BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
-------------------
TRẦN THẾ ĐẠT
ĐÁNH GIÁ
VIÊC̣
VÀ TÁ I
ĐIṆ
TH
ƯC̣
HIÊ CHÍ NH SÁ CH BỒ I THƯỜ NG, HỖ
Ṇ
TRỢ
H CƯ KHI NHÀ NƯỚ C THU HỒ I ĐẤ T TRÊN ĐỊA
BÀN THỊ XÃ SƠN TÂY – THÀNH PHỐ HÀ NÔỊ
LUẬN VĂN THẠC SỸ: KINH DOANH VÀ QUẢN LÝ
CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
MÃ SỐ : 60340201
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Đồng Xuân Ninh
HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trinh
̀ nghiên cứ u củ a chinh
́ bả n thân
tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và
chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực
hiện luận
văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được
chỉ rõ nguồn gốc.
Nế u sai tôi xin hoà n toà n
chiụ
trá ch nhiêṃ .
Tác giả luận văn
Trần Thế Đạt
i
Thang Long University Libraty
LỜI CẢM ƠN
Trong quá triǹ h điề u tra, nghiên cứ u để hoàn thành
luâṇ
văn, ngoà i sư ̣ nỗ
lưc củ a bả n thân, tôi đã nhận được sự chỉ bảo, giúp đỡ rất tận tình, chu đá o củ
a
cá c nhà khoa hoc̣ , cá c thầ y cô và sư ̣ giú p đỡ
tiǹ h chu đá o củ a cơ quan và
nhiêṭ
nhân dân
phương.
điạ
Nhân dịp này cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc
tới PGS. TS Đồng Xuân Ninh đã
tiǹ h hướ ng
giú p đỡ tôi trong suố t
tâṇ
quá
dâñ
trinh
văn.
̀ hoà n thà nh
luâṇ
Tôi xin chân thành cảm ơn sư ̣ gó p ý chân thà nh củ a các thầy cô giáo
trong Khoa Tài chính - Ngân hàng, UBND thị xã Sơn Tây - Thành phố Hà Nội ,
Trung
tâm Phát triển quỹ đất , ban Bồi thường GPMB Thị xã và cá c phòng, ban, cá n
bô,̣ nhân dân 02 phường Trung Sơn Trầm và phường Viên Sơn củ a thị xã Sơn
Tây đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và các bạn đồng nghiệp đã
điều
taọ
kiên về
măṭ , động viên, giúp đỡ cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn.
moị
Hà Nội, ngày
tháng năm 2015
Tác giả luận văn
Trần Thế Đạt
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................ii
MỤC LỤC............................................................................................................. iii
DANH MỤC BẢNG..............................................................................................vi
DANH MỤC HÌNH..............................................................................................vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................. viii
PHẦN MỞ ĐẦU.....................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................1
2. Mục tiêu và yêu cầu của nghiên cứu của đề tài...................................................2
2.1. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài........................................................................2
2.2. Yêu cầu nghiên cứu của đề tài..........................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................2
3.1. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................................2
3.2. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................2
5. Ý nghĩa khoa học của luận văn...........................................................................3
6. Kết cấu của luận văn...........................................................................................4
CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT.......................5
1.1. Khái niệm chung về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất 5
1.2. Mối quan hệ giữa bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.........................................6
1.3. Cać yếu tố ảnh hưởng tới công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất.......................................................................................................7
1.3.1. Một số yếu tố cơ bản trong quản lý Nhà nước về đất đai..............................7
1.3.2. Yếu tố giá đất và định giá đất........................................................................9
1.3.3. Thị trườ ng bấ t đôṇ g sả n...........................................................................10
1.4. Chính sách bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư khi thu hồi đất của một
số nước trên thế giới và các tổ chức quốc tế.........................................................10
1.4.1. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất của một số
nước trên thế giới..................................................................................................10
iii
Thang Long University Libraty
1.4.2. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất của một số tổ
chức quốc tế..........................................................................................................14
1.4.3. Đánh giá chung............................................................................................16
1.5. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại
Việt Nam...............................................................................................................16
