Tài liệu đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung theo pháp luật việt nam từ thực tiễn thành phố hồ chí minh.

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN DŨNG ĐẤU THẦU MUA THUỐC CHỮA BỆNH TẬP TRUNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TIẾN DŨNG ĐẤU THẦU MUA THUỐC CHỮA BỆNH TẬP TRUNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật Kinh tế Mã số: 838 01 07 PGS. TS. BÙI NGUYÊN KHÁNH LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” là nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung kết quả nhiên cứu trong đề tài này là trung thực và chưa công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Các số liệu, ví dụ trích dẫn phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau, đảm bảo tính chính xác, trung thực và tin cậy. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã hoàn thành việc thanh toán các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học viện Khoa học Xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Vậy tôi viết lời cam đoan này đề nghị Học viện Khoa học Xã hội xem xét để tôi có thể được bảo vệ Luận văn. Tác giả luận văn Nguyễn Tiến Dũng MỤC LỤC MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẤU THẦU MUA THUỐC CHỮA BỆNH TẬP TRUNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY .......... 7 1.1 Khái quát về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung ...................................... 7 1.1.1 Khái niệm đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung............................................... 7 1.1.2 Đặc điểm của đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung. ...................................... 10 1.1.3 Ý nghĩa, vai trò của đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung .............................. 13 1.2 Pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung ..................................... 16 1.2.1 Khái niệm pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung. ....................... 16 1.2.2 Nội dung pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung .......................... 18 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ ĐẤU THẦU MUA THUỐC CHỮA BỆNH TẬP TRUNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ... 27 2.1 Thực trạng các quy định pháp luật về mua sắm thuốc chữa bệnh tập trung ở Việt Nam hiện nay ........................................................................................................ 27 2.1.1 Chủ thể tham gia quan hệ đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung .................... 27 2.1.2 Đối tượng đấu thầu ................................................................................................ 31 2.1.3 Hình thức và phương thức lựa chọn nhà thầu ....................................................... 31 2.1.4 Đánh giá hồ sơ dự thầu ......................................................................................... 35 2.1.5 Cách thức thực hiện............................................................................................... 39 2.1.6 Thương thảo hợp đồng .......................................................................................... 40 2.2. Thực tiễn về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung tại thành phố Hồ Chí Minh............................................................................................................................... 45 2.2.1 Nhu cầu sử dụng thuốc chữa bệnh tại thành phố Hồ Chí Minh ............................ 45 2.2.2. Thực tiễn thực thi pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung tại thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................................................... 47 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ ĐẤU THẦU TRONG MUA THUỐC CHỮA BỆNH TẬP TRUNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY .................................................................................................................... 