Tài liệu Cuộc tổng tiến công và nổi dậy tết mậu thân 1968 tại miền nam việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC TổNG HỢP HÀ NỘI HỔ KHANG CUỘC TỔNG TIẾN GÔNG VÀ N ổi DẬY TẾT MẬU THÂN 1968 TẠI MIỀN NAM VỆT NAM Chuyõnngành: LỊCH s ử VIỆT NAM Mãsố: 5.03.15 ’ V- LUẬN ÁN PHÓ TIẾN s ĩ KHOA HỌC LỊCH s ử Ngườihưóng dãnkhoahọc: H À K Ộ l - 1995 1 L I Ị.ui — Phó giáo sư Phó giáo sư - Phó tiến s ĩ * 'i' LẼ MẬU HÃN ĐÕQUANGHƯNG l l — J MỤC LỤC Trang MỞ ĐÂ'ư C hương I - 2 TỈNH THE MỚI VA CHỦ TRƯONG CHIEN lược CỦA BẢNG. 15 I- Tinh thế mới của cuộc chiến tranh giữa V iệt Nam và Mỹ 15 I I - Chủ trương ch iến lược của Bảng C hương I I - 39 TồNG TIEN CỎNG vÀ Nổi dẬy TÊT MẶƯ thân trên CHIẾn trường 52 I- Chuẩn bị và nghi binh chiến lược I I - Diên b iến cuộc Tông t iê n công và 52 nổi dậy đổng lo ạ t Têt Mậu thản C hương I I I - I 72 H lỆu QUẢ CHIEN lược "tẾt MẠU than" vÀ BÀI HỌC LỊCH sử 93 I - Hiệu quả ch iến lược "Têt Mậu thán" 94 II- Một sô bài học lịch sử 123 KẾT luận 135 TÀI LIỆU THAM KHAO 138 MỞ ĐẨU I- y NGHIA KHOA HỌC VA mực TIẺN CÙA BE TAI Sự kiện lịch sử "Tôt Mậu Thân" đã lù i xa hơn một phán tư thẻ' )cỳ! Nhưng thời gian không hô' làm cho sự kiện này bị nguộilạnh mà nó vẩn luôn đư?c thúc dậy trong các giới chánh tr ị, c h í... Nhiồu cuộc hội thảo khoa học, quần sụ, sử bọc, báo nhiều cuốn sách, bài báo, và cồng trinh biên khảo... vẩn như đang muốn đào sâu hc*i mổi khi đổ cập tới sụ kiện lịch sử này nhẩm tim hiêu, đánh giá, sử của cái "TBT" đôi với Nhà Trắng; xác định lý do, v ị tr í lịch tim hiểu vì sao nó đầ xảy ra và tạ i sao nó đẵ gây nên súc thôi động mạnh mẽ, ngay ở giữa lòng nuớc Mỹ... Tuy nhiên không phải mọi vân để đá trở nên sáng tò. Chinh vì vậy mà vồ' mặt khoa học cho đền nay, "Tét Mậu Thân" vẩn còn là một dể tài khồng ngừng qâv ra nnìểu ý kiên tranh luận. Khư một khối thuỷ tinh nhiều chiều cạnh,"Tôt Mậu Thân" thầu nạp nhiềki nguổn ánh sáng đổ tự phản quang thành nhiểu diện, nhiểu hỉnh. Ngiòi dứng ở góc độ này tưàog minh đã thảy đupc toàn thé\ Ngiìri. đứng ở góc độ kia lạ i như tháy chưa biốt nhận diện ra sao. có ngirri tụ nhận mới biất tớ i sụ kiện này ở một chiểu, một cạnh khla nhát định. Nhưng có raột diều đirmg nhu dể tháíy là: ngay từ khi "Tổt Mậu Thân" bùng nổ cho tớ i nay, nhà lãnh đạo nưỏd Mỹ vẩn khòng thừa nhận là về quân sự trốn chiên giớ i quân sự và nhiều quàn đội Mỹ đã bị thát bại trường Nam v iệt Nam ngày đó. Trong bồi k ỷ 'Một quàn nhàn tuòtog trìn tì'(113) W.Oét-mo-len, nguyên tư lệnh Bộ chi huy viện trợ quản sự Hoa Kỳ tạ i sài Gòn (M.