ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
----------------------
ĐINH THỊ NGỌC VÂN
ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU
CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH
HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU
Hà Nội - 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
----------------------
ĐINH THỊ NGỌC VÂN
ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU
CỦA THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH
HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế
Mã số: 60 31 01 06
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ
CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU
XÁC NHẬN CỦA
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
CHẤM LUẬN VĂN
TS. Nguyễn Anh Thu
PGS.TS. Hà Văn Hội
Hà Nội - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi,
chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người
khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của người khác đảm bảo theo
đúng quy định. Các nội dung trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách báo,
thông tin được đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo danh mục
tài liệu tham khảo của luận văn.
Tác giả luận văn
LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới Ban giám hiệu Trường Đại học
Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đến quý thầy cô trong Khoa Kinh tế quốc
tế, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi để
em hoàn thành luận văn này.
Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến TS. Nguyễn Anh Thu - Phó Hiệu
trưởng Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, cô đã nhiệt tình
hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức, phương pháp nghiên cứu, phương pháp trình
bày để em có thể hoàn thiện nội dung và cả hình thức của luận văn.
Cuối cùng, em xin dành lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè và
đồng nghiệp đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập và
nghiên cứu đề tài luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. i
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ ii
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1
1.2. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................3
1.3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................3
1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu .....................................................................................3
1.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................3
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................4
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................4
1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................4
1.5. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................4
1.6. Kết cấu của luận văn ............................................................................................4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN, THỰC TIỄN LIÊN QUAN TỚI VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ
TÀI ..............................................................................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài .........................................................6
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước .................................................................6
1.1.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam ..............................................................7
1.2. Cơ sở lý luận ......................................................................................................11
1.2.1. Khái niệm xuất khẩu ...................................................................................11
1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội
...................................................................................................................................13
1.2.3.Các tiêu chí đánh giá thực trạng xuất khẩu của Thành phố Hà Nội ............18
1.3. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................22
1.3.1. Kinh nghiệm Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................22
1.3.2. Kinh nghiệm của Đà Nẵng .........................................................................23
CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................25
2.1. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................25
2.2. Phương pháp xử lý dữ liệu .................................................................................25
2.2.1. Phương pháp so sánh ..................................................................................25
2.2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp ...........................................................26
2.3. Khung phân tích .................................................................................................26
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CỦA THÀNH
PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2011-2015 TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH
TẾ QUỐC TẾ ..........................................................................................................27
3.1. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 2011 - 2015 .................................27
3.2. Tình hình hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ...30
3.2.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội Thành phố Hà Nội giai đoạn 20112015 ...........................................................................................................................30
3.2.2. Tình hình hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015
...................................................................................................................................32
3.2.3. Đánh giá các ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu theo chỉ số lợi thế so
sánh vùng RCAd .......................................................................................................36
3.3. Thực trạng hoạt động xuất khẩu ngành hàng Điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị
ngoại vi trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015......................................37
