Tài liệu đánh giá hiện trạng tài nguyên ốc cạn ở khu du lịch sinh thái tràng an, tỉnh ninh bình file gốc

3 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN ỐC CẠN Ở KHU DU LỊCH SINH THÁI TRÀNG AN, TỈNH NINH BÌNH CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG NGUYỄN PHƯƠNG ANH HÀ NỘI, NĂM 2018 4 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI NGUYỄN PHƯƠNG ANH ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN ỐC CẠN Ở KHU DU LỊCH SINH THÁI TRÀNG AN, TỈNH NINH BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ MÔI TRƯỜNG Chuyên ngành: Khoa học môi trường Mã số: 8440301 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG NGỌC KHẮC Hà Nội - Năm 2018 5 TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS. Hoàng Ngọc Khắc Cán bộ chấm phản biện 1: PGS.TS. Đỗ Văn Nhượng Cán bộ chấm phản biện 2: PGS.TS. Phạm Đình Sắc Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại: HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI Ngày 30 tháng 9 năm 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan các nội dung, số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Phương Anh ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, các thầy cô giáo, các cán bộ trong khoa Môi trường đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Hoàng Ngọc Khắc đã trực tiếp hướng dẫn, truyền đạt kiến thức thực tế, phương pháp luận, quan tâm, đôn đốc kiểm tra trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Ngoài ra, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới thầy cô trung tâm nghiên cứu Động Vật Đất trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người thân, bạn bè và cán bộ, người dân khu du lịch sinh thái Tràng An, đặc biệt là gia đình ông Nguyễn Đăng Khoa ở xã Gia Sinh, tỉnh Ninh Bình đã tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp những tài liệu, thông tin, cơ sở vật chất cần thiết cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 17 tháng 9 năm 2018 Học viên Nguyễn Phương Anh iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii DANH MỤC BẢNG..........................................................................................vii DANH MỤC HÌNH..........................................................................................viii MỞ ĐẦU..............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................... 2 3. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................2 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..........................3 1.1 Tổng quan về khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình...................3 1.1.1 Điều kiện tự nhiên.......................................................................................3 1.1.2 Kinh tế xã hội..............................................................................................6 1.2 Tổng quan về ốc cạn....................................................................................8 1.2.1 Vị trí phân loại và đặc điểm hình thái..........................................................8 1.2.2 Đặc điểm sinh học và sinh thái học...........................................................10 1.3 Lịch sử nghiên cứu ốc cạn......................................................................... 11 1.3.1 Tình hình nghiên cứu ốc cạn trên thế giới................................................ 11 1.3.2 Tình hình nghiên cứu ốc cạn tại Việt Nam...............................................13 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............16 2.1 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..............................................................16 2.2 Địa