Ầ.C.V) thời kỳ Mỹ tiẩn hành chiên - 3 - tranh cục bộ (1965-1968) đã cho rẩhg, cộng và Bắc Việt Nam bị trong Tét Mậu Thân 1968, Việt thát bại nặng nề về quân sự trẻn chiên trường và quân đội Mỹ sắp sửa giành thắng lợ i quyêt định đã bị giới lãnh đạo dân sự trong Chính phủ Mỹ buộc phải bò cuộc. Nhìn lạ i "Têt Mậu Thân", Tông thông Mỹ Giôn-xơn trong hổi ký của mình đã nhận định rầng: "DÙ so với bát kỳ tiêu chuẩn nào thỉ trận tiền công Tết củng là 3Ột th ắ t bại quân sự nặng nê với Bấc Viột Naa và Việt cộnct' (37,293). Hen-ri Kít-xing-gơ trong Nhửng nám ở Nhà Tráng cho biồt thẻra: ''Ngày nay, hẩu hốt chuyên viên về việt Nam công nhận đó ("Tôt MẠu Thân"-H.K), là raột thâít bại thâm hại (đôivới Bấc Việt Nam); nhưng quy mò của nó và giá hy sinh của nó làm cho nó trờ thành một chiên thắng về naật tàm lý*'(43, 2). VÌ thế, Tổng kết chiến tranh Việt Nam của Bộ quổc phòng Mỹ kết luận: "Cuộc tân công Tốt đẵ làm suy yêu trần trọng Việt cộng" (86). Trong khi đó, tác giả Bôn ôbớc-doi-phơ, đòn TBT Mậu Thân ở miên Nam Việt Nan, ngvời đã chúng kiên trục t i ép đã giành nhiêu tâ» súc điểu tra vể sự lciện này đẻ’ viết cuốn TBT cũng khẩng định: "cái trớ trẻu của cuộc tiên công tẾt là òchỏ Cộng sản đã thắng về chính tr ị trên nưác Mỹ"(71, bí mật về chiên tranh Việt Nara", thua trên chiến trường nhung đẵ 180). Gần đây, trong cuôn Những Trung tucbg 9 a -v ítsc ti, nguyên Là Cục trưởng Cục Tỉnh báo Bộ tư lệnh viện trợ quàn sự Mỹ (M.A.C.V) tù 6.1967 đên tháng 5.1969, chịu cháp nhận là Mỹ Nhìn chung lạ i, cho biồt: "Không có đã thất tháng sử gia danh tiêng nào bại về quân sự trong tỂt"(29). có thê’ tháy rẩng, quan điểm xem xét, đánh giá và lý g iả i vồ' "TET Mậu Thần" như trèn là tưang đổi phô’ biên ở Mỹ và nhiéu nuớc phương Tây. 0iều này không chỉ bời vào dịp Têt Mậu Thản, Mỷ, ngụy, chư hẩu có mặt tạ i miên Nam lẻn tớ i hơn một triệu quân, sau một thời - 4 - gian bị choáng váng đã lấy lạ i binh tĩnh, phản kích qưyêt liệ t , giành lạ i quyền kiêm soát các đô th ị, đẩy chủ lực ta ra xa các vùng ven, vùng đổng bắng và các đẩu mối giao thông, các cán cứ quân s ự ... mà còn xuất phát từ quan điểm quân sự truyền tháng cùa quàn đội Mỹ và phU3ng Tày. Theo quan điềra này, tháng hay bại vể quân sự phải được cán cứ vào sụ chuyên dịch của đường chiên tuyến giữa hai bẻn. 9iề'u đó đầ được chứng nghiệm trong hai cuộc Chiên tranh Thế giới lẩn thứ nhát, lẩn thứ hai và chiên tranh Triều Tiên. Quan điểtn này thẻ’ hiện rất rô ò chô: sau khi nhận ra rẩng quân Mỹ buộc phải tiên hành một cuộc chiên tranh không chinh quy - một cuộc chiên tranh đu Itỉch mà đối tượng "tỉm - diệt" của quân Mỹ là các đơn v ị Quân giải phóng lúc ẩn, chi huy quân sự MỸ tại sài Gòn đã lấ y việc thắng ké lúc h iện ... Bộ tồn thát cùa đối phưng làm nốc đo về thẩng lợ i quàn sự của Mỹ. Theo đó, nêu tổn tháít của Quân giải phóng miếh Nam ngang bắng hoặc lớb bao sổ bá sung tù miểíi