít dÇn nh÷ng cuéc chiÕn tranh phi lÝ, bít dÇn nh÷ng c¶nh tranh cíp ®Ém m¸u vµ sÏ nhiÒu dÇn lªn nh÷ng niÒm vui, nh÷ng nô cêi, nh÷ng hi väng… “Sèng trong ®êi sèng cÇn cã mét tÊm lßng” ®Ó tha thø, khoan dung. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ Liªn minh Bu chÝnh thÕ giíi n¨m nay l¹i ra ®Ò cho cuéc thi viÕt th lµ: “H·y viÕt th cho mét ngêi b¹n b¹n nµo ®ã ®Ó nãi r»ng t¹i sao thÕ giíi cÇn sù khoan dung?”, bëi lÏ sù khoan dung dêng nh lµ nguån gèc s©u xa cña hoµ b×nh vµ h¹nh phóc. Khoan dung nghÜa lµ cã thÓ tha thø cho nh÷ng lçi lÇm, ®ã lµ biÓu hiÖn cao nhÊt cña t×nh th¬ng yªu con ngêi. ThÕ giíi sÏ ra sao nÕu nh con ngêi kh«ng cã lßng khoan dung? Ch¾c ch¾n chiÕn tranh sÏ nèi tiÕp chiÕn tranh, hËn thï sÏ nèi tiÕp hËn thï, sai lÇm sÏ nèi tiÕp sai lÇm. Con ngêi sÏ bÞ cuèn vµo c¸i vßng luÈn quÈn ®ã mét c¸ch mï qu¸ng vµ ®¸ng th¬ng biÕt bao! Tha thø chÝnh lµ lèi tho¸t kh¶ dÜ cho con ngêi, nã gióp cho con ngêi ngµy cµng xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, th©n thiÖn h¬n ®Ó cïng nhau x©y dùng mét thÕ giíi tèt ®Ñp h¬n, dï sù tha thø kh«ng thÓ thay ®æi ®îc qu¸ khø nhng nã sÏ më ®êng tíi t¬ng lai. Sù tha thø sÏ gióp cho con ngêi trót bá ®îc g¸nh nÆng hËn thï ®Ó tiÕp tôc sèng thanh th¶n h¬n, cã Ých h¬n. Víi nh÷ng kÎ ph¹m sai lÇm, nÕu thµnh t©m híng thiÖn phôc thiÖn th× sù tha thø sÏ lµ c¬ héi ®Ó t¸i hoµ nhËp víi mét céng ®ång l¬ng thiÖn vµ nh©n ¸i. 16 Mét tÊm lßng kh«ng chØ cã sù khoan dung mµ cßn cÇn cã c¶ sù dòng c¶m, d¸m ®øng lªn b¶o vÖ c¸i ®óng c¸i thiÖn ®Ó chèng l¹i c¸i sai, c¸i ¸c. Ngµy nay, ranh giíi gi÷a thiÖn - ¸c, xÊu - tèt… lµ v« cïng mong manh, m¬ hå khiÕn chóng ta kh«ng khái lóng tóng khi muèn nhËn diÖn chóng. NhËn diÖn c¸i xÊu, c¸i ¸c ®· khã, ®Êu tranh chèng l¹i chóng l¹i cßn khã h¬n bëi xa nay cuéc chiÕn ®Êu gi÷a hai bê thiÖn - ¸c lu«n lµ mét cuéc chiÕn ®Êu kh«ng c©n søc. Ph¶i cã mét tÊm lßng s¸ng trong, dòng c¶m th× míi ®ñ dòng khÝ ®øng lªn b¶o vÖ ch©n lÝ, b¶o vÖ chÝnh nghÜa. Nh÷ng tÊm g¬ng nh «ng NguyÔn T¨ng Th¾ng kiªn tr× vµ quyÕt t©m da vô ph¸ rõng T¸nh Linh ra ¸nh s¸ng, hay «ng §inh §×nh Phó bao n¨m trêi lÆng lÏ thu thËp chøng cø ®Ó buéc téi nh÷ng quan tham “¨n ®Êt” ë H¶i Phßng ph¶i ra hÇu toµ ®Òu lµ nh÷ng minh chøng cho tÊm lßng dòng c¶m ®ã. Nhng nh÷ng tÊm lßng khoan dung, dòng c¶m Êy ®Ó lµm g×? T¹i sao nh¹c sÜ l¹i viÕt: “§Ó lµm g×, em biÕt kh«ng? §Ó giã cuèn ®i… §Ó giã cuèn ®i…”. Ph¶i ch¨ng giã lµ c¸i v« h×nh, lµ vÞ quan toµ v« t vÜnh cöu? Giã sÏ ®µo th¶i nh÷ng g× gi¶ dèi vµ chØ gi÷ l¹i nh÷ng g× tinh khiÕt nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c, “mét tÊm lßng” ch©n thµnh, tù nguyÖn, kh«ng vô lîi kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ t×nh th¬ng n÷a; nã ®îc t«n vinh ®Ó trë thµnh mét gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña câi ngêi, ®ã chÝnh lµ ®øc hi sinh – Nh÷ng hi sinh thÇm lÆng, v« bê bÕn; nh÷ng hi sinh tuyÖt ®èi, v« ®iÒu kiÖn! §©y míi chÝnh lµ kh¸t väng cao c¶ cña nh÷ng con ngêi ch©n chÝnh ®· ®îc TrÞnh C«ng S¬n h×nh tîng ho¸ thµnh nh÷ng ca tõ buån ®Õn nao lßng! Cã mét c©u nãi mµ t«i rÊt t©m ®¾c: “Khi con sinh ra mäi ngêi ®Òu cêi, riªng m×nh con khãc. H·y sèng sao ®Ó khi con n»m xuèng, mäi ngêi ®Òu khãc, riªng m×nh con cêi”. Vµ t«i nghÜ chóng ta sèng cÇn cã mét tÊm lßng ®Ó cã thÓ në ®îc mét nô cêi m·n nguyÖn khi n»m xuèng. (Vò Minh Thanh, häc sinh líp 10 Trung, n¨m häc 2007-2008, trêng THPT Hµ Néi-Amsterdam) C¶m ¬n c« … H«m ®ã lµ ngµy thø ba, líp chóng t«i cã hai tiÕt v¨n. T«i nghÜ ®Õn mµ thÊy ch¸n n¶n. Ch¸n kh«ng ph¶i v× t«i ghÐt m«n v¨n – t«i thËm chÝ cßn rÊt thÝch häc v¨n c¬ - mµ bëi h«m nay chóng t«i cã hai tiÕt tËp lµm v¨n. TËp lµm v¨n! ¤i tËp lµm v¨n! T«i chØ thÝch nghe gi¶ng v¨n, b×nh th¬ th«i, cßn tiÕt tËp lµm v¨n víi bao nhiªu lÝ thuyÕt kh« khan lµm sao t«i thÝch ®îc? ThÕ nªn ngay tõ ®Çu tiÕt häc, mÝ m¾t t«i ®· chùc r¬i xuèng. Êy vËy mµ c¸c b¹n cã biÕt kh«ng, tiÕt häc ®ã l¹i chÝnh lµ tiÕt häc ®¸ng nhí nhÊt cña t«i tõ khi t«i b¾t ®Çu häc cÊp 3 – mét giê häc v« cïng c¶m ®éng, bëi c« gi¸o ®· cho chóng t«i mét bµi häc rÊt s©u s¾c vÒ th¸i ®é sèng trong cuéc ®êi. Më ®Çu tiÕt häc, c« gi¸o t«i – c« §Æng NguyÖt Anh - ®· khiÕn cho tÊt c¶ nh÷ng t©m hån ®ang treo ngîc trªn cµnh c©y nh t«i bçng hµo høng trë l¹i khi th«ng b¸o: h«m nay chóng t«i sÏ kh«ng ph¶i häc mçi bµi trong s¸ch gi¸o khoa, mµ cßn ®îc nghe mét c©u chuyÖn c¶m ®éng do chÝnh c« ®äc. Giäng c« truyÒn c¶m, nhÑ nhµng, tõng c©u ch÷ nh thÊm ®Ém bao niÒm xãt th¬ng. §ã lµ c©u chuyÖn cã thËt vÒ mét bÐ g¸i míi s¸u tuæi mµ ®· ph¶i sèng c« ®éc tríc sù ghÎ l¹nh cña hä hµng vµ lµng xãm. Nguyªn nh©n chØ bëi em bÞ nhiÔm HIV – c¨n bÖnh thÕ kØ hiÓm ¸c mµ em cßn qu¸ nhá ®Ó hiÓu vÒ nã. ChÝnh c¨n bÖnh Êy còng lµ thñ ph¹m ®· cíp ®i sinh m¹ng cña bè mÑ em, ®Ó em ph¶i tr¬ träi trªn câi ®êi nµy. ThËt ra, em vÉn cßn mét ngêi b¸c ruét. ThÕ nhng, ngêi mµ nh÷ng tëng sÏ lµ chç bÊu vÝu cña cuéc ®êi em Êy l¹i chÝnh lµ ngêi ®· nhÉn t©m ®em em lªn Hµ Néi vµ “vøt bá” em t¹i mét bÖnh viÖn. Mét ngêi b¸c ruét nì “vøt bá” ®øa ch¸u g¸i ruét c«i cót téi nghiÖp cña m×nh!!! Nhng may thay, nhê trÝ nhí cña em vµ lßng tèt cña nhiÒu ngêi trong bÖnh viÖn, em ®· trë vÒ ®îc víi quª h¬ng cña m×nh. Ngêi b¸c bÊt ®¾c dÜ ph¶i nu«i em vµ dÜ nhiªn - «ng ta ®èi xö víi em ch¼ng ra g×. H·y nhí l¹i xem, khi c¸c b¹n s¸u tuæi, c¸c b¹n ®îc bè mÑ ch¨m sãc nh thÕ nµo? H¼n lµ c¸c b¹n kh«ng bao giê ph¶i thui thñi ngåi ¨n mét m×nh trong xã bÕp, kh«ng bao giê ph¶i tù t¾m giÆt…, ®óng kh«ng? VËy mµ em bÐ Êy ®· ph¶i tù m×nh lo liÖu tÊt c¶! ¡n mét m×nh, ngñ mét m×nh, h»ng ngµy ph¶i tù m×nh ra suèi t¾m giÆt. Lóc