điểm nghiên cứu..................................................................................16 2.3 Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 18 2.3.1 Sơ đồ nghiên cứu...................................................................................... 18 2.3.2 Thiết bị nghiên cứu................................................................................... 18 2.3.3 Phương pháp điều tra xã hội học...............................................................19 2.3.4 Phương pháp thu thập tài liệu................................................................... 19 2.3.5 Phương pháp nghiên cứu thực địa.............................................................19 2.3.6 Phương pháp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm....................................21 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................24 3.1 Đa dạng sinh học loài tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 24 3.1.1 Cấu trúc thành phần loài ốc cạn.................................................................24 iv 3.1.2 Độ đa dạng sinh học loài tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình33 3.2 Đặc điểm phân bố loài ốc cạn theo sinh cảnh ở khu vực nghiên cứu........38 3.3 Giá trị thực tiễn và hiện trạng các loài ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình..............................................................................................42 3.3.1 Giá trị thực tiễn của ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình.....................................................................................................................42 3.3.2 Hiện trạng tài nguyên ốc cạn tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình.....................................................................................................................50 3.4 Đề xuất giải pháp quản lý, biện pháp bảo tồn các loài ốc cạn tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình..............................................................54 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................... 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 59 PHỤ LỤC........................................................................................Error! Bookmark not defined. v THÔNG TIN LUẬN VĂN Họ và tên: Nguyễn Phương Anh Lớp: CH2B.MT Khoá: 2016 - 2018 Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS. Hoàng Ngọc Khắc Tên đề tài: Đánh giá hiện trạng tài nguyên ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình. Tóm tắt luận văn: Luận văn “Đánh giá hiện trạng tài nguyên ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình” với mục tiêu xác định được thành phần loài, phân bố, hiện trạng tài nguyên ốc cạn và đề xuất biện pháp quản lý, bảo tồn, phát triển đa dạng sinh học của ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình. Mẫu ốc cạn được thu định tính và định lượng từ tháng 4/2018 đến tháng 6/2018 chia làm 3 đợt (31/3 -1/4; 30/4 – 1/5; 1/6 – 2/6) ở khu vực xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn và xã Ninh Xuân, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình trong 3 sinh cảnh: nhân tác, rừng tự nhiên trên núi đất và rừng tự nhiên trên núi đá vôi. Qua phân tích 2001 cá thể ốc cạn đã xác định được 61 loài và phân loài thuộc 34 giống, 14 họ, 3 bộ và 2 phân lớp; trong đó có 7 taxon chưa xác định được tới tên khoa học đến loài (Cyclophorus sp., Pterocyclus sp., Pupina sp., Microcystina sp., Camaena sp., Haploptychius sp, Zingis sp.). Phân lớp Có phổi có 33 loài (chiếm 56,25%) đa dạng hơn phân lớp Mang trước có 28 loài (chiếm 43,75%), họ Cyclophoridae