3.3.1. Thực trạng xuất khẩu ngành hàng điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị
ngoại vi ......................................................................................................................37
3.3.2. Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với việc xuất khẩu ngành hàng
điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi ........................................................39
3.3.3. Đánh giá tình hình xuất khẩu của ngành hàng điện tử - linh kiện máy tính
và thiết bị ngoại vi trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế .....................................40
3.4. Thực trạng hoạt động xuất khẩu ngành hàng Dệt may trên địa bàn thành phố Hà
Nội giai đoạn 2011-2015 ...........................................................................................41
3.4.1. Thực trạng xuất khẩu ngành hàng dệt may .................................................41
3.4.2. Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với việc xuất khẩu ngành hàng
dệt may ......................................................................................................................42
3.4.3. Đánh giá tình hình xuất khẩu của ngành hàng dệt may trong bối cảnh hội
nhập kinh tế quốc tế ..................................................................................................43
3.5. Thực trạng hoạt động xuất khẩu ngành hàng Thủ công mỹ nghệ trên địa bàn
thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015 ....................................................................44
3.5.1. Thực trạng xuất khẩu ngành hàng Thủ công mỹ nghệ ...............................44
3.5.2. Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế đối với việc xuất khẩu ngành hàng
Thủ công mỹ nghệ .....................................................................................................46
3.5.3. Đánh giá tình hình xuất khẩu của ngành hàng Thủ công mỹ nghệ trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ....................................................................................46
3.6.Đánh giá chung hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội trong bối cảnh hội
nhập kinh tế quốc tế ..................................................................................................48
3.6.1. Những kết quả đạt được ..............................................................................48
3.6.2. Những hạn chế ............................................................................................49
CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG XUẤT
KHẨU CỦA HÀ NỘI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
...................................................................................................................................52
4.1. Quan điểm, định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Thành phố
Hà Nội giai đoạn 2017-2020 .....................................................................................52
4.1.1. Quan điểm về phát triển hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Hà Nội ...........52
4.1.2. Định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội ..........53
4.2. Một số giải pháp chủ yếu đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Thành
phố Hà Nội giai đoạn 2017-2020 ..............................................................................55
4.2.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện cơ chế, chính sách .....................................55
4.2.2. Nhóm giải pháp về hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp xuất khẩu .............57
4.2.3. Nhóm giải pháp mở rộng thị trường xuất khẩu ..........................................58
4.2.4. Nhóm giải pháp tái cơ cấu các ngành hàng xuất khẩu ...............................60
4.2.5. Nhóm giải pháp tăng cường quản lý Nhà nước về xuất khẩu ....................60
4.3. Kiến nghị đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai
đoạn 2017-2020 .........................................................................................................62
4.3.1. Kiến nghị đối với Trung ương ....................................................................62
4.3.2. Kiến nghị đối với Thành phố Hà Nội .........................................................63
4.3.3. Kiến nghị cụ thể đối với một số ngành hàng xuất khẩu .............................64
KẾT LUẬN ..............................................................................................................65
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................67
DANH MỤC BẢNG
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Bảng
Nội dung
Bảng 3.1. Tăng trưởng kinh tế của TP. Hà Nội và cả nước
Cơ cấu tổng sản phẩm trên địa bàn Thành phố Hà
Bảng 3.2. Nội phân theo khu vực kinh tế giai đoạn 2010-2015
(theo giá hiện hành)
Bảng 3.3. Kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn Thành phố Hà Nội
Bảng 3.4. Cơ cấu thành phần tham gia xuất khẩu trên địa bàn
Bảng 3.5. Mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của Thành phố Hà Nội
Hệ số lợi thế so sánh của các ngành hàng xuất khẩu
Bảng 3.6.
chủ yếu của Thành phố Hà Nội năm 2015
Số doanh nghiệp và lao động trong ngành hàng điện
Bảng 3.7. tử, linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi giai đoạn
2011 - 2015
Chỉ số giá trị xuất khẩu ngành hàng điện tử, linh kiện
Bảng 3.8. máy tính và thiết bị ngoại vi của Hà Nội và cả nước
năm 2015
Chỉ số thị phần xuất khẩu ngành hàng điện tử, linh
Bảng 3.9. kiện máy tính và thiết bị ngoại vi của Hà Nội và cả
nước năm 2015
Cán cân thương mại và tăng trưởng xuất khẩu ngành
Bảng 3.10. hàng điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi
của Hà Nội và cả nước năm 2015
Chỉ số giá trị xuất khẩu ngành hàng dệt may của Hà
Bảng 3.11.
Nội và cả nước năm 2015
Thị phần xuất khẩu ngành hàng dệt may của Hà Nội
Bảng 3.12.
và cả nước năm 2015
Cán cân thương mại ngành hàng dệt may của Hà Nội
Bảng 3.13.
và cả nước năm 2015
Chỉ số giá trị xuất khẩu ngành hàng thủ công mỹ
Bảng 3.14.
nghệ của Hà Nội và cả nước năm 2015
Thị phần xuất khẩu ngành hàng thủ công mỹ nghệ
Bảng 3.15.
của Hà Nội và cả nước năm 2015
Cán cân thương mại ngành hàng thủ công mỹ nghệ
Bảng 3.16.