nµo, em còng chØ cã mét m×nh. Kh«ng ai trong lµng muèn trß chuyÖn víi em, hä xa l¸nh em nh xa l¸nh mét con vËt ®¸ng sî. Hä sî sÏ bÞ l©y nhiÔm c¨n bÖnh khñng khiÕp ®ã. ThÕ lµ chiÒu chiÒu, em l¹i thÈn th¬, th¬ thÈn ch¬i mét m×nh bªn mé mÑ, mé cha… C©u chuyÖn cña c« ®· khiÕn t«i hÕt søc xóc ®éng. Vµ t«i ®· khãc. Cuéc sèng cña t«i qu¸ h¹nh phóc: cã ®Çy ®ñ mÑ cha, b¹n bÌ, ®îc häc ë mét trêng danh tiÕng. ThÕ giíi xung quanh kh«ng ph¶i toµn mµu hång, t«i biÕt rÊt râ ®iÒu ®ã. Nhng t«i nµo cã ngê l¹i cã nh÷ng sè phËn khèn khæ ®Õn nh vËy. Vµ t«i kh«ng thÓ quªn lêi nh¾n nhñ cña c« gi¸o sau giê häc ®ã: “Trong mçi chóng ta ®Òu cã mét phÇn con vµ mét phÇn ngêi. ChÝnh phÇn ngêi míi lµ phÇn ph©n biÖt chóng ta víi c¸c loµi ®éng vËt. PhÇn ngêi sÏ th¾ng thÕ khi chóng ta sèng ®Ñp, biÕt c¶m th«ng, yªu th¬ng, lµm viÖc thiÖn… H¹nh phóc sÏ kh«ng bao giê trän vÑn khi ta chØ nghÜ ®Õn b¶n th©n m×nh. H·y cói xuèng nçi ®au khæ cña nh÷ng kiÕp ngêi bÊt h¹nh quanh m×nh, gióp hä ®øng v÷ng trong cuéc ®êi…”. Sau buæi häc ®ã, t«i ®· suy nghÜ rÊt nhiÒu. M×nh ®· lµm ®îc g× ®Ó gióp nh÷ng con ngêi bÊt h¹nh kia? Kh«ng, t«i ch¼ng lµm ®îc g× c¶! ChØ xãt th¬ng kh«ng th«i lµ cha ®ñ, cßn cÇn ph¶i hµnh ®éng. Nhng hµnh ®éng nh thÕ nµo? §¬n gi¶n th«i, chØ cÇn b¾t ®Çu tõ nh÷ng viÖc lµm rÊt 17 nhá nh mua vµi gãi t¨m cho ngêi khiÕm thÞ, ®ãng gãp quÇn ¸o, s¸ch vë… cho nh÷ng trÎ em vïng bÞ thiªn tai lò lôt hoÆc trÎ em ë vïng s©u vïng xa, bít ®i mét vµi kho¶n chi tiªu xa xØ kh«ng cÇn thiÕt… Vµ c« ¬i, c« gi¸o cña con ¬i, cho con ®îc c¶m ¬n c«, c¶m ¬n rÊt nhiÒu vÒ bµi häc gi¶n dÞ mµ v« cïng s©u s¾c h«m nµo… (Lª Minh Trang, líp 11 CE, n¨m häc 2008-2009, trêng THPT Hµ Néi – Amsterdam) Cho vµ nhËn Thø ba võa råi, t«i vÒ nhµ trong t©m tr¹ng v« cïng h¸o høc, n«n nao. Ch¶ lµ tiÕt v¨n h«m ®ã, c« gi¸o giao cho líp mét ®Ò v¨n tù sù, kÓ l¹i mét tiÕt häc mµ theo em lµ lÝ thó vµ c¶m ®éng nhÊt. T«i võa ®¹p xe võa miªn man nghÜ ngîi, dßng kÝ øc nh mét c¬n giã nhÑ thæi vÒ trong t«i bao h×nh ¶nh th©n th¬ng. Nµo lµ thÇy Phíc d¹y Ho¸ n¨m líp 10 khi nãi vÒ thÕ hÖ trÎ ®· gäi ®ã lµ thÕ hÖ CO 2 – tr¬, v« c¶m tríc cuéc ®êi. Hay c« Quyªn d¹y m«n GDCD líp 9 ®· mang ®Õn cho chóng t«i nh÷ng giê häc vui vÎ, ®Çy ¾p tiÕng cêi. Råi c« YÕn d¹y v¨n ®· tËn t×nh chØ b¶o chóng t«i tríc mçi k× thi quan träng. Vµ cßn rÊt nhiÒu nh÷ng thÇy, c« gi¸o tËn tuþ ®· d×u d¾t chóng t«i bíc qua tõng c¸nh cöa tri thøc trong suèt mêi n¨m qua. VÒ nhµ, ngåi tríc trang giÊy tr¾ng, t«i bçng c¶m thÊy h¬i run v× l©u råi kh«ng viÕt v¨n tù sù - mét kiÓu v¨n quen thuéc tõ håi häc cÊp 2; nhng khi lªn häc cÊp 3, chóng t«i thêng viÕt v¨n nghÞ luËn. V¶ l¹i ®©y lµ mét ®Ò v¨n rÊt khã viÕt cho hay v× c¶m xóc th× dåi dµo ®Êy, nhng kÓ l¹i cã khi v« cïng nh¹t nhÏo. H¬n n÷a, ngµy mai l¹i cã bµi kiÓm tra lÝ, thÕ lµ t«i ®µnh tÆc lìi g¸c bµi v¨n l¹i mét bªn, l«i s¸ch lÝ ra häc. H«m sau t«i ®Õn líp víi mét bé d¹ng uÓ o¶i. Buæi häc kh«ng chØ cã hai tiÕt lÝ ph¶i kiÓm tra, mµ cßn cã c¶ hai tiÕt to¸n h×nh mµ t«i thêng gäi chÖch ra lµ “o¸n” v× t«i o¸n nã l¾m. C¸c c«ng thøc th× r¾c rèi, bao nhiªu c¸ch chøng minh, bao nhiªu d¹ng bµi, cµng häc cµng thÊy sî. Cha hÕt, tiÕt ®Çu l¹i lµ tiÕt C«ng nghÖ – VÏ kÜ thuËt ch¸n ng¾t. “Reeng reeng..” – chu«ng b¸o vµo tiÕt vang lªn. C« gi¸o bíc vµo líp vµ viÕt tªn bµi häc lªn b¶ng. May thay, h«m nay vÉn lµ thùc hµnh, chØ cÇn vÏ h×nh vµo vë. T«i nghÜ lµ c« sÏ kh«ng kiÓm tra vë v× thõa biÕt chóng t«i vÏ còng ch¼ng ra g×. ThÕ lµ nh thêng lÖ, t«i l«i s¸ch vë c¸c tiÕt sau, tøc lµ m«n lÝ vµ m«n “o¸n” ra häc. NhiÒu b¹n còng lµm viÖc riªng vµ nãi chuyÖn ån µo. C« kh«ng nh¾c nhë g× vÒ kØ luËt trËt tù, mµ l¹i ®Æt mét c©u hái vµ nãi rµnh rät cho c¶ líp nghe râ: “C¸c em cã thÓ cho mäi ngêi xung quanh nh÷ng g×?”. C¶ líp bçng im bÆt, hai m¬i ba cÆp m¾t ®æ dån lªn nh×n c« ®Çy vÎ ng¹c nhiªn. C« mØm cêi, nh×n xuèng chç mÊy ®øa võa nãi chuyÖn rµo rµo giê ®ang lÆng ph¾c, nãi tiÕp: “C« biÕt bµi thùc hµnh vÏ h«m nay lµ mét bµi khã, v× vËy c« kh«ng yªu cÇu c¸c em vÏ vµo giÊy ®Ó nép mµ chØ cÇn vÏ vµo vë; nhng h×nh nh ®ã vÉn lµ yªu cÇu vît qu¸ kh¶ n¨ng cña c¸c em th× ph¶i?”. C« hái cø nh kh¼ng ®Þnh mét ®iÒu mµ c« ®· biÕt. Råi c« hái tiÕp: “ThÕ trong mét tiÕt trèng, c¸c em thêng lµm g×?’. LÇn nµy th× c¶ líp nhao nhao, tranh nhau tr¶ lêi. §øa th× h« lªn lµ “bu«n da lª”, ®øa th× b¶o lµm bµi tËp cho tiÕt sau (nh t«i ch¼ng h¹n), l¹i cã ®øa d¸m nãi lµ “¨n quµ” míi ghª! Riªng t«i th× vÉn c¾m cói tÝnh to¸n víi c¸i bµi tËp lÝ hãc bóa trong s¸ch gi¸o khoa. §îi c¸c b¹n yªn lÆng, c« míi thong th¶ nãi: “§óng, c¸c em cã thÓ lµm rÊt nhiÒu viÖc cïng víi b¹n bÌ khi cã mét tiÕt trèng, lµm bµi tËp th× dÔ hái nhau, nãi chuyÖn th× dÔ ®îc chia sΔ. Chµ, t«i võa lµm bµi tËp võa vÓnh tai nghe, nghÜ: “C« muèn dÉn d¾t chóng t«i tíi c¸i g× ®©y nhØ?”. “C¸c em ®ang häc líp 11 ph¶i kh«ng? H¬n mét n¨m n÷a lµ c¸c em sÏ chia tay nhau, vËy c¸c em cã thÓ cho nhau nh÷ng g×?”. L¹i thªm mét c©u hái n÷a khiÕn c¶ líp s«i ®éng víi nh÷ng c©u tr¶ lêi. §øa b¶o “tiÒn”, ®øa nãi “t×nh c¶m”, ®øa nhai l¹i “®å ¨n” vµ cã ®øa kh¼ng ®Þnh “tri thøc”. C« tñm tØm, lÊy phÊn viÕt c¸c “®¸p ¸n” trªn lªn b¶ng, råi khoanh trßn “t×nh c¶m” vµ “tri thøc”, sau ®ã l¹i nèi chóng víi nhau vµ hái: “Chóng sÏ thµnh c¸i g×, c¸c em?’. C¶ líp ®¨m chiªu suy nghÜ. T«i còng bu«ng bót, b¨n kho¨n tù hái: “Cã thÓ thµnh c¸i g× ®îc nhØ?”