có nhiều loài nhất (18 loài), giống Macrochlamys chiếm ưu thế trong tất cả các sinh cảnh ở khu vực nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu cũng đã xác định được 15 loài có giá trị như làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi gia cầm gia súc, làm nguyên liệu trong y dược, mỹ phẩm và 9 loài gây hại phá hoại cây trồng của người dân. Qua tính toán từ số liệu phỏng vấn người dân và quản lý, chúng tôi ước tính trữ lượng tức thời của loài ốc cạn khu vực nghiên cứu là 86.648 kg và sản lượng khai thác ốc cạn trong một năm là 11.340 kg/năm. Với trữ lượng ước tính tức thời cùng với sản lượng khai thác hàng năm thì có thể người dân sẽ không thể khai thác nhiều và liên tục với cách thức khai thác trực tiếp từ tự nhiên như hiện nay trong nhiều năm tới vì thế cần có các biện pháp quản lý việc khai thác, duy trì đa dạng sinh học ốc cạn khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình. Đặc biệt quan tâm tới việc nghiên cứu các đặc điểm sinh học, sinh thái học của các loài ốc cạn có giá trị kinh tế cao để phát triển gây nuôi phục vụ bảo tồn và phát triển bền vững. vi DANH MỤC CHŨ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Giải thích ctv Cộng tác viên NT Nhân tác RTNTNĐ Rừng tự nhiên trên núi đất RTNTNĐV Rừng tự nhiên trên núi đá vôi TA Tràng An vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Các vị trí lấy mẫu.................................................................................17 Bảng 3.1 Thành phần các loài ốc cạn tại khu vực nghiên cứu............................24 Bảng 3.2 Cấu trúc ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình.....27 Bảng 3.3 Mật độ, tần số bắt gặp và độ phong phú của các loài ốc cạn tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 34 Bảng 3.4 Đặc điểm sinh cảnh ở vị trí lấy mẫu....................................................39 Bảng 3.5 Kết quả phỏng vấn người dân..............................................................43 Bảng 3.6 Kết quả phỏng vấn cán bộ................................................................... 44 Bảng 3.7 Danh sách các loài ốc có giá trị và gây hại..........................................45 Bảng 3.8 Trữ lượng tài nguyên ốc tức thời tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 53 viii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Sơ đồ tổng quan khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình.........4 Hình 1.2 Sơ đồ cấu tạo vỏ ốc cạn..........................................................................9 Hình 2.1 Các vị trí lấy mẫu tại khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 18 Hình 2.3 Xây dựng các ô tiêu chuẩn...................................................................20 Hình 3.1 Sơ đồ cấu trúc phân loại ốc cạn ở khu vực nghiên cứu........................28 Hình 3.2 Số lượng thành phần của các bộ ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 30 Hình 3.3 Tỷ lệ (%) các giống ốc cạn thuộc phân lớp Mang trước tại khu vực nghiên cứu 31 Hình 3.4 Tỷ lệ (%) các giống ốc cạn thuộc phân lớp Mang trước tại khu vực nghiên cứu 31 Hình 3.5 Số lượng loài các họ ốc cạn thuộc phân lớp Mang trước ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 32 Hình 3.6 Số lượng loài các họ ốc cạn thuộc phân lớp Có phổi ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 33 Hình 3.7 Tương quan số lượng loài, số lượng cá thể và chỉ số đa dạng của ốc cạn trong khu vực nghiên cứu 42 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngành Thân mềm (Mollusca) là ngành động vật có nhiều chủng loại rất phong phú và đa dạng. Ngành Thân mềm có hơn 90 nghìn loài hiện hữu và được xếp vào 7 lớp trong đó Chân