Lêi giíi thiÖu
Giao thõa thÕ kØ XXI cña ViÖt Nam lµ thêi k× ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, tiÕp tôc ®-êng lèi ®æi míi, më cöa ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu,
n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh.Mäi ng-êi, mäi nhµ Êm no
h¹nh phóc.§Ó thùc hiÖn ®-îc môc tiªu trªn vµ nhËn thøc ®-îc vai trß, tÇm
quan träng cña ng-êi lao ®éng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ngay tõ khi thèng
nhÊt ®Êt n-íc §angr vµ Nhµ n-íc ta ®· ®-a ra nhiÒu chÝnh s¸ch thÓ hiÖn sù
quan t©m tíi ng-êi lao ®éng trong ®ã cã chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi.
ChÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch lín cña
§¶ng vµ Nhµ n-íc ta, ®· ®-îc thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m s¸u m-¬i cña thÕ kØ
XX. Tr¶i qua h¬n bèn m-¬i n¨m thùc hiÖn víi nh÷ng söa ®æi, bæ sung cho
phï hîp víi tõng giai ®o¹n, chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®· gãp phÇn rÊt to
lín ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ®ång thêi gãp phÇn
æn ®Þnh chÝnh trÞ- x· héi cña ®Êt n-íc. §Õn nay B¶o hiÓm x· héi ®· ®-îc
thùc hiÖn cho c«ng chøc nhµ n-íc, lùc l-îng vò trang vµ ng-êi lao ®éng
trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë nh÷ng n¬i cã quan hÖ lao ®éng, cã sö dông
lao ®éng tõ 10 lao ®éng trë lªn...vµ sÏ cßn tiÕp tôc më réng cho c¸c ®èi
t-îng kh¸c. Víi n¨m chÕ ®é vÒ B¶o hiÓm x· héi ®ang ®-îc thùc hiÖn ë n-íc
ta lµ: ChÕ ®é trî cÊp èm ®au; trî cÊp thai s¶n; trî cÊp tai n¹n lao ®éng, bÖnh
nghÒ nghiÖp; chÕ ®é h-u trÝ vµ chÕ ®é tö tuÊt chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi ®·
kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh trong sù nghiÖp ®æi míi.Tuy nhiªn, cïng víi sù
ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi cÇn ph¶i lu«n lu«n ®-îc
thay ®æi cho phï hîp.
XuÊt ph¸t tõ vai trß B¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng-êi lao ®éng nãi riªng
vµ toµn x· héi nãi chung ®ång thêi qua thùc tÕ nghiªn cøu t×m hiÓu em xin
m¹nh d¹n trän ®Ò tµi: "B¶o HiÓm X· Héi Cho Ng-êi Lao §éng ë ViÖt
Nam” víi mong muèn cã thÓ ®a ra nhöng vÊn ®Ò tæng qu²t nhÊt vÒ b°o
hiÓm x· héi, thùc tr¹ng hÖ thèng B¶o hiÓm x· héi ngµy nay vµ ®Ò xuÊt mét
sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch B¶o hiÓm x· héi xøng ®¸ng víi vai
trß quan träng cña nã trong sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n-íc.
Bµi viÕt cña em nghiªn cøu vÒ BHXH gåm hai phÇn chÝnh sau:
PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ BHXH
PhÇn II: Thùc tr¹ng BHXH ë n-íc ta.
Nh÷ng ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p.
Sè liÖu sö dông trong ®Ò ¸n lµ nguån sè liÖu thø cÊp.
Néi dung
PhÇn I
Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ B¶o HiÓm X· Héi.
I.Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn b¶o hiÓm x· héi.
1.S¬ l-îc lÞch sö ph¸t triÓn B¶o hiÓm x· héi
Nguån gèc B¶o hiÓm x· héi b¾t nguån tõ rÊt sím. Trong xµ héi c«ng x·
nguyªn thuû, do ch-a cã t- h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, mäi ng-êi cïng h¸i l-îm
,s¨n b¾t s¶n phÈm thu ®-îc ph©n phèi b×nh qu©n nªn rÊt khã kh¨n, bÊt lîi cña
mçi ng-êi ®-îc c¶ x· héi, c¶ céng ®ång san sÎ, g¸nh chÞu.Trong x· héi
phong kiÕn, quan l¹i th× dùa vµo chÕ ®é bæng, léc cña nhµ vua; d©n c- th× dùa
vµo sù ®ïm bäc lÉn nhau trong hä hµng, céng ®ång lµng, x·, hoÆc sù gióp ®ì
cña nh÷ng ng-êi h¶o t©m vµ cña Nhµ n-íc. Ngoµi ra, hä cßn cã thÓ ®i vay
hoÆc ®i xin. Víi nh÷ng c¸ch nµy, ng-êi gÆp khã kh¨n hoµn toµn thô ®éng
tr«ng chê vµo sù h¶o t©m tõ phÝa gióp ®ì. Do vËy, sù gióp ®ì míi chØ lµ kh¶
n¨ng, cã thÓ cã, cã thÓ kh«ng, cã thÓ nhiÒu hoÆc Ýt, kh«ng hoµn toµn ch¾c
ch¾n.
Tõ khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, xuÊt hiÖn viÖc thuª m-ín nh©n
c«ng , lóc ®Çu ng-êi chñ chØ cam kÕt tr¶ c«ng lao ®éng. DÇn dÇn vÒ sau, ph¶i
cam kÕt ®¶m b¶o cho ng-êi lµm thuª cã mét sè thu nhËp nhÊt ®Þnh ®Ó hä
trang traØ nh÷ng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu khi bÞ èm ®au, t¹i n¹n, thai s¶n,
tuæi giµ... Trong thùc tÕ, nhiÒu khi c¸c tr-êng hîp trªn kh«ng x¶y ra nªn
ng-êi chñ kh«ng ph¶i chi mét ®ång tiÒn nµo. Nh-ng cñng cã khi l¹i x¶y ra
dån dËp buéc ng-êi chñ ph¶i bá ra mét lóc ph¶i ra nhiÒu kho¶n tiÒn lín mµ
hä kh«ng muèn. V× thÕ, giíi thî ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó ®Êu tranh buéc gíi
chñ ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu ®ac cam kÕt cuéc tranh chÊp nµy diÔn ra ngµy
cµng réng lín vµ ®· t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi. DÇn dÇn
trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®· xuÊt hiÖn mét bªn thø ba ®ãng vai trß trung gian
gióp thùc hiÖn cam kÕt gi÷a giíi chñ vµ giíi thî b»ng c¸c ho¹t ®éng thÝch
hîp cña nã. Nhê vËy, thay v× cho viÖc ph¶i chi thùc tiÕp mét kho¶n tiÒn lín
khi ng-êi lao ®éng bÞ èm ®au t¹i n¹n, giíi chñ chØ ph¶i trÝch ra nh÷ng kho¶n
tiÒn nho nhá ®-îc tÝnh to¸n chÆt chÏ dùa trªn nh÷ng c¬ së s¾c xuÊt nh÷ng
biÕn cè cña t©p hîp ng-êi lao ®éng lµm thuª. Sè tiÒn nµy ®-îc giao cho bªn
thø ba tån tÝch dÇn thµnh mét quü tiÒn tÖ. Khi ng-êi lao ®éng bÞ èm ®au, tai
n¹n th× cø nh- theo cam kÕt chi tr¶, kh«ng phô thuéc vµo giíi chñ cã muèn
tri tr¶ hay kh«ng . Lµm nh- thÕ mét mÆt, giíi chñ ®ì bÞ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ
do kh«ng ph¶i mét lóc tri nh÷ng kho¶n tiÒn lín. MÆt kh¸c, ng-êi lao ®«ng
lµm thuª ®-îc ®¶m b¶o ch¾c ch¾n mét phÇn thu nhËp khi bÞ èm ®au, tai n¹n.
Song trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò lîi Ých vÉn lu«n lu«n vËn ®éng. Giíi thî lu«n lu«n
®ßi hái ®-îc b¶o ®¶m nhiÒu h¬n tr-íc t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, cßn
giíi chñ th× l¹i mong muèn chi Ýt h¬n, lªn tranh chÊp chñ thî l¹i tiÕp diÔn.