1.5.1. Cơ sở pháp lý qua các thời kỳ.....................................................................16
1.5.2. Cơ sở pháp lý
hành về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
hiêṇ
Nhà nước thu hồi đất.............................................................................................24
1.5.3. Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất ở Việt Nam.................................................................................26
1.5.4. Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất tại Thành phố Hà Nội.................................................................29
CHƯƠNG II: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VIỆC THỰC HIỆN CÁC
CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ
NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ SƠN TÂY, THÀNH PHỐ
HÀ NỘI................................................................................................................34
2.1 1.Đánh giá khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Sơn
Tây... 34
2.1.1 Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và cảnh quan môi trường.............................34
2.1.2 Vị trí địa lý................................................................................................... 34
2.1.3. Khí hậu........................................................................................................35
2.1.4. Thuỷ văn......................................................................................................35
2.1.5. Các nguồn tài nguyên..................................................................................35
2.1.6. Thực trạng phát triển kinh tế, xã hội của Thị xã......................................... 37
2.2. Thực trạng công tác quản lý và sử dụng đất của Thị xã Sơn Tây..................42
2.2.1. Tình hình quản lý nhà nước về đất đai của Thị xã Sơn Tây........................42
2.2.2. Hiện trạng sử dụng đất ở Thị xã Sơn Tây................................................... 46
2.3. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thị xã Sơn
Tây, thành phố Hà Nội.......................................................................................... 48
2.3.1. Việc tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất....................................................................................................................48
2.3.2. Kết quả thực hiện công tác BT,HT&TĐC 2012-2014................................ 49
2.3.3. Triǹ h tư ̣ thưc̣
hiêṇ
đấ t trên
điạ
bồ i thườ ng, hỗ trơ ̣ và tá i điṇ h cư khi Nhà nướ c thu
hồ i
bà n thị xã Sơn Tây.............................................................................51
2.3.4. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất tại 02 dự án nghiên cứu.....................................................54
CHƯƠNG III: HOÀN THIỆN CẤC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG HỖ TRỢ VÀ TÁI
ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ
SƠN TÂY.............................................................................................................87
3.1. Tác động của phát triển kinh tế và đầu tư của thị xã Sơn Tây, thành phố Hà
Nội trong chính sách BT, HT&TĐC.....................................................................87
3.2. Định hướng, mục tiêu và nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của thị xã Sơn
Tây 87
3.3. Hoàn thiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện chính sách
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất...................................88
3.3.1. Các giải pháp chung....................................................................................88
3.3.2. Các giải pháp cụ thể....................................................................................89
3.4. Một số kiến nghị với các cơ quan nhà nước...................................................90
3.4.1. Đối với Chính phủ.......................................................................................90
3.4.2. Đối với thành phố Hà Nội...........................................................................90
3.4.3. Đối với Thị xã Sơn Tây...............................................................................91
KẾT LUẬN...........................................................................................................95
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................97
Phụ lục 1: Thành lập Hội đồng và tổ công tác BT, HT và tái định cư................100
Phụ lục 2: Thống kê các Quyết định riêng của từng dự án tại Thị xã Sơn Tây,
thành phố Hà Nội................................................................................................101
5
Thang Long University Libraty
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Diện tích các loại đất ở Thị xã Sơn Tây............................................... 36
Bảng 2.2: Giá trị tổng sản phẩm trên địa bàn Thị xã Sơn Tây..............................38
Bảng 2.3: Thực trạng phát triển kinh tế của Thị xã Sơn Tây từ 2000-2014..........39
