Tài liệu đánh giá hiện trạng môi trường nước suối khu vực biên giới tây bắc tại tỉnh hà giang và đề xuất công nghệ xử lý bằng vật liệu lọc đa năng zeolit – diatomit

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------- DẠ A PÓ TÊN ĐỀ TÀI: “ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG NƯỚC SUỐI KHU VỰC BIÊN GIỚI TÂY BẮC TẠI TỈNH HÀ GIANG VÀ ĐỀ XUẤT CÔNG NGHỆ XỬ LÝ BẰNG VẬT LIỆU LỌC ĐA NĂNG ZEOLIT – DIATOMIT” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Khoa học môi trường Khoa : Môi trường Khóa học : 2014 – 2018 Thái Nguyên – 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ---------------------- DẠ A PÓ TÊN ĐỀ TÀI: “ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG NƯỚC SUỐI KHU VỰC BIÊN GIỚI TÂY BẮC TẠI TỈNH HÀ GIANG VÀ ĐỀ XUẤT CÔNG NGHỆ XỬ LÝ BẰNG VẬT LIỆU LỌC ĐA NĂNG ZEOLIT – DIATOMIT” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Khoa học môi trường Lớp : K46 N01 - KHMT Khoa : Môi trường Khóa học : 2014 – 2018 Giảng viên hướng dẫn : PGS.TS. Nguyễn Thế Hùng Thái Nguyên - 2018 i LỜI CẢM ƠN Được sự đồng ý và tạo điều kiện của Ban giám hiệu nhà trường, Ban chủ nhiệm khoa môi trường em đã tiến hành thực hiện khóa luận tốt nghiệp: “ Đánh giá hiện trạng môi trường nước suối khu vực biên giới Tây Bắc tại tỉnh Hà Giang và đề xuất công nghệ xử lý bằng vật liệu lọc Đa năng Zeolit – Diatomit” Khóa luận còn nhiều thiếu sót, em rất mong được sự góp ý và phê bình từ quý thầy cô giáo, các bạn sinh viên để khóa luận của em được hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới toàn thể các thầy, cô giáo Trường Đại học Nông Lâm nói chung, thầy cô giáo khoa Môi trường nói riêng đã nhiệt tình giảng dạy và truyền đạt những kiến thức cơ sở lý luận rất quý giá giúp cho em nâng cao nhận thức trong quá trình thực tập cũng như trong quá trình nghiên cứu. Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn tới thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Thế Hùng đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, dìu dắt em trong suốt quá trình thực tập và hoàn thành đề tài này Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn các anh, các chị ở Viện kỹ thuật và công nghệ môi trường – Công ty cổ phần thương mại và kỹ thuật Việt Sing đã tận tình giúp đỡ em trong quá trình thu thập số liệu và áp dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn. Em xin chân thành cảm ơn! Thái nguyên, ngày 16 tháng 04 năm 2018 Sinh viên Dạ A Pó ii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2. 1 Tổng dân số của tỉnh qua các năm.............................................. 25 Bảng 3. 1 Vị trí các điểm mẫu trên suối Tà Vải vào mùa khô .................. 28 Bảng 3. 2 Vị trí các điểm mẫu trên suối Tà Vải vào mùa mưa ................. 28 Bảng 4.1. Bảng kết quả phân tích mẫu mùa khô – Tháng 04/2017 .......... 34 Bảng 4.2 Bảng kết quả phân tích mẫu mùa mưa – Tháng 07/2017 .......... 35 Bảng 4.3. Kết quả xác định chất lượng nước suối Tà Vải Hà Giang ....... 48 Bảng 4.4. Kết quả xác định hàm lượng các chất sau khi lọc qua vật liệu ODM-2F .................................................................................................. 48 Bảng 4.5: Hiệu suất xử lý nước của cột lọc theo tốc độ chảy .................... 49 iii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2. 1 Bản đồ hành chính tỉnh Hà Giang ................................................ 9 Hình 4. 1 Chăn nuôi gia súc thả rông .......................................................... 31 Hình 4. 2 Chai lọ chứa thuốc trừ sâu bệnh độc hại do người dân vứt bỏ 32 Hình 4.3: Diễn biến hàm lượng BOD5 của suối Tà Vải vào mùa khô ...... 39 Hình 4.4: Diễn biến hàm lượng COD của suối Tà Vải vào mùa khô ....... 40 Hình 4.5: Diễn biến hàm lượng TSS của suối Tà Vải vào mùa khô ......... 40 Hình 4.6: Diễn biến hàm lượng DO của suối Tà Vải vào mùa khô .......... 