Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ đánh giá hoạt động xuất khẩu của thành phố hà nội trong bối cảnh hội nhập kinh t...

Tài liệu đánh giá hoạt động xuất khẩu của thành phố hà nội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

.PDF
82
266
101

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ---------------------- ĐINH THỊ NGỌC VÂN ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU Hà Nội - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ---------------------- ĐINH THỊ NGỌC VÂN ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 60 31 01 06 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN TS. Nguyễn Anh Thu PGS.TS. Hà Văn Hội Hà Nội - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của người khác đảm bảo theo đúng quy định. Các nội dung trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách báo, thông tin được đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Tác giả luận văn LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới Ban giám hiệu Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đến quý thầy cô trong Khoa Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn thành luận văn này. Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến TS. Nguyễn Anh Thu - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, cô đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức, phương pháp nghiên cứu, phương pháp trình bày để em có thể hoàn thiện nội dung và cả hình thức của luận văn. Cuối cùng, em xin dành lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu đề tài luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. i DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ ii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1 1.2. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................3 1.3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................3 1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu .....................................................................................3 1.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................3 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................4 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................4 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................4 1.5. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................4 1.6. Kết cấu của luận văn ............................................................................................4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN LIÊN QUAN TỚI VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI ..............................................................................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài .........................................................6 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước .................................................................6 1.1.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam ..............................................................7 1.2. Cơ sở lý luận ......................................................................................................11 1.2.1. Khái niệm xuất khẩu ...................................................................................11 1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội ...................................................................................................................................13 1.2.3.Các tiêu chí đánh giá thực trạng xuất khẩu của Thành phố Hà Nội ............18 1.3. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................22 1.3.1. Kinh nghiệm Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................22 1.3.2. Kinh nghiệm của Đà Nẵng .........................................................................23 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................25 2.1. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................25 2.2. Phương pháp xử lý dữ liệu .................................................................................25 2.2.1. Phương pháp so sánh ..................................................................................25 2.2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp ...........................................................26 2.3. Khung phân tích .................................................................................................26 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2011-2015 TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ..........................................................................................................27 3.1. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 2011 - 2015 .................................27 3.2. Tình hình hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ...30 3.2.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội Thành phố Hà Nội giai đoạn 20112015 ...........................................................................................................................30 3.2.2. Tình hình hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ...................................................................................................................................32 3.2.3. Đánh giá các ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu theo chỉ số lợi thế so sánh vùng RCAd .......................................................................................................36 3.3. Thực trạng hoạt động xuất khẩu ngành hàng Điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015......................................37 3.3.1. Thực trạng xuất khẩu ngành hàng điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi ......................................................................................................................37 3.3.2. Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với việc xuất khẩu ngành hàng điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi ........................................................39 3.3.3. Đánh giá tình hình xuất khẩu của ngành hàng điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế .....................................40 3.4. Thực trạng hoạt động xuất khẩu ngành hàng Dệt may trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ...........................................................................................41 3.4.1. Thực trạng xuất khẩu ngành hàng dệt may .................................................41 3.4.2. Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với việc xuất khẩu ngành hàng dệt may ......................................................................................................................42 3.4.3. Đánh giá tình hình xuất khẩu của ngành hàng dệt may trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ..................................................................................................43 3.5. Thực trạng hoạt động xuất khẩu ngành hàng Thủ công mỹ nghệ trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ....................................................................44 3.5.1. Thực trạng xuất khẩu ngành hàng Thủ công mỹ nghệ ...............................44 3.5.2. Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với việc xuất khẩu ngành hàng Thủ công mỹ nghệ .....................................................................................................46 3.5.3. Đánh giá tình hình xuất khẩu của ngành hàng Thủ công mỹ nghệ trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ....................................................................................46 3.6.