Tài liệu Đánh giá hiệu quả kinh tế cây chè giống mới của nông hộ trên địa bàn xã Văn Hán - huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------- ÔN THÁI DƯƠNG Tên đề tài: “ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CÂY CHÈ GIỐNG MỚI CỦA NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ VĂN HÁN HUYỆN ĐỒNG HỶTỈNH THÁI NGUYÊN” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Định hướng đề tài : Hướng nghiên cứu Chuyên ngành : Phát triển nông thôn Lớp : K46 - PTNT - N02 Khoa : Kinh tế & PTNT Khóa học : 2014 - 2018 Giảng viên hướng dẫn : TS.Bùi Thị Minh Hà Thái Nguyên – 2018 i LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp:“ Đánh giá hiệu quả kinh tế cây chè giống mới của nông hộ trên địa bàn xã Văn Hán – huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên ” là công trình nghiên cứu thực sự của bản thân, được thực hiện dựa trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, kiến thức chuyên ngành, tìm hiểu, khảo sát tình hình thực tiễn và dưới sự hướng dẫn khoa học của cô Bùi Thị Minh Hà. Các số liệu bảng, biểu, và những kết quả trong khóa luận là trung thực, các nhận xét, phương hướng đưa ra xuất phát từ thực tiễn và kinh nghiệm hiện có. Một lần nữa em xin khẳng định về sự trung thực của lời cam đoan trên. Người thực hiện Ôn Thái Dương ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn “Đánh giá hiệu quả kinh tế cây chè giống mới của nông hộ trên địa bàn xã Văn Hán - huyện Đồng Hỷ -tỉnh Thái Nguyên” tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ quan, tổ chức và các cá nhân. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã đào tạo, giảng dạy, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn cô giáo, ThS. Bùi Thị Minh Hà đã trực tiếp chỉ bảo, hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trong khoa KT& PTNT đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ. Đồng thời, tôi xin gửi lời cảm ơn đến cán bộ UBND xã Văn Hán đã nhiệt tình, tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực tập tại xã. Xin chân thành cảm ơn tất cả bạn bè đã động viên, giúp đỡ nhiệt tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tôi hoàn thành khóa luận này. Do thời gian nghiên cứu có hạn, luận văn của tôi không tránh khỏi những thiếu sót, sơ suất, tôi rất mong nhận được sự đóng góp của các thầy cô giáo cùng toàn thể các bạn để bài khóa luận của tôi được hoàn chỉnh hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 30 tháng 05 năm 2018 Sinh Viên Ôn Thái Dương iii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Diện tích, năng suất, sản lượng chè trên thế giới và một số nước trồng chè năm 2017 .................................................................. 16 Bảng 2.2 : Diện tích, năng suất, sản lượng chè Việt Nam ............................. 18 Bảng 4.1 Tình hình sử dụng đất của xã năm 2017 ........................................ 28 Bảng 4.2: Tình hình nhân khẩu và lao động xã Văn Hán qua 3 năm (20152017) ........................................................................................ 32 Bảng 4.3. Tình hình sản xuất chè của xã qua 3 năm 2015 - 2017.................. 36 Bảng 4.4: Nguồn nhân lực của nhóm hộ điều tra năm 2017.......................... 38 Bảng 4.5. Tình hình sử dụng đất sản xuất của nhóm hộ nghiên cứu ............. 39 Bảng 4.6. Tình hình trang thiết bị sản xuất của nhóm hộ nghiên cứu ............ 40 Bảng 4.7: Chi phí đầu tư thâm canh bình quân 1 sào chè /năm của nhóm hộ nghiên cứu. ............................................................................... 41 Bảng 4.8: Tình hình sản xuất chè bình quân 1 sào chè /năm của nhóm hộ nghiên cứu. ............................................................................... 44 Bảng 4.9. Kết quả sản xuất chè của hộ tính bình quân 1 sào/năm ................. 45 Bảng 4.10: So sánh hiệu quả sản xuất chè giống mới trên một sào/năm của các hộ điều tra năm 2017 .......................................................... 