Bắc vào thi điếu này có nghía lá quần đội Mỹ đang giành đuợc tháng lợi vô' quàn sự trên chiến trưàng miển Nam Việt Nam. Lây "mốc đo" này làm hệ quy chiêu, giới quân sự và nhiêu tác giả Mỹ đá đi tới nhận xét rẩng,: '"rét sậu Tbàn" là một th ắ t bại vế quàn sự cùa quàn và dằn v iệ t Nam. ờ V iột Nam, trong các cuộc hội thảo và sách báo v iêt về Cuộc kháng chìồn chống Mỹ, cứu nưác, phần đông các nhà nghiên cứu đều nhất tr í nhận định: quân và dân Việt Nam đã giành đơợc thắng lợ i chiên lược to lớn trong "Têt Mậu Thân". Tuy nhiẻn, có ý kiên, trên cơ sở so sánh mực tiéu đẻ' ra ban đẩu cho cuộc tiẻn cổng "Têt Mậu Thán" và két quả đạt đưpc củng như trên cơ sở tính đán nhủng tòn thât của ta "Têt Mậu Thần"... đã đi tớ i két luận rấng "Bợt một trong và sau ta thắng, sau ta - 5 - thua; thê là boèf'[88). Thậm chi, có một sô người còn khẳng định: Mậu Thân" 1968 đã "không tạo được một bước phát triển "Têt đi lèn của chiên tranh cách mạng miên Nam, không thay đôi đnợc cục diện chi én trường có lợi cho ta; mà da làm cho cục diện xâu hem nám 1968. củng có thể nói ráng IK> - "Tẻt Mậu Thân" - đã tạo nén aột buùc tạm thời đi :ĩu6ng cùa cục diện chiên trường miền Nam, buộc quản và dân ta phải phấn đâu gian khô’ ba, bôn năm sau mới dẩn dẩn hởi phục được"(57). Theo đổng chỉ Trấn Văn Trà, cho đên nay, không phải đã hêt ý kiẻn cho ráng: "Têt Mậu Thản" lả i5Ột thất bại của ta. Ngay như các cáp của ta tại Mậu Thân phải đôi phó gay go với phản kích, chiên trường sau bình định, Phượng Hoàng của địch cũng khòng thây hét thắng lợi; với kẻ hoạch nghi ngờ sự giải thích ở trên" (94). Một sổ ngi ời khác đẻ' nghị chỉ nén đánh giá thắng lợ i của "Tốt Mậu Thân" ờ múc chi "là trận tập icích lớn tbới. một trận tặp kích chiên lưpc giành đư?c tháng lợ i sau bcn hai chục năm nhìn lạ i, lớn"(32). Gẩn đây, đỏng chí Lê Đức Thọ đả đặt ra cầu hỏi: "Ngày đó, neu raực đích trong cuộc Tổng công kích - Tổng khời nghĩa tỂt Mậu Thân mà chúng ta đã để ra chi là đánh thất bại nặng; nhất là nhám vào những vị tr í ở trung tảm đẩu nào địch đẻ’ buộc chúng ngòi vao bàn đàm phán thỉ ta có cấn raở cuộc Tống công kích - Tông khởi nghĩa giành chinh quyển như chúng ta đã đê' ra để đên nôi bị tièu hao quá nhiêu lực lượng như thê khồng? cái giá ây đát quá!"(92, 56) . Như vậy, xung quanh sự lciện "Tềt Mậu Thàn 1968", nhiều ván đê' đã và dang được đặt ra, nhiểu ý kiên nhận định đánh giá về sụ lcièn lịc h sử này vẩn còn khác b iệt, thậm chỉ đổi lập trèn đây là bời nhiêu nguyẻn nhân: cách thức tiôp cận vấn dẩ, nhau... 3Ở dí có tinh hình quan điểm xem xét của các tác giả, nguồn tà i liệu từ hai phía Mỹ và Việt Nam - 6 - còn bị hạn chế và chưa được thẩm định kỹ lưông. Mặt khác, tinh đa diện, sự phúc tạp