bụng là lớp duy nhất trong ngành Thân mềm có đại diện sống ở biển, nước ngọt và trên cạn và một số kí sinh cơ thể ngoài động vật. Lớp Chân bụng bao gồm tất cả các loài ốc và sên trần với mọi kích cỡ từ nhỏ đến khá lớn. Ốc cạn là nhóm động vật đa dạng thuộc ngành Thân mềm, thường sinh sống nơi ẩm ướt và thức ăn chủ yếu là mùn bã hữu cơ. Trong chu trình phân giải vật chất, ốc cạn là nhóm ăn thực vật bậc thấp và mùn bã ở tầng thảm mục. Đối với hệ sinh thái, ốc cạn là thành phần vô cùng quan trọng và không thể thiếu trong chuỗi và lưới thức ăn, đặc biệt với một số loài chim, loài thú ăn thịt nhỏ. Tuy nhiên nhiều loài trong số chúng là vật chủ trung gian, lan truyền gây bệnh cho con người và động vật, một số loài ăn lá, thân cây phá hoại mùa màng của người dân. Bên cạnh đó, ốc cạn được coi là đối tượng của các nhà khảo cổ có ý nghĩa quan trọng để xác định các thời kì địa chất và lịch sử phát triển loài người, do cấu trúc vỏ là lớp đá vôi, được lưu giữ khá lâu trong môi trường. Ninh Bình được tự nhiên ưu đãi cho nhiều tiềm năng phát triển kinh tế xã hội đặc biệt là ngành du lịch với hệ sinh thái đa dạng phong phú và địa hình rừng núi (vùng núi đá vôi với diện tích 1,2 vạn ha; rừng tự nhiên 11,392 ha) [1]. Địa hình Ninh Bình khá đa dạng và là nơi tập trung của nhiều núi đá vôi, trong đó có khu du lịch sinh thái Tràng An có sinh cảnh phù hợp với môi trường sống của ốc cạn. Ở Việt Nam đã có những dẫn liệu về thành phần loài, giá trị thực tiễn của ốc cạn như của các tác giả Nguyễn Thanh Bình, Hoàng Ngọc Khắc, Hoàng Văn Ngọc (2017) ở khu bảo tồn thiên nhiên Thần Sa – Phượng Hoàng, tỉnh Thái Nguyên [2]; Nguyễn Thanh Bình (2015) ở khu vực xã La Hiên, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên [3], Nguyễn Văn Bé (2015) ở các đảo thuộc huyện Kiên Hải tỉnh Kiên Giang [4]. Những năm gần đây xu hướng sử dụng đặc sản của các 2 vùng ngày càng cao như các loài ốc cạn ở trên núi đá vôi vì chúng có nguồn thức ăn sạch, tự nhiên, không hóa chất nên rất được ưa chuộng. Cũng chính vì thế nhu cầu khai thác của con người cũng tăng theo, loài ốc cạn đang bị khai thác rất nhiều ở các khu vực núi ở khắp nơi như Sơn La, Điện Biên,... và đặc biệt đặc sản ốc núi Bà Đen đang đứng trước nguy cơ tận diệt vì hành vi khai thác quá mức của con người [5]. Các nghiên cứu về ốc cạn tại khu vực tỉnh Ninh Bình và khu vực lân cận được các tác giả trong và ngoài nước chú ý đến như Vermeulen and Masseen (2003) [1]; Đỗ Văn Nhượng, Đỗ Ngọc Huyền, Bùi Thùy Linh, Phạm Thị Ngân, Đỗ Đức Sáng (2016) [6]; dẫn liệu về ốc cạn ở khu vực Tràng An Cổ, Trường Yên, Hoa Lư bước đầu đã có của Đỗ Văn Nhượng, Lưu Thị Thanh Hương, Đỗ Ngọc Huyền (2014) gồm 59 loài thuộc 23 họ, 41 giống, 2 phân lớp [6], tuy nhiên chưa có nhiều dẫn liệu về ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình hay các nghiên cứu cụ thể về hiện trạng tài nguyên ốc cạn ở Việt Nam cũng như ở khu vực nghiên cứu. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Đánh giá hiện trạng tài nguyên ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Xác định được đa dạng thành phần loài, phân bố, hiện trạng tài nguyên ốc cạn và đề xuất biện pháp quản lý, bảo tồn, phát triển đa dạng sinh học của ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An. 3. Nội dung nghiên cứu Nội dung 1: Nghiên cứu đa dạng của thành phần loài, đặc điểm phân bố ốc cạn ở khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình Nội dung 2: Nghiên cứu về hiện trạng tài nguyên ốc cạn (xác định loài có giá trị, trữ lượng, tình trạng khai thác) tại khu du lịch sinh thái Tràng An Nội dung 3: Đề xuất giải pháp quản lý, bảo tồn tài nguyên ốc cạn tại khu du lịch sinh thái Tràng