47 Bảng 4.11 Những yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất chè : ................................ 49 iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ iii MỤC LỤC .................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................... vii Phần 1. MỞ ĐẦU ......................................................................................... 1 1-Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ................................................................ 2 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................... 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................... 2 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................. 3 1.3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................. 3 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn .................................................................................. 3 Phần 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................... 4 2.1. Cơ sở khoa học ........................................................................................ 4 2.1.1. Lý luận về hiệu quả kinh tế................................................................... 4 2.1.2. Giới thiệu về cây chè ............................................................................ 8 2.2. Cơ sở thực tiễn về sản xuất phát triển chè .............................................. 15 2.2.1. Thực trạng sản xuất và tiêu thụ chè trên thế giới................................. 15 2.2.2. Tình hình sản xuất và xuất khẩu chè của Việt Nam ............................ 17 2.2.3.Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè tại Thái Nguyên ............................. 19 Phần 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...21 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 21 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 21 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 21 v 3.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 21 3.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 22 3.3.1. Phương pháp thu thập số liệu .............................................................. 22 3.3.2. Phương pháp phân tích số liệu ............................................................ 23 3.3.3. Phương pháp xử lý số liệu .................................................................. 23 3.4 Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn.......................................... 23 3.4.1. Chỉ tiêu phản ánh tình hình sản xuất của hộ ........................................ 23 3.4.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế chè .......................................... 24 3.4.3. Các chỉ tiêu bình quân ........................................................................ 25 Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 26 4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Văn Hán .............................. 26 4.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................... 26 4.1.2. Khí hậu, thời tiết, thủy văn ................................................................. 26 4.1.3. Tài nguyên thiên nhiên và khoáng sản ................................................ 28 4.1.4. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................... 30 4.2. Thực trạng sản xuất chè tại xã Văn Hán ................................................ 35 4.2.1. Tình hình chung về sản xuất chè tại xã Văn Hán ................................ 35 4.3. Phân tích hiệu quả sản xuất chè cuả nhóm hộ nghiên cứu ...................... 37 4.3.1. Đặc điểm chung của nhóm hộ điều tra ................................................ 37 4.3.2. Chi phí đầu tư cho sản xuất chè của hộ năm 2017 .............................. 41 4.3.3. kết quả và hiệu quả sản xuất chè của hộ.............................................. 43 4.