Bảng 2.4: Tình hình phát triển dân số, lao động và việc làm ở Thị xã Sơn Tây
giai đoạn 2008-2014..............................................................................................40
Bảng 2.5: Hiện trạng sử dụng đất tại Thị xã Sơn Tây năm 2014..........................47
Bảng 2.6: Tình hình thu hồi đất, GPMB trên địa bàn thị xã Sơn Tây từ 2012 2014......................................................................................................................50
Bả ng 2.7: Xá c điṇ h đố i g
bồ i thườ ng và không
đươc̣ đươc̣
tươṇ
Bả ng 2.8: Quan điể m củ a ngườ i có đấ t bi ̣ thu hồ i trong
viêc̣
bồ i thườ ng......59
xá c điṇ h đố i tươṇ
g
và điề u
đươ bồ i thườ ng..............................................................................60
kiêṇ
c̣
Bả ng 2.9: Xá c điṇ h đố i g, điề u
đươ tá i điṇ h cư..................................62
tươṇ
kiêṇ
c̣
Bả ng 2.10: Tổ ng
bồ i thườ ng, hỗ trơ..................................67
số tiề n đấ t
hơp̣
đươc̣
Bả ng 2.11: Tổ ng
đơn giá bồ i thườ ng về đấ t taị 02 dư ̣ á n...........................67
hơp̣ Bả ng 2.12: Tổ kinh phí giá tri ḅ ồ i thườ ng, hỗ trơ ̣ nhà ở , công trình vâṭ
ng hơp̣
kiế n
trú c, cây cố i hoa mà u trên đấ t bi ṭ hu hồ i củ a 02 dư ̣ á n...................................71
Bả ng 2.13: Tổ ng
kinh phí cá c chiń h sá ch hỗ trơ ̣ củ a 02 dư ̣ á n...................76
hơp̣
Bả ng 2.14: Quan điể m củ a ngườ i dân về cá c chính sá ch bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư củ a dư ̣ á n 1........................................................................................ 80
Bả ng 2.15: Quan điể m củ a ngườ i dân về cá c chiń h sá ch bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư dự án 2................................................................................................ 81
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH
Biểu đồ 1: Cơ cấu phát triển kinh tế thi ̣xã Sơn Tây.............................................38
Biể u đồ 2: Cơ cấ u sử duṇ g đấ t năm 2014 thi ̣xã Sơn Tây..................................48
Biể u đồ 3: Cơ cấ u thu hồ i đấ t củ a dư ̣ á n 1........................................................ 55
Biể u đồ 4: Cơ cấ u thu hồ i đấ t củ a dư ̣ á n 2........................................................ 56
Hình 1: Hình ảnh Tiểu khu nhà ở Đồi Dền........................................................... 56
Hình 2: Hình ảnh Xây dựng công trình đường trục phát triển..............................57
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
ADB
BTHT&TĐC
Chữ viết đầy đủ
Ngân hàng phát triển Châu Á
Bồi thường hỗ trợ và tái định cư
BTHT
GDP
Bồi thường hỗ trợ
Giá trị tổng sản xuất
Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
Giải phóng mặt bằng
HĐND
NĐ-CP
QĐ-UBND
TĐC
TT-BTC
TT-BTN
TTLT
UBND
WB
Hội đồng nhân dân
Nghị định - Chính phủ
Quyết định - Ủy ban nhân dân
Tái định cư
Thông tư - Bộ Tài chính
Thông tư - Bộ Tài nguyên
Thông tư liên tịch
Uỷ ban nhân dân
Ngân hàng thế giới
GCNQSDĐ
GPMB
8
Thang Long University Libraty
PHẦN MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong quá trình hội nhập và phát triển với nền kinh tế toàn cầu, đất nước
ta đang phát triển mạnh mẽ theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhiều dự
án đầu tư phát triển như: Khu công nghiệp, khu thương mại, khu du lịch, các
khu kinh tế mở, khu dân cư, hệ thống đường giao thông, … đã và đang được
triển khai xây dựng một cách mạnh mẽ. Để thực hiện được các dự án trên thì
mặt bằng đất đai là một trong những nhân tố quan trọng, nó quyết định đến hiệu
quả trong công tác đầu tư và ảnh hưởng đến cả tiến trình công nghiệp hoá, hiện
đại hoá của đất nước.
Bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) khi nhà nước thu hồi đất là vấn
đề hết sức nhạy cảm và phức tạp tác động tới mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội
của nhiều người, của cả cộng đồng dân cư. Công tác bồi thường GPMB là điều
kiện ban đầu và tiên quyết để triển khai thực hiện các dự án. Việc làm này còn
ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, của chủ đầu tư, ảnh hưởng đến
đời sống vật chất, tinh thần của người bị thu hồi đất, góp phần thu hút vốn cho
đầu tư phát triển.
Trong những năm gần đây Nhà nước đã từng bước hoàn thiện pháp
luật về đất đai và ban hành các văn bản pháp lý hướng dẫn thực hiện về
công tác bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư nhằm khắc phục những
khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện chính sách đền bù,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án vì lợi ích
quốc gia công cộng, kinh tế và an ninh quốc phòng
Tuy nhiên việc thực hiện cơ chế Nhà nước thu hồi đất của người đang
sử dụng đất để giao đất cho các nhà đầu tư vẫn đang gây nhiều bức xúc
trong thực tế triển khai, nhất là những bức xúc của người bị thu hồi đất về
phương thức thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Không nằm ngoài những khó khăn, thách thức chung của cả nước.
Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để thực
hiện các dự án trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội trong những
năm qua cũng gặp không ít khó khăn, vướng mắc do nhiều nguyên nhân.
Xuất phát từ thực tế trên, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Đồng Xuân Ninh,
tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi
thường hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Sơn
Tây, thà nh phố Hà Nôị ”
2. MỤC TIÊU VÀ YÊU CẦU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
2.1. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
- Tìm hiểu và đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án đầu tư xây dựng nhà ở và
giao thông trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội.
- Đề xuất các giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư để giải quyết những tồn tại, khó khăn, đẩy nhanh
tiến độ giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện các dự án trên
địa bàn thị xã Sơn Tây.
2.2. Yêu cầu nghiên cứu của đề tài
- Nắm vững chính sách, pháp luật đất đai, chính sách bồi thường, hỗ trợ
và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và các văn bản có liên quan.
- Các số liệu, tài liệu điều tra thu thập phải có độ tin cậy, chính xác,
trung thực và khách quan, phản ánh đúng quá trình thực hiện các chính sách bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư của các dự án tại địa bàn nghiên cứu.
- Đánh giá đúng những tồn tại, khó khăn, vướng mắc từ đó đề ra các giải
pháp có tính khả thi, phù hợp thực tế nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa thị xã Sơn Tây.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất tại 02 dự án trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội.
- Dự án xây dựng tiểu khu nhà ở Đồi Dền thị xã Sơn Tây, thành phố Hà
Nội.
- Dự án đầu tư xây dựng công trình đường trục phát triển thị xã Sơn Tây,
lý trình KM 13+740,6 đến KM 14+704.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Không gian: Trên địa bàn Thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội
- Thời gian: Từ thá ng 12 năm 2013 đế n thá ng 4 năm 2014
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau đây:
Phương pháp chuyên gia
2
Tham khảo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
3
Thang Long University Libraty
Phương pháp thu thập thông tin, số liệu, tài liệu (thứ cấ p)
- Thu thập tài liệu, các văn bản, chính sách có liên quan đến công tác
bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất ở các dự án như khung giá đất của
Chính phủ, giá quy định của Nhà nước và giá bồi thường được áp dụng cho thị xã
Sơn Tây.
- Tìm hiểu thực trạng của các dự án trong phạm vi đề tài.
Phương pháp điều tra thực tế, phát phiếu điều tra (sơ câp)
- Điều tra, thu
cá c tà i liêụ , số liêụ , cá c văn bả n, chính sá ch có liên quan
thâp̣
đế n
công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư củ a các dự án khi Nhà nướ c thu hồ i đấ t.
- Thu
thâp̣
sơ cấp bằ ng phương pháp:
cá c số
liêụ
+ Điề u tra cá c hô ̣ gia điǹ h, cá nhân: Để thu
cá c thông tin liên quan
thâp̣
tớ i tình hình bồ i thườ ng và sử duṇ g tiề n bồ i thườ ng, chú ng tôi đã tiế n hà nh
thiế t
kế phiế u điề u tra phỏ ng vấ n cá c hô ̣ gia đinh,
cá nhân
phiếu điều tra trong
̀
(Mâũ
phầ n phu ̣ luc̣ ). Tuy nhiên do
thờ i gian, kinh phí nên chú ng tôi
chế về
haṇ
măṭ
tiế n hà nh điề u tra
90 hô ̣ gia đinh,
cá nhân có đấ t bị thu hồ i trong hai
̀
đươc̣
phường, nhữ ng ngườ i dân
phỏ ng vấ n bao gồ m cả nam và nữ ở cá c lứ a tuổ i
đươc̣ khá c nhau.
- Điề u tra quá triǹ h
hiê và kế t quả dự á n nghiên cứ u.
ṇ
thưc̣
Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và xử lý số liệu
- Dùng phần mềm Exell để tổng hợp số liệu, phân tích và xử lý số liệu;
- Phưong pháp so sánh: Dùng để so sánh các số liệu thu thập được, từ đó
thấy được sự giống nhau và khác nhau trong công tác bồi thường, hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất ở các dự án.