Đánh giá chung hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ..................................................................................................48 3.6.1. Những kết quả đạt được ..............................................................................48 3.6.2. Những hạn chế ............................................................................................49 CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ ...................................................................................................................................52 4.1. Quan điểm, định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017-2020 .....................................................................................52 4.1.1. Quan điểm về phát triển hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Hà Nội ...........52 4.1.2. Định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội ..........53 4.2. Một số giải pháp chủ yếu đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017-2020 ..............................................................................55 4.2.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện cơ chế, chính sách .....................................55 4.2.2. Nhóm giải pháp về hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp xuất khẩu .............57 4.2.3. Nhóm giải pháp mở rộng thị trường xuất khẩu ..........................................58 4.2.4. Nhóm giải pháp tái cơ cấu các ngành hàng xuất khẩu ...............................60 4.2.5. Nhóm giải pháp tăng cường quản lý Nhà nước về xuất khẩu ....................60 4.3. Kiến nghị đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017-2020 .........................................................................................................62 4.3.1. Kiến nghị đối với Trung ương ....................................................................62 4.3.2. Kiến nghị đối với Thành phố Hà Nội .........................................................63 4.3.3. Kiến nghị cụ thể đối với một số ngành hàng xuất khẩu .............................64 KẾT LUẬN ..............................................................................................................65 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................67 DANH MỤC BẢNG TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Bảng Nội dung Bảng 3.1. Tăng trưởng kinh tế của TP. Hà Nội và cả nước Cơ cấu tổng sản phẩm trên địa bàn Thành phố Hà Bảng 3.2. Nội phân theo khu vực kinh tế giai đoạn 2010-2015 (theo giá hiện hành) Bảng 3.3. Kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn Thành phố Hà Nội Bảng 3.4. Cơ cấu thành phần tham gia xuất khẩu trên địa bàn Bảng 3.5. Mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Thành phố Hà Nội Hệ số lợi thế so sánh của các ngành hàng xuất khẩu Bảng 3.6. chủ yếu của Thành phố Hà Nội năm 2015 Số doanh nghiệp và lao động trong ngành hàng điện Bảng 3.7. tử, linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi giai đoạn 2011 - 2015 Chỉ số giá trị xuất khẩu ngành hàng điện tử, linh kiện Bảng 3.8. máy tính và thiết bị ngoại vi của Hà Nội và cả nước năm 2015 Chỉ số thị phần xuất khẩu ngành hàng điện tử, linh Bảng 3.9. kiện máy tính và thiết bị ngoại vi của Hà Nội và cả nước năm 2015 Cán cân thương mại và tăng trưởng xuất khẩu ngành Bảng 3.10. hàng điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi của Hà Nội và cả nước năm 2015 Chỉ số giá trị xuất khẩu ngành hàng dệt may của Hà Bảng 3.11. Nội và cả nước năm 2015 Thị phần xuất khẩu ngành hàng dệt may của Hà Nội Bảng 3.12. và cả nước năm 2015 Cán cân thương mại ngành hàng dệt may của Hà Nội Bảng 3.13. và cả nước năm 2015 Chỉ số giá trị xuất khẩu ngành hàng thủ công mỹ Bảng 3.14. nghệ của Hà Nội và cả nước năm 2015 Thị phần xuất khẩu ngành hàng thủ công mỹ nghệ Bảng 3.15. của Hà Nội và cả nước năm 2015 Cán cân thương mại ngành hàng thủ công mỹ nghệ Bảng 3.16. của Hà Nội và cả nước năm 2015 i Trang 30 32 33 34 35 36 38 40 40 40 43 44 44 46 47 47 DANH MỤC BIỂU ĐỒ TT Biểu đồ Nội dung 1 Biểu đồ 3.1. Tăng trưởng kinh tế của Hà Nội và cả nước Kim ngạch xuất khẩu điện tử-linh kiện máy tính và 2 Biểu đồ 3.2. thiết bị ngoại vi 2010 - 2015 Kim ngạch xuất khẩu ngành hàng dệt may của 3 Biểu đồ 3.3. Thành phố Hà Nội 2010 - 2015 Kim ngạch xuất khẩu ngành hàng thủ công mỹ 4 Biểu đồ 3.4. nghệ của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 - 2015 ii Trang 31 38 42 45 PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Từ nhiề u thâ ̣p kỷ trước, viê ̣c xây dựng chinh sá ch thú c đẩ y cá c hoa ̣t ́ đô ̣ng xuấ t khẩ u là mô ̣t trong nhữ ng mu ̣c tiêu chiế n lươ ̣c quan tro ̣ng củ a hầ u hế t cá c quố c gia trên thế giớ i. Nó không chỉ ta ̣o ra nguồ n vố n cho nhâ ̣p khẩ u phu ̣c vu ̣ công nghiê ̣p hó a hiê ̣n đa ̣i hó a đấ t nước, cung cấ p nhiề u viê ̣c là m, thú c đẩ y chuyể n dich cơ cấ u kinh tế và kích thích sả n xuấ t phá t triể n,… mà cò n ̣ gó p mô ̣t phầ n không nhỏ và o thu nhâ ̣p quố c dân ta ̣o tiề n đề cho tiế n trình phá t triể n kinh tế - xã hô ̣i. Trong điề u kiê ̣n mở cử a hô ̣i nhâ ̣p kinh tế quố c tế hiê ̣n nay, hoa ̣t đô ̣ng xuấ t khẩ u có vi ̣trí quan tro ̣ng đố i vớ i sự phá t triể n kinh tế - xã hô ̣i củ a nước ta nó i chung cũng như đố i vớ i Hà Nô ̣i nó i riêng. Nhâ ̣n thứ c rõ vai trò quan tro ̣ng củ a hoa ̣t đô ̣ng xuấ t khẩ u, Bô ̣ Chính tri ̣ và Đảng bô ̣ Thà nh phố Hà Nô ̣i đã đưa ra nhiề u chủ trương chinh sá ch ta ̣o hà nh lang phá p lý và môi trường thuâ ̣n lơ ̣i ́ kích thích cá c hoa ̣t đô ̣ng xuấ t khẩ u phá t triể n. Nghi ̣ quyế t 15-NQ/TW lầ n thứ XV đã chỉ rõ “Xây dựng Hà Nô ̣i thà nh trung tâm xuấ t nhâ ̣p khẩ u hà ng hó a ở khu vực phía Bắ c có vai trò quan tro ̣ng củ a cả nước”. Để thực hiên đươ ̣c nhữ ng mu ̣c tiêu, nhiê ̣m vu ̣ mà Bô ̣ Chính tri ̣và Đảng ̣ bô ̣ Thà nh phố đề ra trong linh vực phá t triể n thương ma ̣i quố c tế , vấ n đề đầ u ̃ tiên Thà nh phố Hà Nô ̣i cầ n phả i thực hiê ̣n đó là mở rô ̣ng và phá t triể n thi ̣ trường xuấ t khẩ u hà ng hó a. Trong thờ i gian qua, thi ̣ trường xuấ t khẩ u hà ng hó a củ a Hà Nô ̣i đã đươ ̣c mở rô ̣ng, vươn xa, nhiề u thi ̣ trường mớ i vớ i kim nga ̣ch xuấ t khẩ u quy mô lớ n đươ ̣c đinh hình và phá t triể n. Theo số liệu của ̣ Cục Thống kê Hà Nội, kim ngạch xuất khẩu năm 2016 của Hà Nội đạt 10.613 triệu USD, tăng 1,3% so với năm 2015. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu chưa tương xứng với tiềm năng và còn nhiều tự phát, thiếu ổn định, tăng trưởng xuất khẩu của Hà Nội chưa bền vững, tốc độ tăng trưởng thấp so với 1 bình quân chung của cả nước. Hơn thế, đa phầ n cá c doanh nghiêp xuấ t khẩ u ̣ trên điạ bà n như ngành dêṭ may, điê ̣n tử - linh kiê ̣n má y tính và thiế t bi ̣ ngoa ̣i vi là nhữ ng ngà nh hà ng có kim nga ̣ch xuấ t khẩ u lớ n củ a Hà Nô ̣i nhưng mới chỉ tham gia ở khâu sả n xuấ t, gia công - khâu ta ̣o ra giá tri ̣ thấ p nhấ t trong chuỗi giá tri ̣ toà n cầ u và mớ i chỉ tâ ̣n du ̣ng đươ ̣c nguồ n nhân lực là lao đô ̣ng phổ thông. Khả năng chủ động nắm bắt những cơ hội thuận lợi nhằm phát triển và mở rộng thị trường xuất khẩu còn có nhiều hạn chế, chưa khai thác tốt tiềm năng của các thị trường lớn như thị trường Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc, Nga, Úc. Do đó, để phát triển mở rộng thị trường xuất khẩu và khắc phục những bất cập đang tồn tại hiện nay, cần thiết phải xác định những khu vực kinh tế và ngành hàng có tiềm năng quan trọng trong hoạt động xuất khẩu. Đánh giá tình trạng xuất khẩu của địa bàn Hà Nội và nhất là các ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu mạnh đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp những thông tin giúp các nhà quản lý, các nhà kinh doanh nắm bắt được những lợi thế so sánh của các ngành này trên thị trường thế giới. Từ đó xây dựng những chính sách chiến lược nhằm phát huy tối đa những lợi thế so sánh của họ, đưa ra những quyết sách xuất khẩu đạt hiệu quả cao, tận dụng tối đa tất cả những lợi thế sẵn có của mình. Trong thời gian qua có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề xuất khẩu, đánh giá tình hình xuất khẩu của một số ngành hàng ở phạm vi quốc gia hay phạm vi vùng, các nghiên cứu này đã đưa ra một bức tranh tổng thể về tiềm năng xuất khẩu của nhiều ngành hàng, cung cấp thông tin hữu ích, có cơ sở về một số ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu. Tuy nhiên, các nghiên cứu này đã chỉ ra một số hạn chế về kết quả nghiên cứu khi sử dụng bộ tiêu chí đánh giá tiềm năng xuất khẩu do Tổ chức mại thế giới (ITC) xây dựng. Hơn thế nữa, ở phạm vi nhỏ hơn (như thành phố Hà Nội), nghiên cứu cũng chưa cho thấy một số căn cứ thuyết phục về tiềm năng xuất khẩu của các ngành hàng trên địa bàn Hà Nội. 2 Như vâ ̣y có thể nó i rằ ng, viê ̣c nghiên cứ u đề tà i “Đánh giá hoạt động xuấ t khẩ u của Thà nh phố Hà Nô ̣i trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” là rấ t cấ p thiế t và cấ p bá ch, vớ i mu ̣c đích cung cấ p nhữ ng thông tin về nhữ ng ngà nh hà ng có tiề m năng xuấ t khẩ u đồ ng thờ i đưa ra mô ̣t số giả i phá p nhằ m khắc phu ̣c nhữ ng vấ n đề đang tồ n ta ̣i trong quá trinh xuấ t khẩ u và xú c tiế n ̀ thương ma ̣i. Từ đó, gó p phầ n thiế t thực và o viêc hoa ̣ch đinh chính sá ch xuấ t ̣ ̣ khẩ u củ a Thà nh phố Hà Nô ̣i giai đoạn 2017 - 2020 trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. 