. Bªn c¹nh t«i, Hoa “gÊu” còng ®ang nhÝu mµy nh¨n tr¸n cã vÎ suy nghÜ d÷ déi l¾m. Im lÆng håi l©u mµ kh«ng cã ai tr¶ lêi, c« míi nãi: “ThÕ nµy nhÐ, nÕu c¸c em cã tri thøc nhng l¹i kh«ng cã t×nh c¶m th× c« ch¾c c¸c em sÏ ch¼ng muèn chia sÎ víi ai ®iÒu g×; nhng nÕu c¸c em cã t×nh c¶m nhng l¹i thiÕu tri thøc th× cã muèn chia sÎ còng ch¼ng chia sÎ ®îc. V× thÕ hai c¸i nµy céng l¹i sÏ thµnh kinh nghiÖm, mµ muèn cã kinh nghiÖm th× ph¶i häc tËp vµ rÌn luyÖn suèt ®êi, c¸c em ¹. C« cã mét phÐp tÝnh ®¬n gi¶n thÕ nµy: gi¶ sö mçi em cã hai kinh nghiÖm muèn chia sÎ, líp cã hai m¬i ba ngêi, tøc lµ hai nh©n hai m¬i ba thµnh bèn m¬i s¸u kinh nghiÖm thó vÞ. Khi ta cho ®i cã hai mµ nhËn l¹i tíi bèn m¬i t th× cã l·i kh«ng?”. µ, giê th× t«i ®· hiÓu ra “ý ®å” cña c«, c« ®· dÉn d¾t chóng t«i ®i mét “chÆng ®êng” ®Ó ®Õn ®îc víi mét ch©n lÝ thËt gi¶n dÞ vÒ sù “cho vµ nhËn”! §ã ch¼ng ph¶i lµ mét tiÕt häc lÝ thó vµ c¶m ®éng hay sao? Vµ ngay lËp tøc trong ®Çu t«i ®· “nh¸p” xong bµi v¨n tù sù… (Ph¹m ThÞ Thiªn H¬ng, líp 11 Trung, n¨m häc 2008-2009, trêng THPT Hµ Néi – Amsterdam) Chóng em cã ý kiÕn 18 D¹y v¨n, häc v¨n trong nhµ trêng “lµ ®iÒu mµ tõ tríc ®Õn giê ngêi ta ®· nãi ®i nãi l¹i c¶ tr¨m ngh×n lÇn råi, nhng l¹i lµ nh÷ng ®iÒu thØnh tho¶ng ta cÇn lÆp l¹i mµ kh«ng bao giê cã thÓ gäi r»ng thõa”. … Theo mét cuèn Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th× “d¹y” lµ “truyÒn l¹i tri thøc hoÆc kÜ n¨ng mét c¸ch hÖ thèng vµ cã ph¬ng ph¸p”. Theo em, ®©y chÝnh lµ c¸i thiÕu cña viÖc d¹y v¨n, häc v¨n trong nhµ trêng hiÖn nay. B¾t ®Çu vµo cÊp 2, chóng em ®îc tiÕp xóc víi v¨n häc d©n gian (truyÒn miÖng) lµ thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch… Nhng chØ sau mét thêi gian ng¾n, khi mµ chóng em cha kÞp thÊm ®îc c¸i hay c¸i ®Ñp cña v¨n häc d©n gian th× chóng em ®· ph¶i “hoµ nhËp” ngay vµo kh«ng khÝ chiÕn ®Êu cña c¸c t¸c phÈm hiÖn ®¹i nh cña l·nh tô Hå ChÝ Minh hay nhµ th¬ c¸ch m¹ng Tè H÷u. Råi cha ®Çy mét th¸ng sau, l¹i nh¶y sang v¨n häc níc ngoµi víi N÷ Oa v¸ trêi, M©y vµ sãng. Cã qu¸ «m ®åm kh«ng, khi chØ trong mét häc k× n¨m líp 6, chóng em ph¶i häc tõ v¨n häc d©n gian ®Õn v¨n häc ViÖt Nam sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 vµ c¶ v¨n häc níc ngoµi? Cã lÏ c¸c t¸c gi¶ lµm ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa còng biÕt ®iÒu ®ã nªn c¸c t¸c phÈm ®îc coi lµ quan träng ®îc lÆp l¹i ë ch¬ng tr×nh v¨n häc cÊp 3. NghÜa lµ lªn líp 10, chóng em häc l¹i nh÷ng c¸i mµ m×nh ®· biÕt råi, nhng lµ biÕt mét c¸nh hêi hît, lo¸ng tho¸ng, ch¼ng cã Ên tîng g×. Nh÷ng giê häc v¨n thËt lµ buån tÎ, nhµm ch¸n. §ã lµ cha kÓ, mçi tuÇn cã bèn tiÕt Ng÷ v¨n, mçi tiÕt 45 phót mµ häc tíi ba ph©n m«n: v¨n häc, tiÕng ViÖt, tËp lµm v¨n. Cùc ch¼ng ®·, c¸c thÇy, c« gi¸o ®µnh ph¶i ch¹y ®ua víi thêi gian vµ ch¬ng tr×nh b»ng ph¬ng ph¸p ®äc – chÐp! Mét thÇy gi¸o d¹y m«n sö ®· nãi vui: “ThÇy trß ta ®îc cÊp mét chiÕc phi c¬ ph¶n lùc ®Ó lít qua nh÷ng sù kiÖn lÞch sö diÔn ra tíi c¶ ngµn n¨m chØ trong… 45 phót!”