40 Hình 4.7: Diễn biến hàm lượng Mn của suối Tà Vải vào mùa khô .......... 41 Hình 4.8: Diễn biến hàm lượng Fe của suối Tà Vải vào mùa khô ............ 41 Hình 4.9: Diễn biến hàm lượng BOD5 của suối Tà Vải vào mùa mưa ..... 41 Hình 4.10: Diễn biến hàm lượng COD của suối Tà Vải vào mùa mưa .... 42 Hình 4.11: Diễn biến hàm lượng DO của suối Tà Vải vào mùa mưa ....... 42 Hình 4.12: Diễn biến hàm lượng TSS của suối Tà Vải vào mùa mưa ...... 42 Hình 4.13: Diễn biến hàm lượng Fe của suối Tà Vải vào mùa mưa ......... 43 Hình 4.14: Diễn biến hàm lượng Mn của suối Tà Vải vào mùa mưa ....... 43 Hình 4. 15. Sơ đồ công nghệ xử lý nước suối Tà Vải bằng vật liệu lọc đa năng Zeolit - Diatomit ........................................................................... 45 Hình 4.16: Mô hình xử lý nước suối Tà Vải ............................................... 46 Hình 4.17: Mô hình mặt cắt thiết bị lọc ...................................................... 46 iv DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT BOD : Nhu cầu oxi sinh hóa BTNMT : Bộ tài nguyên môi trường COD : Nhu cầu oxi hóa học CP : Chính phủ DO : Lượng oxi hòa tan HCNN : Hành chính nhà nước KH : Kế hoạch LMLM : Lở mồm long móng NĐ : Nghị định NSNN : Ngân sách nhà nước NTM : Nông thôn mới TBNN : Trung bình nhiều năm TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam TSS : Tổng chất rắn lơ lửng TT : Thông tư v MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN..................................................................................................i DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. ii DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. iii DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT ............................................ iv MỤC LỤC ........................................................................................................ v PHẦN 1MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1 1.1. Sự cần thiết thực hiện nội dung thực tập ............................................... 1 1.2. Mục tiêu của đề tài ................................................................................... 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 2 1.3.1 Ý nghĩa khoa học .................................................................................... 2 1.3.2 Ý nghĩa thực tiễn ................................................................................... 3 PHẦN 2TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU...................................... 4 2.1. Cơ sở lý luận khoa học ............................................................................. 4 2.2. Cơ sở pháp lý của đề tài........................................................................... 7 2.3. Tổng quan đặc điểm tự nhiên kinh tế xã hội tỉnh Hà Giang ............... 8 2.3.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 8 2.3.2. Điều Kiện Kinh tế - Xã hội ................................................................. 22 PHẦN 3ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................................................................................... 26 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................ 26 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 26 3.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ...................................................... 26 3.2. Nội dung nghiên cứu .............................................................................. 26 3.2.1. Hiện trạng nước suối Tà Vải .............................................................. 26 3.2.2. Công nghệ xử lý bằng vật liệu Zeolit – Diatomit.............................. 26 3.2.3. Hiệu quả xử lý nước suối Tà Vải trên mô hình ................................ 