An, Ninh Bình 3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Tổng quan về khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình 1.1.1 Điều kiện tự nhiên  Vị trí địa lý Khu du lịch sinh thái Tràng An có diện tích 2.168 ha nằm về phía Đông Bắc tỉnh Ninh Bình cách Hà Nội hơn 90 km về phía Bắc, được chia thành 4 khu chính: Khu bảo tồn đặc biệt (khu cố đô Hoa Lư), khu trung tâm, khu hang động, khu văn hóa tâm linh (chùa Bái Đính) [7]. Khu du lịch sinh thái Tràng An nằm trên địa bàn 8 xã, phường thuộc huyện Hoa Lư, huyện Gia Viễn và thành phố Ninh Bình. Trong đó: xã Trường Yên: 772,12 ha; xã Ninh Xuân: 375,56 ha; xã Gia Sinh: 529,6 ha; xã Ninh Hải: 159,6 ha; xã Ninh Hoà: 74 ha; xã Ninh Nhất: 182,41 ha; phường Ninh Khánh: 31,56 ha; phường Tân Thành: 43,68 ha. Quần thể danh thắng Tràng An nằm gần các quốc lộ 1A, QL38B, QL12B và được giới hạn bởi các sông: -Sông Hoàng Long ở phía Bắc -Sông Vo ở phía Nam -Sông Mới ở phía Đông -Sông Đáy ở phía Tây 4 Hình 1.1 Sơ đồ tổng quan khu du lịch sinh thái Tràng An, tỉnh Ninh Bình (Nguồn: https://vi.wikipedia.org/wiki/Trang_An-Model.jpg)  Địa hình: Địa hình được chia làm hai vùng rõ rệt: vùng núi đá vôi và vùng đồng bằng. -Vùng đồng bằng: có diện tích không nhiều, địa hình tương đối bằng phẳng, đất đai khá màu mỡ nhưng lại xen kẽ nhiều đồi núi thấp trũng do đó chỉ có thể canh tác một vụ lúa một năm. - Vùng núi đá vôi: bao gồm những dải núi đá vôi chủ yếu nằm ở phía Tây Nam huyện Hoa Lư và Đông Bắc huyện Gia Viễn. Địa hình phức tạp có nhiều dãy núi đá vôi vách dựng đứng ôm trọn cả thung lũng, dưới chân các dãy núi đá vôi có rất nhiều hàm ếch, cửa hang là dấu tích sự xâm thực của nước biển [7].  Địa chất Các nhà địa chất khẳng định khu Tràng An xưa là một vùng biển cổ, qua quá trình vận động địa chất mà kiến tạo nên. Tràng An minh chứng cho các giai đoạn cuối cùng của quá trình tiến hóa karst trong môi trường khí hậu nhiệt đới 5 ẩm. Sự đa dạng địa chất địa mạo hiện diện tại khu du lịch Tràng An là kết quả từ các hoạt động địa chất liên tục qua hàng trăm triệu năm từ kỷ Trias đến Đệ Tứ. Khu vực Tràng An được bao bọc bởi các dãy núi đá vôi hình cánh cung và những dãy núi đá hoặc khối đá vôi cao 150 - 200m có đỉnh dạng tháp, vòm, chuông, sườn vách dốc đứng giữa vùng chiêm trũng ngập nước đã trải qua thời gian dài biến đổi địa chất tạo thành. Phần rìa khối là các thung lũng bằng phẳng dễ úng ngập vào mùa mưa [8]. Khí hậu Khí hậu của khu du lịch sinh thái Tràng An mang đặc trưng của tiểu đồng bằng sông Hồng, chịu ảnh hưởng sâu sắc của gió mùa Đông Bắc, Đông Nam. Thời tiết chia làm hai mùa rõ rệt: mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10. Theo Thông báo khí tượng nông nghiệp [9]: - Lượng mưa trung bình hàng năm: 1.400 -1.900 mm - Nhiệt độ trung bình: 24,2°C - Số giờ nắng trong năm: 1.600 -1.700 giờ - Độ ẩm tương đối trung bình: 80 - 85%  Tài nguyên sinh vật: Khu du lịch sinh thái Tràng An có hai hệ thống sinh thái chính đó là hệ sinh thái trên đá vôi và hệ sinh thái thủy vực [8]: - Hệ sinh thái trên núi đá vôi: các dãy núi đá vôi được tạo thành qua nhiều thế kỉ. Trên thung có các hốc đá và khe đá tạo thành nơi chứa nhiều mùn để cho các loại thực vật bám rễ và phát triển. Điều kiện của khu du lịch sinh thái Tràng An rất thuận lợi cho các loài thực vật sống trên núi đá vôi. Thảm thực vật bao gồm tràng cây bụi thứ sinh trên núi đá vôi, tràng cây bụi thứ sinh trên đất dày. Thảm thực vật tự nhiên ở Hoa Lư là rừng trên núi đá vôi và rừng thường xanh trên đất thấp ở các thung lũng đan xen giữa các vùng đá vôi. Do đặc điểm môi trường tự nhiên, khu du lịch sinh thái Tràng An có hệ động, thực vật phong phú, tính đa dạng sinh học cao, theo kết quả điều tra của Viện Điều tra Quy hoạch Rừng (FIPI) và Chi cục Kiểm lâm Ninh Bình thống kê được 577 loài thực vật trong đó có 10 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam cần được bảo vệ. Đặc biệt 6 tài nguyên cây thuốc ở đây đa dạng, quý hiếm đã có 311 loài có thể dùng làm thuốc, thực vật làm cây cảnh có 76 loài. các cây gỗ quý như kiềng kiềng, đinh, sến, lát rất ít và ở những nơi khó đến, còn lại hiện nay trên núi đá vôi là những thực vật ít giá trị về kinh tế. Động vật thuỷ sinh trong vùng ngập nước Tràng An tương đối phong phú, bao gồm 30 loài động vật nổi, 40 loài động vật đáy, đặc biệt là rùa cổ sọc (Ocadia sinensis) được coi là động vật quý hiếm cần được bảo vệ [8].  Động vật trên cạn: Tuy chưa có thống kê đầy đủ nhưng hiện nay nhân dân địa phương đôi khi cả khách du lịch vẫn còn gặp những bầy khỉ, sơn dương, tắc kè, mèo rừng, vọoc, trăn, rắn; các loài chim như sáo, vẹt, khiếu, cò, đặc biệt là phượng hoàng đất – một loài chim quý hiếm sống thành bầy đàn. 1.1.2 Kinh tế xã hội - Cơ sở vật chất Cơ sở vật chất của khu du lịch sinh thái Tràng An được chia làm hai khu: khu trung tâm và khu dịch vụ du lịch. Khu trung tâm có vị trí thuận lợi, cảnh quan thiên nhiên đẹp. Khu dịch vụ du lịch là khu quy hoạch chia lô dành cho các nhà đầu tư, khai thác hoặc thuê đất đai để kinh doanh. - Công nghiệp Sản xuất công nghiệp ở tỉnh Ninh Bình 5 tháng đầu năm 2018 tiếp tục duy trì đà tăng trưởng khá, giá trị sản xuất đạt gần 4.493 tỷ đồng, tăng 35% so với cùng kỳ năm 2017; lũy kế 5 tháng đầu năm đạt 20.784 tỷ đồng, tăng 23,3%; chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng 19,75% so với cùng kỳ năm 2017. Một số sản phẩm công nghiệp chủ lực có mức tăng trưởng mạnh như: kính nổi đạt 118.1 nghìn tấn, gấp hơn 3,5 lần; Xi măng + Clanke đạt 5.072,9 nghìn tấn, tăng 10,4% … [10]. Hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp trong các khu công nghiệp duy trì ổn định, góp phần tạo việc làm nâng cao đời sống người dân. -Du lịch Hoạt động du lịch diễn ra sôi động, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, 7 vệ sinh môi trường tại các khu, điểm du lịch được đảm bảo. Tổng số lượt khách 5 tháng đầu năm đạt 4,9 triệu lượt khách, tăng 5,8% so với cùng kỳ năm 2017. Trong đó: khách trong nước đạt gần 4.514,1 nghìn lượt khách, tăng 6,0%; khách quốc tế 370,5 nghìn lượt khách, tăng 2,8%. Doanh thu từ hoạt động du lịch 5 tháng đầu năm 2018 đạt 1.736,9 tỷ đồng, tăng 18,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó: doanh thu lưu trú 324,0 tỷ đồng, tăng 15,2%; doanh thu ăn uống 643,3 tỷ đồng, tăng 15,7%; doanh thu vận chuyển khách du lịch đạt 248,9 tỷ đồng, tăng 28,9% ; doanh thu bán hàng đạt 242,4 tỷ đồng, tăng 25,1%; doanh thu dịch vụ khác 278,4 tỷ đồng, tăng 14,3% [11]. Người dân tại các khu vực khu du lịch sinh thái Tràng An có thêm những nguồn thu nhập từ ngành du lịch bên cạnh ngành thu nhập chính là nông nghiệp. Điều này có thể làm giảm sự tác động tới đa dạng sinh học tại khu du lịch sinh thái Tràng An do các hoạt động sinh kế của người dân nơi đây. -Các giá trị văn hóa Khu du lịch sinh thái Tràng An không chỉ có giá trị về mặt sinh thái tự nhiên, các giá trị khảo cổ học mà còn chứa đựng nhiều yếu tố văn hóa, tâm linh. Mỗi hang động có một tên riêng gắn liền với một truyền thuyết riêng. - Lễ hội: Do được hình thành trong một không gian văn hóa lại nằm trên một mảnh đất truyền thống hàng ngàn năm lịch sử - Cố đô Hoa Lư nên khu du lịch sinh thái Tràng An là nơi chứng kiến và có nhiều lễ hội truyền thống gắn với các di tích lịch sử có ý nghĩa như [7]: + Lễ hội Cố đô Hoa Lư (Lễ hội Trường Yên): được tổ chức từ mùng 8 đến 13/3 hàng