1.2. Câu hỏi nghiên cứu - Thực trạng xuất khẩu của Thành phố Hà Nội trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế như thế nào? Các ngành hàng mà Hà Nội có tiềm năng xuất khẩu là những ngành hàng nào? Thực trạng xuất khẩu của những ngành hàng đó giai đoạn 2011-2015? - Thuận lợi, khó khăn và các giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu tại Thành phố Hà Nội trong thời gian tới? 1.3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá hoạt động xuất khẩu, đề xuất một số giải pháp chủ yếu đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017 - 2020 trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 1.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích lý thuyết và thực tiễn kinh nghiệm của hoạt động xuất khẩu từ các tỉnh thành phố trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế để định hướng hoạt động xuất khẩu cho thành phố Hà Nội. 3 - Đánh giá hoạt động xuất khẩu của Hà Nội. Tập trung đánh giá hoạt động xuất khẩu các ngành mà thành phố có tiềm năng xuất khẩu. - Đề xuất các giải pháp và hướng phát triển cho hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội. Tập trung nghiên cứu ba ngành hàng mà thành phố Hà Nội có tiềm năng xuất khẩu: Điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi; Dệt may; Thủ công mỹ nghệ. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Đề tài nghiên cứu đối với hoạt động xuất khẩu hàng hoá của Thành phố Hà Nội, nghiên cứu điển hình đối với hoạt động xuất khẩu ba ngành hàng: Điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi; Dệt may; Thủ công mỹ nghệ. Về phạm vi: Nghiên cứu tình trạng của hoạt động xuất khẩu hàng hoá của Thành phố Hà Nội. Về thời gian: Thu thập thông tin và số liệu thứ cấp từ năm 2011 đến năm 2015, đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017- 2020. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu chủ yếu dựa trên những nguồn thông tin và số liệu thứ cấp và vận dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh để nghiên cứu. 1.6. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm 4 chương: 4 Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động xuất khẩu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3:Thực trạng hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2015 Chương 4: Một số giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của Hà Nội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế 5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN LIÊN QUAN TỚI VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Đánh giá hoạt động xuất khẩu là một trong những bước quan trọng của việc xây dựng và triển khai chính sách, tạo môi trường thuận lợi nhằm kích thích các hoạt động xuất khẩu. Nó cung cấp những thông tin quan trọng giúp các nhà hoạch định chính sách, các nhà kinh doanh nắm bắt được những lợi thế so sánh của từng ngành, từng lĩnh vực xuất khẩu. Trong thời gian qua, việc đánh giá hoạt động xuất khẩu đã được các nhà nghiên cứu và các tổ chức trên thế giới đặc biệt quan tâm. Trung tâm Thương mại Quốc tế UNCTAD/WTO (ITC), các tổ chức quốc tế, và các chuyên gia trên thế giới đã có những nghiên cứu chuyên sâu về đánh giá hoạt động xuất khẩu như: Export opportunities of Thailand(Cuyvers, 1997); Indentifying export opportunities (Cuyvers, 2004); Export potential assessment: Indentifying prority sectors for export promotion (Freudenbeng, 2006); Export Potential Assessment in Lao PDR (Freudenbeng, 2006); Export Potential Assessment in Nepal (Freudenbeng, 2007); Market Analysis and