của hiện tượng "Tẻt Mậu Thân 1968"; của thời kỳ lịch sử trước, trong và sau Têt Mậu Thân đầ là một trong sồ nhửng nguyẻn nhản làm cho việc nghiên cúu sự ỉciện lịch sử này gặp khổng í t khó khán... Tình hỉnh đó khiên cho việc tông kêt, nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy về "Têt Mậu Thân" nói riêng, về lịch sử kháng chiên chống Mỹ, cứu nvùc (1954-1975) nói chung gặp trở ngại, khó khăn. Không chí nhừng bài báo khoa học, những công trinh chuyẻn khảo vê' "Tốt Mậu thán" đưa ra nhũng nhận xét, đánh giá khác nhau, trái biệt nhau mà ngay cả nhùng cuốn Lịch sử đã đipc ấn hành ở trung ương và các địa phương thời gian qua vô' cuộc kháng chiên chống Mỹ, cập tcd sự kiện lịch sử này: hoặc là trinh bày sơ lược di ẩn biên hoặc là đề cập tớ i tháng lợ i của ta, Thân một cách khái quát, cứu nuớc củng tỏ ra lúng túng khi đề thất bại của địch trong dịp Tềt Mậu chung chung; chưa làm rõ ta tháng ở chổ nào, địch thua ra sao trén chiền trường Nam Việt Nam, chưa lý giái tại sao giới lãnh đạo nước Mỹ buộc phản xuống thang chiến tranh, chấp nhận sự thát bại hoàn toàn của chiền lược "chiên tranh cục bộ" ở Việt Nam. vì vậy mà, những trỉnh bày về sụ kiện "Têt Mậu thán" trong sách báo của ta thời gian qua chưa có sức thưyêt phục cao đôi với ngưừi đọc. Bặc biệt ở nuớc Mỹ trong hơn hai thập kỷ qua, nêu như các nhà cẩm quyền thLÈtog tỉm cách tránh né môi khi phải đụng đẩu với sụ kiện lịch sử này thì giới học giả và các nhà chiên lu?c lạ i hêt sức quan tâm. đây là một sụ kiện lịch sử cẩn đuợc tìm hièu, cách nghiồm túc, đẻ’ rút ra nhửng bài học đánh giá, Họ xem lý giải một lịc h sử khỏng chỉ cho chính giới Mỹ mà như raột thôi thúc tự bỏn trong của một đô' tà i khoa học do lịch sử đã đặt ra một cách khách quan. BÓ củng là điểu thôi thúc chúng - 7 - ta cẩn suy ngẩm thêm về tẩm vóc và tính châít sâu sắc của hiện tượng lịch sử này. Chính v ỉ vậy, việc tiếp tục đi sâu nghiên cứu về sự kiện "Têt Mậu Thân" là cần th iê t, có ý nghỉa khoa học và ý nghĩa thực tièn II- TÌNH KÌNH NGHIỀN cứu "Tốt Mậu Thân" quả là một "sự kiện quan trọng nhất của cuộc chiên tranh Việt Nam" - như G.côn-cô, nhất và phúc tạp nhà sử học Mỹ tùng nhận định trong tác phẩm Giải phẫu một cuộc chiến tranh{ 16). Kê’ từ khi ♦ bùng nẳ, nó đã, đang và chác chắn sẽ còn thu hút sự quan tâm tim hiều, nghiên cứu của nhiều nguời. 