57 3.1 Phương hướng hoàn thiện ..................................................................................... 57 3.1.1. Hoàn thiện pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung cần đặt trong xu hướng hội nhập quốc tế, thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0................................... 58 3.1.2. Hoàn thiện pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung hướng tới sự đồng bộ, hài hóa pháp luật kinh tế nói chung ................................................................ 59 3.1.3. Hoàn thiện pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung phải đảm bảo minh bạch và hiệu quả.................................................................................................... 60 3.1.4. Hoàn thiện pháp luật về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, các nhà đầu tư ........................................... 61 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về đấu thầu trong mua thuốc chữa bệnh tập trung ở Việt Nam hiện nay .......................................................................................... 63 3.2.1. Hoàn thiện, bảo đảm hài hòa và thống nhất giữa các quy định pháp luật đấu thầu và luật chuyên ngành đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung .................................... 63 3.2.2. Xây dựng hệ thống cung cấp thông tin đấu thầu, trung tâm đào tạo cán bộ làm công tác đấu thầu chất lượng cao ................................................................................... 65 3.2.3. Nâng cao chất lượng công tác lập và thẩm định dự án và quản lý công tác đấu thầu ................................................................................................................................. 65 3.2.4. Nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát công tác đấu thầu ............................................................... 66 3.2.5. Kiên quyết giải quyết triệt để những hành vi tiêu cực, vi phạm pháp luật về đầu tư mua sắm, đấu thầu...................................................................................................... 67 KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................... 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT HSDT: Hồ sơ dự thầu HSMT: Hồ sơ mời thầu UBND: Ủy ban nhân dân BHYT: Bảo hiểm y tế TCB: Thuốc chữa bệnh MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sức khỏe là vàng, có sức khỏe là có tất cả, hẳn chúng ta ai cũng biết giá trị của sức khỏe, ai cũng mong muốn mình được khỏe mạnh. Vì vậy công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân rất được Đảng và Nhà nước chú trọng, quan tâm. TCB có một vai trò rất quan trọng trong việc chăm sóc và bảo vê ̣sức khỏe nhân dân. Cũng như tình hình thực tế tại nhiều nước đang phát triển, chi phí cho TCB ở Việt Nam luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí y tế nói chung và chi phí khám chữa bệnh nói riêng. Thời gian qua, Bộ Y tế đã dành kinh phí rất lớn để xây dựng và hoàn thiện các cơ sở khám, chữa bệnh khắp đất nước từ các bệnh viện Trung ương cho đến địa phương, trong đó việc đầu tư cho TCB chiếm tỷ lệ lớn trong nguồn kinh phí của Nhà nước dành cho phát triển ngành y tế. Tuy nhiên, TCB là một loại hàng hóa đặc biệt, tác động trực tiếp tới sức khỏe, tính mạng con người nên để mua được TCB phù hợp với từng cơ sở khám, chữa bệnh là một bài toán khó cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách về y tế trong bối cảnh hiện nay. Luật đấu thầu 2013 được ban hành và có hiệu lực giúp cho việc đấu thầu mua sắm hàng hóa trở nên thuận tiện, tiết kiệm và có hiệu quả cao, mang đến lợi ích cho cả bên chủ đầu tư và nhà thầu. Việc đấu thầu mua sắm TCB để chăm sóc sức khỏe cho nhân dân cũng không nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của Luật đấu thầu 2013 khi chủ đầu tư là các bệnh viện, trung tâm y tế có sử dụng nguồn kinh phí của Nhà nước. Để làm rõ hơn thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về đấu thầu mua sắm hàng hóa nói chung và TCB nói riêng có điểm gì giống và khác nhau? Làm sao để có một giải pháp tối ưu giúp cơ sở khám chữa bệnh có thể mua được thuốc tốt để điều trị cho bệnh nhân nhưng vẫn tiết kiệm, đảm bảo tính hiệu quả? Những thách thức nào đặt ra đối với thực tiễn áp dụng pháp luật về đấu thầu mua sắm TCB nói chung và đấu thầu mua sắm TCB tập trung nói riêng? 