của Hà Nội và cả nước năm 2015
i
Trang
30
32
33
34
35
36
38
40
40
40
43
44
44
46
47
47
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
TT
Biểu đồ
Nội dung
1 Biểu đồ 3.1. Tăng trưởng kinh tế của Hà Nội và cả nước
Kim ngạch xuất khẩu điện tử-linh kiện máy tính và
2 Biểu đồ 3.2.
thiết bị ngoại vi 2010 - 2015
Kim ngạch xuất khẩu ngành hàng dệt may của
3 Biểu đồ 3.3.
Thành phố Hà Nội 2010 - 2015
Kim ngạch xuất khẩu ngành hàng thủ công mỹ
4 Biểu đồ 3.4.
nghệ của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 - 2015
ii
Trang
31
38
42
45
PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Từ nhiề u thâ ̣p kỷ trước, viê ̣c xây dựng chinh sá ch thú c đẩ y cá c hoa ̣t
́
đô ̣ng xuấ t khẩ u là mô ̣t trong nhữ ng mu ̣c tiêu chiế n lươ ̣c quan tro ̣ng củ a hầ u
hế t cá c quố c gia trên thế giớ i. Nó không chỉ ta ̣o ra nguồ n vố n cho nhâ ̣p khẩ u
phu ̣c vu ̣ công nghiê ̣p hó a hiê ̣n đa ̣i hó a đấ t nước, cung cấ p nhiề u viê ̣c là m, thú c
đẩ y chuyể n dich cơ cấ u kinh tế và kích thích sả n xuấ t phá t triể n,… mà cò n
̣
gó p mô ̣t phầ n không nhỏ và o thu nhâ ̣p quố c dân ta ̣o tiề n đề cho tiế n trình phá t
triể n kinh tế - xã hô ̣i.
Trong điề u kiê ̣n mở cử a hô ̣i nhâ ̣p kinh tế quố c tế hiê ̣n nay, hoa ̣t đô ̣ng
xuấ t khẩ u có vi ̣trí quan tro ̣ng đố i vớ i sự phá t triể n kinh tế - xã hô ̣i củ a nước ta
nó i chung cũng như đố i vớ i Hà Nô ̣i nó i riêng. Nhâ ̣n thứ c rõ vai trò quan tro ̣ng
củ a hoa ̣t đô ̣ng xuấ t khẩ u, Bô ̣ Chính tri ̣ và Đảng bô ̣ Thà nh phố Hà Nô ̣i đã đưa
ra nhiề u chủ trương chinh sá ch ta ̣o hà nh lang phá p lý và môi trường thuâ ̣n lơ ̣i
́
kích thích cá c hoa ̣t đô ̣ng xuấ t khẩ u phá t triể n. Nghi ̣ quyế t 15-NQ/TW lầ n thứ
XV đã chỉ rõ “Xây dựng Hà Nô ̣i thà nh trung tâm xuấ t nhâ ̣p khẩ u hà ng hó a ở
khu vực phía Bắ c có vai trò quan tro ̣ng củ a cả nước”.
Để thực hiên đươ ̣c nhữ ng mu ̣c tiêu, nhiê ̣m vu ̣ mà Bô ̣ Chính tri ̣và Đảng
̣
bô ̣ Thà nh phố đề ra trong linh vực phá t triể n thương ma ̣i quố c tế , vấ n đề đầ u
̃
tiên Thà nh phố Hà Nô ̣i cầ n phả i thực hiê ̣n đó là mở rô ̣ng và phá t triể n thi ̣
trường xuấ t khẩ u hà ng hó a. Trong thờ i gian qua, thi ̣ trường xuấ t khẩ u hà ng
hó a củ a Hà Nô ̣i đã đươ ̣c mở rô ̣ng, vươn xa, nhiề u thi ̣ trường mớ i vớ i kim
nga ̣ch xuấ t khẩ u quy mô lớ n đươ ̣c đinh hình và phá t triể n. Theo số liệu của
̣
Cục Thống kê Hà Nội, kim ngạch xuất khẩu năm 2016 của Hà Nội đạt 10.613
triệu USD, tăng 1,3% so với năm 2015. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng xuất
khẩu chưa tương xứng với tiềm năng và còn nhiều tự phát, thiếu ổn định, tăng
trưởng xuất khẩu của Hà Nội chưa bền vững, tốc độ tăng trưởng thấp so với
1
bình quân chung của cả nước. Hơn thế, đa phầ n cá c doanh nghiêp xuấ t khẩ u
̣
trên điạ bà n như ngành dêṭ may, điê ̣n tử - linh kiê ̣n má y tính và thiế t bi ̣ ngoa ̣i
vi là nhữ ng ngà nh hà ng có kim nga ̣ch xuấ t khẩ u lớ n củ a Hà Nô ̣i nhưng mới
chỉ tham gia ở khâu sả n xuấ t, gia công - khâu ta ̣o ra giá tri ̣ thấ p nhấ t trong
chuỗi giá tri ̣ toà n cầ u và mớ i chỉ tâ ̣n du ̣ng đươ ̣c nguồ n nhân lực là lao đô ̣ng
phổ thông. Khả năng chủ động nắm bắt những cơ hội thuận lợi nhằm phát
triển và mở rộng thị trường xuất khẩu còn có nhiều hạn chế, chưa khai thác tốt
tiềm năng của các thị trường lớn như thị trường Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc,
Nga, Úc. Do đó, để phát triển mở rộng thị trường xuất khẩu và khắc phục
những bất cập đang tồn tại hiện nay, cần thiết phải xác định những khu vực
kinh tế và ngành hàng có tiềm năng quan trọng trong hoạt động xuất khẩu.