26 3.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................... 27 vi 3.3.1. Phương pháp thu thập số liệu, kế thừa số liệu thứ cấp ................... 27 3.3.2. Phương pháp điều tra, quan trắc, khảo sát thực địa. ...................... 27 3.3.3. Phương pháp tính toán, tra bảng ....................................................... 27 3.3.4. Phương pháp lấy mẫu nước ............................................................... 27 3.3.5. Phương pháp bảo quản mẫu .............................................................. 29 3.3.6. Phương pháp phân tích mẫu nước .................................................... 29 PHẦN 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 30 4.1. Hiện trạng nước suối Tà Vải ................................................................. 30 4.1.1. Đánh giá hiện trạng nước suối Tà Vải............................................... 30 4.1.2.Đánh giá mức độ ô nhiễm và tải lượng các chất ô nhiễm ................. 33 4.1.3. Kết quả tích mẫu nước suối Tà Vải. .................................................. 34 4.1.4. Diễn biến hiện trạng nước suối Tà Vải.............................................. 39 4.2. Công nghệ xử lý bằng vật liệu lọc Zeolit – Diatomit. .......................... 43 4.2.1. Nghiên cứu và lựa chọn vật liệu lọc Zeolit – Diatomit. .................... 43 4.2.2. Sơ đồ công nghệ ................................................................................... 45 4.2.3.Thuyết minh công nghệ........................................................................ 45 4.3. Hiệu quả xử lý bằng vật liệu lọc Zeolit – Diatomit trên mô hình. ..... 46 4.3.1. Mô hình xử lý nước mặt suối Tà Vải ................................................. 46 4.3.2. Hiệu quả xử lý nước suối trên mô hình ............................................. 47 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................... 50 1. Kết luận ...................................................................................................... 50 2. Kiến nghị .................................................................................................... 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 52 1 PHẦN 1 MỞ ĐẦU 1.1. Sự cần thiết thực hiện nội dung thực tập Nước là nguồn tài nguyên dồi dào, có sẵn có trong tự nhiên, có mặt ở khắp mọi nơi, nó là chất duy nhất tồn tại trên bề mặt trái đất ở cả ba dạng: rắn, lỏng, khí.Nước là khởi nguồn của sự sống trên trái đất, mọi sinh vật sống đều cần nước để tồn tại.Vì vậy, nước là thứ chất lỏng cần thiết và quan trọng nhất trên trái đất. Theo thống kê của Liên Hiệp Quốc, thì tình trạng thiếu nước nguyên nhân do nguồn tài nguyên nước trên thế giới phân bổ không đồng đều, gia tăng dân số nhưng nguồn nước lại giảm, sự lãng phí nước tăng cùng với mức sống của người dân tăng lên do sử dụng quá nhiều thiết bị gia dụng, nước bị thất thoát nghiêm trọng, chỉ số 55% lượng nước khai thác được sử dụng một cách thật sự, 45% còn lại bị thất thoát, rò rỉ trong các hệ thống phân phối hoặc bị bay hơi trong tưới tiêu. Do tình trạng Trái Đất nóng lên mà 90% nguyên nhân là do các hoạt động của con người, trong đó chủ yếu là do sử dụng quá nhiều nhiên liệu hóa thạch, bên cạnh đó quá trình đô thị hoá phát triển nhanh làm cho chất lượng cuộc sống trên thế giới ngày càng cao, sự phát triển các thành phố và sự tăng trưởng của nền công nghiệp, dẫn tới môi trường ngày càng bị hủy hoại. Tuy nhiên, đa số nước thải đều không được xử lý hoặc xử lý không đầy đủ đã xả thải trực tiếp vào môi trường nước gây ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng. Trong những năm gần đây nền kinh tế của tỉnh Hà Giang phát triển không ngừng, cùng với quá trình đô thị hóa đã có những ảnh hưởng nhất định đến môi trường nói chung và môi trường