. HËu qu¶ lµ, häc sinh häc qua loa, hiÓu s¬ sµi, thuéc vÑt. Vµ thÕ lµ c¸c lo¹i “bµi v¨n mÉu” còng trë thµnh mét “gi¶i ph¸p” h÷u hiÖu. Chao «i, ®äc – chÐp vµ chÐp bµi v¨n mÉu th× cßn g× lµ c¶m xóc v¨n ch¬ng n÷a ®©y?! LÝ do khiÕn chóng em ph¶i häc nh vËy th× ai còng biÕt: häc ®Ó thi tèt nghiÖp THPT vµ thi §H. V× thÕ mµ bµi v¨n duy nhÊt ®îc ®iÓm 10 trong mét k× thi §H cña b¹n H.T.N lµ bµi “cãp” trong v¨n mÉu líp 12. ChÝnh v× d¹y vµ häc nh “cìi phi c¬ ph¶n lùc” mµ “mïi sÇu riªng xø miÖt vên Nam Bé” trong V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc cña thÇy §å ChiÓu ®· cha kÞp ngÊm vµo mét b¹n n÷ “giái v¨n” NguyÔn Phi Thanh. Cã ngêi nãi r»ng: “Quan niÖm vÒ ®¹o ®øc trong cuéc sèng h«m nay ®ang thay ®æi tõng ngµy, tõng giê; nhng quan niÖm vÒ ®¹o ®øc trong v¨n häc nhµ trêng th× ngµn n¨m vÉn thÕ!”. Chóng em muèn mét c¸ch häc míi, mét quan niÖm x· héi míi song hµnh vµ cïng tån t¹i víi nh÷ng quan niÖm x· héi truyÒn thèng. Ga-li-lª ®· nãi: “Dï thÕ nµo th× tr¸i ®Êt vÉn quay”, d¹y v¨n vµ häc v¨n còng vËy; tuy c¸i sù “tù quay” Êy míi chØ lµ nh÷ng ®èm löa, ch¼ng h¹n nh mét Hµ Minh Ngäc th«ng minh, tinh tÕ khi ph©n tÝch vÒ b¶n chÊt cña thµnh c«ng, mét NguyÔn ThÞ HËu víi nh÷ng trang v¨n viÕt vÒ ngêi cha thÊm ®Ém níc m¾t xãt th¬ng… … Em mong muèn cã mét ch¬ng tr×nh v¨n cËp nhËt, cã hÖ thèng; mét ph¬ng ph¸p d¹y v¨n gi¶n dÞ ®i vµo lßng ngêi… bëi v×, nh ngêi ta ®· nãi tíi c¶ ngµn lÇn r»ng: d¹y v¨n lµ d¹y lµm ngêi, häc v¨n lµ häc lµm ngêi… (Ph¹m Ph¬ng Th¶o, líp 11 Lý, n¨m häc 2008-2009, trêng THPT Hµ Néi – Amsterdam) C¸i míi trong t©m hån §èi víi häc sinh, mçi m«n häc ®Òu mang ®Õn nh÷ng ®iÒu thó vÞ nµo ®ã rÊt riªng biÖt. NÕu trong m«n ho¸ häc, sù kÕt hîp gi÷a c¸c chÊt ®Ó t¹o ra mét chÊt kh¸c lµ ®iÒu míi mÎ th× trong c¸c m«n v¨n häc hay lÞch sö, niÒm xóc ®éng thêng diÔn ra theo mét c¸ch kh¸c - ®ã lµ nh÷ng c¶m nhËn míi mÎ trong t©m hån, ®ã lµ nh÷ng c¸i míi mµ nÕu kh«ng ®îc häc v¨n, häc sö th× nã sÏ m·i m·i “ngñ yªn” trong c¸t bôi thêi gian… (NguyÔn NhËt Kh¸nh, líp 11 Trung Anh, n¨m häc 2008-2009, trêng THPT Hµ Néi – Amsterdam) Nçi ¸m ¶nh vÒ ®iÓm sè Bªn c¹nh nh÷ng niÒm vui häc v¨n, häc sinh vÉn cßn c¶m thÊy kh¸ vÊt v¶ vÒ ®iÓm sè. MÆc dï c« gi¸o d¹y v¨n ®· cè g¾ng ra nh÷ng ®Ò v¨n mang tÝnh s¸ng t¹o, ®ßi hái n¨ng lùc t duy nhiÒu h¬n lµ kh¶ n¨ng thuéc lßng; nhng ®èi víi nh÷ng häc sinh chuyªn lÝ chóng em th× mét ®iÓm v¨n cao vÉn lu«n lµ ®iÒu xa vêi. Lµm sao tho¸t khái nçi ¸m ¶nh vÒ ®iÓm sè ®Ó ®îc sèng víi nh÷ng xóc c¶m th¨ng hoa trong mét giê v¨n? Chóng em mong c¸c nhµ lµm s¸ch gi¸o khoa, c¸c thÇy c«, gi¸o d¹y v¨n h·y quan t©m ®Õn nguyÖn väng nµy cña chóng em. (NguyÔn TiÕn Thµnh, líp 11 Lý, n¨m häc 2008-2009, trêng THPT Hµ Néi – Amsterdam) Mét giê häc v¨n khã quªn “Con ¬i/Tuy th« s¬ da thÞt/Lªn ®êng/Kh«ng bao giê nhá bÐ ®îc/Nghe con…” Cã lÏ, nh÷ng c©u th¬ Êy ®· in s©u vµo