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất........................... 49 4.5.Khó khăn và thuận lợi trong sản xuất chè của hộ .................................... 50 4.6. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất chè tại địa bàn nghiên cứu ... 51 4.6.1.Giải pháp thời tiết và sâu bệnh............................................................. 51 4.6.1.2 Nguyên tắc sử dụng thuốc BVTV. .................................................... 51 Nguyên tắc sử dụng thuốc trên đồng ruộng. ................................................. 51 vi 4.6.2.Giải pháp về nước................................................................................ 53 4.6.3.Giải pháp về thị trường ........................................................................ 55 4.6.4.Giải pháp về khoa học kỹ thuật............................................................ 56 4.6.5.Giải pháp về vốn.................................................................................. 57 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................... 58 5.1. Kết luận ................................................................................................. 58 5.2. Kiến nghị ............................................................................................... 59 5.2.1. Đối với cấp chính quyền ..................................................................... 59 5.2.2. Đối với nông dân ................................................................................ 60 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 61 vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BQ : Bình quân BVTV : Bảo vệ thực vật ĐVT : Đơn vị tính FAO : Tổ chức nông lương liên hiệp quốc tế FAOSTAT : Số liệu thống kê của Tổ chức nông lương liên hiệp quốc tế GO : Tổng giá trị sản xuất GO/TC : Tổng giá trị sản xuất/Tổng chi phí HTX : Hợp tác xã IC : Chi phí trung gian ITC : Trung tâm Thương mại Quốc tế NN&PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn SL : Sản lượng TC : Tổng chi phí UBND : Ủy ban nhân dân VA : Giá trị gia tăng VA/TC : Giá trị gia tăng/tổng chi phí 1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1-Tính cấp thiết của đề tài Nước ta hiện nay là một trong tám nước cội nguồn của cây chè, có điều kiện địa hình, đất đai, khí hậu phù hợp cho cây chè phát triển và cho chất lượng cao. Chè là cây công nghiệp dài ngày trồng trọt một lần cho thu hoạch nhiều năm và lâu dài, tuổi thọ của chè tương đối cao 30-40 năm, nếu được chăm sóc tốt có thể lên tới hàng trăm năm. Cây chè ngày càng có vị trí quan trọng trong việc phát triển kinh tế của đất nước ta. Hiện nay Việt Nam đang là quốc gia đứng thứ 5 về sản lượng cũng như xuất khẩu chè trên thế giới. Chè (trà) là thức uống ngày càng được ưa chuộng trên thế giới vì chè có nhiều giá trị dinh dưỡng có trong lá chè, búp chè như : diệt khuẩn Chống chất phóng xạ, giúp cơ thể tỉnh táo, kích thích lao động, đem lại niềm vui và đặc biết là đem lại giá trị kinh tế rất cao. Thái Nguyên, là một vùng đất có điều kiện thuận lợi cho cây chè phát triển. Chè Thái Nguyên nổi tiếng khắp trong và ngoài nước bởi hương vị đậm đà, khác biệt mà không nơi nào có được, nó thực sự trở thành một sản phẩm mang tính đặc thù của quê hương. Huyện Đồng Hỷ là một huyện thuộc tỉnh Thái Nguyên, được thiên nhiên ưu đãi một hệ thống đất đai và điều kiện khí hậu thời tiết khá thích hợp cho việc phát triển cây chè, Có diện tích chè khá lớn được trồng phân bố ở nhiều xã như Hòa Bình, Minh Lập, Văn Hán, Khe Mo và thị trấn Sông Cầu.... Hiện nay cây chè đã trở thành một trong những cây trồng mũi nhọn của huyện góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân. Xã Văn Hán là vùng có đất đai thổ nhưỡng phù hợp với cây chè và có truyền thống làm ra những sản phẩm chè tươi ngon.Tổng diện tích chè toàn xã lên tới 885 ha. trong đó 535 ha là chè giống mới (LDP1)và 350 ha là chè trung 2 