nước nói riêng. Bên cạnh đó một phần cũng do bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi nên việc bảo vệ, dẫn, giữ nước và khai thác tài nguyên nước trong khu vực tỉnh Hà Giang là gặp nhiều khó khăn. Người dân bản địa chủ yếu là người dân tộc ít người trình độ nhận thức 2 còn chưa cao và chủ yếu sống bằng nông nghiệp nên việc khai thác, sử dụng tài nguyên nước cho các hoạt động cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước, đặc biệt là hóa chất bảo vệ thực vật và phân bón. Các hoạt động khai thác khoáng sản trái phép vùng đầu nguồn các suối đã làm cho nồng độ nhiều chất ô nhiễm như Fe, Mn, Zn, Cu, ... tăng lên rõ rệt. Xuất phát từ những thực tế về ô nhiễm môi trường nước đó và mong muốn đưa ra công nghệ phù hợp để xử lý, dưới sự hướng dẫn của thầy giáo PGS.TS Nguyễn Thế Hùng, em tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiện trạng môi trường nước suối khu vực biên giới Tây Bắc tại tỉnh Hà Giang và đề xuất công nghệ xử lý bằng vật liệu lọc Zeolit – Diatomit”. 1.2. Mục tiêu của đề tài - Đánh giá hiện trạng nước suối Tà Vải khu vực biên giới tỉnh Hà Giang; - Đề xuất công nghệ xử lý nước suối bằng vật liệu lọc Đa năng Zeolit – Diatomit. - Hiệu quả xử lý nước suối bằng Zeolit – Diatomit trên mô hình. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1 Ý nghĩa khoa học - Áp dụng kiến thức đã học của nhà trường vào thực tế. - Tích luỹ kinh nghiệm cho công việc sau khi ra trường. - Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ hiện trạng môi trường nước suối Tà Vải khu vực biên giới tỉnh Hà Giang, từ đó có những đánh giá, nhận định về chất lượng tại khu vực này trên cơ sở đó để đề xuất công nghệ xử lý phù hợp. 3 1.3.2 Ý nghĩa thực tiễn - Đánh giá được về chất lượng, lưu lượng và hiện trạng nước suối Tà Vải - Công nghệ xử lý bằng vật liệu lọc Đa năng Zeolit – Diatomit. - Đánh giá được hiệu quả xử lý nước suối Tà Vải trên mô hình 4 PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở lý luận khoa học Theo Luật Bảo vệ môi trường (Quốc hội, 2014) thì: - Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. - Thành phần môi trường là yếu tố vật chất tạo thành môi trường gồm đất, nước, không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh vật và các hình thái vật chất khác. - Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đến môi trường; ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải thiện, phục hồi môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên nhằm giữ môi trường trong lành. - Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng được nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường. - Quy chuẩn kỹ thuật môi trường là mức giới hạn của các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, hàm lượng của các chất gây ô nhiễm có trong chất thải, các yêu cầu kỹ thuật và quản lý được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng văn bản bắt buộc áp dụng để bảo vệ môi trường. - Tiêu chuẩn môi trường là mức giới hạn của các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, hàm lượng của các chất gây ô nhiễm có trong chất thải, các yêu cầu kỹ thuật và quản lý được các cơ quan nhà nước và các tổ chức công bố dưới dạng văn bản tự nguyện áp dụng để bảo vệ môi trường. - Sức khỏe môi trường là trạng thái của những yếu tố vật chất tạo thành môi trường có tác động đến sức khỏe và bệnh tật của con người. 