t©m trÝ t«i vµ sÏ m·i m·i theo t«i trong suèt cuéc ®êi. GÇn mêi n¨m ngåi trªn ghÕ nhµ trêng, t«i ®· ®îc lµm quen víi rÊt nhiÒu t¸c phÈm v¨n häc, sè bµi th¬ t«i thuéc còng kh«ng Ýt, nhng “Nãi víi con” cña Y Ph¬ng lu«n gîi cho t«i nhiÒu xóc c¶m nhÊt, bëi lÏ, bµi th¬ Êy ®· ®i vµo lßng t«i cïng víi mét kØ niÖm, kØ niÖm vÒ mét 19 c« gi¸o ®¸ng kÝnh trong lßng tÊt c¶ chóng t«i, nh÷ng cùu häc sinh líp 9A9 trêng THCS NguyÔn Trêng Té. H«m Êy, c« bíc vµo líp muén h¬n mét chót so víi thêng lÖ. C« ngåi xuèng vµ lËt tõng trang s¸ch gi÷a sù im lÆng h¬i “bÊt b×nh thêng” cña c¶ líp. Còng ph¶i, trêi rÐt thÕ nµy, ai l¹i muèn rót tay ra khái tói ¸o Êm ®Ó ghi bµi chø? §øa nµo ®øa nÊy thu m×nh co ro, ngíc m¾t nh×n c¸i tiªu ®Ò c« viÕt trªn b¶ng: “Nãi víi con”. Hai m¬i phót ®Çu tr«i qua víi chóng t«i kh«ng kh¸c g× trËn chiÕn víi c¸i l¹nh vµ c¬n buån ngñ. H«m nay khã mµ “nh»n” ®îc hÕt bµi th¬ bëi nã ch¼ng cã vÇn ®iÖu hay h×nh ¶nh g× thËt ®Æc biÖt, ngay c¶ c©u ch÷ còng cã vÎ cha ®îc trau chuèt cho l¾m! BÊt chît, c¶ líp giËt m×nh khi nghe râ lêi yªu cÇu cña c«: “Thiªn H¬ng, ph©n tÝch cho c« khæ th¬ cuèi cña bµi th¬ nµo!”. Chóng t«i quay ngo¾t l¹i nh×n c« b¹n ngåi ë gãc líp. Thiªn H¬ng giËt véi cuèn s¸ch gi¸o khoa tõ bµn trªn råi run run ®øng dËy. Thiªn H¬ng vèn lµ mét häc sinh ch¨m chØ vµ giái giang nªn b×nh thêng ra, viÖc ph©n tÝch mét khæ th¬ theo yªu cÇu cña c« gi¸o kh«ng cã g× lµ khã. Nhng…, h«m nay…, H¬ng tíi ®©y kh«ng ph¶i ®Ó häc! H¬ng s¾p theo gia ®×nh sang níc ngoµi ®Þnh c, do ®ã viÖc H¬ng cã mÆt ë líp h«m nay gièng nh mét cuéc chia tay c¸c b¹n tríc khi rêi khái ViÖt Nam. H«m nay lµ ngµy H¬ng tíi trêng rót häc b¹, tªn H¬ng ®· ®îc xo¸ khái sæ ®iÓm líp 9A9; viÖc nµy c¸c thÇy c« ®Òu ®· biÕt, cã lÏ nµo c« gi¸o l¹i quªn? Kh«ng ®Ó líp trëng kÞp ®øng dËy gi¶i thÝch, c« nhÑ nhµng b¶o H¬ng ®äc bµi th¬. Chóng t«i nÝn thë nuèt tõng lêi H¬ng ®äc. C« tiÕp tôc c«ng viÖc nh kh«ng hÒ cã chuyÖn g× x¶y ra. Nhng cha chuÈn bÞ bµi tríc th× lµm sao H¬ng ph©n tÝch ®îc? C« bíc ®Õn gÇn H¬ng, ©n cÇn ®Æt nh÷ng c©u hái gîi ý. LÇn ®Çu tiªn chóng t«i ®îc nghe nh÷ng c¶m nhËn thËt nhÊt cña mét häc sinh tríc mét t¸c phÈm v¨n häc, nh÷ng c¶m nhËn méc m¹c, kh«ng theo bÊt k× c¸ch nãi nµo cña c¸c lo¹i s¸ch “v¨n mÉu”, “®Ó häc tèt…”, “b×nh gi¶ng v¨n”… C« ch¨m chó l¾ng nghe, kh«ng hÒ ng¾t lêi H¬ng dï chØ mét lÇn, ®«i lóc c« cßn tñm tØm cêi tríc nh÷ng ý tëng ngé nghÜnh cña H¬ng. ThÕ råi, dêng nh chóng t«i còng bÞ cuèn vµo cuéc “®èi tho¹i v¨n ch¬ng” gi÷a c« gi¸o vµ H¬ng, ®Õn møc quªn c¶ thêi gian nghØ gi÷a tiÕt. Cuéc “®èi tho¹i” kÕt thóc, H¬ng thë phµo nhÑ nhâm ngåi xuèng. Qu¶ lµ mét giê häc v¨n ngÉu høng, thó vÞ vµ bæ Ých. C« trë l¹i bµn gi¸o viªn, yªn lÆng nh×n c¶ líp, råi nãi: “C« biÕt r»ng con s¾p ®i kh¸ xa, Ýt cã c¬ héi gÆp l¹i b¹n bÌ; nhng c« muèn