Tr-íc t×nh h×nh nh- vËy, nhµ n-íc ph¶i can thiÖp ®iÒn chØnh. BHXH xuÊt
hiÖn tõ ®Çu thÕ kØ XIX khi nÒn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ hµng ho¸ ®· b¾t ®Çu
ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë c¸c n-íc Ch©u ¢u.Bé luËt ®Çu tiªn vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm
ra ®êi ë Anh n¨m 1819 ®ã lµ luËt nhµ m¸y. Tõ n¨m 1883, ë n-íc Phæ (CHLB
§øc ngµy nay) ®· ban hµnh luËt b¶o hiÓm y tÕ. Mét sè n-íc Ch©u ©u vµ B¾c
Mü m·i ®Õn cuèi nh÷ng n¨m hai m-¬imíi cã ®¹o luËt vÒ BHXH. §ã lµ kÕt
qu¶ cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n nh»m dµnh quyÒn b¶o hiÓm
trong c¸c tr-êng hîp èm ®au, tai n¹n lao ®éng, thÊt nghiÖp, h-u trÝ...
2. LÞch sö ph¸t triÓn cña BHXH ë ViÖt Nam.
2.1. Giai ®o¹n tõ th¸ng 8/1945 ®Õn 1960.
Ngay tõ n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p chÝnh phñ ®· ¸p dông chÕ ®é
h-u chÝ cò cña Ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt quyÒn lîi cho mét sè c«ng chøc ®· lµm
viÖc d-íi thêi Ph¸p sau ®ã ®i theo kh¸ng chiªns nay ®· giµ yÕu. §Õn n¨m
1950, Hå Chñ TÞch d· kÝ s¾c lÖnh sè 76/SL ngµy 20/5/1950 ban hµnh quy
chÕ c«ng chøc vµ s¾c lÖnh sè 77/SL ngµy 22/5/1950 ban hµnh quy chÕ c«ng
nh©n.
Nh×n l¹i c¸c chÕ ®é ban hµnh ë giai ®o¹n nay cho thÊy: C¸c chÝnh s¸ch
®-îc ban hµnh ngay sau khi giµng ®-îc ®éc lËp, trong t×nh tr¹ng kinh tÕ cßn
nhiÒu thiÕu thèn nªn ch-a ®Çy ®ñ chØ ®¶m b¶o ®-îc møc sèng tèi thiÓu cho
c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n-íc. Møc h-ëng mang tÝnh b×nh qu©n, ®ång cam
céng khæ, ch-a cã tÝnh l©u dµi. C¸c kho¶n chi cßn lÉn lén víi tiÒn l-¬ng,
chÝnh s¸ch BHXH ch-a cã quü riªng ®Ó thùc hiÖn. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch
BHXH cã ý nghÜa gi¶i quyÕt khã kh¨n cho c«ng nh©n viªn chøc khi tuæi giµ
hoÆc mÊt søc lao ®éng.
2.2. Giai ®o¹n tõ 1961 ®Õn 1/1995.
Trong giai ®o¹n nµy kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt ®ßi hái sè ®«ng lùc
l-îng lao ®éng. V× vËy, ngµy 27/12/1961 ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m
thêi theo nghÞ ®Þnh sè 218/ChÝnh phñ vÒ c¸c chÕ ®é BHXH cho c«ng nh©n
viªn chøc nhµ n-íc. §èi t-îng tham gia BHXH lµ c«ng nh©n viªn chøc lùc
l-îng vò trang. §· h×nh thµnh nguån ®Ó chi tr¶ c¸c chÕ ®é BHXH trong ng©n
s¸ch nhµ n-íc trªn c¬ së ®ãng gãp cña xÝ nghiÖp (4,7% so víi tæng quü
l-¬ng) vµ nhµ n-íc cÊp. ¸p dông 6 chÕ ®é BHXH lµ: èm ®au, thai s¶n, tai
n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, mÊt søc lao ®éng, h-u trÝ vµ tö tuÊt cho
c«ng nh©n viªn chøc. Ngµy 18/9/1985 Héi ®ång bé tr-ëng ban hµnh nghÞ
®Þnh 236/H§BT vÒ viÖc bæ xung, söa ®æi chÕ ®é BHXH.
Nh- vËy qua h¬n 35 n¨m thùc hiÖn hnµg triÖu ng-êi ®· ®-îc h-ëng l-¬ng
h-u vµ trî cÊp BHXH, nªn ®· cã t¸c dông lµm cho ®éi ngò c«ng nh©n viªn
chøc g¾n bã víi c¸ch m¹ng víi chÝnh quyÒn, khuyÕn khÝch hä h¨ng say
chiÕn ®Êu cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, còng nh- trong lao ®éng s¶n
xuÊt x©y dùng ®Êt n-íc. ChÝnh s¸ch BHXH nµy ®· ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn thiÕt
yÕu vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng-êi lao ®éng trong tr-êng hîp gÆp rñi ro
kh«ng lµm viÖc ®-îc gãp phÇn ®¶m b¶o an toµn x· héi. Tuy nhiªn, c¸c chÝnh
s¸ch BHXH ®· ban hµnh còng béc lé mét sè mÆt tån t¹i nh-: ph¹m vi ®èi
t-îng tham gia BHXH chØ giíi h¹n ch-a thÓ hiÖn râ sù c«ng b»ng ®èi víi
ng-êi lao ®éng lµm viÖc trong vµ ngoµi khu vùc nhµ n-íc, quyÒn lîi tr¸ch
nhiÖm c¸c bªn tham gia ch-a ®-îc thiÕt lËp ®Çy ®ñ...
2.3. Giai ®o¹n tõ 1995 ®Õn nay.
Bé luËt lao ®éng ®· ®-îc Quèc héi n-íc CHXHCN ViÖt Nam th«ng qua
t¹i k× häp thø V Quèc héi kho¸ IX ngµy 28/6/1994, qui ®Þnh t¹i ch-¬ng XII
vÒ BHXH ¸p dông cho ng-êi lao ®éng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ. ChÝnh
phñ ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH kÌm theo nghÞ ®Þnh sè 12/CP h-íng dÉn qui
®Þnh thi hµnh.
ChÝnh s¸ch BHXH trong giai ®o¹n nµy ®· më réng ph¹m vi ®èi t-îng
tham gia ®èi víi lao ®éng lµm c«ng h-ëng l-¬ng ë c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh
tÕ sö dông 10 lao ®éng trë lªn thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Thùc tÕ tr-íc
nghÞ ®Þnh sè 12/CP sè lao ®éng tham gia BHXH lµ 3,4 triÖu ng-êi th× hiÖn
nay ®· cã 4,1 triÖu ng-êi trong ®ã cã 517 ngh×n ng-êi ngoµi quèc doanh( kÓ
c¶ doanh liªn doanh). Quü BHXH chñ yÕu tõ ng-êi sö dông lao ®éng ®ãng (
15% quÜ l-¬ng) vµ ng-êi lao ®éng ®ãng(5% tiÒn l-¬ng) ®éc lËp víi ng©n
s¸ch nhµ n-íc. Qui ®Þnh r· tr¸ch nhiÖm cña ng-êi sö dông lao ®éng khi thuª
m-ín lao ®éng ph¶i ®ãng BHXH cho ng-êi lao ®éng. Qui ®Þnh râ nghÜa vô
cña ng-êi lao ®éng trong viÖc ®ãng gãp. Nguån thu BHXH hµng n¨m t¨ng
lªn.
B¶ng 1 : Thu BHXH
N¨m
Thu(TØ ®ång)
1996
1998
2000
2569
3875
5800
Nguån: Tæng côc thèng kª.
2001
5718
ViÖc t¨ng nguån thu nµy ®· gióp cho viÖc thùc hiÖn chÕ ®é BHXH tr-íc hÕt
lµ ng-êi nghØ h-u ®-îc tèt h¬n. ChÕ ®é BHXH cã t¸c dông tÝch cùc lµm æn
®Þnh ®êi sèng ng-êi lao ®éng tõ ®ã cã t¸c dông tÝch cùc ®éng viªn mäi ng-êi
an t©m lao ®éng s¶n xuÊt, víi n¨ng suÊt cao, hiÖu qu¶ cao. §· thÓ hiÖn ®-îc
sù c«ng b»ng gi÷a ®ãng gãp vµ h-ëng thô ®ång thêi mang tÝnh chÊt céng
®ång x· héi ®Ó chia sÎ rñi ro.Tuy nhiªn,vÒ ®èi t-îng tham gia BHXH chñ
yÕu vÉn lµ ë khu vùc Nhµ n-íc, lao ®éng lµm viÖc ë c¬ së s¶n xuÊt kinh
doanh ngoµi quèc doanh, kÓ c¶ liªn doanh cån thÊp, chØ cã 15% lùc l-îng
lao ®éng x· héi thuéc ®èi t-îng BHXH b¾t buéc.HiÖn nay, lo¹i h×nh BHXH
tù nguyÖn ch-a ®-îc ban hµnh. Do ®ã, nhiÒu ng-êi lao ®éng kh«ng thuéc
diÖn lµm c«ng ¨n l-¬ng, cã nguþÖn väng tham gia BHXH th× ch-a thùc hiÖn
®-îc nguyÖn väng cña m×nh, ch-a cã chÕ ®é b¶o hiÓm thÊt nghiÖp ®Ó æn
®Þnh cuéc sèng ng-êi lao ®éng bÞ mÊt viÖc lµm. C«ng t¸c gi¸o dôc tuyªn
truyÒn cßn rÊt h¹n chÕ nªn nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng ®èng BHXH. Mét sè
qui ®Þnh trong chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH hiÖn hµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
cßn nhiÒu v-íng m¾c.