du. Cây chè đang từng ngày trở thành cây trồng chính và đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho hộ gia đình. Tuy nhiên, năng suất, chất lượng và giá cả chè của xã còn thấp chưa tương xứng với thế mạnh của vùng. chè trung du của xã vẫn còn nhiều đa số trồng bằng hạt cho năng suất, chất lượng thấp, nhiều hộ trong xã chưa thay thế được giống chè cũ đang ngày một xuống cấp do trồng đã lâu và thời tiết thay đổi thất thường. Để có cơ sở cho việc phát triển cây chè giống mới tại địa phương nên tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài “Đánh giá hiệu quả kinh tế cây chè giống mới của nông hộ trên địa bàn xã Văn Hán - huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên ”. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 1.2.1. Mục tiêu chung - Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm đánh giá được hiệu quả trong sản xuất chè giống mới, từ đó đưa ra được những giải pháp để phát triển sản xuất chè giống mới trên địa bàn xã Văn Hán - huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế sản xuất chè giống mới trên địa bàn xã Văn Hán. - Phân tích, đánh giá kết quả và hiệu quả sản xuất chè giống mới của các hộ gia đình trên địa bàn xã Văn Hán. - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả, hiệu quả kinh tế của cây chè giống mới trên địa bàn xã Văn Hán. - Đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất chè giống mới đối với các hộ gia đình trên địa bàn xã Văn Hán. 3 1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa khoa học - Quá trình thực hiện đề tài là cơ hội để củng cố, áp dụng kiến thức đã học trong nhà trường vào thực tiễn, đồng thời nâng cao kiến thức, năng lực và kỹ năng nghiên cứu khoa học cho bản thân. - Xác định cơ sở khoa học, làm sáng tỏ lý luận về phương thức sản xuất chè tại địa phương. - Kết quả của đề tài sẽ bổ sung tài liệu cho công tác nghiên cứu khoa học. 1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn - Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc phát triển sản xuất và tiêu thụ chè giống mới. - Làm tài liệu tham khảo cho những người quan tâm đến phát triển sản xuất chè giống mới. 4 Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở khoa học 2.1.1. Lý luận về hiệu quả kinh tế 2.1.1.1Khái niệm, bản chất của hiệu quả kinh tế “ Hiệu quả kinh tế của một hiện tượng (hoặc quá trình) kinh tế là một phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực (nhân lực, tài lực, vật lực, tiền vốn) để đạt được mục tiêu xác định”. Từ khái niệm khái quát này, có thể hình thành công thức biễu diễn khái quát phạm trù hiệu quả kinh tế như sau: H = K/C Với H là hiệu quả kinh tế của một hiện tượng (quá trình kinh tế) nào đó; K là kết quả thu được từ hiện tượng (quá trình) kinh tế đó và C là chi phí toàn bộ để đạt được kết quả đó. Và như thế cũng có thể khái niệm ngắn gọn: hiệu quả kinh tế phản ánh chất lượng hoạt động kinh tế và được xác định bởi tỷ số giữa kết quả đạt được với chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó. Quan điểm này đã đánh giá được tốt nhất trình độ sử dụng các nguồn lực ở mọi điều kiện “động” của hoạt động kinh tế. Theo quan niệm như thế hoàn toàn có thể tính toán được hiệu quả kinh tế trong sự vận động và biến đổi không ngừng của các hoạt động kinh tế, không phụ thuộc vào quy mô và tốc độ biến động khác nhau của chúng. Từ định nghĩa về hiệu quả kinh tế như đã trình bày ở trên, chúng ta có thể hiểu hiệu quả kinh tế của hoạt động sản xuất kinh doanh là một phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực (lao động, máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu và tiền vốn) nhằm đạt được mục tiêu mà doanh nghiệp đã xác định [11]. Khi đề cập đến khái niệm hiệu quả cần phân biệt rõ ba khái niệm cơ bản là hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả phân bổ nguồn lực và hiệu quả kinh tế. Đó là khả năng thu được kết quả sản xuất tối đa với việc sử dụng các yếu tố đầu 5 vào theo