Tài liệu đánh giá hiệu quả dạy học ở trường thcs huyện quỳnh phụ, tỉnh thái bình

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG HUY ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN QUỲNH PHỤ TỈNH THÁI BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUANG HUY ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS HUYỆN QUỲNH PHỤ TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Trần Quốc Thành THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: các số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là trung thực, khách quan do bản thân tôi thực hiện, chưa từng được ai công bố dưới bất kỳ hình thức nào ở trong và ngoài nước. Các thông tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn này đã được ghi rõ nguồn gốc. Thái Bình, ngày 10 tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Huy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Trước hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến khoa Tâm lí- Giáo dục, trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên, quý thầy cô đã tham gia giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu; Đặc biệt, em xin cảm ơn đến PGS. TS Trần Quốc Thành người thầy, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn Tác giả xin cảm ơn: - Lãnh đạo và chuyên viên Phòng giáo dục & đào tạo huyện Quỳnh Phụ, CBQL và giáo viên các trường THCS thuộc huyện Quỳnh Phụ đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc khảo sát, cung cấp số liệu và tư vấn khoa học trong quá trình nghiên cứu - Gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khích lệ, giúp đỡ trong quá trình học tập nghiên cứu Mặc dù đã dành thời gian và công sức trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài, nhưng chắc chắn luận văn tốt nghiệp không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong nhận được sự thông cảm, chia sẻ sâu sắc và chân thành của quý thầy cô giáo, các bạn bè, đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn. Thái Bình, ngày 10 tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Huy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ...................................................... iv DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu đề tài ............................................................ 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS ....................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 6 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ...................................................................... 7 1.2. Dạy học và đánh giá hiệu quả dạy học ......................................................... 8 1.2.1. Dạy học ...................................................................................................... 8 1.2.2. Đánh giá và đánh giá trong giáo dục ....................................................... 14 1.2.3 . Hiệu quả dạy học .................................................................................... 18 1.2.4. Đánh giá hiệu quả dạy học ...................................................................... 21 1.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học ở trường THCS .............................. 22 1.3.1. Hoạt động dạy học ở trường THCS ......................................................... 22 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn 1.3.2. Công cụ đánh giá hiệu quả dạy học ......................................................... 26 1.3.3. Quy trình đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS............................. 28 1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS .. 29 1.4. Công tác quản lí trường THCS ................................................................... 33 1.4.1. Quản lí ..................................................................................................... 33 1.4.2 . Chức năng cơ bản của quản lí ................................................................ 34 1.4.3. Quản lí nhà trường ................................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 37 Chương 2. THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN QUỲNH PHỤ TỈNH THÁI BÌNH ............................................................................................ 38 2.1. Khái quát đặc điểm Kinh tế - xã hội và giáo dục của huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình .................................................................................................... 38 2.1.1. Đặc điểm kinh tế xã hội ........................................................................... 38 2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục................................................................... 39 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên của các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ........................................................................................................... 40 2.2.1. Thực trạng về số lượng, cơ cấu, trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên THCS ................................................................................................................. 40 2.2.2. Thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên THCS ..................................... 41 2.3. Thực trạng hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ................................................................................ 