II. B¶n chÊt cña BHXH
1.Kh¸i niÖm
HiÖn nay, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ BHXH, tuú theo gãc ®ä
nghiªn cøu, c¸ch tiÕp cËn mµ ng-êi ta ®-a ra nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau. Cã
thÓ x¸c ®Þnh kh¸i niÖm BHXH nh- sau:
Kh¸i niÖm chung: BHXH lµ sù ®¶m b¶o thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn
thu nhËp ®èi víi ng-êi lao ®éng khi hä gÆp ph¶i nh÷ng biÕn cè lµm gi¶m
hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, mÊt viÖc lµm trªn c¬ së h×nh thµnh vµ sö dông
mét quÜ tiÒn tÖ tËp trung nh»m ®¶m b¶o ®êi sèng cho ng-êi lao ®éng vµ gia
®×nh hä gãp phÇn b¶o ®¶m an toµn x· héi.
Kh¸i niÖm BHXH(theo ILO): BHXH lµ sù b¶o vÖ cña x· héi ®èi víi c¸c
thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng céng ®Ó ®èi phã
víi khã kh¨n vÒ kinh tÕ x· héi do bÞ ngõng hoÆc bÞ gi¶m nhiÒu vÒ thu nhËp,
g©y ra bëi èm ®au, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, tuæi giµ vµ chÕt, viÖc cung cÊp
ch¨m sãc y tÕ vµ trî cÊp cho c¸c gia ®×nh ®«ng con.
2. ý nghÜa vµ t¸c dông cña BHXH
2.1. §èi víi ng-êi lao ®éng ®ãng BHXH.
Ng-êi lao ®éng ®ãng BHXH b»ng kho¶n tiÒn cña m×nh ®Ó sÏ ®-îc h-ëng
trî cÊp khi gÆp rñi ro hoÆc sù biÕn theo lo¹i chÕ ®é b¶o hiÓm. Kho¶n trî cÊp
th-êng lµ xÊp xØ víi gi¸ trÞ cña kho¶n ®· ®ãng gãp BHXH, thËm chÝ cßn cao
h¬n. ViÖc ®ãng gãp BHXH cã tÇm quan träng vÒ t©m lÝ rÊt ®¸ng kÓ: nh¾c
nhë ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ b¶o vÖ nh©n phÈm cña ng-êi lao ®éng, x¸c lËp
quyÒn cña ng-êi lao ®éng ®-îc h-ëng trî cÊp, ch-a kÓ lµ cån cã quyÒn tham
gia qu¶n lÝ BHXH.
Tuy nhiªn, viÖc dµnh dôm nµy kh«ng nh- göi tiÒn vµo quÜ tiÕt kiÖm ®Ó råi
khi cÇn, thËm chÝ bÊt cø lóc nµo muèn th× tù do rót toµn bé c¶ gèc lÉn l·i.
Xung quanh ng-êi lao ®éng cßn cã céng ®ång ng-êi trÎ, ng-êi giµ, ng-êi
khoÎ, ngêi èm yÕu... cã thÓ nãi mét c²ch h×nh tîng l¯ ngêi “may m¾n”,
ngêi”rði ro”. Cïng ®ãng gãp nhng ngêi rði ro ®îc hëng trø cÊp trong
khi ng-êi may m¾n ch-a h-ëng. Nh-ng ®Õn mét lóc nµo ®ã, ng-êi may m¾n
còng sÏ trë thµnh ng-êi rñi ro bªn c¹nh nh÷ng ng-êi may m¾n kh¸c. §ã lµ sù
chuyÓn giao x· héi gi÷a hai hoµn c¶nh rñi ro vµ may m¾n cña ®êi ng-êi, lµ
mét phÇn cða ph¬ng ch©m xõ thÕ “m×nh v× mäi ngêi, mäi ngêi v× m×nh”.
Víi ý nghÜa trªn, ®iÒu lÖ BHXH míi ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP
ngµy 26/1/1995 ®· qui ®Þnh, ng-êi lao ®éng ®ãng b»ng 5% tiÒn l-îng th¸ng
®Ó chi c¸c chÕ ®é h-u chÝ vµ tö tuÊt.
2.2. §èi víi ng-êi sö dông lao ®éng ®ãng BHXH
§ãng BHXH còng lµ ®Ó phôc vô lîi Ých cña ng-êi sö dông lao ®éng v× nã
gãp phÇn duy tr× hoµ b×nh vµ æn ®Þnh trong lao ®éng.NG-êi sö dông lao ®éng
tr¶ l-¬ng cho ng-êi lao ®éng ®Ó d¸p øng nhu cÇu cña ng-êi lao ®éng khi lµm
viÖc cho ng-êi sö dông lao ®éng, nh-ng c¶ khi hä kh«ng cßn ®ñ søc ®Ó ®-îc
h-ëng l-¬ng. ChÝnh lµ th«ng qua c¬ ckÕ BHXH mµ sù chuyÓn giao tiÒn
l-¬ng gi÷a hai hoµn c¶nh ®ã ®-îc thùc hiÖn.
§iÒu lÖ BHXH míi cña n-íc ta còng quy ®Þnh ng-êi sö dông lao ®éng
ph¶i ®ãng 15% so víi tæng quü l-¬ng cña nh÷nh ng-êi lao ®éng ®-îc h-ëng
b¶o hiÓn trong ®¬n vÞ.
2.3. §èi víi nhµ n-íc.
Thùc hiÖn chÐc n¨ng x· héi, nhµ n-íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, lÊy
nh÷ng lîi Ých, tù do, h¹nh phóc cña nh©n d©n lµm môc tiªu vµ ®éng lùc ho¹t
®éng. C«ng b»ng x· héi lµ h¹t nh©n cña chÝnh s¸ch x· héi, lµ c¸i ®Ých mµ
chÝnh x· héi cÇn ®¹t ®Õn. Sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc ®èi víi c¸c vÊn
®Ò x· héi trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng, cña x· héi c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i
cµng cÇn thiÕt më réng. Nh- ®· nãi ë phÇn trªn, viÖc b¶o vÖ ng-êi lao ®éng
tr-íc nh÷ng rñi ro ngÉu nhiªn th× do c¸ nh©n vµ x· héi, n»m ngoµi ph¹m vi
cña nhµ n-íc. Nh-ng cµnh vÒ sau ®ã, nhÊt lµ ngµy nay, nhu c©u b¶o vÖ
nh÷ng quyÒn lîi vµ lîi Ých hîp ph¸p cña n-êo lao ®éng, trong ®ã c¬ chÕ
BHXH ®ßi hái nhµ n-íc ph¶i cã sù can thiÖp vµ ®iÒu tiÕt nhÊt ®Þnh.
Tãm l¹i, BHXH cho ng-êi lao ®éng ®èi víi nhµ n-íc lµ gi¶m bít g¸nh
nÆng x· héi cho viÖc nh¨m sãc ng-êi lao ®éng khi hä gÆp rñi ro.
III. §èi t-îng cña B¶o hiÓm x· héi.
BHXH lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña ng-êi lao ®éng, ý t-ëng cña BHXH lµ
nh»m thùc hiÖn mét phÇn c«ng b»ng x· héi, ph¸t huy truyÒn thènh ®oµn kÕt
céng ®ång vµ tinh thÇn nh©n ¸i. Theo lÏ c«ng b»ng x· h«Þ vµ v× ®oµn kÕt
céng ®ång th× BHXH ph¶i ®-îc ¸p dông víi toµn bé thµnh viªn cña céng
®ång.
Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong c¸c
thµnh viªn céng ®ång cã nhãm ng-êi lµ c«ng chøc, cã nhãm ng-êi lµm c«ng
¨n l-¬ng trong mét ®¬n vÞ, mét tËp thÓ æn ®Þnh, cã nhãm tuy còng lµm c«ng
¨n l-¬ng nh-ng c«ng viÖc vµ n¬i sö dông kh«ng æn ®Þnh, cã nhãm ng-êi lao
®éng ®Ëp lËp, kh«ng cã quan hÖ lao ®éng... Mçi nhãm ng-êi gÆp rñi ro kh¸c
nhau nh-: rñi ro tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thÊt nghiÖp, èm ®au
tuæi giµ. Nh- v©þ vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã nhiÒu h×nh thøc, nhiÒu c¬ chÕ b¶o
vÖ rÊt ®a d¹ng...
Quan ®iÓm vÒ b¶o hiÓm x· héi tuy ch-a thèng nhÊt gi÷a c¸c n-íc nh-ng
c¸c n-íc vÉn ch-a x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng BHXH. Còng nh- vËy,
®èi t-îng cña BHXHvÉn ch-a ®-îc thèng nhÊt. Tuy vËy c¸c n-íc thùc hiÖn
BHXH th-êng theo hai khuynh h-íng:
§èi t-îng BHXH lµ tÊt c¶ ng-êi lao ®éng.
§èi t-îng BHXH chØ cã viªn chøc nhµ n-íc, ng-êi lµm c«ng ¨n
l-¬ng.
HÇu hÕt c¸c n-íc trong trong buæi s¬ khai cña BHXH ®Òu theo khuynh
h-íng thø hai tøc chØ thùc hiªn BHXH cho c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-íc.
ViÖt Nam còng kh«ng v-ît ra khái quan ®iÓm ®ã, mÆc dï nh- vËy lµ kh«ng
b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng.
IV. C¸c chÕ ®é BHXH.
ë ViÖt Nam hiÖn nay BHXH gåm 5 chÕ ®é sau:
1. ChÕ ®é trî cÊp èm ®au.
ChÕ ®é nµy gióp cho ng-êi lao ®éng cã ®-îc kho¶n trî cÊp thay thÕ thu
nhËp bÞ mÊt ®i do kh«ng lµm viÖc khi bÞ èm ®au. ViÖc thiÕt kÕ chÕ ®é nay
nh- hiªÖn hµnh ®· tr¸nh ®-îc nh÷ng hiÖn t-îng l¹m dông vµ b×nh qu©n ho¸
thong khi xÐt trî cÊp. §¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a ®ãng vµ h-ëng BHXH, ®ång
thêi cã tÝnh ®Õn yÕu tè san sÎ céng ®ång gi÷a nh÷ng ng-êi tham gia BHXH.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò ph¶i tiÕp tôc
nghiªn cøu xem xÐt nh-: kh«ng qui ®Þnh thêi gian dù bÞ tr-íc khi h-ëng
BHXH; thêi h¹n h-ëng tèi ®a ch-a râ; thñ tôc, danh môc c¸c bÖnh dµi h¹n
qui ®Þnh ®· l©u, cÇn ph¶i bæ xung mét sè bÖnh míi.
2. ChÕ ®é trî cÊp thai s¶n.
ThiÕt kÕ chÕ ®é nµy nh- hiÖn nay ®· gióp lao ®éng n÷ cã ®-îc kho¶n trî
cÊp thay thÕ cho phÇn thu nhËp bÞ mÊt do kh«ng lµm viÖc v× sinh con. H¬n
n÷a, viÖc qui ®Þnh thêi gian nghØ ®· tÝnh ®Õn yÕu tè ®iÒu kiÖn vµ m«i tr-êng
lao ®éng nh»m ®¶m b¶o søc khoÎ cho s¶n phô thuéc nhãm lao ®éng kh¸c
nhau. Qua thùc tiÔn, chÕ ®é nµy cßn cã mét sè ®iÓm ph¶i kh¾c phôc nh-: cßn
®an xen gi÷a chÝnh s¸ch BHXH víi chÝnh s¸ch d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia
®×nh; thêi gian dù bÞ tr-íc khi ®-îc h-ëng còng ch-a cã...
3.ChÕ ®é tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp:
Thùc tiÔn triÓn khai chÕ ®é nµy ë n-íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua ®· gãp
phÇn kh«ng nhá ®¶m b¶o thu nhËp, æn ®Þnh cuéc sèng cho ng-êi lao ®éng
kh«ng may bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp. §ång thêi chÕ ®é nµy
cßn qui ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng-êi sö dông lao ®éng ®èi víi c¸c tr-êng
hîp x¶y ra tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp. Møc trî cÊp cña chÕ ®é
nµy dùa trªn c¬ së tû lÖ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng lµ hîp lÝ. Tuy vËy, cÇn
ph¶i x¸c ®Þnh râ h¬n tai n¹n lao ®éng x¶y ra trªn ®-êng tõ nhµ tíi n¬i lµm
viÖc vµ ng-îc l¹i, danh môc bÖnh nghÒ nghiÖp cÇn ph¶i ®-îc bæ xung v× cã
mét sè lo¹i bÖnh míi ph¸t sinh nh-ng ch-a ®-îc xÕp vµo bÖnh nghÒ nghiÖp...
4. ChÕ ®é h-u trÝ
§©y lµ chÕ ®é nh»m cung cÊp mét kho¶n trî cÊp thay thÕ cho phÇn thu
nhËp kh«ng ®-îc nhËn n÷a tõ nghÒ nghiÖp kh«ng ®-îc nhËn n÷a tõ nghÒ
nghiÖp do nghØ h-u. Néi dung chÕ ®é nµy ®· kh¾c phôc ®-îc nh÷ng h¹n chÕ
tr-íc ®©y nh-: ViÖc qui ®æi thêi gian c«ng t¸c; bãc t¸ch ®-îc phÇn lín
nh÷ng chÕ ®é -u ®·i x· héi ra khái chÐ ®é h-u trÝ...v× thÕ ®· ®¶m b¶o ®-îc sù
c«ng b»ng, b×nh ®¼ng gi÷a ®ãng vµ h-ëng BHXH; gi÷a c¸c nhãm lao ®éng
kh¸c nhau. Tuy vËy, chÕ ®é nµy vÉn cßn nhiÒu ®iÓm næi cém cÇn kh¾c phôc
nh-: tuæi ®êi vÌ h-u gi÷a c¸c ngµnh, nhãm lao ®éng; nh÷ng ng-êi h-ëng trî
cÊp mét lÇn ®-a vµo chÕ ®é lµ ch-a hîp lÝ, v× nh÷ng ng-êi nµy vÉn ch-a ®ñ
tuæi, võa kh«ng ®ñ tÝch luü cÇn thiÕt ®Ó h-ëng trî cÊp. §©y chØ lµ sù tr¶ l¹i
mét phÇn sè tiÒn cho ng-êi lao ®éng khi hä kh«ng cßn quan hÖ lao ®éng n÷a,
do quÜ BHXH ®¶m nhËn.
5.ChÕ ®é tö tuÊt.
Mét trong nh÷ng chÕ ®é BHXH mang tÝnh nh©n ®¹o nhÊt ®ã lµ chÕ ®é tö
tuÊt. ChÕ ®é nµy gióp cho th©n nh©n ng-êi chÕt cã ®-îc kho¶n thî cÊp bï
®¾p mét phÇn thiÕu hôt thu nhËp cña gia ®×nh do ng-êi lao ®éng bÞ chÕt; khi
x©y dùng chÕ ®é nµy, ®· tÝnh ®Õn yÕu tè ®ãng gãp cña ng-êi tham gia b¶o
hiÓm vµ yÕu tè x· héi gi÷a ng-êi sèng vµ ng-êi chÕt. §Æc biÖt cã tÝnh ®Õn
yÕu tè kÕ thõa ®èi víi th©n nh©n cña ng-êi chÕt. Song, viÖc quy ®Þnh ®èi
t-îng ®-îc h-ëng bao gåm c¶ bè mÑ bªn vî, bªn chång lµ ch-a hîp lÝ. V× bè
mÑ bªn vî, bªn chång cßn cã th©n nh©n cña c¶ hai bªn chÞu tr¸ch nhiÖm.
§iÒu nµy ph¶i c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó thèng nhÊt qui ®Þnh.
V. Chøc n¨ng cña BHXH.
BHXH cã nh÷ng chøc n¨ng cô thÓ sau:
1.Thay thÕ hoÆc bï ®¾p mét phÇn thu nhËp cho ng-êi lao ®éng tham gia
b¶o hiÓm khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm. Sù
b¶o ®¶m thay thÕ hoÆc bï ®¾p nµy ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra v× suy cho cïng, mÊt
kh¶ n¨ng lao ®éng sÏ ®Õn víi tÊt c¶ mäi ng-êi lao ®éng khi hÕt tuæi lao ®éng
theo c¸c qui ®Þnh cña BHXH. Cßn mÊt viÖc lµm vµ mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng
t¹m thêi lµm gi¶m hoÆc m¾t thu nhËp, ng-êi lao ®éng còng sÏ ®-îc h-ëng
trî cÊp BHXH víi møc h-ëng phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, thêi
®iÓm vµ thêi h¹n ®-îc h-ëng ph¶i ®óng qui ®Þnh. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n
nhÊt cña BHXH, nã quyÕt ®Þnh nhiÖm vô, tÝnh chÊt vµ c¶ c¬ chÕ ho¹t ®éng
cña BHXH.
2.TiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nh÷ng ng-êi tham
gia BHXH. Tham gia BHXH kh«ng chØ cã ng-êi lao ®éng mµ c¶ nh÷ng
ng-êi sö dông lao ®éng. C¸c bªn tham gia ®Òu ph¶i ®ãng gãp vµo qòi
BHXH. QuÜ nµy dïng ®Ó trî cÊp cho mét sè ng-êi lao ®éng tham gia khi hä
bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp. Sè l-îng nh÷ng ng-êi nµy th-êng chiÕm tû träng
nhá trong tæng sè nh÷ng ng-êi tham gia ®èng gãp. Nh- vËy, theo qui luËt sè
®«ng bï sè Ýt, BHXH thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp theo c¶ chiÒu däc vµ
chiÒu ngang. Ph©n phèi l¹i gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng cã thu nhËp cao vµ
thÊp, gi÷a nh÷ng ng-êi khoÎ m¹nh ®ang lµm viÖc víi nh÷ng ng-êi èm yÕu
ph¶i nghØ viÖc...Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy cã nghÜa lµ BHXH gãp phÇn thùc
hiÖn c«ng b»ng x· héi.
3.Gãp phÇn kÝch thÝch ng-êi lao ®éng h¨ng h¸i lao ®éng s¶n xuÊt n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Khi khoÎ m¹nh
tham gia lao ®éng ng-êi lao ®éng ®-îc chñ sö dông lao ®éng tr¶ l-îng hoÆc
tiÒn c«ng. Khi èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, hoÆc khi vÒ giµ ®· cã
BHXH trî cÊp thay thÕ nguån thu nhËp bÞ mÊt.V× thÕ, cuéc sèng cña hä vµ
gia ®×nh hä lu«n ®-îc ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ cã chç dùa. Do ®ã, ng-êi lao ®éng
lu«n yªn t©m, g¾n bã tËn t×nh víi c«ng viÖc, víi n¬i lµm viÖc.Chøc n¨ng nµy
biÓu hiÖn nh- mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng c¸ nh©nvµ kÐo theo lµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi.
4.G¾n bã lîi Ých gi÷a ng-êi lao ®éng víi ng-êi sö dông lao ®éng vèn cã
nh÷ng m©u thuÉn néi t¹i, kh¸ch quan vÒ tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng, thêi gian lao
®éng...Th«ng qua BHXH, nh÷ng m©u thuÉn ®ã sÏ ®-îc ®iÒu hoµ vµ gi¶i
quyÕt. §Æc biÖt, c¶ hai giíi nµy ®Òu thÊy nhê cã BHXH mµ m×nh cã lîi vµ
®-îc b¶o vÖ. Tõ ®ã, lµm cho hä hiÓu nhau h¬n vµ g¾n bã lîi Ých ®-îc víi
nhau. §èi víi Nhµ n-íc vµ x· héi, Chi cho BHXH lµ c¸ch thøc ph¶i chi Ýt
nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt nh-ng vÉn ph¶i gi¶i quyÕt ®-îc khã kh¨n vÒ ®êi
sèng cho ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt æn ®Þnh,
kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi ®-îc ph¸t triÓn an toµn h¬n.
VI. C¸c nguyªn t¾c B¶o hiÓm x· héi.
1. Mäi ng-êi lao®éng trong mäi tr-êng hîp bÞ gi¶m hoÆc mÊt kh¶ n¨ng lao
®éng hoÆc mÊt viÖc lµm ®Òu cã quyÒn ®-îc h-ëng BHXH.
QuyÒn ®-îc h-ëng BHXH cña ng-êi lao ®éng lµ mét trong nh÷ng biÓu
hiÖn cô thÓ cña quyÒn con ng-êi. BiÓu hiÖn cô thÓ quyÒn ®-îc h-ëng BHXH
cña ng-êi lao ®éng lµ viÖc hä ®-îc h-ëng chÕ ®é trî cÊp BHXH theo c¸c chÕ
®é x¸c ®Þnh. C¸c chÕ ®é nµy g¾n víi c¸c tr-êng hîp ng-êi lao ®éng hoÆc bÞ
gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc mÊt viÖc lµm do ®ã bÞ gi¶m hoÆc mÊt nguån
sinh sèng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c tr-êng hîp ®è cã thÓ cã rÊt nhiÒu
vµ x¶y ra mét c¸ch ngÉu nhiªn. VÒ nguyªn lÝ th× méi tr-êng hîp nh- thÕ,
ng-êi lao ®éng ®Òu ph¶i ®-îc BHXH. Nh-ng gi÷a nguyªn lÝ vµ thùc tiÔn
lu«n lu«n cã mét kho¶ng c¸ch rÊt xa. Kho¶ng c¸ch ®ã do c¸c biÓu hiÖn kÞnh
tÕ x· héi qui ®Þnh. Bëi vËy trªn gi¸c ®é ®iÒu hµnh vÜ m«, cÇn c¨n cø vµo c¸c
®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi cô thÓ cña ®Êt n-íc trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn
vÒ tæ chøc vµ hoµn thiÖn dÇn viÖc BHXH ®èi víi c¸c tr-êng hîp lµm gi¶m
hoÆc mÊt thu nhËp cña ng-êi lao ®éng nãi trªn.
2.Nhµ n-íc vµ ng-êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm ph¶i ®ãng BHXH ®èi
víi ng-êi lao ®éng, ng-êi lao ®éng còng cã tr¸ch nhiÖm ph¶i tù ®ãng BHXH
cho m×nh.
§©y lµ quan hÖ ba bªn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, trong ®ã Nhµ n-íc
ph¶i cã vai trß qu¶n lÝ vÜ m« mäi ho¹t ®éng kinh tÕ- x· héi trªn ph¹m vi c¶
n-íc. Víi vai trß nµy, Nhµ n-íc cã trong tay mäi ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña toµn
x· héi, ®ång thêi còng cã mäi c«ng cô cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn vai trß cña
m×nh. §èi víi ng-êi sö dông lao ®éng, mäi khÝa c¹nh còng t-¬ng tù nh- trªn
nh-ng chØ trong ph¹m vi mét ssè doanh nghiÖp, ë ®ã, gi÷a ng-êi lao ®éng vµ
ng-êi sö dông lao ®éng cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ. Ng-êi s-e dông lao
®éng muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng chØ ch¨m lo ®Çu
t- m¸y mãc thiÕt bÞ mµ cßn ph¶i ch¨m lo tay nghÒ vµ ®êi sèng ng-êi lao
®éng mµ m×nh sö dông. Khi ng-êi lao ®éng lµm viÖc b×nh th-êng th× ph¶i tr¶
l-¬ng cho hä cßn khi hä gÆp rñi ro, bÞ èm ®au, tai n¹n lao ®éng...mµ cã g¾n
víi qu¸ tr×nh lao ®éng th× ph¶i cã tr¸ch nhiÖm BHXH cho hä. ChØ cã nhvËy, ng-êi lao ®éng míi yªn r©m c«ng t¸c gãp phÇn t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng
vµ t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cho doanh nghiÖp.§èi víi ng-êi lao ®éng, khi gÆp
rñi ro kh«ng mong muèn vµ kh«ng ph¶i hoµn toµn hay trùc tiÕp do lçi cña
ng-êi kh¸c th× tr-íc hÕt ®ã lµ rñi ro cña b¶n th©n. V× thÕ nÕu muèn ®-îc
BHXH tøc lµ muèn nhiÒu ng-êi kh¸c hç trî cho m×nh, lµ dµn tr¶i rñi ro cña
m×nh cho nhiÒu ng-êi kh¸c th× m×nh còng ph¶i ®èng BHXH. §iÒu ®ã cho
th©Êy b¶n th©n ng-êi lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tham gia BHXH ®Ó tù
b¶o hiÓm cho m×nh.
3.B¶o hiÓm x· héi ph¶i dùa trªn sù ®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia ®Ó tù
h×nh thµnh quü BHXH ®éc lËp vµ tËp trung.
Sù ®ãng gãp cña ba bªn nh- trªn nÕu kh«ng ®-îc ®ãng gãp cho bªn thø
ba- c¬ quan BHXH chuyªn nghiÖp vµ ®-îc tån tÝch dÇn thµnh mét quÜ tµi
chÝnh ®éc lËp vµ tËp trung nh- c¸ch lµm ®Æc tr-ng cña BHXH th nã sÏ biÕn
thµnh mét c¸ch lµm kh¸c víi BHXH vÒ chÊt, ®ã lµ ph-¬ng thøc tiÕt kiÖm.
Nh- vËy, môc ®Ých, b¶n chÊt vµ yªu cÇu cña BHXH sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn
®-îc.
4. Ph¶i lÊy sè ®«ng bï sè Ýt.
C¸ch lµm riªng cã cña BHXH lµ mäi ng-êi tham gia BHXH ®ãng gãp nho
bªn nhËn BHXH vµ tån tÝch dÇn thµnh mét qòi tµi chÝnh ®éc lËp dung ®Ó chi
tr¶ trî cÊp cho ng-êi lao ®éng khi vµ chØ khi hä bÞ gi¶m hoÆc mÊt thu nhËp
then c¸c chÕ ®é ®· x¸ ®Þnh.Sè trî cÊp cña hä nhËn ®-îc lín h¬n rÊt nhiÒu so
víi sè tiÒn ®ãng gãp cña hä. Muèn lµm ®-îc viÖc nµy th× kh«ng cã c¸ch nµo
kh¸c lµ ph¶i lÊy kÕt qu¶ ®ãng gãp cña sè ®«ng ng-êi tham gia ®Ó bï cho sè Ýt
ng-êi ®-îc h-ëng trî cÊp.
5.Ph¶i kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c lîi Ých, c¸c kh¶ n¨ng vµ ph-¬ng thøc ®¸p
øng nhu cÇu BHXH.
Trong BHXH c¶ ba bªn tham gia, ng-êi sö dông lao ®éng, ng-êi lao ®éng
vµ Nhµ n-íc ®Òu nhËn ®-îc nhiÒu lîi Ých. Nh-ng lîi Ých nhËn ®-îc kh«ng
ph¶i lu«n lu«n nh- nhau, thèng nhÊt víi nhau, mµ tr¸i l¹i cã lîi Ých cã lócd
m©u thuÉn víi nhau. Ch¼ng h¹n, viÖc t¨ng møc trî cÊp hoÆc t¨ng thêi gian
nghØ lµm viÖc vµ h-ëng trî cÊp BHXH sÏ rÊt cã lîi cho ng-êi lao ®éng
nh-ng l¹i gÆp khã kh¨n cho ng-êi chñ sö dông lao ®éng nªó gi¶m hËu qu¶
cho ng-êi chñ sö dông lao ®éng th× Nhµ n-íc ph¶i g¸nh chÞu.
Nguån c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh quÜ BHXH lµ sù ®ãng gãp cña ba bªn nh- ®·
nãi ë trªn. Muèn ph¸t triÓn BHXH th× ph¶i t¨ng quÜ,muèn vËy th× ph¶i t¨ng
nguån thu, nh-ng nguån thu c¬ b¶n nµy l¹i cã giíi h¹n kh«ng cho phÐp
v-ît(lµm gi¶m thu nhËp hiÖn thêi cña ng-êi lao ®éng vµ lµm t¨ng chi phÝ s¶n
xuÊt kinh doanh). V× vËy, ph¶i tÝch cùc ®i t×m kiÕm c¸c nguån thu kh¸c ®Ó bæ
sung nh- ®Çu t- vèn nhµn rçi t-¬ng ®èi cña quÜ BHXH vµo c¸c ho¹t ®éng
sinh lêi, hîp t¸c quèc tÕ... Ngoµi ra cã thÓ t×m tßi c¸c ph-¬ng c¸ch BHXH
kh¸c mµ nÒn kinh tÕ thô tr-êng ®· t¹o ra m«i tr-êng thuËn lîi ®Ó ¸p dông.
6.Møc trî cÊp BHXH ph¶i thÊp h¬n møc tiÒn l-¬ng lóc ®ang ®i lµm, nh-ng
thÊp nhÊt còng ph¶i b¶o ®¶m møc sèng tèi thiÓu.
Trî cÊp BHXH nãi ë ®©y lµ lo¹i trî cÊp thay thÕ cho tiÒn l-¬ng nh-: trî
cÊp èm ®au, thai s¶n, h-u trÝ...Nh- ®· biÕt tiÒn l-¬ng lµ kho¶n tiÒn mµ ng-êi
sö dông lao ®éng tr¶ cho ng-êi lao ®éng khi hä thùc hiÖn c«ng viÖc nhÊt
®Þnh. NghÜa lµ, ng-êi lao ®éng cã søc khoÎ b×nh th-êng, cã viÖc lµm b×nh
th-êng vµ thùc hiÖn ®-îc c«ng viÖc nhÊt ®Þnh míi cã tiÒn l-¬ng. Khi ®· bÞ
èm ®au, tai n¹n, tuæi giµ... kh«ng thùc hiÖn ®-îc c«ng viÖc nhÊt ®Þnh hoÆc
kh«ng cã viÖc lµm mµ tr-íc ®ã cã tham gia BHXH th× chØ cã trî cÊp BHXH
vµ trî cÊp ®ã kh«ng thÓ b»ng tiÒn l-¬ng do lao ®éng t¹o ra ®-îc. Cßn nÕu cè
t×m c¸ch trî cÊp BHXH b»ng hoÆc cao h¬n tiÒn l-¬ng th× kh«ng mét ng-êi
lao ®éng nµo ph¶i cè g¾ng cã viÖc lµm vµ tÝch cùc lµm viÖc ®Ó cã l-¬ng mµ
ng-îc l¹i hä sÏ cè g¾ng èm ®au, thai s¶n... ®Ó nhËn ®-îc trî cÊp. H¬n nìa,
c¸ch lËp quÜ theo ph-¬ng thøc dµn tr¶i rñi ro còng kh«ng cho phÐp tr¶ trî cÊp
BHXH b¨»ng tiÒn l-¬ng lóc ®ang ®i lµm. V× tr¶ trî cÊp b»ng tiÒn l-¬ng th×
ch¼ng kh¸c g× ng-êi lao ®éng bÞ rñi ro ®em rñi ro cña m×nh danf tr¶i hÕt cho
ng-êi kh¸c. Nh- vËy, møc trî cÊp BHXH ph¶i thÊp h¬n møc tiÒn l-¬ng ló
®ang ®i lµm, tuynhiªn, do môc ®Ých, b¶n chÊt vµ c¸ch lµm cña BHXH th×
møc trî cÊp BHXH thÊp nhÊt còng kh«ng thÓ thÊp h¬n møc sèng tèi thiÓu
h»ng ngµy. ChØ khi ®ã trî cÊp BHXH míi cã ý nghÜa an sinh.
7. KÕt hîp gi÷a b¾t buéc víi tù nguyÖn.
Cho ®Õn nay ë n-íc ta viÖc tham gia BHXH vÉn ch-a trë thµnh tËp qu¸n,
h¬n n÷a trong BHXH lîi Ých cña c¸c bªn tham gia vµ lîi Ých tr-íc m¾t víi lîi
Ých l©u dµi cña ng-¬× lao ®éng vÉn cã nh÷ng m©u thuÉn. Bëi vËy, cÇn cã sù
kÕt hîp gi÷a b¾t buéc víi tù nguyÖn trong viÖc tham gia BHXH. Sù b¾t buéc
nªn thùc hiÖn ®èi víi c¸c bªn tham gia BHXH ë khu vùc cã quan hÖ lao
®éng vµ víi møc thu nhËp c¬ b¶n. §èi víi nh÷ng ng-êi cã nhu cÇu BHXH ë
møc cao hoÆc víi ng-êi lao ®éng ®éc lËp th× nªn ®Ó hä tham gia tù nguyÖn.
8. Ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt BHXH trªn ph¹m vi cµ n-íc ®ång thêi ph¶i
ph¸t huy tÝnh ®a d¹ng, n¨ng ®éng cña c¸c bé phËn cÊu thµnh.
HÖ thèng BHXH cña mét n-íc th-êng gåm nhiÒu bé phËn cÊu thµnh.
Trong ®ã, bé phËn lín nhÊt do Nhµ n-íc tæ chøc vµ b¶o hé bao trïm toµn bé
nh÷ng ng-êi h-ëng l-¬ng tõ ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµ nhng ng-êi lao ®éng
thuéc khu vùc kinh tÕ quan träng cña ®Êt n-íc. ë n-íc ta do nh÷ng ®iÒu kiÖn
kinh tÕ- x· héi ch-a cho phÐp c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n th÷h hiÖn BHXH mµ
chØ cã BHXH cña NHµ n-íc.
§Ó BHXH ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt
trªn nh÷ng vÊn ®Ò lín hoÆc c¬ b¶n nhÊt ®Ó tr¸nh sù tuú tiÖn, tÝnh côc bé, c¸t
cø, hoÆc nh÷ng m©u thuÉn n¶y sinh. §ång thêi còng ph¶i cã c¬ chÕ ®Ó bé
phËn cÊu thµnh cã thÓ n¨ng ®éng trong ho¹t ®éng ®Ó chóng cã thÓ bï ®¾p, bæ
sung nh÷ng -u ®iÓm cho nhau.
9. BHXH ph¶i ®-îc ph¸t triÓn dÇn tõng b-íc phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh
tÕ x· héi cña ®Êt n-íc trong tõng giai ®o¹n cô thÓ.
BHXH cña mét n-íc g¾n rÊt chÆt víi tr¹ng th¸i kinh tÕ, víi c¸c ®iÒu kiÖn
kinh tÕ- x· héi, víi c¬ chÕ vµ tr×nh ®é qu¶n lÝ, ®Æc biÖt lµ víi sù ®ång bé, sù
hoµn chØnh cña nÒn ph¸p chÕ cña n-íc ®ã. ë n-íc ta, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng XHCN ®ang h×nh thµnh, nhiÒu mÆt kinh tÕ- x· héi ®ang chuyÓn
®éng m¹nh. V× vËy, viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn BHXH ph¶i ®¶m b¶o tÝnh
ch¾c ch¾n, tÝnh to¸n thËn träng vµ ph¶i cã b-íc ®i phï hîp míi cã thÓ ®¹t
hiÖu qu¶ mong muèn.
VII. TÝnh chÊt cña BHXH .
BHXH lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ Khi tr×nh ®é ph¸t triÓn
kinh tÕ cña mét quèc gia ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é nµo ®ã th× hÖ thèng BHXH
cã ®iÒu kiÖn ra ®êi ph¸t triÓn BHXH g¾n liÒn víi ®êi sèng ng-êi lao ®éng v×
vËy nã cã mét sè tÝnh chÊt c¬ b¶n sau :
TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan trong ®êi sèng x· héi: S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn
nh÷ng rñi ro ®èi víi ng-êi lao ®éng vµ nh÷ng khã kh¨n ®èi víi ng-êi sö
dông lao ®éng ngµy cµng nhiÒu vµ trë lªn phøc t¹p, dÉn ®Õn mèi quan hÖ chñ
thî ngµy cµng c¨ng th¼ng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, nhµ n-íc ph¶i ®øng ra
can thiÖp th«ng qua BHXH. Vµ nh- vËy, BHXH ra ®êi hµon toµn mang tÝnh
kh¸ch quan trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña mçi n-íc.
BHXH cã tÝnh ngÉu nhiªn, ph¸t sinh kh«ng ®ång ®Òu theo thêi gian vµ
kh«ng gian.
BHXH võa cã tÝnh kinh tÕ, võa cã tÝnh x· héi, ®ång thêi cßn cã tÝnh dÞch
vô: Quü BHXH muèn ®-îc h×nh thµnh b¶o toµn vµ t¨ng tr-ëng ph¶i cã sù
®ãng gãp cña c¸c bªn tham gia vµ ph¶i ®-îc qu¶n lÝ chÆt chÏ sö dông ®óng
môc ®Ých. Møc ®ãng gãp cña c¸c bªn ph¶i ®-îc tÝmh to¸n rÊt cô thÓ dùa trªn
s¸c xuÊt ph¸t sinh thiÖt h¹i cu¶ tËp hîp ng-êi lao ®éng tham gia BHXH. Quü
BHXH chñ yÕu dïng ®Ó trî cÊp cho ng-êi lao ®éng theo c¸c ®iÒu kiÖn
BHXH. Thùc chÊt phÇn ®ãng gãp cña mçi ng-êi lao ®éng lµ kh«ng ®¸ng kÓ
nh-ng quyÒn lîi nhËn ®-îc lµ rÊt lín khi gÆp rñi ro. §èi víi ng-êi sö dông
lao ®éng viÖc tham gia ®ãng gãp vµo quü BHXH lµ ®Ó b¶o hiÓm cho ng-êi
lao ®éng mµ chÝnh m×nh sö dông. XÐt d-íi møc ®é kinh tÕ hä còng cã lîi v×
kh«ng ph¶i bá ra mét kho¶n tiÒn lín ®Ó trang tr¶i cho nh÷ng ng-êi lao ®éng
bÞ mÊt hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng. Víi nhµ n-íc BHXH gãp phÇn lµm
gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch ®ång thêi quü BHXH cßn lµ nguån ®Çu t®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.
BHXH lµ bé phËn chñ yÕu cña hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi, v× vËy tÝnh x· héi
cña nã thÓ hiÖn rÊt râ. XÐt vÒ l©u dµi, mäi ng-êi lao ®éng trong x· héi ®Òu cã
quyÒn tham gia BHXH. Vµ ng-îc l¹i, BHXH ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm
cho mäi ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. TÝnh x· héi cña BHXH lu«n g¾n chÆt
víi tÝnh dÞch vô cña nã. Khi nÒn kinh tÕ x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× tÝnh
dÞch vô vµ tÝnh x· héi ho¸ cña BHXH còng ngµy cµng cao.
VIII. BHXH ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng.
Sau C¸ch m¹ng th¸ng t¸m thµnh c«ng, trªn c¬ së hiÕn ph¸p n¨m 1946 cña
n-íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ, ChÝnh phñ ®· ban hµnh mét sè s¸ch lÖnh
quy ®Þnh vÒ chÕ ®é trî cÊp èm ®au, tai n¹n, h-u trÝ cho c«ng nh©n viªn chøc
nhµ n-íc. C¬ së ph¸p lÝ tiÕp theo cña BHXH ®-îc thÓ hiÖn trong hiÕn ph¸p
n¨m 1959 ®· thõa nhËn c«ng nh©n viªn chøc cã quyÒn ®-îc trî cÊp BHXH.
QuyÒn nµy ®-îc cô thÓ ho¸ trong ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ BHXH ®èi víi c«ng
nh©n viªn chøc Nhµ n-íc, ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 218/CP ngµy
27/12/1961 vµ ®iÒu lÖ ®·i ngé qu©n nh©n ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh
161/CP ngµy 30/10/1964 cña ChÝnh phñ suèt trong nh÷ng n¨m th¸ng kh¸ng
chiÕn chèng x©m l-îc chÝnh s¸ch BHXH n-íc ta ®· gãp phÇn æn ®Þnh vÒ mÆt
thu nhËp, æn ®Þnh cuéc sèng cho c«ng nh©n viªn chøc, qu©n nh©n vµ gia ®×nh
hä, gãp phÇn rÊt lín trong viÖc ®éng viªn søc ng-êi søc cña cho th¾ng lîi cña
cuéc kh¸ng chiÕn chèng x©m l-îc thèng nhÊt ®Êt n-íc.
Tõ n¨m 1986, ViÖt Nam tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ vµ chuyÓn ®æi nÒn kinh
tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng. Sù thay ®æi míi
vÒ c¬ chÕ kinh tÕ ®ßi hái cã nh÷ng thay ®æi t-¬ng øng vÒ chÝnh s¸ch x· héi
nãi chung vµ chÝnh s¸ch BHXH nãi riªng. HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· nªu râ:
“Nh¯ níc thøc hiÖn chÕ ®é BHXH ®èi víi c«ng ch÷c nh¯ níc v¯ ngêi l¯m
c«ng ¨n l-¬ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc BHXH kh¸c ®èi víi
ngêi lao ®éng”. Trong v¨n kiÖn ®³i héi VII cða §°ng céng s°n ViÖt Nam
còng ®· chØ râ, cÇn ®æi míi chÝnh s¸ch BHXH theo h-íng mäi ng-êi lao
®éng vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã nghÜa vô
®ãng gãp BHXH, thèng nhÊt t¸ch quü BHXH ra khái ng©n s¸ch. TiÕp ®Õn
v¨n kiÖn ®³i héi §°ng lÇn VIII cñng ®± nªu lªn “Më réng chÕ ®é BHXH ®èi
víi ngêi lao ®éng thuéc c²c th¯nh phÇn kinh tÕ “. Nh vËy, c²c v¨n b°n trªn
cña §¶ng vµ Nhµ n-íc lµ nh÷ng c¬ së ph¸p lÝ quan träng cho viÖc ®æi míi
chÝnh s¸ch BHXH n-íc ta theo c¬ chÕ thÞ tr-êng. Ngay sau khi bé luËt lao
®éng cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1995, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 12/CP
ngµy 26/1/1995 vÒ ®iÒu lÖ BHXH ®èi víi ng-êi lao ®éng trong c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ. Néi dung cña b¶n ®iÒu lÖ nµy gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng vµ
sù tiÕn bé x· héi, gãp phÇn lµm lµnh m¹nh ho¸ thÞ tr-êng lao ®éng vµ ®ång
thêi ®¸p øng ®-îc sù mong mái cña ®«ng ®¶o ng-êi lao ®éng trong c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ cña c¶ n-íc.
PHÇn II.
Thùc tr¹ng cña BHXH ë n-íc ta.Nh÷ng ph-¬ng h-íng
vµ gi¶i ph¸p.
I. §¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ kÕt qu¶ c«ng t¸c BHXH qua c¸c n¨m.
BHXH lµ mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ nhµ n-íc ®èi víi ng-êi lao
®éng nh»m tõng b-íc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ b¶o ®¶m vËt chÊt, gãp
phÇn «æn ®Þnh ®êi sèng cho ng-ßi lao ®éng khi gÆp rñi ro nh- tai n¹n, èm
®au , bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, hÕt tuæi lao ®éng, chÕt...
ChÝnh s¸ch BHXH ®· ®-îc §¶ng vµ Nhµ nø¬c ta quan t©m ®Ò tõ khi míi
thµnh lËp n-íc, tr¶i qua qu¸ tr×nh dµnh ®éc lËp, x©y dùng ®Êt n-íc hoµ b×nh,
ph¸t triÓn ®i lªn, chÝnh s¸ch BHXH lu«n ®-îc c¶i tiÕn, hoµn thiÖn phï hîp
víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh ®Êt n-íc tõng thêi kú nªn ®· ®¸p øng ®-îc nguyÖn
väng cña ng-êi lao ®éng, gãp phÇn ®éng viªn chiÕn sÜ ®ång bµo c¶ nø¬c
trong ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc thèng nhÊt ®Êt nø¬c còng nh- trong x©y
dùng CNXH ®-a ®Êt n-íc tiÕn lªn.
Thêi kú ®æi míi víi nh÷ng kÕt qu¶ quan träng trªn mÆt trËn kinh tÕ ®· t¹o
tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho nh÷ng ®æi míi t-¬ng øng vÒ chÝnh s¸ch XH nãi chung
vµ chÝnh s¸ch BHXH nãi riªng. BHXH ®· trë thµnh mét lÜnh vùc quan träng
hµng ®Çu cña hÖ thèng an ninh XH ë n-íc ta. HiÕn ph¸p n¨m 1992 ®· x¸c
®Þnh: Nhµ n-íc thùc hiÖn BHXH ®èi víi c«ng chøc nhµ n-íc, ng-ßi lµm
c«ng -an l-¬ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc BHXH kh¸c ®èi víi
ng-êi lao ®éng. §¹i héi VIII ®· chØ râ: Më réng chÕ ®é BHXH ®èi víi ng-êi
lao ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §øng tr-íc sù chØ ®¹o nµy cña chÝnh
phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ BHXH míi kÌm theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy
26/1/1995 . Néi dung c¬ b¶n cña sù ®æi míi thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt:
BHXH dùa trªn nguyªn t¾c cã ®ãng míi ®-îc h-ëng.
Thµnh lËp quü BHXH ®éc lËp víi ng©n s¸ch nhµ n-íc.
Thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ BHXH.
II. Nguån quü b¶o hiÓn.
1.Tæ chøc thu BHXH.
Sau khi nÒn kinh tÕ n-íc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng chÝnh phñ ®· ban
hµnh nghÞ ®Þnh 43/CP ngµy 26/6/1993 vµ ®iÒu lÖ b¶o hiÓm ban hµnh kÌm
theo nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 26/1/1995 trong c¸c v¨n b¶n nµy ®Òu qui ®Þnh
quü BHXH ®-îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån quü sau:
Ng-êi sö dông lao ®éng ®ãng 15% so víi tæng quü l-¬ng cña nh÷ng
ng-êi tham gia BHXH.
Ng-êi lao ®éng ®ãng 5% tiÒn l-¬ng th¸ng.
Nhµ n-íc ®ãng vµ hç trî thªm ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c chÕ ®é
BHXH ®èi víi ng-êi lao ®éng.
B¶ng 2: Møc ®ãng gãp BHXH ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi.
Tªn n-íc
CHLB §øc
CH Ph¸p
In®«nªxia
Philipin
Malaixia
ChÝnh phñ
Tû lÖ ®ãng gãp Tû lÖ ®ãng gãp
cña ng-êi lao
cña ng-êi sö
®éng so víi
dông lao ®éng so
tiÒn l-¬ng (%)
víi quü l-¬ng
(%)
Bï thiÕu
14,8 – 18,8
16,3 – 22,6
Bï thiÕu
11,82
19,68
Bï thiÕu
3,0
6,5
Bï thiÕu
2,85 – 9,25
6,85 – 8,05
Chi toµn bé chÕ ®é
9,5
12,75
èm ®au, thai s¶n
Nguån: BHXH ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi
Ngoµi ba nguån trªn cßn cã mét sè nguån thu kh¸c nh-: l·i tõ ho¹t ®éng
®Çu t-.
Møc ®ãng gãp BHXH thùc chÊt lµ phÝ BHXH. PhÝ BHXH lµ yÕu tè quyÕt
®Þnh sù c©n ®èi thu chi quÜ BHXH. V× vËy, qòi nµy ph¶i ®-îc tÝnh to¸n mét
c¸ch khoa häc. Trong thùc tÕ, viÖc tÝnh phÝ BHXH lµ mét nghiÖp vô chuyªn
s©u cña BHXH vµ ng-êi ta th-êng sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p to¸n häc kh¸c
nhau ®Ó x¸c ®Þnh. KHi tÝnh phÝ BHXH, cã thÓ cã c¨n cø tÝnh to¸n kh¸c nhau
nh-: dùa vµo tiÒn l-¬ng, thang l-¬ng, dùa vµo nhu cÇu kh¸ch quan cña ng-êi
lao ®éng.
Trong nh÷ng n¨m qua mÆc dï BHXH cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n nh- ®iÒu
kiÖn vËt chÊt, ®iÒu kiÖn c«ng viÖc rÊt míi mÎ nh-ng BHXH ViÖt nam ®· h×nh
thµnh ®-îc quÜ ®éc lËp víi ng©n s¸ch Nhµ n-íc chñ ®éng chi tr¶ cho ng-¬×
lao ®éng gãp phÇn lµm gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch. §¹t ®-îc kÕt qu¶ nµy
lµ nhê c«ng t¸c qu¶n lÝ thu chi BHXH ®i vµo nÒ nÕp, ng-êi lao ®éng ý thøc
®-îc tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi khi tham gia BHXH. C«ng t¸c thu BHXH cña
c¸c tØnh thµnh phè ngµy mét hoµn thiÖn.
B¶ng 3 :Thu BHXH trªn ®Þa bµn Hµ Néi
N¨m
6 th¸ng n¨m 1995
N¨m 1997
N¨m1998
N¨m 1999
N¨m2000
N¨m2001
Thu (tû VN§)
Chi (tû ®ång)
99
596
298
642
382
778
415
797
554
1030
670
1300
Nguån :Tæng côc thèng kª
Qua 6 n¨m thùc hiÖn, vÒ c¬ b¶n trªn ®Þa bµn Hµ Néi ®· ®i vµo nÒ nÕp.
HiÖn nay trªn ®Þa bµn Hµ Néi cã 65 v¹n ng-êi thuéc diÖn ®ãng BHXH,
chiÕm 1/4 d©n sè trong ®ã trªn 42 v¹n ng-êi tham gia ®ãng vµ h-ëng BHXH
th-êng xuyªn, trªn 23 v¹n ng-êi h-ëng h-u trÝ vµ trî cÊp hµng th¸ng.
- Xem thêm -