những tỷ lệ nhất định. Chỉ đạt được hiệu quả kinh tế khi đạt được hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ. • Hiệu quả kỹ thuật: Hiệu quả kỹ thuật là số sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi phí đầu vào hay nguồn lực sử dụng vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật hay công nghệ áp dụng vào sản xuất nông nghiệp. Hiệu quả kỹ thuật phản ánh trình độ, khả năng chuyên môn và tay nghề trong việc sử dụng các yếu tố đầu vào để sản xuất. Hiệu quả kỹ thuật liên quan đến phương diện vật chất của sản xuất, nó chỉ ra một nguồn lực dùng vào sản xuất đem lại bao nhiêu đơn vị sản phẩm. • Hiệu quả phân bổ: Hiệu quả phân bổ là chỉ tiêu hiệu quả trong đó các yếu tố giá sản phẩm và giá đầu vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm trên một đồng chi phí thêm về đầu vào hay nguồn lực. Hiệu quả phân bổ phản ánh khả năng kết hợp các yếu tố đầu vào một cách hợp lý để tối thiểu hóa chi phí với một lượng đầu ra nhất định nhằm đạt được lợi nhuận tối đa. Thực chất của hiệu quả phân bổ là hiệu quả kinh tế có tính đến các yếu tố giá cảu các yếu tố đầu vào và đầu ra nên hiệu quả phân bổ còn được gọi là hiệu quả về giá. • Hiệu quả kinh tế: Hiệu quả kinh tế chỉ đạt được khi hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả sử dụng nguồn lực là tối đa. Điều đó có nghĩa là cả hai yếu tố giá trị và hiện vật đều được tính đến khi xem xét việc sử dụng các nguồn lực trong nông nghiệp. Muốn đạt được hiệu quả kinh tế thì phải đồng thời đạt được cả hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ [11]. Bản chất của hiệu quả kinh tế Khi nghiên cứu về bản chất kinh tế các nhà kinh tế học đã đưa ra những quan điểm khác nhau nhưng đều thống nhất chung bản chất của nó. Người sản 6 xuất muốn có lợi nhuận thì phải bỏ ra những chi phí nhất định, những chi phí đó là: nhân lực, vật lực, vốn…. Chúng ta tiến hành so sánh kết quả đạt được sau một quá trình sản xuất kinh doanh với chi phí bỏ ra thì có hiệu quả kinh tế. Sự chênh lệch này càng cao thì hiệu quả kinh tế càng lớn và ngược lại. Bản chất của hiệu quả kinh tế là nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm lao động xã hội. Nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm lao động xã hội là hai mặt của một vấn đề kinh tế. Tuy nhiên, hai mặt này có mối quan hệ mật thiết với nhau, gắn liền với quy luật tương ứng của nền kinh tế xã hội, là quy luật tăng năng suất lao động và quy luật tiết kiệm thời gian. Yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả kinh tế là đạt được hiệu quả tối đa về chi phí nhất định hoặc ngược lại, đạt được kết quả nhất định với chi phí tối thiểu. Chi phí ở đây được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả chi phí để tạo ra nguồn lực, đồng thời phải bao gồm cả chi phí cơ hội [11]. 2.1.1.2. Ý nghĩa của việc nâng cao HQKT - Biết được mức hiệu quả của việc sử dụng nguồn lực trong sản xuất nông nghiệp, các nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế để có biện pháp thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp. - Làm căn cứ để xác định phương hướng đạt tăng trưởng cao trong sản xuất nông nghiệp. Nếu hiệu quả kinh tế còn thấp thì có thể tăng sản lượng nông nghiệp bằng các biện pháp nâng cao hiệu quả kinh tế, ngược lại đạt được hiệu quả kinh tế cao thì để tăng sản lượng cần đổi mới công nghệ [9]. 2.1.1.3 Các phương pháp xác định HQKT Hiện nay có 3 quan điểm về hiệu quả kinh tế như sau: • Quan điểm 1: Hiệu quả kinh tế được xác định bởi tỷ số giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra. H = Q/C 7 Trong đó: H: Hiệu quả kinh tế Q: khối lượng sản phẩm thu được C: Chi phí bỏ ra Quan điểm này phản ánh rõ rệt trình độ sử dụng nguồn lực, xem xét được một đơn vị nguồn lực đã sử dụng đem lại bao nhiêu kết quả. Trên cơ sở đó người ta xem xét đánh giá hiệu quả kinh tế giữa các đơn vị với nhau, giữa các ngành sản phẩm, các địa phương khác nhau trong một thời điểm xác định. • Quan điểm 2: Cho rằng hiệu quả kinh tế được xác định bằng tỷ số giữa kết quả tăng thêm với chi phí tăng thêm. H = ∆ Q/ ∆ C Trong đó: ∆ Q: Khối lượng tăng thêm ∆ C: Chi phí tăng thêm Phương pháp này giúp chúng ta xác định được hiệu quả của một đồng chi phí đầu tư thêm mang lại là bao nhiêu. Trên cơ sở đó, xác định được hiệu quả trong quá trình sản xuất, xác định được khối lượng tối đa hóa lợi nhuận. • Quan điểm 3 : xem xét hiệu quả kinh tế trong phần trăm biến động giữa chi phí và kết quả sản xuất. Hiệu quả kinh tế được xác định bởi tỷ số giữa phần trăm tăng thêm của kết quả thu được và phần trăm tăng thêm của chi phí bỏ ra. Có nghĩa là nếu tăng thêm 1% chi phí thì kết quả sẽ tăng lên bao nhiêu %. H= % ∆Q % ∆C % ∆ Q: Phần trăm tăng thêm của kết quả thu được % ∆ C: Phần trăn tăng thêm của chi phí bỏ ra [11]. 8 2.1.1.4 cơ sở khoa học phân loại hộ chuyên và kiêm sản xuất chè - Hộ chuyên chè là hộ có 70% diện tích đất sản xuất trở lên là chè, công việc của người dân chủ yếu là chè. - Hộ kiêm chè là hộ có 30% điện tích đất sản xuất trở xuống là chè, ngoài trồng chè ra người dân còn cấy lúa, chăn nuôi...[7] 2.1.2. Giới thiệu về cây chè Cây chè có nguồn gốc ở vùng khí hậu gió mùa Đông Nam Á, bao gồm vùng Tây Nam Trung Quốc, Bắc Myanmar, Bắc Lào và Bắc Việt Nam hiện nay. Cây chè được cư dân Bách Việt phương Nam, thuộc nền văn hoá lúa nước phát hiện đầu tiên trên thế giới làm dược thảo; rồi lan truyền lên phương Bắc của dân tộc Hán có nền văn hoá nông nghiệp cạn và du mục Hoàng Hà. Từ đó phát triển mạnh mẽ về công nghệ chế biến thành nước trà, một thứ nước uống giải khát phổ cập ở Trung Hoa, rồi truyền bá ra khắp năm châu trên thế giới ngày nay đã có trên 4000 năm lịch sử. Chè là loài cây có lịch sử thuộc vào hàng lâu đời nhất trên thế giới. Cây chè có tên khoa học là Camelia Sineusis, thuộc họ Theacae, khí hàn, vị khổ cam, không độc. Đây một loại cây xanh lá quanh năm, có hoa màu trắng. Cây chè là loại cây dài hạn, phải trồng từ 5 năm trở lên mới thu hoạch được và thu hoạch trong vòng 25 năm. Nhiều công trình khảo sát trước đây cho rằng nguồn gốc của cây chè là vùng cao nguyên Vân Nam Trung Quốc, nơi có khí hậu ẩm ướt và ấm. Theo cacstaif liệu của Trung Quốc thì cách đây khoảng 4000 năm, người Trung Quốc đã biết dung chè làm dược liệu và sau đó mới dung để uống. Cũng theo các nguồn tài liệu này thì vùng biện giới Tây Bắc nước ta nằm trong vùng nguyên sản của giống chè tự nhiên trên thế giới.[12] 9 1.1.2.1. Đặc điểm sinh học của cây chè Thân cành Cây chè sinh trưởng trong điều kiện tự nhiên là đơn trục, nghĩa là một thân chính, trên đó phân ra các cấp cành. Do đặc điểm sinh trưởng và do hình dạng phân cành khác nhau người ta chia thân chè làm 3 loại: thân gỗ, thân nhỡ (thân bán gỗ) và thân bụi Mầm chè Trên cây chè có những loại mầm: mầm dinh dưỡng và mầm sinh thực. Mầm dinh dưỡng phát triển thành cành lá,mầm sinh thực phát triển thành nụ hoa và quả. Búp chè Búp chè là đoạn non của một cành chè. Búp được hình thành từ các mầm dinh dưỡng, gồm có tôm ( phần lá non ở trên đỉnh của cành chưa xòe ra) và hai hoặc ba lá non. Búp chè trong quá trình sinh trưởng chịu sự chi phối của nhiều yếu tố bên ngoài và yếu tố bên trong của nó. Kích thước của búp thay đổi tùy theo giống,loại và liều lượng phân bón các kỹ thuật canh tác khác như đốn, hái và điều kiện địa lý nơi trồng trọt. Búp chè là nguyên liệu để chế biến các loại chè vì vậy nó quan hệ trực tiếp tới năng suất và phẩm chất của chè. 10 Búp chè ngồm có hai loại: búp bình thường và búp mù. búp bình thường (gồm có tôm và 2-3 lá non). Búp mù là búp phát triển không bình thường trọng lượng bình quân của một búp mù thường bằng ½ trọng lượng búp bình thường và phẩm chất thì thua kém rõ rệt. Nguyên nhân xuất hiện búp mù rất phức tạp. Một phần do đặc điểm sinh vật học của cây trồng. Mặt khác do ảnh hướng xấu của điều kiện bên ngoài hoặc biện pháp kỹ thuật không thích hợp. Búp chè hoạt động