Đánh giá tình trạng xuất khẩu của địa bàn Hà Nội và nhất là các ngành
hàng có tiềm năng xuất khẩu mạnh đóng một vai trò quan trọng trong việc
cung cấp những thông tin giúp các nhà quản lý, các nhà kinh doanh nắm bắt
được những lợi thế so sánh của các ngành này trên thị trường thế giới. Từ đó
xây dựng những chính sách chiến lược nhằm phát huy tối đa những lợi thế so
sánh của họ, đưa ra những quyết sách xuất khẩu đạt hiệu quả cao, tận dụng tối
đa tất cả những lợi thế sẵn có của mình.
Trong thời gian qua có rất nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề xuất
khẩu, đánh giá tình hình xuất khẩu của một số ngành hàng ở phạm vi quốc gia
hay phạm vi vùng, các nghiên cứu này đã đưa ra một bức tranh tổng thể về
tiềm năng xuất khẩu của nhiều ngành hàng, cung cấp thông tin hữu ích, có cơ
sở về một số ngành hàng có tiềm năng xuất khẩu. Tuy nhiên, các nghiên cứu
này đã chỉ ra một số hạn chế về kết quả nghiên cứu khi sử dụng bộ tiêu chí
đánh giá tiềm năng xuất khẩu do Tổ chức mại thế giới (ITC) xây dựng. Hơn
thế nữa, ở phạm vi nhỏ hơn (như thành phố Hà Nội), nghiên cứu cũng chưa
cho thấy một số căn cứ thuyết phục về tiềm năng xuất khẩu của các ngành
hàng trên địa bàn Hà Nội.
2
Như vâ ̣y có thể nó i rằ ng, viê ̣c nghiên cứ u đề tà i “Đánh giá hoạt động
xuấ t khẩ u của Thà nh phố Hà Nô ̣i trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” là
rấ t cấ p thiế t và cấ p bá ch, vớ i mu ̣c đích cung cấ p nhữ ng thông tin về nhữ ng
ngà nh hà ng có tiề m năng xuấ t khẩ u đồ ng thờ i đưa ra mô ̣t số giả i phá p nhằ m
khắc phu ̣c nhữ ng vấ n đề đang tồ n ta ̣i trong quá trinh xuấ t khẩ u và xú c tiế n
̀
thương ma ̣i. Từ đó, gó p phầ n thiế t thực và o viêc hoa ̣ch đinh chính sá ch xuấ t
̣
̣
khẩ u củ a Thà nh phố Hà Nô ̣i giai đoạn 2017 - 2020 trong bối cảnh hội nhập
kinh tế quốc tế hiện nay.
1.2. Câu hỏi nghiên cứu
- Thực trạng xuất khẩu của Thành phố Hà Nội trong giai đoạn hội nhập
kinh tế quốc tế như thế nào? Các ngành hàng mà Hà Nội có tiềm năng xuất
khẩu là những ngành hàng nào? Thực trạng xuất khẩu của những ngành hàng
đó giai đoạn 2011-2015?
- Thuận lợi, khó khăn và các giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu
tại Thành phố Hà Nội trong thời gian tới?
1.3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
1.3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Đánh giá hoạt động xuất khẩu, đề xuất một số giải pháp chủ yếu đẩy
mạnh hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017 - 2020 trong
bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
1.3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Phân tích lý thuyết và thực tiễn kinh nghiệm của hoạt động xuất khẩu
từ các tỉnh thành phố trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế để định hướng
hoạt động xuất khẩu cho thành phố Hà Nội.
3
- Đánh giá hoạt động xuất khẩu của Hà Nội. Tập trung đánh giá hoạt
động xuất khẩu các ngành mà thành phố có tiềm năng xuất khẩu.
- Đề xuất các giải pháp và hướng phát triển cho hoạt động xuất khẩu
của Thành phố Hà Nội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội. Tập trung
nghiên cứu ba ngành hàng mà thành phố Hà Nội có tiềm năng xuất khẩu:
Điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi; Dệt may; Thủ công mỹ nghệ.
1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: Đề tài nghiên cứu đối với hoạt động xuất khẩu hàng hoá
của Thành phố Hà Nội, nghiên cứu điển hình đối với hoạt động xuất khẩu ba
ngành hàng: Điện tử - linh kiện máy tính và thiết bị ngoại vi; Dệt may; Thủ
công mỹ nghệ.
Về phạm vi: Nghiên cứu tình trạng của hoạt động xuất khẩu hàng hoá
của Thành phố Hà Nội.
Về thời gian: Thu thập thông tin và số liệu thứ cấp từ năm 2011 đến
năm 2015, đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của
Thành phố Hà Nội giai đoạn 2017- 2020.
1.5. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu chủ yếu dựa trên những nguồn thông tin và số liệu thứ cấp
và vận dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh để nghiên cứu.
1.6. Kết cấu của luận văn
Luận văn gồm 4 chương:
4
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động xuất khẩu trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3:Thực trạng hoạt động xuất khẩu của Thành phố Hà Nội giai
đoạn 2011 - 2015
Chương 4: Một số giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của Hà
Nội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế
5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ
SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN LIÊN QUAN TỚI VẤN ĐỀ NGHIÊN
CỨU CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước
Đánh giá hoạt động xuất khẩu là một trong những bước quan trọng của
việc xây dựng và triển khai chính sách, tạo môi trường thuận lợi nhằm kích
thích các hoạt động xuất khẩu. Nó cung cấp những thông tin quan trọng giúp
các nhà hoạch định chính sách, các nhà kinh doanh nắm bắt được những lợi
thế so sánh của từng ngành, từng lĩnh vực xuất khẩu. Trong thời gian qua,
việc đánh giá hoạt động xuất khẩu đã được các nhà nghiên cứu và các tổ chức
trên thế giới đặc biệt quan tâm.
Trung tâm Thương mại Quốc tế UNCTAD/WTO (ITC), các tổ chức
quốc tế, và các chuyên gia trên thế giới đã có những nghiên cứu chuyên sâu về
đánh giá hoạt động xuất khẩu như: Export opportunities of Thailand(Cuyvers,
1997); Indentifying export opportunities (Cuyvers, 2004); Export potential
assessment: Indentifying prority sectors for export promotion (Freudenbeng,
2006); Export Potential Assessment in Lao PDR (Freudenbeng, 2006); Export
Potential Assessment in Nepal (Freudenbeng, 2007); Market Analysis and
Research Section (Thierry Paulmier, 2008); The export potential of Ukraine:
the methodology of assessment and analysis (Tetyana Melnyk, 2008),… Các
nghiên cứu trên đã đề cập đến lý luận chung liên quan đến xuất khẩu và đánh
giá hoạt động xuất khẩu, qua đó xem xét tiềm năng cho tăng trưởng xuất khẩu
trong tương lai của các ngành sản xuất tại các quốc gia để xác định các lĩnh vực
then chốt mà các chính phủ cần can thiệp và có những chính sách liên quan để
thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu trong tương lai.
6
Trong nghiên cứu về “Cơ cấu xuất khẩu của các nước Nam Á theo
quan điểm so sánh” của Jorg Mayer và Adrian Wood (2001) dựa trên lý
thuyết H-O, các tác giả đã đánh giá điều kiện các nguồn lực sản xuất của các
nước Nam Á và cho thấy, so với các nước Đông Á, các nước Nam Á có diện
tích bình quân đầu người và trình độ giáo dục thấp. Điều này phù hợp với cơ
cấu xuất khẩu của các nước này chủ yếu là các sản phẩm sử dụng nhiều lao
động giản đơn. Do đó, để có thể chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu hướng đến các
sản phẩm có hàm lượng kỹ thuật cao hơn, các tác giả khuyến nghị các nước
Nam Á cần có chính sách giáo dục để nâng cao trình độ giáo dục cao hơn tốc
độ trung bình của thế giới.