Research Section (Thierry Paulmier, 2008); The export potential of Ukraine: the methodology of assessment and analysis (Tetyana Melnyk, 2008),… Các nghiên cứu trên đã đề cập đến lý luận chung liên quan đến xuất khẩu và đánh giá hoạt động xuất khẩu, qua đó xem xét tiềm năng cho tăng trưởng xuất khẩu trong tương lai của các ngành sản xuất tại các quốc gia để xác định các lĩnh vực then chốt mà các chính phủ cần can thiệp và có những chính sách liên quan để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu trong tương lai. 6 Trong nghiên cứu về “Cơ cấu xuất khẩu của các nước Nam Á theo quan điểm so sánh” của Jorg Mayer và Adrian Wood (2001) dựa trên lý thuyết H-O, các tác giả đã đánh giá điều kiện các nguồn lực sản xuất của các nước Nam Á và cho thấy, so với các nước Đông Á, các nước Nam Á có diện tích bình quân đầu người và trình độ giáo dục thấp. Điều này phù hợp với cơ cấu xuất khẩu của các nước này chủ yếu là các sản phẩm sử dụng nhiều lao động giản đơn. Do đó, để có thể chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu hướng đến các sản phẩm có hàm lượng kỹ thuật cao hơn, các tác giả khuyến nghị các nước Nam Á cần có chính sách giáo dục để nâng cao trình độ giáo dục cao hơn tốc độ trung bình của thế giới. Nghiên cứu “Các yếu tố quyết định đến cơ cấu xuất khẩu của các nước Trung và Đông Âu” của Bernard Hoekman và Simeon Djankov (1970) đã phân tích tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI, gia công xuất khẩu (outward processing) và nhập khẩu đầu vào đến xuất khẩu của các nước Trung và Đông Âu sang thị trường EU (thể hiện qua chỉ số RCA). Qua phân tích, kết quả của nghiên cứu cho thấy nhập khẩu nguyên liệu là yếu tố có tác động mạnh nhất đến cơ cấu xuất khẩu. Ngoài ra, nhiều tổ chức quốc tế như IMF, WB,… cũng thường xuyên có những đánh giá, dự báo về kinh tế Việt Nam nói chung và xuất khẩu của nước ta nói riêng. Tuy nhiên, các đánh giá này thường là ngắn hạn, thường thay đổi và chỉ mang giá trị tham khảo. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam Tại Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu khoa học về chủ đề này được thực hiện trong khuôn khổ các dự án do các tổ chức nước ngoài tài trợ. Trong đó phải kể đến Báo cáo đánh giá hoạt động xuất khẩu của Việt Nam năm 2005 trong khuôn khổ của Đề tài VIE 61/94 mang tên “Hỗ trợ xúc 7 tiến thương mại và Phát triển xuất khẩu tại Việt Nam” do Chính phủ Thụy Sỹ tài trợ (2004-2010), cơ quan quản lý chương trình là Bộ Công thương, Cục Xúc tiến thương mại (XTTM) là đơn vị chủ trì thực hiện theo phương thức Quốc gia điều hành (NEX). Báo cáo này đánh giá hoạt động xuất khẩu của khoảng 40 ngành hàng tại Việt Nam, bao gồm các sản phẩm tiền khoáng sản và nhiên liệu, thủy sản, nông sản, sản phẩm công nghiệp, sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Báo cáo bao gồm nội dung phân tích chuyên sâu về nhiều ngành hàng riêng biệt, trong đó có đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức (phân tích SWOT); xác định những lĩnh vực chính cần có sự can thiệp và những chính sách liên quan đến xúc tiến phát triển xuất khẩu trong tương lai. Báo cáo cũng xác định những thị trường mục tiêu có khả năng thâm nhập nhằm đa dạng hóa thị trường cho từng ngành hàng. Bên cạnh đó tiềm năng, lợi thế và cả hạn chế của các mặt hàng xuất khẩu tại Việt Nam cũng đã được phác họa tương đối đầy đủ trong Báo cáo nghiên cứu đánh giá hoạt động xuất khẩu cấp quốc gia và vùng (Bắc, Trung và Nam). Đây là báo cáo nằm trong chương trình “Nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam thông qua hệ thống xúc tiến thương mại địa phương” được xây dựng trên cơ sở kết quả tiếp nối của Đề tài VIE 61/94 “Hỗ trợ XTTM và Phát triển Xuất khẩu tại Việt Nam”. Báo cáo tập trung vào đánh giá hoạt động xuất khẩu của Việt Nam ở 05 lĩnh vực là nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, thủ công mỹ nghệ và thủy sản. Qua đó, xác định các ngành hàng, dịch vụ có tiềm năng xuất khẩu trong tương lai, tái khẳng định những ngành hàng đã có thành tích xuất khẩu tốt. Báo cáo đánh giá còn phát hiện những mặt hàng chưa có thống kê xuất khẩu hoặc đã xuất khẩu với số lượng hạn chế, nhưng có tiềm năng và điều kiện cần thiết để có thể xúc tiến xuất khẩu trong thời gian tới. 8 Đánh giá hoạt động xuất khẩu của ngành hàng công nghiệp, ngành hàng điện tử và dệt may của Việt Nam và thành phố Hà Nội đã được đề cập đến trong nhiều đề tài nghiên cứu như: nghiên cứu của Nguyễn Hoàng Ánh (2008) về “Nghiên cứu chuỗi giá trị toàn cầu và khả năng tham gia của các doanh nghiệp ngành điện tử của Việt Nam”; Đỗ Thị Loan nghiên cứu về “Đẩy mạnh việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam”. Nghiên cứu về các hoạt động xuất khẩu của Việt Nam còn được đề cập đến trong một số tài liệu của Nguyễn Hữu Khải (2007) về “Đánh giá thực trạng và định hướng chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu Việt Nam thời kỳ 2005-2015”; Nguyễn Tiến Hùng (2008) về “Phát triển thị trường xuất khẩu Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế”; Nguyễn Tiến Hùng (2011) về “Vai trò của nhà nước trong hoạt động xuất khẩu khi Việt Nam là thành viên của WTO”. Các nhà nghiên cứu đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu hay thị trường xuất khẩu hàng hóa Việt Nam, đồng thời có đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu hay thị trường xuất khẩu hàng hóa Việt Nam giai đoạn trước và sau khi hội nhập để đưa ra đề xuất và giải pháp chuyển dịch xuất khẩu của Việt Nam. Riêng đối với thành phố Hà Nội, cũng đã có một số nghiên cứu có liên quan đến xuất khẩu như: Đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố “Những giải pháp chủ yếu nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp Hà Nội” do Vũ Trọng Lâm (2004), Văn phòng Thành ủy chủ trì. Đề tài tiếp cận năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Hà Nội, bao gồm cả cạnh tranh trên thị trường trong nước và trên thế giới, không đi sâu vào hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Hà Nội. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Thành phố “Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực xuất khẩu của các doanh nghiệp Hà Nội nhằm thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa Thủ đô trong tiến trình hội 9 nhập”, do Bùi Ngọc Sơn (2005), Trường Đại học Ngoại thương thực hiện. Đề tài này tiếp cận năng lực xuất khẩu ở cấp vi mô và đưa ra những giải pháp để nâng cao năng lực xuất khẩu, tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu. Đề tài chưa có những tổng hợp, phân tích đối với cơ cấu xuất khẩu và mới chỉ đề cập đến các giải pháp vi mô, chưa có những giải pháp tổng thể nhằm thúc đẩy tiềm năng xuất khẩu của Thủ đô. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Giáo dục và Đào tạo “Một số giải pháp vượt rào cản kỹ thuật thương mại trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế: áp dụng cho thành phố Hà Nội” do Nguyễn Hữu Khải (2007), Trường Đại học Ngoại thương thực hiện. Đề tài đã đưa ra được các giải pháp để tăng kim ngạch xuất khẩu của Hà Nội, đặc biệt chú ý đến các mặt hàng xuất khẩu chính của Hà Nội. Đề tài cũng đã tiếp cận vấn đề tăng kim ngạch xuất khẩu thông qua việc vượt qua các rào cản thương mại kỹ thuật, trong đó có một số hàng rào có liên quan đến vấn đề môi trường. Tuy nhiên, đề tài không đề cập đến các giải pháp giúp các doanh nghiệp tăng nội lực nhằm vượt qua các rào cản kỹ thuật thương mại đó. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố “Chuyển dịch cơ cấu ngành hàng xuất khẩu của Hà Nội theo hướng phát triển bền vững” do Hồ Vân Nga, Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì. Đề tài đã đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành hàng xuất khẩu theo hướng phất triển bền vững của thành phố trong giai đoạn 2000-2009 và đề xuất giải pháp chuyển dịch cơ cấu ngành hàng xuất khẩu theo hướng phát triển bền vững của Hà Nội đến năm 2020 tầm nhìn 2030. Đề tài cấp thành phố của Nguyễn Đình Dương (2014) nghiên cứu “Xác định chuỗi giá trị một số sản phẩm công nghiệp chủ lực trên địa bàn Thành phố Hà Nội: Điện tử và may mặc” qua đó đã xác định mức độ tham gia vào các mắt xích trong chuỗi giá trị sản phẩm điện tử, may mặc trên thế giới của 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu xem nhiều nhất