c¸c b¹n sÏ lu«n nhí ®Õn con nh nhí vÒ giê häc nµy… Con m·i lµ mét thµnh viªn cña tËp thÓ líp 9A9 cña n¨m häc nµy… Con h·y ®äc l¹i ®o¹n th¬ mµ xem: Con ¬i/Tuy th« s¬ da thÞt/Lªn ®êng/Kh«ng bao giê nhá bÐ ®îc/Nghe con…”. … Thêi gian nh c¸t gi÷a bµn tay, cµng n¾m chÆt l¹i cµng tuét ®i nhanh h¬n. Mét h¹t c¸t thêi gian chît ®äng l¹i tríc m¾t lÊp l¸nh - trong c¸i kho¶nh kh¾c cña h¹t c¸t thêi gian Êy, c« trß chóng t«i ngåi lÆng ®i nh×n nhau… C« ¹, c« ®· cho chóng con ®îc häc mét giê v¨n xóc ®éng kh«ng chØ v× vÎ ®Ñp cña bµi th¬, mµ cao h¬n, cßn v× mét t×nh yªu th¬ng v« bê bÕn… C¶m ¬n c« gi¸o Lª Minh Thu! Chóng con m·i nhí c«! (Tõ Hµ An, líp 10 Ph¸p 2, n¨m häc 2008-2009, trêng THPT Hµ Néi-Amsterdam) Mét giê häc vÒ m«i trêng gi÷a ®êi thêng T«i giê ®· lµ mét häc sinh THPT, nhng vÉn nhí mét ngêi thÇy ®· d¹y t«i ë bËc THCS. §ã lµ thÇy ViÖt d¹y m«n sinh häc. ThÇy ®· mang ®Õn cho chóng t«i mét ph¬ng ph¸p häc tËp míi, rÊt hiÖu qu¶ vµ thó vÞ. Líp 9P chóng t«i chØ ®îc häc thÇy n¨m líp 9. Tuy qu·ng thêi gian ®îc häc thÇy kh¸ lµ ng¾n ngñi nhng chóng t«i lu«n nhí vÒ thÇy, mét ngêi thÇy hµi híc, cëi më. Lµ mét ngêi ®am mª khoa häc vµ c«ng nghÖ, do ®ã hÇu hÕt c¸c tiÕt häc cña thÇy ®Òu ®îc thùc hiÖn ë phßng m¸y víi c¸c bµi gi¶ng ®îc thiÕt kÕ trªn phÇn mÒm Powerpoint, cßn s¸ch gi¸o khoa th× thÇy yªu cÇu chóng t«i vÒ nhµ ®äc thªm ®Ó tham kh¶o. T«i nhí nhÊt tiÕt häc vÒ m«i trêng. NÕu nh víi s¸ch gi¸o khoa, chóng t«i ph¶i häc thuéc lßng ®o¹n ghi nhí dµi nöa trang th× víi thÇy, ®ã lµ mét ®o¹n phim vÒ nhµ ho¹t ®éng m«i trêng Al Gore vµ phÇn diÔn thuyÕt cña «ng “An inconvenient truth” (Sù thËt kh«ng dÔ chÞu). T«i lÆng ngêi tríc nh÷ng h×nh ¶nh trªn phim, ®ã lµ nh÷ng c¶nh tîng ®ang x¶y ra tõng giê tõng phót víi m«i trêng, vÒ nh÷ng hËu qu¶ thiªn tai khñng khiÕp cã thÓ x¶y ra nhÊn ch×m nhiÒu lôc ®Þa. Kh«ng mét tiÕng nãi cêi nµo trong líp, ®iÒu rÊt hiÕm cã ë líp t«i. Nh÷ng h×nh ¶nh bi th¬ng, tiÕng kªu th¶m thiÕt cña c¸c loµi ®éng vËt, tiÕng ®æ r¹p cña c©y cèi… ®· t¸c ®éng m¹nh vµo ý thøc chóng t«i. Sau ®ã, thÇy cßn cho chóng t«i ®i quanh tr êng xem xÐt, ghi chÐp vÒ c¸c loµi c©y cá. Kho¶ng hai tuÇn sau, nh÷ng thíc phim do chóng t«i lµm vÒ ®Ò tµi m«i trêng ®îc c«ng bè ®¸nh dÊu sù thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña chóng t«i ®èi víi vÊn ®Ò m«i trêng. Sù thay ®æi nµy ch¾c ch¾n sÏ kh«ng cã ®îc nÕu giê häc cña chóng t«i chØ cã mét cuèn s¸ch gi¸o khoa vµ nh÷ng lêi gi¶ng kh« khan, trõu tîng cña thÇy gi¸o. ThÇy ViÖt ®· ®em ®Õn cho chóng t«i mét c¸ch häc s¸ng t¹o lµ lu«n b¸m s¸t nh÷ng thùc tÕ cña ®êi sèng ®ang diÔn ra xung quanh chóng t«i. T«i kh«ng biÕt ®ã cã ph¶i lµ mét híng ®i míi, hay cao h¬n, mét cuéc c¸ch m¹ng trong gi¸o dôc, cô thÓ lµ c¸ch m¹ng vÒ ph¬ng ph¸p 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan