Tài liệu đánh giá các loại hình sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững ở huyện sóc sơn hà nội

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I Hoµng minh ngäc ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp theo h−íng bÒn v÷ng ë huyÖn sãc s¬n – hµ néi chuyªn ngµnh: Qu¶n lÝ ®Êt ®ai m∙ sè: 40103 luËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: Ts. §ç Nguyªn H¶i Hµ néi - 2004 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo. T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®· ®−îc chØ râ nguån gèc. Hµ néi, ngµy 15 th¸ng 8 n¨m 2004 T¸c gi¶ luËn v¨n Hoµng Minh Ngäc 2 Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn ®Ò tµi t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña nhiÒu tËp thÓ, c¸ nh©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t«i hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh Cao häc vµ luËn v¨n nµy. Tr−íc tiªn, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ts. §ç Nguyªn H¶i ®· tËn t×nh h−íng dÉn trong toµn bé thêi gian t«i thùc hiÖn ®Ò tµi. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o, c¸c c« gi¸o Khoa §Êt vµ M«i tr−êng, Khoa Sau §¹i häc tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ Néi ®· nhiÖt t×nh gi¶ng d¹y, chØ b¶o vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu luËn v¨n nµy. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n UBND huyÖn Sãc S¬n, UBND c¸c x· B¾c S¬n, Tiªn D−îc, Thanh Xu©n - huyÖn Sãc S¬n lµ nh÷ng ®¬n vÞ ®· gióp ®ì t«i rÊt nhiÖt t×nh trong thêi gian nghiªn cøu. Cuèi cïng t«i xin c¶m ¬n gia ®×nh vµ nh÷ng ng−êi th©n ®· ®éng viªn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu. Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 8 n¨m 2004 T¸c gi¶ luËn v¨n Hoµng Minh Ngäc 3 Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t TT Ký hiÖu C¸c ch÷ viÕt t¾t 1 LUS HÖ thèng sö dông ®Êt 2 LUT Lo¹i h×nh sö dông ®Êt 3 LE §¸nh gi¸ ®Êt 4 LMU §¬n vÞ b¶n ®å ®Êt 5 LX Lóa xu©n 6 LM Lóa mïa 7 NX Ng« xu©n 8 N§ Ng« ®«ng 9 N ht Ng« hÌ thu 10 LaX L¹c xu©n 11 §T§ §Ëu t−¬ng ®«ng 12 §TX §Ëu t−¬ng xu©n 13 R§ Rau §«ng 14 CNHN C©y c«ng nghiÖp hµng n¨m 4 Môc lôc 1 Më ®Çu 1 1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 1.2 Môc ®Ých – yªu cÇu cña ®Ò tµi 2 1.3 ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 2 1.3.1 ý nghÜa thùc tiÔn 2 1.3.2 ý nghÜa khoa häc 2 1.4 Nh÷ng ®ãng gãp cña ®Ò tµi 3 2 Tæng Quan VÒ VÊn §Ò Nghiªn Cøu 4 2.1 Kh¸i niÖm vÒ ®Êt ®ai , sö dông ®Êt vµ hÖ thèng sö dông ®Êt 4 2.1.1 Kh¸i niÖm ®Êt ®ai 4 2.1.2 Sö dông ®Êt 4 2.1.3 HÖ thèng sö dông ®Êt 6 2.1.4 HÖ thèng canh t¸c vµ hÖ thèng trång trät 7 2.2 Qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng 10 2.2.1 Kh¸i niÖm chung vÒ kh¶ n¨ng bÒn v÷ng 10 2.2.2 Kh¸i niÖm vÒ kh¶ n¨ng bÒn v÷ng ®Êt ®ai 11 2.2.3 Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai bÒn v÷ng 11 2.2.4 Quan ®iÓm vÒ sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng 13 2.3 C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô chiÕn l−îc sö dông vµ 16 qu¶n lÝ ®Êt ®ai hîp lÝ vµ bÒn v÷ng 2.3.1 §¸nh gi¸ ®Êt theo Liªn X« (cò) 17 2.3.2 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt cña Hoa Kú 17 2.3.3 Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Êt theo FAO 18 2.3.4 NhËn ®Þnh chung vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt trªn thÕ giíi 20 2.4 Nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt, hÖ thèng canh t¸c vµ sö dông 23 5 ®Êt hîp lý vµ bÒn v÷ng ë ViÖt Nam 2.4.1 Nghiªn cøu ph©n lo¹i ®Êt vµ x©y dùng b¶n ®å ®Êt 23 2.4.2 Nghiªn cøu vÒ c¸c tÝnh chÊt, ®é ph× ®Êt vµ sö dông ph©n bãn 24 nh»m sö dông, b¶o vÖ vµ c¶i t¹o ®Êt 2.4.3 Nghiªn cøu c¸c hÖ thèng sö dông ®Êt thÝch hîp nh»m b¶o vÖ m«i 25 tr−êng sinh th¸i vµ h−íng tíi mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng 2.4.4 Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ sö dông ®Êt hîp lý vµ bÒn v÷ng cho s¶n 27 xuÊt n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam 2.4.5 Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu hÖ thèng canh t¸c vµ hÖ thèng c©y 31 trång ë ViÖt Nam 3 §èi t−îng, ph¹m vi, néi dung vµ Ph−¬ng ph¸p 36 nghiªn cøu 3.1 §èi t−îng nghiªn cøu 36 3.2 Ph¹m vi nghiªn cøu 36 3.3 Néi dung nghiªn cøu 36 3.4 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 37 3.4.1 Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thu thËp sè liÖu 37 3.4.2 Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ 37 3.4.3 ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi 38 4 KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 39 4.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn 39 4.2 C¸c nguån lùc kinh tÕ – x· héi 46 4.2.1 D©n sè vµ lao ®éng 46 4.2.2 §Êt ®ai 48 4.2.3 H¹ tÇng c¬ së ë huyÖn Sãc S¬n 51 4.2.4 §iÒu kiÖn thÞ tr−êng 52 4.2.5 §¸nh gi¸ chung vÒ c¸c nguån lùc ph¸t triÓn 53 6 4.3 Kh¸i qu¸t 3 x· ®¹i diÖn ë c¸c tiÓu vïng 56 4.4 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp 58 4.4.1 §Æc ®iÓm cña ngµnh n«ng nghiÖp 58 4.4.2 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña huyÖn Sãc S¬n 59 4.5 C¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt vµ HÖ thèng sö dông ®Êt chÝnh ¸p 63 dông trªn c¸c tiÓu vïng s¶n xuÊt ®¹i diÖn cña huyÖn sãc s¬n 4.5.1 C¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt chÝnh 63 4.5.2 M« t¶ mét sè lo¹i h×nh sö dông ®Êt hiÖn t¹i 65 4.5.3 C¸c hÖ thèng sö dông ®Êt chÝnh trªn c¸c tiÓu vïng ®¹i diÖn 74 4.6 §¸nh gi¸ - Lùa chän c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng cho s¶n 75 xuÊt n«ng nghiÖp ë c¸c tiÓu vïng ®¹i diÖn 4.6.1 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt bÒn v÷ng 75 4.6.2 Lùa chän c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng 82 4.7 §Ò xuÊt c¸c m« h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng cho s¶n xuÊt n«ng 83 nghiÖp cña huyÖn Sãc S¬n 4.7.1 Quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n cña c¸c n«ng hé thuéc c¸c tiÓu vïng 83 kh¸c nhau 4.7.2 Mét sè ®Æc ®iÓm ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña c¸c n«ng hé thuéc 83 3 tiÓu vïng cña huyÖn Sãc S¬n 4.7.3 §Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng vµ gi¶i ph¸p cho s¶n 84 xuÊt n«ng nghiÖp ë c¸c tiÓu vïng kh¸c nhau cña huyÖn Sãc S¬n 4.8 C¸c gi¶i ph¸p cho h−íng sö dông ®Êt bÒn v÷ng ë huyÖn Sãc S¬n 89 5 KÕt luËn - §Ò nghÞ 92 5.1 KÕt luËn 92 5.2 §Ò nghÞ 93 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc 7 1 - Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi §Êt ®ai lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸ vµ lµ t− liÖu kh«ng thÓ thay thÕ ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña mäi quèc gia. ViÖt Nam lµ mét n−íc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã sè l−îng d©n sè cao song l¹i cã b×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt ®ai vµ diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng−êi rÊt thÊp (®øng thø 9 trong sè 10 n−íc thuéc khu vùc §«ng nam ch©u ¸), ®Ó ®¶m b¶o ®ñ l−¬ng thùc, thùc phÈm th× viÖc sö dông, canh t¸c trªn nh÷ng lo¹i ®Êt cã vÊn ®Ò vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kh«ng ®¶m b¶o vÒ ®é ph× lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Sãc S¬n lµ huyÖn ngo¹i thµnh n»m ë phÝa B¾c cña thñ ®« Hµ Néi cã tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai tù nhiªn 30.651,241 ha [63], trong ®ã ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ 12.826 ha. §Êt ®ai ë ®©y ph©n bè trong vïng chuyÓn tiÕp gi÷a ®ång b»ng vµ miÒn nói phÝa b¾c nªn cã ®Þa h×nh xen kÏ kh¸ phøc t¹p gi÷a c¸c d¹ng ®Þa h×nh: ®åi gß, bËc thang vµ víi nh÷ng diÖn tÝch thÊp tròng n»m r¶i r¸c trong vïng, trong ®ã diÖn tÝch ®Êt ®åi gß vµ bËc thang chiÕm tû lÖ kh¸ lín (65,35%). §Æc ®iÓm thæ nh−ìng trong vïng chñ yÕu lµ ®Êt b¹c mµu cã ®é ph× thÊp, kh¶ n¨ng cung cÊp n−íc khã kh¨n do ®ã n¨ng suÊt c©y trång ë ®©y th−êng thÊp. Tuy nhiªn, xÐt vÒ hÖ thèng canh t¸c th× Sãc S¬n còng lµ vïng ®Êt ®ai cã kh¶ n¨ng ®a d¹ng ho¸ c¸c hÖ thèng c©y trång dµi ngµy vµ ng¾n ngµy víi c¸c lo¹i c©y lóa, mµu, c©y CNNN vµ c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶. Sau giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ bao cÊp tËp trung sang c¬ chÕ s¶n xuÊt thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, s¶n xuÊt n«ng hé ®· trë thµnh ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®éc lËp cã kh¸ nhiÒu nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt vµ m« h×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng ¸p dông cho h−íng sö dông ®Êt bÒn v÷ng. Do ®ã cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp cho vïng ®Ó tõ ®ã x©y dùng nh÷ng gi¶i ph¸p, ®Þnh h−íng cho qu¶n lý vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt bÒn v÷ng cho vïng vµ ®©y còng chÝnh lµ môc ®Ých cña ®Ò 8 tµi: “§¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp theo h−íng bÒn v÷ng ë huyÖn Sãc S¬n - Hµ néi”. 1.2. Môc ®Ých – yªu cÇu cña ®Ò tµi 1.2.1. Môc ®Ých - §iÒu tra, ®¸nh gi¸ lùa chän c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt vµ ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng ë huyÖn Sãc S¬n- Hµ Néi. - X¸c ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p cho h−íng ph¸t triÓn, më réng c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng ®· lùa chän cho vïng nghiªn cøu. 1.2.2. Yªu cÇu - Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ ph¶i x¸c ®Þnh vµ ®−a ra ®−îc nh÷ng lo¹i h×nh sö dông ®Êt võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi võa cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®é ph× ®Êt cña huyÖn Sãc S¬n – Hµ Néi. - §Ò xuÊt ®−îc nh÷ng gi¶i ph¸p më réng vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt hiÖu qu¶, bÒn v÷ng cho vïng nghiªn cøu. 1.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 1.3.1. ý nghÜa thùc tiÔn §Ò tµi x¸c ®Þnh, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng sö dông ®Êt cña vïng nghiªn cøu. Ph©n tÝch râ h−íng chuyÓn ®æi hÖ thèng sö dông ®Êt cho c¸c tiÓu vïng ®Æc tr−ng trªn c¬ së sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn ®Êt ®ai vµ b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i, lµm c¬ së ®Þnh h−íng cho quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tõng b−íc c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n trong huyÖn. 1.3.2. ý nghÜa khoa häc 9 - Nh÷ng kÕt qu¶ khoa häc cña ®Ò tµi gãp phÇn bæ xung cho môc ®Ých ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h−íng khai th¸c tiÒm n¨ng sö dông ®Êt ®ai nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ë vïng ®Êt ®ai chuyÓn tiÕp phÝa b¾c. - Gãp phÇn lµm râ mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c yÕu tè tù nhiªn, sö dông ®Êt hîp lý, bÒn v÷ng. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp, bÒn v÷ng cho huyÖn Sãc S¬n – Thµnh phè Hµ Néi. - Gãp phÇn bæ sung vÒ ph−¬ng ph¸p luËn cho ®¸nh gi¸ c¸c hÖ thèng sö dông ®Êt, hÖ thèng canh t¸c trªn quan ®iÓm sinh th¸i bÒn v÷ng. 1.4. Nh÷ng ®ãng gãp cña ®Ò tµi Th«ng qua viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hiÖn t¹i cña huyÖn Sãc S¬n x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng −u ®iÓm vµ h¹n chÕ trong sö dông ®Êt ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho viÖc qu¶n lý vµ sö dông ®Êt theo h−íng bÒn v÷ng. 10 2 – Tæng Quan VÒ VÊn §Ò Nghiªn Cøu 2.1. Kh¸i niÖm vÒ ®Êt ®ai , sö dông ®Êt vµ hÖ thèng sö dông ®Êt 2.1.1. Kh¸i niÖm ®Êt ®ai Trong ph¹m vi nghiªn cøu vÒ sö dông ®Êt, “®Êt ®ai” ®−îc nh×n nhËn lµ mét nh©n tè sinh th¸i (FAO, 1976). Víi kh¸i niÖm nµy, ®Êt ®ai bao gåm tÊt c¶ c¸c thuéc tÝnh sinh häc vµ tù nhiªn cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn tiÒm n¨ng vµ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt. §Êt theo nghÜa ®Êt ®ai bao gåm [52]: - KhÝ hËu - D¸ng ®Êt/ ®Þa m¹o, ®Þa h×nh - §Êt (thæ nh−ìng) - Thuû v¨n - Th¶m thùc vËt tù nhiªn bao gåm c¶ rõng - Cá d¹i trªn ®ång ruéng - §éng vËt tù nhiªn - Nh÷ng biÕn ®æi cña ®Êt do c¸c ho¹t ®éng cña con ng−êi. 2.1.2. Sö dông ®Êt §Êt ®ai lµ nguån tµi nguyªn c¬ b¶n cho nhiÒu kiÓu sö dông: - Sö dông trªn c¬ cë s¶n xuÊt trùc tiÕp (c©y trång, ®ång cá vµ gç rõng). - Sö dông trªn c¬ së s¶n xuÊt thø yÕu/ gi¸n tiÕp (ch¨n nu«i). - Sö dông v× môc ®Ých b¶o vÖ (chèng suy tho¸i ®Êt, b¶o tån ®a d¹ng ho¸ loµi sinh vËt, b¶o vÖ c¸c loµi quý hiÕm). - Sö dông ®Êt theo c¸c chøc n¨ng ®Æc biÖt nh− ®−êng s¸, d©n c−, c«ng nghiÖp, ¨n d−ìng... 11 §¸nh gi¸ ®Êt quan t©m ®Õn mèi quan hÖ cña c¸c LMU víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp trong vïng. Lo¹i h×nh sö dông ®Êt lµ bøc tranh m« t¶ thùc tr¹ng sö dông ®Êt cña mét vïng ®Êt víi nh÷ng ph−¬ng thøc qu¶n lý s¶n xuÊt trong c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi vµ kü thuËt ®−îc x¸c ®Þnh [52]. Nh÷ng lo¹i h×nh cña sö dông ®Êt nµy cã thÓ hiÓu nghÜa réng lµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt chÝnh – Major type of land use, hoÆc cã thÓ ®−îc m« t¶ chi tiÕt h¬n víi kh¸i niÖm lµ c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt – Land Use Type, LUT (LUT còng cßn cã nghÜa lµ kiÓu sö dông ®Êt – Land Use Utilization). (§µo Ch©u Thu) [52]. * Lo¹i h×nh sö dông ®Êt chÝnh: Lµ sù ph©n nhá cña sö dông ®Êt trong khu vùc hoÆc vïng n«ng l©m nghiÖp, chñ yÕu dùa trªn c¬ së cña s¶n xuÊt c¸c c©y trång hµng n¨m, l©u n¨m, lóa, ®ång cá, rõng, khu gi¶i trÝ nghØ ng¬i, ®éng vËt hoang d· hoÆc vµ cña c«ng nghÖ ®−îc dïng ®Õn nh− t−íi n−íc, c¶i thiÖn ®ång cá [52]. Tuy nhiªn trong LE, nÕu chØ xem xÐt viÖc sö dông ®Êt qua c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt chÝnh th× ch−a ®ñ, sÏ cã nh÷ng c©u hái nh− sau ®−îc ®Æt ra cho qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt: - Nh÷ng lo¹i c©y trång hoÆc nh÷ng gièng loµi c©y g× sÏ ®−îc trång? §iÒu nµy rÊt quan träng v× mçi mét loµi, gièng c©y kh¸c nhau sÏ ®ßi hái ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai kh¸c nhau. - C¸c lo¹i ph©n bãn ®−îc dïng ®· ®¸p øng ®óng nhu cÇu dinh d−ìng cña c¸c lo¹i c©y trång ch−a? §«i khi viÖc sö dông ph©n bãn kh«ng hîp lý cßn lµm gi¶m ®é ph× ®Êt hoÆc ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña viÖc sö dông ®Êt ®ã. §Ó tr¶ lêi ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò trªn, cÇn ph¶i cã nh÷ng m« t¶ chi tiÕt h¬n trong viÖc sö dông ®Êt, v× vËy mét kh¸i niÖm “ Lo¹i h×nh sö dông ®Êt” (LUT) ®· ®−îc ®Ò cËp tíi trong LE. * Lo¹i h×nh sö dông ®Êt (Land Use Type – LUT): Lµ lo¹i h×nh ®Æc biÖt cña sö dông ®Êt ®−îc m« t¶ theo c¸c thuéc tÝnh nhÊt ®Þnh. C¸c thuéc tÝnh ®ã bao gåm: 12 quy tr×nh s¶n xuÊt , c¸c ®Æc tÝnh vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai nh− søc kÐo trong lµm ®Êt, ®Çu t− vËt t− kü thuËt... vµ c¸c ®Æc tÝnh vÒ kinh tÕ kü thuËt nh− ®Þnh h−íng thÞ tr−êng, vèn, th©m canh, lao ®éng, vÊn ®Ò së h÷u ®Êt ®ai [52]. Nh− vËy, lo¹i h×nh sö dông ®Êt lµ ®¬n vÞ xÕp d−íi hÖ thèng canh t¸c vµ liªn quan chÆt chÏ víi ®¬n vÞ ®Êt ®ai. Møc ®é chi tiÕt cña lo¹i sö dông ®Êt phô thuéc vµo môc tiªu, quy m« vµ tû lÖ b¶n ®å sö dông trong ®¸nh gi¸ ®Êt (§µo Ch©u Thu, NguyÔn Khang) [52]. 2.1.3. HÖ thèng sö dông ®Êt (Land Use System – LUS) LUS lµ sù kÕt hîp cña LMU vµ LUT (hiÖn t¹i hoÆc t−¬ng lai). Nh− vËy, mçi mét hÖ thèng sö dông ®Êt – LUS cã mét hîp phÇn ®Êt ®ai vµ mét hîp phÇn sö dông ®Êt ®ai. Hîp phÇn ®Êt ®ai cña LUS lµ c¸c ®Æc tÝnh ®Êt cña LMU (vÝ dô nh− thêi vô c©y trång, ®é dèc %, thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt... Hîp phÇn sö dông ®Êt cña LUS lµ sù m« t¶ LUT bëi c¸c thuéc tÝnh. C¸c ®Æc tÝnh cña LMU vµ c¸c thuéc tÝnh cña LUT ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh thÝch hîp cña ®Êt ®ai. [52] V× vËy, trong LE chóng ta kh«ng ®¸nh gi¸ ®Êt hoÆc sö dông ®Êt mµ lµ ®¸nh gi¸ hÖ thèng sö dông ®Êt. Trong LE, LUS lµ mét phÇn cña hÖ thèng canh t¸c, cßn hÖ thèng canh t¸c l¹i lµ mét phÇn cña hÖ thèng khu vùc (th«n, x·, huyÖn, khu vùc ®Çu nguån...). Mét hÖ thèng canh t¸c cña tõ hai LMU vµ hai LUT cã thÓ cho tíi 3 LUS kh¸c nhau. Thùc tÕ cho thÊy, hÖ thèng canh t¸c cña mçi vïng ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn c¸c LUS nh− nguån lao ®éng, ho¹t ®éng khuyÕn n«ng, ph−¬ng thøc canh t¸c, vèn ®Çu t− s¶n xuÊt .v.v. 2.1.4. HÖ thèng canh t¸c vµ hÖ thèng trång trät ViÖc nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp víi tõng ®iÒu kiÖn sinh th¸i ®−îc xuÊt ph¸t tõ lý thuyÕt hÖ thèng víi c¸c kh¸i niÖm: 13 HÖ thèng (System) lµ mét tæng thÓ cã trËt tù cña c¸c yÕu tè kh¸c nhau cã quan hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i. Mét hÖ thèng cã thÓ x¸c ®Þnh nh− mét tËp hîp c¸c ®èi t−îng hoÆc c¸c thuéc tÝnh ®−îc liªn kÕt b»ng nhiÒu mèi t−¬ng t¸c (Ph¹m ChÝ Thµnh. 1993) [62]. HÖ thèng kh«ng ph¶i lµ phÐp céng ®¬n gi¶n c¸c yÕu tè, c¸c ®èi t−îng mµ lµ sù kÕt hîp h÷u c¬ gi÷a c¸c yÕu tè c¸c ®èi t−îng. Chóng cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ cã quan hÖ rµng buéc chÆt chÏ vµo nhau. HiÖn t¹i cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ hÖ thèng n«ng nghiÖp cña c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi. Mét sè kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng n«ng nghiÖp ®· ®−îc c¸c nhµ khoa häc ®−a ra cô thÓ nh−: Shainer vµ céng sù (1982) [52]. - HÖ thèng n«ng nghiÖp ®ã lµ hÖ thèng ®éc lËp, æn ®Þnh cña nh÷ng bè trÝ s¶n xuÊt gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña n«ng hé do ng−êi n«ng d©n qu¶n lý trong mèi t−¬ng t¸c víi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi phï hîp víi môc ®Ých, nhu cÇu vµ tiÒm n¨ng cña n«ng d©n. [53] - HÖ thèng canh t¸c lµ mét tæ hîp c©y trång trong kh«ng gian vµ thêi gian cña mét vïng khÝ hËu, thæ nh−ìng ®Æc thï trong mét ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh (H.G. Zandstra. 1981) [61]. Nh− vËy hÖ thèng canh t¸c lµ mét phøc hîp c¸c hÖ thèng phô bao gåm: hÖ thèng gièng, hÖ thèng lu©n canh, hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt (thêi vô, mËt ®é, ch¨m sãc, phßng trõ s©u bÖnh...) ®−îc ¸p dông trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ nhÊt ®Þnh mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho n¨ng suÊt æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng n©ng cao ®é mµu mì cña ®Êt. HÖ thèng canh t¸c lµ mét tæng thÓ thèng nhÊt gi÷a m«i tr−êng vµ c©y trång. C¸c hÖ thèng phô cã liªn quan víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ còng chÞu sù t¸c ®éng cña yÕu tè bªn ngoµi, t¹o thµnh “HiÖu øng hÖ thèng” rÊt ®Æc thï. V× thÕ hÖ thèng canh t¸c ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch mét c¸ch kh¸ch quan c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi vµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña c©y trång ®Ó võa cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao võa cã “t¸c dông l©u bÒn” (Sustainability). 14 H.G.Zandstra (1981) [61] cho r»ng hÖ thèng trång trät (Cropping Sytems) lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c¶u c©y trång trong n«ng tr¹i, nã bao gåm tÊt c¶ c¸c hîp phÇn cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét tæ hîp c¸c c©y trång cña n«ng trai jvµ mèi quan hÖ cña chóng víi m«i tr−êng, c¸c hîp phÇn nµy bao gåm c¶ yÕu tè tù nhiªn, sinh häc cÇn thiÕt còng nh− kü thuËt, lao ®éng vµ yÕu tè qu¶n lÝ. Theo NguyÔn V¨n LuËt (1990) [34] "HÖ thèng canh t¸c lµ tæ hîp c©y trång bè trÝ theo thêi gian vµ kh«ng gian víi hÖ thèng biÖn ph¸p kü thuËt thùc hiÖn nh»m ®¹t n¨ng suÊt c©y trång cao vµ n©ng cao ®é ph× cña ®Êt ®ai". T¸c gi¶ nhÊn m¹nh c©y trång ph¶i ®−îc ®Æt trong kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh ®i ®«i víi nã lµ biÖn ph¸p thÝch øng. Nghiªn cøu hÖ thèng trång trät, hÖ thèng canh t¸c lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, v× nã liªn quan ®Õn m«i tr−êng cña hÖ thèng trång trät, hÖ thèng canh t¸c nh−: m«i tr−êng, ®Êt ®ai, vÊn ®Ò khÝ quyÓn khÝ hËu, thêi tiÕt ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång, vÊn ®Ò s©u bÖnh, møc ®Çu t− vµ tr×nh ®é khoa häc n«ng nghiÖp, vÊn ®Ò hiÖu øng hÖ thèng c©y trång, hÖ thèng canh t¸c. TÊt c¶ c¸c nghiªn cøu ®Òu nh»m vµo môc ®Ých sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång . V× vËy, hÖ thèng c©y trång lµ biÖn ph¸p chñ yÕu, lµ trung t©m cña hÖ thèng trång trät, hÖ thèng canh t¸c. ChÝnh v× vËy ®Ó x©y dùng m« h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp th× nhÊt thiÕt ph¶i nghiªn cøu kü hÖ thèng c©y trång. §©y lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña m« h×nh sö dông ®Êt. HÖ thèng c©y trång (c¬ cÊu c©y trång) lµ thµnh phÇn c¸c gièng vµ loµi c©y ®−îc bè trÝ theo kh«ng gian vµ thêi gian trong mét hÖ thèng sinh th¸i n«ng nghiÖp, nh»m tËn dông hîp lý nhÊt nguån lîi tù nhiªn – kinh tÕ – x· héi s½n cã (§µo ThÕ TuÊn, 1984) [54] HÖ thèng c©y trång lµ h×nh thøc ®a canh bao gåm: trång xen, trång gèi, trång lu©n canh, trång thµnh b¨ng, canh t¸c hçn hîp, v−ên hçn hîp. 15 Nh− vËy, hÖ thèng c©y trång lµ mét thÓ thèng nhÊt trong mèi quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c lo¹i c©y trång, gièng c©y trång ®−îc bè trÝ hîp lý trong kh«ng gian vµ thêi gian §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng lu©n canh c©y trång theo kh«ng gian vµ thêi gian, H.G.Zandstra (1981) [61] ®· ®−a ra kh¸i niÖm c«ng thøc lu©n canh. C«ng thøc lu©n canh lµ tæ hîp kh«ng gian vµ thêi gian cña c¸c c©y trång trªn mét m¶nh ®Êt vµ biÖn ph¸p canh t¸c ®Ó dïng s¶n xuÊt chóng. C¬ cÊu c©y trång (hÖ thèng c©y trång) mang ®Æc tÝnh ®éng v× vËy nghiªn cøu hÖ thèng c©y trång kh«ng thÓ dõng l¹i ë mét kh«ng gian vµ thêi gian råi kÕt thóc mµ nã th−êng xuyªn ®Ó t×m ra xu thÕ ph¸t triÓn, yÕu tè h¹n chÕ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc, ®Ó chuyÓn ®æi hÖ thèng c©y trång, nh»m môc ®Ých khai th¸c ngµy cµng cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi phôc vô cuéc sèng con ng−êi (§µo ThÕ TuÊn, 1984) [54]. C¬ cÊu c©y trång hîp lý lµ ph¸t triÓn hÖ thèng c©y trång míi trªn c¬ së c¶i biÕn hÖ thèng c©y trång cò hoÆc x©y dùng hÖ thèng c©y trång míi. Trªn thùc thÕ lµ sù tæ hîp l¹i c¸c c«ng thøc lu©n canh, tæ hîp l¹i c¸c thµnh phÇn c©y trång vµ gièng c©y trång ®¶m b¶o c¸c thµnh phÇn trong hÖ thèng cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c víi nhau, thóc ®Èy lÉn nhau nh»m khai th¸c tèt nhÊt lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, t¹o cho hÖ thèng cã søc s¶n xuÊt cao, b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i (§µo ThÕ TuÊn, 1984) [54] §Ó cã nh÷ng m« h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp tøc lµ ph¶i ®¹t ®−îc mét khèi l−îng s¶n phÈm cao trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch, cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng c©y trång ®¶m b¶o ®−îc c¸c yªu cÇu d−íi ®©y: - Lîi dông tèt nhÊt c¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ nÐ tr¸nh ®−îc c¸c thiÖt h¹i cña thiªn tai - Lîi dông tèt nhÊt c¸c ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, b¶o bÖ vµ båi d−ìng ®é mµu mì cña ®Êt. 16 - Lîi dông tèt nhÊt c¸c ®Æc tÝnh sinh häc cña c©y trång, tÝnh ng¾n ngµy, tÝnh thÝch øng réng, tÝnh chèng chÞu c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña ngo¹i c¶nh. - H¹n chÕ ®−îc c¸c t¸c h¹i cña s©u bÖnh, cá d¹i víi viÖc sö dông Ýt nhÊt c¸c biÖn ph¸p ho¸ häc. 2.2. Qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng 2.2.1. Kh¸i niÖm chung vÒ kh¶ n¨ng bÒn v÷ng Theo IUCN/ UNEP/ WWF: Kh¶ n¨ng bÒn v÷ng lµ “C¶i thiÖn chÊt l−îng sèng cña con ng−êi ®ång thêi quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng trî gióp cho c¸c hÖ sinh th¸i”. Theo SARD, FAO 1992: “ Qu¶n lý vµ b¶o vÖ c¬ së tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ®Þnh h−íng thay ®æi vÒ kü thuËt nh»m ®¶m b¶o duy tr× sù tho¶ m·n liªn tôc vÒ yªu cÇu cña con ng−êi (l−¬ng thùc, n−íc, chç ë, may mÆc vµ nhiªn liÖu) cho hiÖn t¹i vµ cho c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. Sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng nh− vËy vao gåm c¸c nguån tµi nguyªn n«ng, l©m, ng−, b¶o vÖ c¸c quü gen, c¸c nguån tµi nguyªn ®Êt vµ n−íc, lµ sù ®¶m b¶o kh«ng lµm tho¸i ho¸ m«i tr−êng, sö dông víi c¸c kü thuËt thÝch hîp cã kh¶ n¨ng tån t¹i vÒ mÆt kinh tÕ vµ ®−îc sù chÊp nhËn cña x· héi.” Trong khu«n khæ ph¹m vi – thêi gian. Mét sè qu¸ tr×nh kh«ng bÒn v÷ng ®Þnh nghÜa bëi: - C¸c qu¸ tr×nh kh«ng thÓ phôc håi: mÊt líp ®Êt mÆt lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng thÓ phôc håi, còng nh− sù tuyÖt chñng cña mét loµi sau khi bÞ mÊt ®i hoÆc tµi nguyªn kh«ng cßn kh¶ n¨ng n÷a cho c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. - Sö dông nh÷ng tµi nguyªn kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o: c¸c qu¸ tr×nh cã thÓ ®¹t ®−îc sù bÒn v÷ng nÕu c¸c nguån tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o ®−îc dÇn thay thÕ bëi c¸c nguån tµi nguyªn míi. 17 2.2.2. Kh¸i niÖm vÒ kh¶ n¨ng bÒn v÷ng ®Êt ®ai Lµ sù ph¸t triÓn hµi ho¸ víi m«i tr−êng vµ kh«ng g©y ra tho¸i ho¸ ®Êt ®ai; ®¸p øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt hiÖn t¹i cho ng−êi sö dông kh«ng g©y t¸c h¹i cho ®iÒu kiÖn sinh th¸i. (§ç Nguyªn H¶i) Kh¶ n¨ng bÒn v÷ng cã liªn quan ®Õn søc s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai, tÝnh æn ®Þnh, kh¶ n¨ng tån t¹i, kh¶ n¨ng chÊp nhËn vµ duy tr× tèt t×nh tr¹ng cña m«i tr−êng. Nh÷ng kh¶ n¨ng sau cã thÓ x¶y ra khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng bÒn v÷ng trong sö dông ®Êt n«ng nghiÖp *Kh¶ n¨ng kh«ng bÒn v÷ng: - §iÒu kiÖn hÖ sinh th¸i xÊu ®i hoÆc bÞ suy gi¶m trong khi ®iÒu kiÖn hÖ thèng sö dông ®Êt còng bÞ xÊu ®i hoÆc bÞ suy gi¶m (xãi mßn, röa tråi, tr¬ sái ®¸, ho¸ chua, ho¸ mÆn, ®¸ ong, kÕt von, c¹n kiÖt nguån n−íc, hiÖn t−îng phó d−ìng). - §iÒu kiÖn hÖ sinh th¸i xÊu ®i hoÆc bÞ suy gi¶m trong khi ®iÒu kiÖn hÖ thèng sö dông ®Êt tèt hoÆc ®−îc c¶i thiÖn (chÆt ph¸ rõng ®Ó trång c©y n«ng nghiÖp, l¹m dông ph©n bãn, ho¸ chÊt n«ng d−îc trong s¶n xuÊt ). - §iÒu kiÖn hÖ sinh th¸i tèt hoÆc ®−îc c¶i thiÖn trong khi ®iÒu kiÖn hÖ thèng sö dông ®Êt còng bÞ xÊu ®i hoÆc bÞ suy gi¶m (t¨ng c−êng më réng hÖ thèng rõng b¶o vÖ, rõng ngËp mÆn gi¶m diÖn tÝch sö dông ®Êt). * Kh¶ n¨ng bÒn v÷ng chØ tån t¹i khi: - §iÒu kiÖn sinh th¸i tèt hoÆc ®−îc c¶i thiÖn trong khi ®iÒu kiÖn hÖ thèng sö dông ®Êtt còng tèt hoÆc ®−îc c¶i thiÖn (kÕt hîp hµi ho¸ gi÷a sö dông ®Êt vµ b¶o vÖ m«i tr−êng; kh«ng g©y ra m©u thuÉn gi÷a sö dông ®Êt vµ duy tr× b¶o vÖ ®é ph× ®Êt ®Êt kh«ng g©y ra sù suy kiÖt vµ « nhiÔm ®Êt). (§ç Nguyªn H¶i) 2.2.3. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ®Êt ®ai bÒn v÷ng ThÕ nµo lµ sö dông ®Êt bÒn v÷ng vµ thÕ nµo lµ sö dông ®Êt kh«ng bÒn v÷ng? Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm ®· ®−îc c¸c nhµ n«ng nghiÖp vµ c¸c nhµ kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh»m m« t¶ vÒ qu¶n lÝ ®Êt ®ai bÒn v÷ng tuy nhiªn chØ cã 18 mét sè Ýt kh¸i niÖm mang tÝnh chÝnh luËn c©n nh¾c ®Õn tÊt c¶ c¸c nh©n tè ®ãng gãp cho viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng ®èi víi môc ®Ých ®Ò ra. Qu¶n lÝ ®Êt bÒn v÷ng x¸c ®Þnh râ: §Êt ®ai – sö dông ®Êt – sö dông bÒn v÷ng – c¸c hÖ thèng qu¶n lÝ Trong ®ã: §Êt ®ai ®−îc x¸c ®Þnh lµ mét phÇn cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt vµ c¶ nh÷ng bé phËn bªn trªn vµ bªn d−íi, chóng bao gåm thæ nh−ìng, n−íc, ®éng vËt, thùc vËt, khÝ quyÓn, khÝ hËu vµ tÊt c¶ nh÷ng ¶nh h−ëng liªn quan ®Õn con ng−êi vµ nh÷ng t¸c ®éng vÒ kinh tÕ x· héi. Sö dông cã nghÜa lµ mäi ho¹t ®éng can thiÖp cña con ng−êi ®èi víi tù nhiªn cã liªn quan tíi môc ®Ých riªng. C¸c lo¹i sö dông chÝnh gåm: - Khai th¸c (khai th¸c má, chÆt ph¸ rõng tù nhiªn) - Canh t¸c (ho¹t ®éng qu¶n lÝ n«ng nghiÖp, qu¶n lÝ rõng) - B¶o vÖ (b¶o vÖ c¸c gièng loµi, hÖ thèng sinh th¸i hay c¶nh quan) Sö dông bÒn v÷ng lµ nh÷ng sö dông hîp lÝ viÖc lÊy ®i ë ®Êt kh«ng v−ît qu¸ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nh÷ng vïng ®Êt x¸c ®Þnh, kh«ng g©y ra nh÷ng ¶nh h−ëng xÊu ®èi víi sè l−îng vµ chÊt l−îng ®Êt ®ai bao gåm tÊt c¶ nh÷ng nguån tµi nguyªn liªn quan ®Õn ®Êt ®ai (thæ nh−ìng, n−íc, kho¸ng vËt, thùc vËt, ®éng vËt, m«i tr−êng khÝ quyÓn...). ViÖc x¸c ®Þnh nµy chØ h¹n chÕ trong ph¹m vÞ sinh th¸i (kh«ng tÝnh tíi c¸c ph¹m vi kinh tÕ vµ x· héi ) Qu¶n lÝ ®Êt ®ai bÒn v÷ng lµ tæ hîp c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c ho¹t ®éng cña con ng−êi trong mèi liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn t¾c kinh tÕ – x· héi ®ång thêi víi nh÷ng liªn quan ®èi víi tõng ph¹m vi cô thÓ nh− sau: - Duy tr×, n©ng cao c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - Gi¶m møc ®é rñi ro ®èi víi s¶n xuÊt - B¶o vÖ tiÒm n¨ng cña c¸c nguån tµi nguyªn tù nhiªn, chèng l¹i sù tho¸i ho¸ chÊt l−îng ®Êt vµ n−íc. - Kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ 19 - §−îc sù chÊt nhËn cña x· héi. Tuy nhiªn trong thùc tÕ th× tæ hîp hÖ thèng sinh th¸i n«ng nghiÖp vµ c¸c ng÷ c¶nh riªng biÖt cña qu¶n lÝ ®Êt ®ai khã cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc mét hÖ thèng bÒn v÷ng. Th«ng th−êng ng−êi ta dÔ dµng x¸c ®Þnh, diÔn t¶ ®−îc nh÷ng tr−êng hîp sö dông ®Êt kh«ng bÒn v÷ng h¬n lµ x¸c ®Þnh c¸c hÖ thèng qu¶n lÝ ®Êt ®ai bÒn v÷ng. ViÖc qu¶n lÝ sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng cÇn ®−îc nh×n nhËn trong c¶ ng÷ c¶nh sinh th¸i n«ng nghiÖp còng nh− trong ng÷ c¶nh sö dông nguån tµi nguyªn mét c¸ch hµi hoµ gi÷a c¸c m«i tr−êng sinh häc vµ kinh tÕ – x· héi. ChÝnh bëi vËy nã ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n lo¹i râ vÒ tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c nguån tµi nguyªn (c¸c gi¸ trÞ sinh th¸i) hay c¸c s¶n phÈm sö dông cña tµi nguyªn (c¸c gi¸ trÞ kinh tÕ – x· héi ). Kh¸i niÖm sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng ngoµi ph¹m vi hiÓu biÕt vÒ kü thuËt chóng cßn ph¶i ®−îc c©n nh¾c tíi c¸c mèi quan hÖ cã liªn quan chÆt chÏ kh¸c nh−: c¸c thµnh phÇn sinh häc, chÝnh s¸ch, kinh tÕ – x· héi vµ qu¶n lÝ vµ nÕu nh− vËy nh÷ng yÕu tè chØ thÞ cho tÝnh bÒn v÷ng trong sö dông ®Êt cÇn thiÕt ph¶i cã sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn trªn. (§ç Nguyªn H¶i) 2.2.4. Quan ®iÓm vÒ sö dông ®Êt ®ai bÒn v÷ng Tõ khi biÕt sö dông ®Êt ®ai vµo môc ®Ých sinh tån cña m×nh, ®Êt ®ai ®· trë thµnh c¬ së cÇn thiÕt cho sù sèng vµ cho t−¬ng lai ph¸t triÓn cña loµi ng−êi. Tr−íc ®©y, khi d©n sè cßn Ýt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña con ng−êi th× viÖc khai th¸c tõ ®Êt ®ai lµ qu¸ dÔ dµng vµ ch−a cã nh÷ng ¶nh h−ëng lín ®Õn tµi nguyªn ®Êt ®ai. Trong mét vµi thËp kû gÇn ®©y , khi d©n sè thÕ giíi ®· trë nªn ngµy mét ®«ng h¬n, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, th× vÊn ®Ò ®¶m b¶o l−¬ng thùc cho sù gia t¨ng d©n sè ®· trë thµnh søc Ðp ngµy cµng m¹nh mÏ ®èi víi ®Êt ®ai. Nh÷ng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c thÝch hîp cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng c¹n kiÖt do ®ã con ng−êi ph¶i më mang thªm diÖn tÝch canh t¸c trªn c¸c vïng ®Êt kh«ng thÝch hîp cho s¶n xuÊt. HËu qu¶ ®· g©y ra c¸c qu¸ tr×nh tho¸i ho¸, röa tr«i vµ ph¸ ho¹i ®Êt mét c¸ch nghiªm träng (Fleischauer, 1998) [70]. §¸nh gi¸ vÒ t×nh tr¹ng suy kiÖt 20