Nghiên cứu “Các yếu tố quyết định đến cơ cấu xuất khẩu của các nước
Trung và Đông Âu” của Bernard Hoekman và Simeon Djankov (1970) đã
phân tích tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI, gia công xuất khẩu
(outward processing) và nhập khẩu đầu vào đến xuất khẩu của các nước
Trung và Đông Âu sang thị trường EU (thể hiện qua chỉ số RCA). Qua phân
tích, kết quả của nghiên cứu cho thấy nhập khẩu nguyên liệu là yếu tố có tác
động mạnh nhất đến cơ cấu xuất khẩu.
Ngoài ra, nhiều tổ chức quốc tế như IMF, WB,… cũng thường xuyên
có những đánh giá, dự báo về kinh tế Việt Nam nói chung và xuất khẩu của
nước ta nói riêng. Tuy nhiên, các đánh giá này thường là ngắn hạn, thường
thay đổi và chỉ mang giá trị tham khảo.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam
Tại Việt Nam, đã có một số công trình nghiên cứu khoa học về chủ đề
này được thực hiện trong khuôn khổ các dự án do các tổ chức nước ngoài tài
trợ. Trong đó phải kể đến Báo cáo đánh giá hoạt động xuất khẩu của Việt
Nam năm 2005 trong khuôn khổ của Đề tài VIE 61/94 mang tên “Hỗ trợ xúc
7
tiến thương mại và Phát triển xuất khẩu tại Việt Nam” do Chính phủ Thụy Sỹ
tài trợ (2004-2010), cơ quan quản lý chương trình là Bộ Công thương, Cục
Xúc tiến thương mại (XTTM) là đơn vị chủ trì thực hiện theo phương thức
Quốc gia điều hành (NEX). Báo cáo này đánh giá hoạt động xuất khẩu của
khoảng 40 ngành hàng tại Việt Nam, bao gồm các sản phẩm tiền khoáng sản
và nhiên liệu, thủy sản, nông sản, sản phẩm công nghiệp, sản phẩm thủ công
mỹ nghệ. Báo cáo bao gồm nội dung phân tích chuyên sâu về nhiều ngành
hàng riêng biệt, trong đó có đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách
thức (phân tích SWOT); xác định những lĩnh vực chính cần có sự can thiệp và
những chính sách liên quan đến xúc tiến phát triển xuất khẩu trong tương lai.
Báo cáo cũng xác định những thị trường mục tiêu có khả năng thâm nhập
nhằm đa dạng hóa thị trường cho từng ngành hàng.
Bên cạnh đó tiềm năng, lợi thế và cả hạn chế của các mặt hàng xuất
khẩu tại Việt Nam cũng đã được phác họa tương đối đầy đủ trong Báo cáo
nghiên cứu đánh giá hoạt động xuất khẩu cấp quốc gia và vùng (Bắc, Trung
và Nam). Đây là báo cáo nằm trong chương trình “Nâng cao năng lực cạnh
tranh xuất khẩu cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam thông qua hệ
thống xúc tiến thương mại địa phương” được xây dựng trên cơ sở kết quả tiếp
nối của Đề tài VIE 61/94 “Hỗ trợ XTTM và Phát triển Xuất khẩu tại Việt
Nam”. Báo cáo tập trung vào đánh giá hoạt động xuất khẩu của Việt Nam ở
05 lĩnh vực là nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, thủ công mỹ nghệ và thủy
sản. Qua đó, xác định các ngành hàng, dịch vụ có tiềm năng xuất khẩu trong
tương lai, tái khẳng định những ngành hàng đã có thành tích xuất khẩu tốt.
Báo cáo đánh giá còn phát hiện những mặt hàng chưa có thống kê xuất khẩu
hoặc đã xuất khẩu với số lượng hạn chế, nhưng có tiềm năng và điều kiện cần
thiết để có thể xúc tiến xuất khẩu trong thời gian tới.
8
Đánh giá hoạt động xuất khẩu của ngành hàng công nghiệp, ngành
hàng điện tử và dệt may của Việt Nam và thành phố Hà Nội đã được đề cập
đến trong nhiều đề tài nghiên cứu như: nghiên cứu của Nguyễn Hoàng Ánh
(2008) về “Nghiên cứu chuỗi giá trị toàn cầu và khả năng tham gia của các
doanh nghiệp ngành điện tử của Việt Nam”; Đỗ Thị Loan nghiên cứu về “Đẩy
mạnh việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh
cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam”.