1. Các công trinh biên khảo vê' cuộc kháng chiên chống Mỹ, cứu nưóc đâ được xuất bản như Lịch sử Đảng cộng sàn Việt Nam (Nxb Tuyền Huấn, Hà Nội - 1988), Nam (Nxb Sự Thật, nuóc (2 tập, Cuộc khảng chiến chống Mỹ, cúu nubc cùa nhàn dàn việt Hả Nội - 1987), Nxb Sự Thật, Lịch sờ kháng chiốn chống Mỹ, cứu Hà Nội - 1990, 1991), Lịch sù Quàn đội nhân đàn Việt Nam (Tập 2, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội - 1994).. . đẵ đề cập một cách khái quát quá trinh diên biên, kềt quả và ý nghĩa tháng lợi của đòn tiên công "Têt Mậu thán - 1968". Một sò công trinh chuyên khảo như Buớc ngoặt lớũ cùa cuộc kháng chiến cbôog Mỹ (Bại tưáng Ván Tiên Dũng, Nxb Sự Thật, Hà Nội - 1989), Cuộc chiên tranh xâm luợc thực dằn mới cùa để quốc Mỹ ờ Việt Ham (Viện Lịch sử quần sụ Việt Nam, Hà Nội - 1991), Quá trinh cuộc chiến tranh xàm lược cùa đổ quốc Mỹ và quy luật hoạt động cùa Mỹ, ngụy trên chiốn trường B2 (Phòng Tông két địch thuộc Ban Tổng kêt chiến tranh B2-1984), - 8 - Một số vấn đề về tổng k ế t chiến tranh và biên soạn lịc h sử quân sự (Lê Bức Thọ, Nxb Sự Thật, Hà Nội - 1989)... đả trinh bày trực tiếp hơn về cuộc tiến công "Têt Mậu Thần" trẻn một sô lực lượng quân sự địch - các bỉnh diện như: so sánh ta trên chiên trường miền Nam Việt Nam truóc Têt Mậu Thân, sự ứng phó của Mỹ, ngụy trên chiến trường sau Têt Mậu Thân... Ngoài ra, các công trinh này đều cũng đã để cập một cách khái quát kết quả, thắng lợi và ý nghĩa của "Têt Mậu Thân". Một số cuốn lịch sử truyền thống của các địa phương phía Nam và một sô tà i liệu lưu hành nội bộ về "Têt Mậu Thân" ở Huê, sài Gòn của Viện Lịch sử quân sự việt Nam... đã đê' cặp tới diên biến của cuộcTông tiên công trêntùng địa bàn cụ thổ hoặc đưới góc độ diển biên của từng chiến địch quân sự, từng trận đánh ở các trọng điốm tổng công kích - tổng khởi nghĩa dịp Tét Mậu Thân 1968. 2. Trong các cuộc hội thảo và kỷ yéu hội nghị khoa họcvê' kháng chiên chống Mỹ, cứu nưóc hoặc vê' các văn kiện quân sự sản Việt Nam trong thời kỳ 1954-1975, cùa Bảng cộng củng đả có một sô tham luận đả đê' cập tới "Têt Mậu Thán" từ các góc độ khác nhau, có thê’ nói một cách khái quát râìng: phán lớn các tham luận tạ i hội nghị cũng như các bài đả được tưyẻn chọn trong các tập kỷ yêu này đều nhất tr í và cụ th ể hoá nhận định của Nghị quyẻt Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Bảng lẩn thứ 21 (1973), đoạn nói vê' "Tét Mậu Thân 1968”. 3. Nhiều bài báo đẵ được còng bô trên tạp chi Quàn dội nhân dằn (nay là tạp chí Quốc phòng toàn dân) và các tạp chi chuyên ngành như Nghiên cứu lịc h sù , Lịch sù Đảng, Lịch sù quàn sự . .. đả mò tả khái - 9 - quát hoặc phân tích , nhận định, đánh giá một sô khỉa cạnh thuộc về "Tét Mậu Thân"; trên từng mặt và ở tùng địa bàn cụ thể. 4. Một sô tài liệu, Việt Nam (1954-1975), sách báo nước: ngoài viêt vê' cuộc chién tranh đặc biệt là của các tác giả Mỹ đẵ mô tả, phân tích về sự kiện "Têt Mậu Thân" hoặc lién quan tới "Têt Mậu Thân" - như: rải liệ u mật Bộ Quốc phàng Mỹ, Tổng kết chiến tranh v iệ t Nam cùa Bộ Quốc phòng Mỹ, Tự hoại (Cicinnatus), TET (Đôn