50 2.3.1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học của trường các THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ................................. 50 2.3.2. Thực trạng về nội dung đánh giá ............................................................. 51 2.3.3. Thực trạng về yêu cầu và phương pháp đánh giá .................................... 52 2.3.4 Thực trạng về lực lượng, quy trình và thời điểm đánh giá ....................... 53 2.3.5. Thực trạng về hiệu quả hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ................ 54 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.4. Thực trạng việc sử dụng các biện pháp quản lí đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ....................................... 56 2.5. Thuận lợi, khó khăn và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện các biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học......................................................................... 62 2.5.1. Thuận lợi và khó khăn ............................................................................. 62 2.5.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến các hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ..... 66 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 67 Chương 3. BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN QUỲNH PHỤ, TỈNH THÁI BÌNH .................. 68 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 68 3.1.1. Nguyên tắc tính kế thừa ........................................................................... 68 3.1.2. Nguyên tắc tính toàn diện ........................................................................ 69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả ...................................... 69 3.2. Yêu cầu của đề xuất biện pháp ................................................................... 70 3.3. Các biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ............................................................................................ 71 3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, giáo viên về tầm quan trọng của đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS .............................. 71 3.3.2. Biện pháp 2: Tăng cường bồi dưỡng năng lực tự đánh giá hiệu quả dạy học cho đội ngũ giáo viên các trường THCS. ................................................... 74 3.3.3. Biện pháp 3: Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho lực lượng cốt cán tham gia công tác đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS ................... 76 3.3.4. Biện pháp 4: Xác định phương thức đánh giá, nâng cao tính hiệu quả của công tác lập kế hoạch hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS ...79 3.3.5. Biện pháp 5: Xác định rõ các phương pháp đánh giá, tăng cường chỉ đạo các trường thực hiện đánh giá hiệu quả dạy học ............................................... 81 3.3.6. Biện pháp 6: Quản lí chặt chẽ hồ sơ đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS ..................................................................................................... 83 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 85 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................... 86 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 86 3.5.2. Nội dung và các tiến hành ....................................................................... 86 3.5.3. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp đề xuất ........................................... 87 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 93 1. Kết luận .......................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị................................................................................................... 95 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 101 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT BP Biện pháp CBQLGD Cán bộ quản lí giáo dục CLGD Chất lượng giáo dục CNH Công nghiệp hoá CNTT Công nghệ thông tin ĐTGV Đào tạo giáo viên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDTX Giáo dục thường xuyên GV Giáo viên HĐH Hiện đại hoá HS Học sinh HSG Học sinh giỏi KT - XH Kinh tế - xã hội LLĐGGV Lực lượng đánh giá giáo viên NG Nhà giáo QL Quản lí QTDH Quá trình dạy học TB Trung bình THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông XHCN Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê cơ cấu nữ, cơ cấu độ tuổi của giáo viên trường THCS huyện Quỳnh Phụ ....................................................................... 40 Bảng 2.2: Trình độ đào tạo của giáo viên trường THCS huyện Quỳnh Phụ .... 41 Bảng 2.3: Trình độ tin học và ngoại ngữ của giáo viên trường THCS huyện Quỳnh Phụ ................................................................................. 41 Bảng 2.4. Danh sách các đơn vị được khảo sát ............................................ 42 Bảng 2.5: Đánh giá về mức độ đáp ứng tiêu chuẩn Xây dựng kế hoạch dạy học ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ....................... 43 Bảng 2.6: Bảng đánh giá về mức độ đáp ứng nội dung dạy học ..................... 44 Bảng 2.7: Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chuẩn về Phương pháp dạy học của giáo viên ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình .......... 45 Bảng 2.8. Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chuẩn về Phương tiện dạy học của giáo viên ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình .......... 