Nghiên cứu về các hoạt động xuất khẩu của Việt Nam còn được đề cập
đến trong một số tài liệu của Nguyễn Hữu Khải (2007) về “Đánh giá thực
trạng và định hướng chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu Việt Nam thời kỳ
2005-2015”; Nguyễn Tiến Hùng (2008) về “Phát triển thị trường xuất khẩu
Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế”; Nguyễn Tiến Hùng
(2011) về “Vai trò của nhà nước trong hoạt động xuất khẩu khi Việt Nam là
thành viên của WTO”. Các nhà nghiên cứu đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng
đến chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu hay thị trường xuất khẩu hàng hóa Việt
Nam, đồng thời có đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu hay thị
trường xuất khẩu hàng hóa Việt Nam giai đoạn trước và sau khi hội nhập để
đưa ra đề xuất và giải pháp chuyển dịch xuất khẩu của Việt Nam.
Riêng đối với thành phố Hà Nội, cũng đã có một số nghiên cứu có liên
quan đến xuất khẩu như:
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố “Những giải pháp chủ yếu
nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp Hà Nội” do Vũ Trọng Lâm (2004),
Văn phòng Thành ủy chủ trì. Đề tài tiếp cận năng lực cạnh tranh của các doanh
nghiệp Hà Nội, bao gồm cả cạnh tranh trên thị trường trong nước và trên thế
giới, không đi sâu vào hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp Hà Nội.
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Thành phố “Nghiên cứu đề xuất các
giải pháp nâng cao năng lực xuất khẩu của các doanh nghiệp Hà Nội nhằm
thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa Thủ đô trong tiến trình hội
9
nhập”, do Bùi Ngọc Sơn (2005), Trường Đại học Ngoại thương thực hiện. Đề
tài này tiếp cận năng lực xuất khẩu ở cấp vi mô và đưa ra những giải pháp để
nâng cao năng lực xuất khẩu, tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu. Đề tài chưa có
những tổng hợp, phân tích đối với cơ cấu xuất khẩu và mới chỉ đề cập đến các
giải pháp vi mô, chưa có những giải pháp tổng thể nhằm thúc đẩy tiềm năng
xuất khẩu của Thủ đô.
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Giáo dục và Đào tạo “Một số giải
pháp vượt rào cản kỹ thuật thương mại trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế:
áp dụng cho thành phố Hà Nội” do Nguyễn Hữu Khải (2007), Trường Đại
học Ngoại thương thực hiện. Đề tài đã đưa ra được các giải pháp để tăng kim
ngạch xuất khẩu của Hà Nội, đặc biệt chú ý đến các mặt hàng xuất khẩu chính
của Hà Nội. Đề tài cũng đã tiếp cận vấn đề tăng kim ngạch xuất khẩu thông
qua việc vượt qua các rào cản thương mại kỹ thuật, trong đó có một số hàng
rào có liên quan đến vấn đề môi trường. Tuy nhiên, đề tài không đề cập đến
các giải pháp giúp các doanh nghiệp tăng nội lực nhằm vượt qua các rào cản
kỹ thuật thương mại đó.
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố “Chuyển dịch cơ cấu ngành
hàng xuất khẩu của Hà Nội theo hướng phát triển bền vững” do Hồ Vân Nga,
Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì. Đề tài đã đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ
cấu ngành hàng xuất khẩu theo hướng phất triển bền vững của thành phố
trong giai đoạn 2000-2009 và đề xuất giải pháp chuyển dịch cơ cấu ngành
hàng xuất khẩu theo hướng phát triển bền vững của Hà Nội đến năm 2020
tầm nhìn 2030.
Đề tài cấp thành phố của Nguyễn Đình Dương (2014) nghiên cứu “Xác
định chuỗi giá trị một số sản phẩm công nghiệp chủ lực trên địa bàn Thành
phố Hà Nội: Điện tử và may mặc” qua đó đã xác định mức độ tham gia vào
các mắt xích trong chuỗi giá trị sản phẩm điện tử, may mặc trên thế giới của
10
- Xem thêm -