5 - Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường và tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật. - Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng và số lượng của thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật. - Sự cố môi trường là sự cố xảy ra trong quá trình hoạt động của con người hoặc biến đổi của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trường nghiêm trọng. Theo Luật Tài nguyên nước (Quốc hội, 2012) thì: - Chất gây ô nhiễm là các chất hóa học, các yếu tố vật lý và sinh học khi xuất hiện trong môi trường cao hơn ngưỡng cho phép làm cho môi trường bị ô nhiễm. - Chất thải là vật chất được thải ra từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác. - Khả năng tiếp nhận nước thải của nguồn nước là khả năng nguồn nước có thể tiếp nhận thêm một lượng nước thải mà vẫn bảo đảm chất lượng nguồn nước cho mục đích sử dụng theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật Việt Nam hoặc tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật nước ngoài được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép áp dụng. - Bảo vệ môi trường: gồm các hoạt động bảo vệ cho một môi trường xanh, sạch, đẹp, nâng cao chất lượng môi trường, đảm bảo cân bằng sinh thái, ngăn chặn và giải quyết được các tác động của con người và tự nhiên đến môi trường, khai thác và sử dụng hợp lý, một cách có kinh tế nguồn tài nguyên thiên nhiên. - Khái niệm quản lý môi trường: Quản lý môi trường là tổng hợp các biện pháp, luật pháp, chính sách, kinh tế, kỹ thuật, xã hội thích hợp nhằm bảo vệ chất lượng môi trường sống và phát triển bền vững kinh tế, xã hội quốc gia. 6 - Chỉ số môi trường: là một tập hợp của các tham số hay chỉ thị được tích hợp hay nhân với trọng số. Các chỉ số ở mức độ tích hợp cao hơn, nghĩa là chúng được tính toán từ nhiều biến số hay dữ liệu để giải thích cho một hiện tượng nào đó. Chỉ số môi trường truyền đạt các thông điệp đơn giản và rõ ràng về một vấn đề môi trường cho người ra quyết định không phải là chuyên gia và cho công chúng. - Khái niệm về nước mặt Nước mặt là một dạng tài nguyên nước. “Nước mặt là nước tồn tại trên mặt đất liền và hải đảo”. Nước mặt là nước trong sông, hồ hoặc nước ngọt trong vùng đất ngập nước. Nước mặt được bổ sung một cách tự nhiên bởi nước mưa và chúng mất đi khi chảy vào đại dương, bốc hơi và thấm xuống đất. (Theo Luật tài nguyên nước 2012) Tài nguyên nước mặt: là phần nước phân bố trên mặt đất, nước trong các đại dương, sông suối, sao hồ, đầm lầy. Đặc điểm của tài nguyên nước mặt là chịu ảnh hưởng lớn từ điều kiện khí hậu và các tác động khác do hoạt động kinh tế của con người, nước mặt dễ bị ô nhiễm và thành phần hoá lý của nước thường bị thay đổi, khả năng hồi phục trữ lượng của nước nhanh nhất ở vùng thường có mưa. Đánh giá tài nguyên nước: dựa trên 3 đặc trưng; lượng (quanlity), chất lượng (quanlity) và động thái (dynamic) - Lượng là đặc trưng biểu thị mức độ phong phú của tài nguyên nước trên một lãnh thổ. - Chất bao gồm các đặc trưng về hàm lượng các hoà tan hoặc không hoà tan trong nước (có lợi hoặc có hại theo tiêu chuẩn của đối tượng sử dụng) - Động thái của nước được đánh giá bởi sự thay đổi của các đặc trưng dòng chảy theo thời gian, sự trao đổi nước giữa các khu vực chứa 7 nước, sự chuyển động của nước dưới đất, các quá trình trao đổi các chất hoàn tan, truyền mặn,… 2.2. Cơ sở pháp lý của đề tài - Luật Bảo 2014 vệ môi trường được Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 23/06/2014 và có hiệu lực ngày 01/01/2015; - Luật Tài nguyên nước 2012 được Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 3 thông qua ngày 21 tháng 06 năm 2012 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013; - Nghị định 19/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ về việc quy định chi tiết thi hành một số điều của luật bảo vệ môi trường; - Nghị định 18/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ quy định về quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường; - Nghị định số 03/2015/NĐ-CP ngày 06/01/2015 của Chính phủ quy định về xác định thiệt hại đối với môi trường; - Nghị định số 25/2013/NĐ-CP ngày 29/3/2013 của Chính phủ về phí bảo vệ môi trường đối với nước thải; - Nghị định số 174/2007/NĐ-CP ngày 29/11/2007 của