Phương pháp tham khảo, kế thừa có chọn lọc các tài liệu sẵn có
- Tham khảo một số đề tài thạc sỹ về đánh giá việc thực hiện chính sách
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại một số tỉnh, thành
trong nước và các tài liệu tại một số cơ quan quản lý Nhà nước của thị xã Sơn
Tây.
5. Ý NGHĨA KHOA HỌC CỦA LUẬN VĂN
Ý nghĩa khoa học: Góp phần hoàn thiện, hệ thống hóa về công tác đánh giá việc
thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại
một số dự án đầu tư xây dựng nhà ở và giao thông trên địa bàn thị xã Sơn Tây,
thà nh phố Hà Nôị . Là tài liệu có giá trị, tài liệu tham khảo hữu ích đối với
những những người quan tâm đến lĩnh vực trên.
Ý nghĩa thực tiễn: Áp dụng nghiên cứu phù hợp với đặc điểm chuyên ngành trên
địa bàn thị xã Sơn Tây, thà nh phố Hà
Nôị
về công tác đánh giá việc thực hiện
chính sách bồi thường hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số
dự án đầu tư xây dựng nhà ở và giao thông.
6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Ngoài lời nói đầu, mục lục, kết luận chung và danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất.
Chương 2: Đánh giá thực trạng việc thực hiện các chính sách bồi thường, hỗ trợ
và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Sơn Tây, thà nh phố
Hà Nôị .
Chương 3: Hoàn thiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính
sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất để đầu tư xây
dựng trên địa bàn Thị Xã Sơn Tây.
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU
HỒI ĐẤT
1.1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
Khái niệm chung
1.1.1. Thu hồi đât
Thu hồi đất :“Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để
thu lại quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, Uỷ ban nhân dân
xã, phường, thị trấn quản lý theo quy định của Luật này” (Luật Đất đai, 2003).
1.1.2. Bồi thường
- Theo từ điển tiếng việt thì “bồi thường” có nghĩa là trả lại tương xứng
giá trị hoặc công lao động cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của
chủ thể khác (Hoàng Phê, 1998).
- Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất: “Bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị
thu hồi cho người bị thu hồi đất”(Luật Đất đai, 2003).
1.1.3. Hỗ trợ
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất “Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc
Nhà nước giúp đỡ người bị thu hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc
làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới” (Luật Đất đai, 2003).
1.1.4. Tái định cư
TĐC là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh sống
và làm ăn. TĐC bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi Nhà nước
thu hồi hoặc trưng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển.
TĐC được hiểu là một quá trình từ bồi thường thiệt hại về đất, tài sản; di
chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc sống, thu
nhập, cơ sở vật chất, tinh thần tại đó. Như vậy, TĐC là hoạt động nhằm giảm
nhẹ các tác động xấu về kinh tế - xã hội đối với một bộ phận dân cư đã gánh
chịu vì sự phát triển chung.
Hiện nay ở nước ta, khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở thì
người sử dụng đất được bố trí TĐC bằng một trong các hình thức sau:
- Bồi thường bằng nhà ở.
- Bồi thường bằng giao đất ở mới.
- Bồi thường bằng tiền để người dân tự lo chỗ ở (Luật Đất đai, 2003).
TĐC là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng trong
chính sách GPMB. Các dự án TĐC cũng được coi là các dự án phát triển và phải
được thực hiện như các dự án phát triển khác (Viện Nghiên cứu Địa chính,
2008).
1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
Trong công tác giải phóng mặt bằng thì chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư đảm bảo việc bồi hoàn đất đai, tài sản trên đất bị thu hồi đúng đối
tượng, đúng chính sách và hơn nữa là đảm bảo ổn định đời sống cho người bị thu
hồi đất bằng những chính sách phù hợp để tạo hướng phát triển nghề nghiệp ổn
định.
Có thể thấy bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là
một quá trình đa dạng và phức tạp nó không đơn thuần là bồi thường về vật chất
mà còn phải đảm bảo được lợi ích của các bên tham gia và lợi ích của toàn xã hội.