1 Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, người viết chọn đề tài “Đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” để làm luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Những quy định của pháp luật về đấu thầu mua sắm hàng hóa đã có từ lâu. Trước đây cũng đã có những bài báo, công trình nghiên cứu viết về vấn đề này như: - Phạm Lương Sơn (2012), “Nghiên cứu thực trạng đấu thầu mua thuốc BHYT cho các cơ sở khám, chữa bệnh công lập ở Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Dược học, Trường Đại học Dược Hà Nội; [18] - Nguyễn Thị Hiệp (2017), “Đấu thầu mua sắm hàng hóa theo phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ theo pháp luật Việt Nam từ thực tiễn ngành khí tượng thủy văn”, Luận văn Thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội; [17] - Nguyễn Thị Hương Giang (2017), “Trình tự thủ tục đấu thầu mua sắm hàng hóa theo pháp luật về đấu thầu từ thực tiễn các đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội; [15] - Cao Thị Lê Thương (2018), “Bảo đảm dự thầu trong đấu thầu mua sắm hàng hóa theo pháp luật Việt Nam hiện nay”, Viện Nhà nước và pháp luật – Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam; [19] - Nguyễn Sơn Hà (2019). “Đấu thầu mua sắm hàng hóa theo phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ theo pháp luật đấu thầu ở Việt Nam” Luận văn Thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội; [16] Tuy nhiên, qua tìm hiểu và nghiên cứu, tác giả nhận thấy: Thứ nhất, trước đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu và công bố về lĩnh vực pháp luật đấu thầu mua sắm hàng hóa nói chung nhưng công trình nghiên cứu khoa học chuyên sâu về pháp luật đấu thầu mua TCB tập trung chưa thấy được công bố. Thứ hai, khi đề cập đến việc đầu tư mua TCB, có nhiều bài báo viết về công tác mua sắm thuốc tại các cơ sở khám, chữa bệnh trong nước nhưng phần lớn chỉ nói tới 2 việc đấu thầu riêng lẻ của các cơ sở khám chữa bệnh hoặc nếu có nói tới đấu thầu tập trung thì cũng chỉ dừng lại ở các nội dung: liệt kê những tồn tại, lãng phí mua sắm; hiệu quả sử dụng TCB sau đầu tư… Kể từ khi Luật đấu thầu năm 2013 có hiệu lực thi hành đã cập nhật thêm nhiều quy định mới hơn so với Luật đấu thầu năm 2005, việc cập nhật những vấn đề mới nhằm tạo ra môi trường công khai, minh bạch, cạnh tranh công bằng trong hoạt động đấu thầu, điều này góp phần vào việc hoàn thiện hệ thống các quy định của pháp luật về mua sắm có sử dụng vốn của nhà nước, như: các phương thức lựa chọn nhà thầu, một số quy định pháp luật nhằm hạn chế những tiêu cực, bất cập trong quá trình đấu thầu mua sắm hàng hóa, thương thảo hợp đồng… Đây cũng là vấn đề người viết muốn mổ xẻ, phân tích kỹ hơn trong luận văn của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của Luân văn là nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về đấu thầu mua TCB tập trung; phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thực thi pháp luật về đấu thầu mua TCB tập trung ở Việt Nam hiện nay; qua đó kiến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về đấu thầu mua TCB tập trung ở Việt Nam trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ của đề tài được xác định bao gồm: - Nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về đấu thầu mua TCB tập trung; - Phân tích thực trạng pháp luật về đấu thầu mua TCB tập trung ở Việt Nam hiện nay; - Phân tích, đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật về đấu thầu mua TCB tập trung ở Việt Nam hiện nay; 3 - Đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm mục đích hoàn thiện các quy định của pháp luật về đấu thầu mua TCB tập trung ở Việt Nam trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận, các quy định pháp luật và thực tiễn thực thi các quy định pháp luật về đấu thầu mua sắm TCB tập trung. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Thứ nhất, luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích các phương diện pháp lý, cơ sở lý luận, thực tiễn áp dụng trong thời gian qua và nội dung các quy định của pháp luật về đấu thầu mua sắm TCB tập trung ở Việt Nam nói chung, TP Hồ Chí Minh nói riêng có sử dụng kinh phí Nhà nước. Thứ hai, luận văn đề xuất những phương hướng, giải pháp cụ thể nhằm bổ sung và hoàn thiện các quy định của pháp luật về hoạt động đấu thầu mua sắm TCB tập trung tại Việt Nam với mục đích tiết kiệm, mang lại hiệu quả cao nhất. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở của phương pháp luận là phép biện chứng duy vật, cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước để phân tích, đánh giá nhằm làm rõ những vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Người viết đã sử dụng các phương pháp chủ yếu trong nghiên cứu khoa học nói chung và nghiên cứu về khoa học pháp lý nói riêng để thực hiện và hoàn thành luận văn, như: phương pháp so sánh, phương pháp phân tích – tổng hợp, phương pháp thống kê – đối chiếu và một số phương pháp khác để làm sáng tỏ các vấn đề đưa ra. 4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn đưa ra những luận cứ dựa trên các căn cứ khoa học pháp lý và phân tích thực tiễn, qua đó người viết kiến nghị một số phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về đấu thầu nói chung và đấu thầu mua sắm TCB tập trung nói riêng, giúp cho hoạt động đấu thầu mua sắm TCB tập trung ở Việt Nam mang lại hiệu quả cao. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kể từ khi Luật đấu thầu năm 2013 được Quốc hội thông qua đã thay đổi, bổ sung nhiều nội dung mới so với Luật đấu thầu trước đó, đã khắc phục được một số vấn đề bất cập. Mặc dù vậy, tác giả thấy cũng cần làm sáng tỏ thêm một số vấn đề như: Một là, những căn cứ để lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu mua sắm hàng hóa, trong đó có TCB còn nhiều điểm chưa phù hợp. Hai là, những biểu mẫu dùng để xây dựng HSMT mua sắm hàng hóa được Bộ Kế hoạch đầu tư quy định, có nhiều chổ còn mang tính chung chung chưa rõ ràng, từ đó tạo ra kẽ hở để bên mời thầu, nhà thầu bắt tay với nhau đưa ra những “tiêu chí phụ” hoặc những đặc tính độc lạ mà chỉ một số nhà thầu thõa mãn nhằm hạn chế tính cạnh tranh trong hoạt động đấu thầu. Ba là, pháp luật quy định chủ đầu tư thành lập các Tổ chuyên gia trong đấu thầu như: xây dựng kế hoạch đấu thầu, lập HSMT, thẩm định HSMT, thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu…với các tiêu chí chỉ có tính chất định tính, phần nhiều mang tính hình thức, đã từng có các trường hợp mà thành viên Tổ chuyên gia đứng về phía chủ đầu tư hoặc bên nhà thầu, qua đó làm xuất hiện tiêu cực trong hoạt động đấu thầu. Bốn là, TCB có thể coi là loại hàng hóa đặc thù tại vì nó tác động trực tiếp lên sức khỏe, tính mạng, đời sống của con người nhưng lại sử dụng những biểu mẫu chung do Bộ Kế hoạch và Đầu tư quy định cho hoạt động đấu thầu mua sắm hàng hóa nên đã gây ra những khó khan nhất định cho nhà đầu tư, bên mời thầu khi áp dụng. 5 7. Kết cấu của luận văn Kết cấu của luận văn bao gồm: phần mở đầu, chương 1, chương 2, chương 3, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, trong đó: Chương 1. Những vấn đề lý luận về đấu thầu mua TCB tập trung theo pháp luật Việt Nam hiện nay. Chương 2. Thực trạng pháp luật về đấu thầu mua TCB tập trung từ thực tiễn tại Tp Hồ Chí Minh. Chương 3. Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về đấu thầu trong mua TCB tập trung ở Việt Nam hiện nay. 6 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẤU THẦU MUA THUỐC CHỮA BỆNH TẬP TRUNG THEO PHÁP LUẬT 1.1. Khái quát về đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung 1.1.1 Khái niệm đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung Thuật ngữ “Procurement” được giải thích trong Quy định mẫu về đấu thầu mua sắm hàng hóa của Liên Hợp quốc (UNCITRIAL) có nghĩa là sự giành được hàng hóa, công trình hoặc dịch vụ nào đó (Điều 2, khoản a). Qua đó, hàng hóa ở đây có thể hiểu là: “Tất cả các vật thể mô tả được bao gồm cả nguyên vật liệu thô, sản phẩm, các thiết bị, các vật thể định hình hoặc dưới dạng lỏng, điện và dịch vụ phụ đi kèm hàng hóa nhưng có giá trị thấp hơn hàng hóa (bao gồm: các loại hàng hóa khác theo quy định của từng nước)” (Điều 2, khoản c)[21] . Trong Từ điển tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ biên soạn năm 1998) diễn tả hoạt động “đấu thầu” được hiểu là việc “đọ công khai, ai nhận làm, nhận bán với điều kiện tốt nhất thì được giao cho làm hoặc được bán hàng”. Ngân hàng thế giới WB thì quy định các từ “bid” và “tender” (trong tiếng Anh) cùng có nghĩa giống nhau đó là “đấu thầu" [20]. Hiểu một cách chung thì đấu thầu mua sắm hàng hóa là hoạt động chọn lựa nhà thầu, đơn vị cung cấp đáp ứng đủ điều kiện, tiêu chuẩn của bên mời thầu để tiến hành ký kết và thực hiện hợp đồng mua sắm hàng hóa đó dựa trên cơ sở bảo đảm tính công khai, minh bạch, cạnh tranh công bằng và đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất . Đó cũng là phương pháp mà các nhà làm luật tiếp cận trong Luật đấu thầu số 43/2013/QH12 ngày 26 tháng 11 năm 2013 của Việt Nam (Điều 4, khoản 12). Từ đây, có thể khẳng định là, hoạt động đấu thầu mua sắm hàng hóa cùng với những quy định pháp luật chặt chẽ của nó là điều hết sức cần thiết và đã mang lại nhiều lợi ích cho nhà thầu, chủ đầu tư, nhà tài trợ và Chính phủ của quốc gia được hưởng lợi. Trong lời nói đầu Quy định mẫu về đấu thầu mua sắm hàng hóa của Liên Hợp quốc (UNCITRIAL) 7 viết về mục đích, vai trò của luật đấu thầu mua sắm hàng hóa cũng đã khẳng định rõ ràng: - Tăng cường cao nhất tính kinh tế và hiệu quả của hoạt động đấu thầu - Khuyến khích các đối tác, nhà thầu, nhà cung cấp không phụ thuộc vào quốc tịch tham gia quy trình mua sắm, từ đó phát triển thương mại quốc tế. - Tăng cường tính cạnh tranh giữa các nhà thầu - Đối xử công bằng với tất cả các nhà thầu - Tăng cường sự công khai, minh bạch, liêm chính, cạnh tranh công bằng và đạt được niềm tin của người dân - Đảm bảo sự rõ ràng, minh bạch của các khâu liên quan trong quá trình mua sắm. Cùng với sự phát triển và yêu cầu minh bạch của nền kinh tế thị trường, đấu thầu ngày càng trở thành biện pháp, phương thức và công cụ hữu hiệu được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới. Lúc đầu các quy định về đấu thầu chỉ đơn giản là: công khai và cạnh tranh. Khi được áp dụng vào thực tế thì đòi hỏi những quy định đó phải rõ ràng, đầy đủ, không những dừng lại ở các quy chế, quy định mang tính chất tạm thời mà bắt buộc cần phải có một hệ thống pháp lý chặt chẽ. Điều đó là rất quan trọng, cần thiết và phù hợp với những quy luật của xã hội phát triển theo nền kinh tế hàng hóa thị trường. Qua đó, có thể khẳng định là, hoạt động đấu thầu có mục đích, vai trò bảo đảm bốn nội dung: hiệu quả - cạnh tranh - công bằng - minh bạch. Ngày nay khi xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu mua sắm công ngày càng lớn nguy cơ thất thoát trong quá trình mua sắm công ngày càng gia tăng vì lĩnh vực hay ngành nghề nào cũng cần mua sắm công. Hoạt động mua sắm công chiếm tỷ lệ lớn, nhất là ở các nước đang phát triển. Trong quá trình tổ chức thực hiện đấu thầu mua sắm công, đang có sự kết hợp giữa hai mô hình là mua sắm tập trung (đối với các loại tài sản có số lượng mua sắm nhiều, tổng giá trị lớn và có yêu cầu được trang bị đồng bộ, hiện đại); mua sắm phân 8 tán (đối với các loại tài sản, hàng hóa có số lượng mua sắm ít, tổng giá trị nhỏ). Tuy nhiên, ở bối cảnh nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn, yêu cầu thắt chặt chi tiêu công gắn với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí đang được đặt ra, việc hoàn thiện cơ chế mua sắm tập trung và mở rộng phạm vi áp dụng là hết sức cần thiết, phù hợp với xu hướng chung của nhiều quốc gia hiện nay. Đấu thầu mua TCB tập trung được hiểu là cách tổ chức đấu thầu công khai rộng rãi để lựa chọn nhà thầu cung cấp TCB thông qua đơn vị mua sắm tập trung của ngành y tế với mục đích cuối cùng là nhằm giảm chi phí, thời gian, đầu mối trong quá trình tổ chức đấu thầu, tăng cường tính chuyên nghiệp trong đấu thầu, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế. Đấu thầu mua sắm TCB tập trung được áp dụng trong trường hợp chủ đầu tư có nhu cầu mua TCB với số lượng lớn, quy cách và tính chất tương tự ở một hoặc một số cơ sở khám chữa bệnh. Đấu thầu mua sắm tập trung có thể được thực hiện dựa theo một trong hai cách như sau: (i) Đơn vị mua sắm tập trung ngành y tế tập hợp nhu cầu mua sắm, tiến hành lựa chọn nhà thầu là các công ty dược, trực tiếp ký hợp đồng với nhà thầu được lựa chọn cung cấp TCB; (ii) Đơn vị mua sắm tập trung ngành y tế tập hợp nhu cầu mua sắm, tiến hành lựa chọn nhà thầu là các công ty dược, ký văn bản thỏa thuận khung với một hoặc nhiều nhà thầu được lựa chọn làm căn cứ cơ sở để các đơn vị, bệnh viện có nhu cầu mua sắm trực tiếp ký hợp đồng với nhà thầu được lựa chọn để cung cấp TCB. Đơn vị mua sắm tập trung căn cứ vào cơ sở nhiệm vụ được giao hoặc hợp đồng ký với các cơ sở khám chữa bệnh có nhu cầu mua sắm để lựa chọn nhà thầu. Như vậy, với cách hiểu ở trên, đấu thầu tập trung không phải là tập trung việc mua sắm TCB vào một đầu mối sau đó cấp phát cho các đơn vị sử dụng mà đấu thầu TCB tập trung, trước hết là tạo ra một thiết chế để tổng hợp, rà soát nhu cầu sử dụng thuốc của các cơ quan, bệnh viện đảm bảo hợp lý, tiết kiệm; trên cơ sở đó lựa chọn các nhà cung cấp thuốc có chất lượng và giá cả hợp lý nhất làm cơ sở cho các cơ sở khám 9 chữa bệnh ký hợp đồng mua sắm với các nhà cung cấp được lựa chọn; cơ quan mua sắm tập trung cũng là cơ quan tư vấn, hỗ trợ, có vai trò cụ thể hóa các quy định của Nhà nước vào việc mua sắm đối với từng loại TCB để cho các cơ sở khám chữa bệnh tổ chức thực hiện được thuận lợi, dễ dàng. Đấu thầu mua TCB tập trung còn là hoạt động tham mưu, hỗ trợ cho Chính phủ, UBND cấp tỉnh trong việc thực hiện các chức năng quản lý chi tiêu mua sắm công và quản lý tài sản nhà nước, đồng thời tư vấn, hỗ trợ cho các cơ quan, bệnh viện thực hiện việc mua sắm theo đúng quy trình, quy định của Nhà nước một cách tiết kiệm và hiệu quả. Việc quy định hình thức đấu thầu mua sắm TCB tập trung là nhằm thay vì tổ chức mua sắm thuốc với số lượng nhiều, chủng loại tương tự ở nhiều bệnh viện khác nhau, thì đơn vị mua sắm tập trung của ngành y sẽ chịu trách nhiệm tổ chức mua sắm chuyên nghiệp một lần. Hình thức này vừa giảm chi phí tổ chức đấu thầu, rút ngắn thời gian đồng thời tăng tính chuyên nghiệp trong hoạt động đấu thầu mua sắm, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế. 1.1.2 Đặc điểm của đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung. Thứ nhất, đấu thầu mua TCB tập trung khác với kế hoạch hóa tập trung Từ khi hòa bình lập lại, miền Bắc nước ta bước vô thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội, năm 1960 miền Bắc đưa vào áp dụng mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Ưu điểm của mô hình này là trong giai đoạn kinh tế tăng trưởng theo chiều rộng, tức là dựa vào sự tăng đầu tư. khai thác tài nguyên, nguồn lao động giá rẻ và một số lợi thế khác, cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp có những tác dụng nhất định. Nó tạo sự tập trung tối đa các nguồn lực kinh tế, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân vào các mục tiêu chủ yếu trong từng giai đoạn và điều kiện cụ thể, đặc biệt trong quá trình công nghiệp hóa theo chiều hướng ưu tiên phát triển công nghiệp nặng. Cơ chế này giúp tạo sự thống nhất trong thực hiện các mục tiêu. Bên cạnh những ưu điểm thì cơ chế này cũng có những hạn chế như thủ tiêu sự cạnh tranh, kìm hãm tiến bộ khoa học kỹ thuật, triệt tiêu động lực phát triển kinh tế, 10 sáng tạo đối với người lao động. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung hạn chế sự phát triển của các thành phần kinh tế khác, kìm hãm lao động sản xuất, làm giảm năng suất, chất lượng, gây rối loạn trong lưu thông phân phối và gây ra nhiều hiện tượng tiêu cực trong xã hội như tham nhũng, lãng phí. Đội ngũ cán bộ công chức của các cơ quan hành chính nhà nước trở nên quan liêu, lộng quyền, hách dịch. Khi nền kinh tế thế giới chuyển sang giai đoạn phát triển chiều sâu dựa vào việc áp dụng các thành tựu của cuộc cách mạng khoa học và kỹ thuật hiện đại thì cơ chế quản lý này càng bộc lộ rõ nét những khiếm khuyết của nó, làm cho nền kinh tế các nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó có nước ta lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng. Nhu cầu đổi mới cơ chế quản lý kinh tế là tất yếu, hết sức cần thiết. Đấu thầu mua TCB tập trung là việc áp dụng phương thức mua sắm mới để mua thuốc nhằm làm tăng hiệu quả, tính chuyên nghiệp trong công tác mua sắm công, giảm bớt sự trùng lặp công việc, lãng phí trong sử dụng nhân sự. Phương thức đấu thầu mua sắm này giúp phát triển sản xuất, làm tăng năng suất lao động, khuyến khích tăng cường chất lượng TCB và tạo cơ hội để ứng dụng công nghệ thông tin giúp làm tăng hiệu quả mua sắm. Thứ hai, mô hình đấu thầu mua TCB tập trung đối lập với mô hình mua sắm phân tán Mô hình mua sắm phân tán trong mua sắm TCB là Nhà nước phân bổ dự toán cho từng cơ sở khám chữa bệnh để họ tự tổ chức thực hiện đấu thầu mua sắm theo quy định đối với các gói thầu của dự án thuộc phạm vi quản lý cửa cơ sở khám chữa bệnh đó. Đấu thầu mua TCB tập trung là mô hình mua sắm trên cơ sở tổng hợp các nhu cầu mua sắm giống nhau của nhiều cơ sở khám chữa bệnh. Các cơ sở khám chữa bệnh có nhu cầu mua sắm thống nhất giao hoặc ký hợp đồng với đơn vị mua sắm tập trung để họ tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu cung cấp TCB theo nhu cầu tổng hợp chung đó. 11 Thứ ba, đấu thầu mua TCB tập trung là việc mua sắm một lần với số lượng lớn. Căn cứ trên cơ sở tập hợp nhu cầu mua sắm giống nhau của nhiều cơ sở khám chữa bệnh, đơn vị mua sắm tập trung tổ chức đấu thầu một lần nhằm lựa chọn được một hoặc nhiều nhà thầu cung cấp TCB. Như vậy, khối lượng mua sắm là lớn hơn nhiều so với mua sắm theo mô hình phân tán như cách áp dụng mua sắm truyền thống. Ngoài ra, thay bằng việc mỗi cơ sở khám chữa bệnh tự tổ chức đấu thầu để lựa chọn nhà thầu cung cấp thì đơn vị mua sắm tập trung sẽ tổ chức đấu thầu một lần. Thứ tư, có nhiều chủ thể tham gia vào quá trình đấu thầu mua sắm thuốc tập trung Khi đấu thầu mua sắm thuốc tập trung thì hoạt động này được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước, các đơn vị sự nghiệp nhà nước, nên có nhiều chủ thể tham gia vào quá trình mua sắm tập trung để bảo đảm được các mục tiêu của mua sắm tập trung là cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Các chủ thể tham gia bao gồm: a) Các đối tượng tham gia trực tiếp vào hoạt động đấu thầu mua sắm TCB tập trung: - Bên mua: Chính là Nhà nước mà đại diện là các cơ quan nhà nước, bao gồm: (i) Người có thẩm quyền quyết định việc đấu thầu mua sắm tập trung; (ii) Bên mời thầu, là cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ; (iii) Tổ chuyên gia, bao gồm các cá nhân được bên mời thầu quyết định thành lập để thực hiện nhiệm vụ đánh giá HSDT, lựa chọn nhà thầu phù hợp với yêu cầu căn cứ HSMT và tổ chức đấu giá; (iv) Cơ quan, tổ chức thẩm định. - Bên bán: Nhà thầu tham gia mua sắm tập trung các gói thầu phù hợp với điều kiện năng lực và kinh nghiệm của mình để dành được các hợp đồng trên cơ sở cạnh tranh hoặc thông qua các hình thức lựa chọn khác theo