Chính phủ về phí bảo vệ môi trường đối với chất thải rắn; - Nghị định số 179/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 của Chính Phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; - Nghị định số 201/2013/NĐ-CP ngày 27/11/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của luật tài nguyên nước; - Thông tư số số 27/2014/TT-BTNMT ngày 30/05/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường Quy định việc đăng ký khai thác nước dưới đất, mẫu hồ sơ cấp, gia hạn, điều chỉnh, cấp lại giấy phép tài nguyên nước và có hiệu lực 15/07/2014; - Thông tư 02/2009/TT - BTNMT ngày 19 tháng 3 năm 2009: Quy định đánh giá khả năng tiếp nhận nước thải của nguồn nước; 8 - Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/6/2015 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về quản lý chất thải nguy hại; - QCVN 08-MT:2015/ BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt. - QCVN 09-MT:2015/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng nước ngầm - QCVN 14:2008/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về nước thải sinh hoạt 2.3. Tổng quan đặc điểm tự nhiên kinh tế xã hội tỉnh Hà Giang 2.3.1. Điều kiện tự nhiên 2.3.1.1. Vị trí địa lý Hà Giang là một tỉnh miền núi biên giới ở phía Bắc của Tổ quốc, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng. Hà Giang có diện tích tự nhiên là 7.945,8 km2. Tại điểm cực bắc của lãnh thổ Hà Giang, cũng là điểm cực bắc của Tổ quốc, có vĩ độ 23013'00"; điểm cực tây, có kinh độ 104024'05"; mỏm cực đông có kinh độ 105030'04". - Phía Bắc và phía Tây của tỉnh có đường biên giới giáp với nước Cộng hòa Nhân Dân Trung Hoa (châu tự trị dân tộc Choang và Miêu Văn Sơn thuộc tỉnh Vân Nam và địa cấp thị Bách Sắc thuộc tỉnh Quảng Tây) dài 274 km. - Phía Tây và Nam của tỉnh giáp tỉnh Lào Cai và Yên Bái. - Phía Đông tỉnh Hà Giang giáp tỉnh Cao Bằng, phía Nam giáp tỉnh Tuyên Quang. Hà Giang cách thủ đô Hà Nội 320 km về phía Bắc theo quốc lộ 2 9 Hình 2. 1 Bản đồ hành chính tỉnh Hà Giang 10 2.3.1.2. Địa hình, địa chất và thổ nhưỡng Địa hình Hà Giang về cơ bản có thể phân thành 3 vùng sinh thái đó là: Vùng I: Là vùng cao núi đá phía Bắc còn gọi là cao nguyên Đồng Văn gồm 4 huyện (Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc). Với 90% diện tích là núi đá vôi, đặc trưng cho địa hình karst. Ở đây có những dải núi đá tai mèo sắc nhọn, những khe núi sâu và hẹp, nhiều vách núi dựng đứng. Ngày 03/10/2010 cao nguyên đá Đồng Văn đã gia nhập thành viên mạng lưới Công viên địa chất (CVĐC) toàn cầu với tên gọi CVĐC Cao nguyên đá Đồng Văn. Vùng II: Là vùng cao núi đất phía Tây gồm các huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần, Quang Bình là một phần của cao nguyên Bắc Hà, thường được gọi là vòm nâng sông Chảy, có độ cao từ 1.000m đến trên 2.000m. Địa hình ở đây đá mẹ chủ yếu là đá Granít, lớp đất phủ là Feralit có màu vàng đỏ đến vàng nhạt, vàng xám, và một phần đất mùn Alit trên núi. Vùng này chủ yếu là núi đất, sườn núi dốc bị chia cắt mạnh bởi các khe suối. Ngoài các dãy núi cao còn có các thung lũng nhỏ hẹp tạo thành những vùng ruộng bậc thang có diện tích từ 5 đến 10 ha. Vùng III: Là vùng thấp núi đất bao gồm địa bàn các huyện còn lại, kéo dài từ Bắc Mê qua thành phố Hà Giang, Vị Xuyên đến Bắc Quang. Ở đây đá mẹ chủ yếu là Sa diệp thạch, lớp đất phủ là Feralit màu vàng đỏ đến vàng nâu, vàng xám. Độ dày tầng đất từ 0,8m đến hơn 2,0m. Địa hình chủ yếu là vùng thấp núi đất dốc, thoai thoải, tạo thành những vùng canh tác nông nghiệp có diện tích từ 50 ha trở lên. Khu vực này có những dải rừng già xen kẽ những thung lũng tương đối bằng phẳng nằm dọc theo sông, suối. Núi đá vôi là nét đặc thù tạo nên địa hình của Hà Giang và phân bố gần như song song với nhau kéo dài theo hướng Tây Bắc – Đông Nam, điển hình nhất là Đồng Văn tới Vị Xuyên. Nhưng