sinh trưởng theo một quy luật nhất định và hình thành lên các đợt sinh trưởng theo thứ tự thời gian. Thời gian của mỗi đợt sinh trưởng phụ thuộc vào giống chế độ dinh dưỡng và điều kiện khí hậu trên một cành chè có 4-5 đợt sinh trưởng của búp. Lá chè Lá chè mọc trên cành,mỗi đốt có một lá. Lá thường có nhiều thay đổi về hình dạng tùy theo các loại giống khác nhau và có trong các ngoại cảnh khác nhau lá chè có gân rất rõ. Những gân chính của lá chè thường không phát triển ra đến tận rìa lá. Rìa lá chè thường có răng cưa hình dạng răng cưa 11 trên lá chè khác nhau tùy theo giống số đôi ngân lá là một trong những chỉ tiêu để phân biệt các giống chè. Rễ chè Cây chè sống nhiều năm trên một mảnh đất cố định, do đó việc nghiên cứu đặc điểm của bộ rễ có ý nghĩa rất quan trọng để đăt cơ sở cho các biện pháp kỹ thuật trồng trọt. Rễ chè phát triển tốt tạo điều kiện cho các bộ phận trên mặt đất phát triển. Hệ rễ chè gồm có: rễ trụ (rễ cọc) rễ bên và rễ hấp thụ, do đó đất có phản ứng chua. canxi cần cho cây chè, nó có hai mặt ở những nơi phân bào và sinh trưởng như mút rễ, ngọn cây là thành phần của màng tế bào. Hoa chè Màu trắng với nhiều nhị vàng. Mỗi hoa gồm 7 cánh và hàng ta nhị dài Qủa chè Thường mọc thành từng chum 3. Ban đầu có màu xanh của chồi. sau đó tăng trưởng và cứng dần thành quả màu nâu chứa hạt bên trong. khi quả chin vết rãnh mở ra hạt bên trong có thể được dung để gieo trồng [7]. 1.1.2.2. Giá trị của cây chè Cây chè là cây công nghiệp dài ngày có giá trị kinh tế cao. Nó có giá trị quan trọng trong đời sống sinh hoạt và đời sống kinh tế, văn hóa của con người. Sản phẩm chè có rất nhiều tác dụng như kích thích thần kinh làm cho tinh thần minh mẫn, tăng cường hoạt động của cơ thể, nâng cao năng lực làm việc, tăng sức đề kháng cho cơ thể… Sản phẩm chè không chỉ phục vụ trong nước mà còn là mặt hàng xuất khẩu đóng góp nguồn thu ngoại tệ cho nền kinh tế nước ta. Cây chè đem lại nguồn thu nhập cao và ổn định cho người dân, cải thiện đời sống kinh tế,văn hóa, xã hội và tạo ra công ăn việc làm cho lực lượng lao động dư thừa. 12 Chè là cây trồng sinh trưởng tốt ở Trung Du và Miền Núi, loại cây trồng này ngoài việc giúp người dân nâng cao thu nhập còn giúp cải tạo môi trường, phủ xanh, chống xói mòn đất. Như vậy, việc phát triển cây chè hoàn toàn phù hợp với các vùng Trung Du và Miền Núi phía Bắc. Giúp nâng cao hiệu quả kinh tế, giải quyết vấn đề việc làm cho khu vực nông thôn hiện nay [4]. 1.1.2.3. Đặc điểm kinh tế kỹ thuật của cây chè Cây chè có đặc điểm từ sản xuất đến chế biến đòi hỏi phải có kỹ thuật khá cao từ khâu trồng, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến và bảo quản. Vì thế để phát triển ngành chè hàng hóa đạt chất lượng cao cần phải quan tâm, chú trọng từ những khâu đầu tiên, áp dụng những chính sách đầu tư hợp lý, loại bỏ dần những phong tục tập quán trồng chè lạc hậu... Để tạo ra được những sản phẩm hàng hóa có sức cạnh tranh cao, thu hút khách hàng và các nhà đầu tư sản xuất trong và ngoài nước. Nếu coi cây chè là cây trồng mũi nhọn thì cần phải thực hiện theo hướng chuyên môn hóa để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm chè góp phần tăng thu nhập cải thiện đời sống người dân trồng chè. Hiện nay, tỷ lệ các giống chè quý được trồng chỉ chiếm khoảng 10%, còn lại chủ yếu là các giống chè PH1 và LDP. Để có thể tăng diện tích các loại giống tốt thì cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các trung tâm nghiên cứu giống và bà con nông dân, để hoạt động trồng chè đạt hiệu quả cao và đảm bảo tính cân đối, hợp lý. - Phân bón và thuốc bảo vệ thực vật: đây là hai yếu tố đầu vào hết sức quan trọng, hỗ trợ cho công tác trồng và chăm sóc của nông dân cho năng suất cao hơn và kinh tế hơn. Hiện nay, ngươi nông dân đang đứng trước rất nhiều sự lựa chọn là liệu họ nên dùng loại nào phù hợp vì trên thị trường hiện có quá nhiều các loại phân cũng như thuốc hoá học sử dụng cho cây trồng. Nếu