quy định. b) Các đối tượng tham gia gián tiếp vào hoạt động đấu thầu mua sắm TCB tập trung: 12 Ngoài bên mua và bên bán là các đối tượng tham gia trực tiếp hoạt động đấu thầu mua sắm tập trung còn có một bộ phận thứ ba gián tiếp tham gia vào hoạt động này, bao gồm: - Cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát; - Tổ chức, công ty kiểm toán độc lập; - Các cơ quan báo chí, truyền thông; - Sự tham gia của cộng đồng với vai trò giám sát. 1.1.3 Ý nghĩa, vai trò của đấu thầu mua thuốc chữa bệnh tập trung - Ý nghĩa của đấu thầu mua TCB tập trung + Giá thuốc sẽ giảm mạnh Trước đây tình trạng chênh lệch giá thuốc gây ảnh hưởng lớn đến người bệnh. Cùng một mặt hàng thuốc của một công ty sản xuất mà mỗi nơi một giá khác nhau. Giá thuốc giữa các tỉnh khác nhau đã đành (vì có thể do khoảng cách địa lý, nhà thầu tính thêm phí vận chuyển) nhưng do việc đấu thầu đơn lẻ tại các bệnh viện đã tạo ra sự chênh lệch giá đối với cùng một loại thuốc, với cùng một dạng hoạt chất và cùng một dạng bào chế ở các cơ sở khám chữa bệnh trong cùng một địa phương. Nó cũng tạo nên sự hỗn loạn về các mặt hàng thuốc khi có khá nhiều loại thuốc trúng thầu có cùng một hoạt chất nhưng với tỉ lệ khác nhau. Việc xét thầu lâu nay đã đẻ ra những thủ thuật “lách luật”, “cài thầu” để thuốc vào được danh mục sử dụng của cơ sở khám chữa bệnh. Nhiều dạng bào chế với hàm lượng “lạ” để không bị cạnh tranh đã xuất hiện khiến cho TCB từ “ma trận” về giá dẫn đến “mê hồn trận” về hàm lượng và dạng bào chế. Tình trạng này sẽ được khắc phục triệt để khi đấu thầu mua sắm tập trung với các thuốc có hoạt chất được sử dụng với số lượng lớn. Đấu thầu tập trung cũng sẽ khắc phục được tình trạng giá thuốc chênh lệch giữa các cơ sở khám chữa bệnh trong cùng địa phương. Một nguyên lý sơ đẳng trong buôn bán bất cứ loại hàng hóa nào là nếu tôi bán được nhiều hàng thì giá của tôi sẽ giảm hơn ở cửa hàng khác cùng chủng loại. Mua 13 với số lượng lớn sẽ rẻ hơn mua lẻ tẻ từng món. Đấu thầu thuốc tập trung với số lượng rất lớn thì giá phải giảm là điều dễ thấy. Mặt khác, khi nhà thầu trúng thầu cung ứng thuốc với số lượng lớn, họ cũng sẽ khá yên tâm với doanh số, tất nhiên trong điều kiện nhà thầu đó phải có năng lực sản xuất và phân phối đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật khi xét thầu. + Đảm bảo chất lượng thuốc thống nhất trong cả nước Chỉ các thuốc đủ điểm kỹ thuật mới được xem xét đến giá, tức là chất lượng phải được đặt lên hàng đầu. Trong sản xuất kinh doanh dược phẩm, bộ tiêu chí GP (Thực hành tốt) với các chuẩn rất cao theo EU hoặc WHO đã được các doanh nghiệp dược quan tâm triển khai. Khi các thuốc trúng thầu đảm bảo đủ các yếu tố kỹ thuật sẽ được phân vào 5 nhóm đối với thuốc tân dược nhóm Generic (thuốc tương đương sinh học với biệt dược gốc đã hết hạn bản quyền). Năm nhóm đó hoàn toàn có những tiêu chí rất rõ ràng, minh bạch, cố định, để xem thuốc đó có hay không được xếp vào nhóm đó. Thuốc chỉ được đấu giá với nhau trong cùng một nhóm. Cho nên sẽ không có chuyện thuốc chất lượng ở nhóm thấp hơn lại lọt vào trúng thầu ở nhóm thuốc có chất lượng cao hơn. Mặt khác, quá trình đấu thầu luôn tuân thủ nguyên tắc đấu thầu rộng rãi, đảm bảo sự cạnh tranh và tính minh bạch để chọn ra thuốc tốt có giá thành tốt theo xu hướng giá thuốc đấu thầu tập trung phải giảm hơn so với đấu thầu riêng lẻ ở nhiều nơi. + Điều phối giữa nơi dùng ít và nơi dùng nhiều Chủ đầu tư, bên mời thầu có thể thực hiện vai trò điều phối thuốc trong quá trình thực hiện cung ứng thuốc của các hãng dược. Việc giảm bớt thủ tục hành chính trong điều phối thuốc như vậy sẽ tiện lợi hơn vì không phải chờ đợi xét duyệt mỗi khi thiếu thuốc. Các cơ sở khám chữa bệnh không phải tổ chức xây dựng gói thầu, giá kế hoạch, tổ chức đấu thầu; các nhà thầu cũng biết trước một lượng thuốc lớn và ổn định họ sẽ phải cung cấp trong một thời gian dài cố định mà không phải làm hàng trăm bộ HSDT, tham dự hàng trăm cuộc đấu thầu. 14