- Tính đa dạng thể hiện ở: Mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất
khác nhau với điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội và trình độ dân trí nhất định. Ở
khu vực nội thành, khu vực ven đô, khu vực ngoại thành, mật độ dân cư khác
nhau, ngành nghề đa dạng và đều hoạt động sản xuất theo một đặc trưng riêng
của vùng đó.
- Tính phức tạp thể hiện ở: Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan
trọng trong đời sống kinh tế - xã hội đối với mọi người dân. Ở khu vực nông
thôn, dân cư chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai
lại là tư liệu sản xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp,
khả năng chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn do đó tâm lý người dân là giữ được
đất để sản xuất, thậm chí họ cho thuê đất còn được lợi nhuận cao hơn là sản xuất
nhưng họ vẫn không cho thuê...
Đối với đất ở lại càng phức tạp hơn vì:
- Đất ở là tài sản có giá trị lớn, gắn bó trực tiếp với đời sống sinh hoạt của
người dân. Cộng thêm tâm lý người dân là ngại di chuyển chỗ ở, thay đổi môi
trường sống.
- Nguồn gốc hình thành đất đai khác nhau do tồn tại chế độ cũ để lại và do
cơ chế chính sách không đồng bộ dẫn đến tình trạng lấn chiếm đất đai, xây nhà
trái phép gây khó khăn cho việc xác định diện tích đủ điều kiện bồi thường.
- Dân cư một số vùng sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ và sống bám
vào các trục đường giao thông của khu dân cư làm kế sinh nhai nay chuyển đến
ở khu vực mới điều kiện sống thì bị thay đổi nên họ không muốn di chuyển.
Từ các đặc điểm trên cho thấy công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất tại mỗi địa bàn khác nhau và những đặc điểm khác
nhau. Từ đó phải có những phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư sao cho
phù hợp và thỏa đáng đối với chủ sử dụng đất bị thu hồi đất (CARE Quốc tế tại
Việt Nam - Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, 2005).
1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ
TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT.
1.3.1. Một số yếu tố cơ bản trong quản lý Nhà nước về đất đai
1.3.1.1. Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng
đất đai và tổ chức thực hiện các văn bản đó
Đất đai là đối tượng quản lý phức tạp, luôn biến động theo sự phát triển
của nền kinh tế - xã hội. Để thực hiện tốt chức năng quản lý Nhà nước về đất đai
đòi hỏi các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực này phải mang tính ổn định
cao và phù hợp với tình hình thực tế.
Ở nước ta, sau khi ban hành Luật Đất đai 1993 đến nay, Chính phủ đã ba
lần trình Quốc hội Luật sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Đất đai (1998,
2001 và 2003) nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Theo
đó, chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cũng luôn được Chính phủ
không ngừng hoàn thiện, sửa đổi cho phù hợp với yêu cầu thực tế triển khai. Với
những đổi mới về pháp luật Đất đai, thời gian qua công tác GPMB đã đạt được
những kết quả đáng khích lệ, đã cơ bản đáp ứng được nhu cầu về mặt bằng cho
việc phát triển các dự án đầu tư. Tuy nhiên, do tính chưa ổn định, chưa thống
nhất của pháp luật đất đai qua các thời kỳ mà công tác bồi thường, GPMB đã
gặp khá nhiều khó khăn và cản trở. Thực tiễn triển khai cho thấy việc ban hành
các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất đai có ảnh hưởng rất lớn đến
công tác bồi thường, GPMB.
Bên cạnh ban hành các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất đai,
việc tổ chức thực hiện các văn bản đó cũng có vai trò rất quan trọng. Kết quả
kiểm tra thi hành Luật Đất đai năm 2005 của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho
thấy: nhận thức của người dân và kể cả một bộ phận không nhỏ cán bộ quản lý
đất đai ở địa phương về chính sách pháp luật nhìn chung còn hạn chế; trong khi
đó việc tuyên truyền, phổ biến của các cơ quan có trách nhiệm chưa tốt. Nhận
thức pháp luật chưa đến nơi đến chốn, thậm chí lệch lạc của một số cán bộ quản
lý đất đai cùng với việc áp dụng pháp luật còn thiếu dân chủ, không công khai,
công bằng ở các địa phương chính là nguyên nhân làm giảm hiệu lực thi hành
- Xem thêm -