ở khu vòm nâng sông Chảy các núi đá vôi phân bố nơi khác, theo hành lang Đông Bắc – Tây Nam và dường như 11 theo đường thẳng. Nét chung đáng chú ý trong quần thể núi non ở Hà Giang đều có hướng Đông Bắc – Tây Nam, tạo ra đường phân thủy chính của toàn tỉnh Hà Giang. Về hai phía Tây Bắc và Đông Nam của hành lang, các dãy núi giảm dần độ cao. Một số sông suối lớn của tỉnh đều bắt nguồn từ đường phân thủy này rồi chảy về hai phía Tây Bắc và Đông Nam. Địa hình hùng vĩ, đa dạng và hiểm trở đã tạo cho Hà Giang nét độc đáo và nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, có giá trị. 2.3.1.3. Đặc trưng khí hậu Nằm trong vùng núi Việt Bắc - Hoàng Liên Sơn của Việt Nam, với cánh cung Ngân Sơn nằm chắn ở phía Đông và dãy Hoàng Liên Sơn ở phía Tây, tỉnh Hà Giang có địa hình chia cắt rất phức tạp với nhiều dãy núi cao trên 1.500m ở phía Tây Bắc, trong đó núi Chiêu Lầu Thi cao tới 2.383m. Tỉnh Hà Giang thường tiếp nhận không khí lạnh thổi quặt từ đồng bằng và vùng núi Đông Bắc tới, đã bị biến tính thêm một phần, nên không đem lại những nhiệt độ quá thấp như ở vùng núi Đông Bắc. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của độ cao địa hình ở đây vẫn quan trắc được những giá trị rất thấp của nhiệt độ tới -5,60C ở Phó Bảng trên độ cao 1.400m. Do vị trí địa lý và điều kiện địa hình, cũng như toàn vùng núi Việt Bắc – Hoàng Liên Sơn, ở tỉnh Hà Giang hầu như quanh năm duy trì một tình trạng ẩm ướt cao, gần như mất hẳn thời kỳ khô hanh đầu mùa đông tiêu biểu của miền khí hậu phía Bắc, độ ẩm trung bình thường xuyên ở mức 80-87%. Lượng mưa năm dao động trong phạm vi rộng, từ 1.031mm ở xã Thượng Phùng huyện Mèo Vạc đến 4.721mm ở Bắc Quang và 4.846mm ở Quảng Ngần huyện Vị Xuyên, phụ thuộc vào sự phân bố của các hướng núi so với hướng gió mùa hoạt động trong vùng. Ở Hà Giang đã hình thành tâm mưa lớn nhất toàn quốc là Bắc Quang – Vị Xuyên đạt 4.700 - 4.800mm, do vào mùa hạ không khí ẩm hướng Đông Nam dễ dàng tràn qua đồng bằng xâm 12 nhập sâu vào các thung lũng đem lại lượng mưa rất lớn trên sườn núi cao dãy Tây Côn Lĩnh. Tỉnh Hà Giang ít chịu ảnh hưởng của bão, nhưng có khá nhiều dông, mưa đá và sương muối hay gặp ở những vùng núi cao. Khí hậu tỉnh Hà Giang phân hóa rất mạnh không những phụ thuộc vào độ cao địa hình, mà còn vào hướng và dạng địa hình (trong báo cáo này đã sử dụng số liệu khí hậu có độ dài chuỗi 35-50 năm và được cập nhật đến năm 2013 của 5 trạm khí tượng và 32 trạm đo mưa có trên lãnh thổ của tỉnh). 2.3.1.4. Chế độ bức xạ, nắng, gió, mây Lượng bức xạ tổng cộng năm đạt khoảng 100-120kcal/cm2/năm. Vào thời kỳ (5-10) lượng bức xạ đều lớn hơn 10kcal/cm2/tháng và đạt giá trị lớn nhất vào tháng 6-7 (13-14,5kcal/cm2/tháng). Lượng bức xạ đạt trị số thấp nhất là 5,1-5,6kcal/cm2/tháng vào hai tháng 1-2. Số giờ nắng trung bình năm dao động trong khoảng 1.400-1.710 giờ nắng. Nếu coi mùa nắng là thời kỳ có trên 100 giờ/tháng, thì ở Hà Giang mùa nắng kéo dài 8-10 tháng (4-11 hoặc 3-12). Tháng 7-8 có nhiều nắng nhất, đạt 165-190 giờ/tháng; khu vực vùng núi cao tháng 4-5 có nhiều nắng nhất, đạt 150-155 giờ/tháng. Tháng 1 có ít nắng nhất, đạt khoảng 58-88 giờ/tháng. Lượng mây tổng quan trung bình năm đạt 7,4-8,1/10BT. Ở những vùng thấp phía Đông và Nam của tỉnh, thời kỳ đầu mùa đông (9-12) có tương đối ít mây, dao động trong khoảng 6,9-7,7/10BT; còn thời kỳ (1-3) có nhiều mây nhất, đạt 8,6-8,9/10BT. Ở vùng núi phía Tây Bắc, thời kỳ (6-8) có nhiều mây nhất đạt 8,1-8,9/10BT; còn thời kỳ (3-4) có ít mây nhất, chỉ đạt khoảng 7,07,4/10BT. Chế độ gió tỉnh Hà Giang nhìn chung phụ thuộc vào đặc điểm địa hình địa phương. Ở những vùng núi cao phía sườn đón gió, hướng gió thịnh hành trùng với hướng hoàn lưu gió mùa trong khu vực; còn trong các thung lũng gió thổi theo hướng thung lũng. Ví dụ, ở trạm Hà Giang nằm trong thung lũng