46 Bảng 2.9. Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chuẩn về Quá trình tổ chức dạy học của giáo viên ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình .... 47 Bảng 2.10. Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chuẩn về Quản lí hồ sơ dạy học của giáo viên ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ........... 48 Bảng 2.11. Đánh giá mức độ đáp ứng tiêu chuẩn về kết quả kiểm tra đánh giá hiệu quả dạy học của giáo viên ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ............................................................................ 49 Bảng 2.12: Kết quả khảo sát về tầm quan trọng của hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ..... 50 Bảng 2.13. Đánh giá mức độ thiết thực các nội dung đánh giá hiệu quả dạy học.. 51 Bảng 2.14: Nhận định về yêu cầu và phương pháp đánh giá hiệu quả dạy học trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình ........................... 52 Bảng 2.15: Đánh giá về lực lượng, quy trình và thời điểm đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS huyện Quỳnh Phụ ............................. 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn Bảng 2.16: Đánh giá về hiệu quả qua hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ .................................................. 55 Bảng 2.17: Đánh giá về mức độ phù hợp của các biện pháp quản lí hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ ........ 58 Bảng 2.18: Tổng hợp ý kiến đánh giá nhưng thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến hoạt động đánh giá hiệu quả DH ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ ...................................................................... 62 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ................... 87 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ..................... 88 Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...................................................................................... 90 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đánh giá là khâu quan trọng trong bất kỳ hoạt động nào. Sau khi toàn bộ hoạt động hoặc một khâu nào đó trong quá trình thực hiện hoạt động được thực hiện xong, người ta cần đánh giá để vừa ghi nhận kết quả đạt được, vừa có cơ sở điều chình các khâu hoặc hoạt động tiếp theo để hoạt động đạt kết quả tốt hơn. Đồng thời, người ta cũng có thể đánh giá hiệu quả của hoạt động để nâng Trong dạy học cũng vậy, việc đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học là hết sức cần thiết. Kết quả đánh giá sẽ là cơ sở giúp nhà sư phạm điều chỉnh hoạt động dạy học để nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy học. Qua đó nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Do đó, việc nghiên cứu đánh giá hiệu quả dạy học không chỉ là yêu cầu cấp thiết để đổi mới giáo dục hiện nay mà còn là một yêu cầu tự thân của hoạt động dạy học. Nghị quyết 29 BCH TW Đảng khoá XI về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đã chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [16, tr 2]. Với yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục hiện nay thì tất cả các hoạt động, tất cả các khía cạnh của hoạt động dạy học, giáo dục đều cần được đổi mới. Do đó, trong dạy học rất cần đổi mới phương pháp dạy học và trong đó có đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả và hiệu quả dạy học. Đây là đòi hỏi tất yếu của công cuộc đổi mới giáo dục. Mà một hoạt động cốt yếu là dạy học trong nhà trường rất cần được đổi mới. Để đổi mới dạy học trong nhà trường thì đổi mới đánh giá hiệu quả dạy học là khâu đột phá vì đổi mới đánh giá hiệu quả dạy học sẽ tác động tích cực Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 1 http://www.lrc.tnu.edu.vn đến tất cả các khâu của hoạt động dạy học. Nâng cao được hiệu quả dạy học trong nhà trường là một biện pháp quan trong nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Trong tình hình hiện nay, dạy học tại các trường phổ thông nói riêng, ở các trường THCS nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế cần đổi mới. Các trường phổ thông quan tâm đến đánh giá hiệu quả dạy học nên dạy học chưa kịp thời điều chỉnh, đổi mới hoạt động dạy học. Do đó, chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học. Thực tế hiện nay cho thấy: Phần lớn các nhà trường THCS đã có chuyển biến nhất định trong đổi mới phương pháp dạy học. Nhưng bệnh thành tích, bệnh hình thức còn nặng nề nên hiệu quả giáo dục còn hạn chế. Việc đánh giá hiệu quả giáo dục nói chung, hiệu quả dạy học nói riêng còn chưa được quan tâm thỏa đáng. Vì những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài “Đánh giá hiệu quả dạy học ở trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình” với mong muốn đưa ra được những biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả dạy học ở trường THCS. Qua đó góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học tại các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình, đề xuất một số biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS của huyện. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học tại trường các THCS 3.2 Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học ở các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 2 http://www.lrc.tnu.edu.vn 4. Giả thuyết khoa học Các trường THCS huyện Quỳnh Phụ tỉnh Thái Bình đã quan tâm đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học. Tuy nhiên, do việc đánh giá và sử dụng kết quả đánh giá vẫn còn một số hạn chế nhất định. Vì vậy cần phân tích rõ nguyên nhân của các hạn chế đó sẽ có thể đề ra được các biện pháp khắc phục. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học phù hợp với tình hình thực tiễn của các trường THCS sẽ nâng cao được hiệu quả dạy học của các trường THCS của huyện. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác định cơ sở lý luận về đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học trong nhà trường THCS 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng đánh giá hiệu quả dạy học tại các THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình 5.3. Đề xuất và tổ chức khảo nghiệm các biện pháp đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học tại các THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Giới hạn phạm vi nội dung nghiên cứu Đề tài tập trung vào nghiên cứu một số biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học tất cả các môn học ở trường THCS 6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Tiến hành khảo sát thực trạng, khảo nghiệm hoạt động đánh giá hiệu quả dạy học tại 20 trường THCS trong huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. 6.3. Giới hạn về khách thể khảo sát - Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên - Học sinh - Lãnh đạo, chuyên viên phòng giáo dục đào tạo - Thời gian triển khai nghiên cứu: Dự kiến trong khoảng thời gian 12 tháng (Từ tháng 2 năm 2015 đến tháng 2 năm 2016) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 3 http://www.lrc.tnu.edu.vn 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản có liên quan liên quan đến các biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học tại trường THCS nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh để thu thập thông tin về thực trạng quản lí hoạt động dạy học tại trường THCS . 7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh trường THCS huyện Quỳnh Phụ, Thái Bình để thu thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý nhà trường tại trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Thu thập ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý để khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề tài đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê Sử dụng các công thức thống kê toán học trong khoa học giáo dục với sự hỗ trợ của phần mềm nhập số liệu EPIDATA3.1 và phần mềm phân tích số liệu SPSS22.0 để xử lý kết quả nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 4 http://www.lrc.tnu.edu.vn 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được chia thành 3 chương Chương 1. Cơ sở lý luận về đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học ở trường Trung học cơ sở Chương 2. Thực trạng đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học tại các trường THCS huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình Chương 3. Biện pháp đánh giá hiệu quả dạy học ở trường trung học cơ sở huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 5 http://www.lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Các trường phổ thông ở châu Âu và Hoa Kì thường đánh giá hoạt động của giáo viên theo 2 lĩnh vực chính là: giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Khi đánh giá hoạt động giảng dạy, họ đưa ra 02 tiêu chí và chỉ số sau: - Giảng dạy: Giảng dạy trên lớp, biên soạn bài giảng,.. - Hướng dẫn học sinh: tư vấn cho học sinh chương trình học, giúp đỡ học sinh ngoài giờ lên lớp, tham quan, ngoại khóa... Bên cạnh đó, hiệu quả dạy học được đánh giá thông qua kết quả khảo sát chất lượng học sinh. Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (The Programme for International Student Assessment) - PISA được xây dựng và điều phối bởi tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) vào cuối thập niên 90 và hiện vẫn diễn ra đều đặn. Khảo sát PISA được thiết kế nhằm đưa ra đánh giá có chất lượng và đáng tin cậy về hiệu quả của hệ thống giáo dục (chủ yếu là đánh giá năng lực của học sinh trong các lĩnh vực Đọc hiểu, Toán học và Khoa học) với đối tượng là học sinh ở độ tuổi 15, tuổi sắp kết thúc chương trình giáo dục bắt buộc ở hầu hết các nước thành viên OECD. PISA cũng hướng đến thu thập thông tin cơ bản về ngữ cảnh dẫn đến những hệ quả giáo dục trên. Càng ngày PISA càng thu hút được sự quan tâm và tham gia của nhiều nước trên thế giới. Do đó, PISA không chỉ đơn thuần là một chương trình nghiên cứu đánh giá chất lượng giáo dục của OECD mà trở thành xu hướng đánh giá quốc tế, tư tưởng đánh giá của PISA trở thành tư tưởng đánh giá học sinh trên toàn thế giới. Các nước muốn biết chất lượng giáo dục của quốc gia mình như thế nào, đứng ở đâu trên thế giới này đều phải đăng ký tham gia PISA. PISA được tiến Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 6 http://www.lrc.tnu.edu.vn hành dưới sự phối hợp quản lí của các nước thành viên OECD, cùng với đó là sự hợp tác ngày càng nhiều của các nước không thuộc OECD, được gọi là “các nước đối tác”. Tổ chức OECD giám sát chương trình thông qua ban điều hành PISA (PGB) và quản lí chương trình thông qua cơ quan thư kí đặt trụ sở tại Pari. Trong mỗi kì PISA, OECD lại chọn ra một nhà thầu quốc tế, quá trình chọn lựa này mang tính cạnh tranh và được diễn ra công khai. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Trong những năm qua, Đảng và nhà nước đã rất quan tâm đến việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục. Chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước thực sự là những định hướng quan trọng cho việc xây dựng đội ngũ CBGV phục vụ cho yêu cầu đổi mới giáo dục. Ở trong nước, những năm gần đây một số luận văn thạc sĩ đã chọn đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lí nguồn nhân lực trong lĩnh vực giáo dục làm đề tài luận văn tốt nghiệp. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo chung. Chẳng hạn tác giả Nguyễn Văn Thêm đề xuất các "Biện pháp quản lí của Phòng giáo dục trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục phổ thông huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang”, đề tài này tác giả đi sâu vào nghiên cứu và đưa ra biện pháp làm thế nào để quản lí và xây dựng đội ngũ cán bộ giáo viên phổ thông. Tác giả Nguyễn Thị Bích Thuỷ nghiên cứu "Một số biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lí trường mầm non tỉnh Bình Định đến năm 2010", ở đề tài này người nghiên cứu lại chú trọng vào công tác quản lí và phát triển đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục mầm non. Tác giả Sái Công Hồng nghiên cứu "Xây dựng các tiêu chí đánh giá chất lượng giảng dạy của giáo viên THCS áp dụng tại thị xã Phúc Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc", ở đề tài này tác giả đã xây dựng được một bộ tiêu chí đánh giá chất lượng giảng dạy của giáo viên bậc THCS...vv..vv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 7 http://www.lrc.tnu.edu.vn Qua các nghiên cứu trên, chúng ta có thể thấy rằng các nghiên cứu đều tập trung hướng về đội ngũ nhà giáo và cán bộ giáo dục, được triển khai dưới nhiều bình diện khác nhau. Song vấn đề Đánh giá hiệu quả dạy học ở bậc THCS thì chưa được đề cập đến. Trên cơ sở đó, tác giả mạnh dạn đề xuất hướng nghiên cứu đánh giá hiệu quả dạy học và đề ra các biện pháp nâng cao chất lượng công tác đánh giá hiệu quả giáo dục trong nhà trường THCS. 1.2. Dạy học và đánh giá hiệu quả dạy học 1.2.1. Dạy học 1.2.1.1. Khái niệm dạy học Quá trình dạy học là quá trình xã hội được tổ chức có mục đích, có kế hoạch. Trong đó, dưới vai trò chủ đạo của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ dạy học, đạt mục đích dạy học đề ra. 1.2.1.2. Cấu trúc của quá trình dạy học Quá trình dạy học bao gồm nhiều thành tố như: mục tiêu và nhiệm vụ dạy học, phương pháp và phương tiện dạy học, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động học, kết quả dạy học… Quá trình này diễn ra và tác động qua lại với môi trường kinh tế - xã hội, môi trường khoa học – công nghệ, môi trường quốc tế hoá…. Có thể khái quát cấu trúc của QTDH ở trường THCN-DN gồm các thành tố cơ bản sau: - Mục tiêu, nhiệm vụ dạy học là thành tố đầu tiên trong cấu trúc quá trình dạy học. Mục tiêu, nhiệm vụ dạy học phản ánh tập trung và sinh động nhất những yêu cầu cầu xã hội đối với quá trình dạy học, đó là mô hình nhân cách cần hình thành cho học sinh. Mục tiêu, nhiệm vụ dạy học định hướng cho sự vận động các thành tố cấu trúc khác cho toàn bộ hệ thống dạy học. Mục tiêu dạy học được xây dựng trước khi tiến hành quá trình dạy học, được điều chỉnh trong khi thực hiện, nó là cơ sở để kiểm tra, đánh giá kết quả quá trình dạy học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 8 http://www.lrc.tnu.edu.vn Nội dung dạy học là hệ thống tri thức, kĩ năng, thái độ cần hình thành và phát triển cho học sinh trong quá trình dạy học, được thể hiện trong chương trình dạy học. Nội dung dạy học phản ánh mục tiêu, nhiệm vụ dạy học; nó tạo nên nội dung hoạt động thống nhất của giáo viên và học sinh. Nội dung dạy học chỉ đạo việc lựa chọn, vận dụng phối hợp phương pháp, phương tiện dạy học. - Giáo viên - hoạt động dạy: trong quá trình dạy học, giáo viên giữ vai trò chủ đạo, là chủ thể của những tác động sư phạm đến học sinh, là yếu tố quyết định chất lượng quá trình dạy học. - Học sinh - hoạt động học: học sinh là chủ thể của hoạt động học, đồng thời là khách thể nhận tác động sư phạm của giáo viên, là yếu tố quyết định trực tiếp bên trong kết quả học tập của người học. - Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học là hệ thống cách thức phối hợp hoạt động thống nhất của giáo viên và học sinh, được thực hiện dưới vai trò chủ đạo của giáo viên nhằm đạt được mục tiêu dạy học. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học chịu sự định hướng của mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung dạy học nhưng nó lại ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả dạy học. - Phương tiện dạy học là hệ thống vật thể và phi vật thể chứa đựng nội dung, phương pháp, được giáo viên và học sinh sử dụng nhằm thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ dạy học. - Kết quả dạy học là sản phẩm chung của giáo viên và học sinh, được phản ánh ở sự vận động của tất cả các thành tố cấu trúc của quá trình dạy học. Trong đó, phản ánh tập trung nhất ở sự phát triển của nhân tố người học. Kết quả dạy học là cơ sở để điều chỉnh, điều khiển quá trình dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở giai đoạn kế tiếp. Mối quan hệ giữa các thành tố trong cấu trúc của quá trình dạy học và môi trường xã hội: Quá trình dạy học với tư cách là một hệ thống tồn tại và phát triển trong môi trường kinh tế - xã hội, môi trường khoa học – công nghệ và những xu thế của thời đại... Nếu các thành tố: mục đích – nhiệm vụ, nội Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 9 http://www.lrc.tnu.edu.vn