năm tại xã Trường Yên. Đây là một lễ hội truyền thống được mở ra để suy tôn công lao các vị anh hùng dân tộc đã xây dựng kinh đô Hoa Lư lập ra nhà nước Đại Cồ Việt thế kỉ X mà tiêu biểu là hai vị vua Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành. Lễ hội diễn ra tại quảng trường trung tâm khu di tích cố đô Hoa Lư và các di tich. Đây là một lễ hội truyền thống hướng về cội nguồn của dân tộc + Lễ hội chùa Bái Đính: lễ hội được tổ chức từ mùng 6 tháng Giêng đến hết 8 tháng ba âm lịch hàng năm, khởi đầu cho những cuộc hành hương về mảnh đất cố đô Hoa Lư. Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ các vị anh hùng có công với nước với dân tại thôn Sinh Dược, xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình - Cảnh quan [7]: + Khu Kênh Gà (Gia Viễn) và động Vân Trình (Nho Quan): Từ những năm 60 của thế kỷ trước, nước suối Kênh Gà đã nổi tiếng ở miền Bắc nhờ khả năng chữa trị được một số loại bệnh, giúp phát triển loại hình du lịch nghỉ dưỡng. Động Vân Trình cũng là một địa danh đẹp để cùng với các hang động khác tạo nên sự độc đáo thu hút khách du lịch + Khu Tam Cốc - Bích Động - Tràng An - Cố đô Hoa Lư: là quần thể hang động và các di tích lịch sử - văn hóa – tâm linh rất phong phú, độc đáo, với khu du lịch sinh thái Tràng An, chùa Bái Đính, khu cố đô Hoa Lư, khu hang động Tam Cốc - Bích Động, tuyến Linh Cốc - Hải Nham và Thạch Bích - Thung Nắng. Việc tổ chức các lễ hội truyền thống góp phần vào việc khai thác các giá trị văn hóa đưa vào phục vụ du lịch, giao lưu văn hóa với các nơi khác. 1.2 Tổng quan về ốc cạn 1.2.1 Vị trí phân loại và đặc điểm hình thái Lớp Thân mềm Chân bụng (Gastropoda) là một trong 7 lớp thuộc ngành Thân mềm (Mollusca). Trong lớp Chân bụng có 3 phân lớp: phân lớp Mang sau (Opisthobranchia), phân lớp Mang trước (Prosobranchia) và phân lớp Có phổi (Pulmonata). Trong 3 phân lớp này, phân lớp Mang sau hoàn toàn ở biển, phân lớp Mang trước tỷ lệ loài sống ở nước chiếm phần lớn còn một số ở cạn, phân lớp Có phổi sống trên cạn. Hầu hết các loài ốc cạn được phát hiện có thể xác định dựa vào các đặc điểm hình thái của vỏ, các dấu hiệu được sử dụng nhiều trong mô tả, sự xoắn của vỏ ốc là tính chất phức tạp trong vỏ ốc. Sự tiến hóa hay thoái hóa của dạng ống đã tạo nên vỏ xoắn quen gọi là vòng xoắn. Các vòng xoắn chụm lại ở giữa trục (axis), trục này chạy xuyên suốt trung tâm gọi là trụ giữa (central pillar) của vỏ. Vòng xoắn có thể rộng nhanh hay chậm và được tách ra thành đường liên tục 9 gọi là đường xoắn (suture). Một vài loài vỏ mỏng có đường thứ sinh hay một đường rộng (broad), thêm vào một dãy mờ đục (opaque) bên cạnh đường xoắn như đường xoắn kép. Hầu như trong các mẫu vỏ, vòng xoắn rộng nhất là vòng xoắn cuối (last whorl). Đỉnh của vòng xoắn (apex), đối diện với đáy (base). Phần mở ra bên ngoài của vỏ gọi là miệng vỏ (aperture) [12]. Chiều cao vỏ Chiều cao miệng vỏ Vành miệng Chiều rộng vỏ Hình 1.2 Sơ đồ cấu tạo vỏ ốc cạn (Nguồn: http://thesistut.com/snail-anatomy-diagram.html) -Vỏ ốc (Shell): là một ống rỗng dài chứa cơ thể ốc, cuộn vòng quanh một trục tạo nên các vòng xoắn, khởi đầu từ đỉnh vỏ và kết thúc ở miệng vỏ. Hình dáng vỏ rất đa dạng có thể là hình cầu, hình nón, dạng tháp xoắn, hình trụ, dạng con quay, dạng xoắn dài, dạng cuộn trong… Vỏ có màu sắc rất đa dạng, mỗi loài, thậm chí mỗi cá thể trong loài có màu sắc khác nhau. Thông thường vỏ cuộn có các dạng như: Dạng chóp dài, dạng hình trụ, dạng nón ovan, dạng ovan dài, dạng xoắn ốc dẹt, dạng xoắn ốc, dạng xoắn ốc nón [13]. -Đỉnh vỏ (apex): là điểm khởi đầu của các vòng xoắn, là nơi hình thành các vòng xoắn đầu tiên của vỏ (còn gọi là vòng xoắn phôi), các vòng xoắn này