Obớc-đoi-phơ)". Lợi thê (Giôn-xơn), TiÈtng trìn h cùa một quân nhân (W.Oét-mo-len), Nhúng năm ờ Nhà Tráng (H. Kít-xing-gơ), Nước Mỹ và Đòng Duotng từ Ru-zơ-ven đêu Nlch-xcti (P.Pu-lơ), LỜi phán quyết về Việt nam (A.Am-tơ), tranh muời ngàn ngày (Mai-Cơn Mác-lia-a), Cuộc chiến Lời nói dối choáng lộn (Nây Shi-han), Giải phẩu một cuộc chlốn tranh (G.côn-Cỏ), Hy vọng hão huyền, thực tế phũ phàng - những hậu quà kinh tê w. stê-v en )... ở khôi tà i của chiên tranh V iệt Nan (R. liệu nước ngoài này, nguời nghiẻn cứu đầ nám đưpc thêm những tư liệu vê' "Têt Mậu Thân", vê' quá trinh đấu tranh trong nội bộ giới lãnh đạo Mỹ, vế quá trỉnh soát xét lạ i đưàng lô i chiên tranh Việt Nam của chính quyền Mỹ trong dịp xảy ra "Tẻt Mậu Thân" Tuy có những quan điểm nhận định rõ ràng là thiêu khách quan, phiên diện, thậm chí là xuyên tạc một cách có đụng ý do chô đứng và mục đích chính tr ị của người v iề t, song ở nhừng tà i liệu này, có thô’ tỉm thấy ở đây một sồ nhận xét, kiện lịch sử nảy. Nhửng nhẬn xét hiểu thêm tám vóc, người đọc vẩn đánh giá tương đối hợp lý vê' sụ đó củng góp phẩn giúp chongười đọc ý nghĩa của "Têt Mậu Thân"trong toàn bộ cuộc chiên tranh Việt Nam (1954-1975) tù phía bẻn kia đổi phương, giúp chúng ta có một cái nhìn toàn diện hơn do được tiêp xúc với nhửng tư liệu mới. - 10 - Tán Lại, cho đên nay, hơn hai thập kỷ đả qua đ i, những tư liệu trong và ngoài nước về "Têt Mậu Thản" đả được công bô' là tương đối đa dạng, phong phú. Nhiêu ván để thuộc về "Têt Mậu Thân" đâ được đặt ra đê’ phân tích , đánh giá. Nhưng các tư liệ u đó còn rải rác ở nhiều sách, báo, tạp chí và hàm chứa rất nhiều thỏng tin và nhận định nâu thuẩn nhau.Nhiêu vấn để mới chí được nẻu ra chứ chưa đáng. được giải quyẻt thỏa Tỉnh hình đó cho phép những người làm công tác nghiền cứu lịch sử bắt tay vào tập hợp, lạ i toàn bộ cuộc tiên xử lý các nguôn tư liệu tủ nhiều phía đê’ dựng cỏng "Têt Mậu Thân" với tất cả các chiều cạnh như nó vốn đa diên ra nhấm lý g iả i, đánh giá về sụ kiện cách toàn diện, khách quan và có sức III- lịch sử đó một thuyết phục hơn. PHẠM VI NGHIÊN cứu Cuộc Tông tiên công và nỏ’i dậy đổng loạt năm 1968 diển ra thành nhiều đợt. Trong khuôn khô’ một luận án PTS khoa học lịc h sử, chúng tôi không thê’ dàn trả i và có tham vọng giải qưyôt - mô tả chi dù chi là t iê t tùng đợt hay diển biên trên tùng chiêiũ truàng cụ thê’ - mà chi dám tự giới hạn mô tả, phân tích , đánh giá vê' cuộc tông tiên trong phạm vi 9Ợt Tốt. Bây lâ đợt thường được nghiên cứa gọi là: báo cồng này chí vàcác cổng trỉnh "Cuộc tổog tiến CÔDỢ và nổi dậy đổng loạt Têt Mậu Thân 1968'. IV- MỤC BÍCH, NHIỆM v ụ b ạ t r a Kê c h o b Ản thừa thành quả của các tác giả đi truớc, cho mình mục đích: Tập hợp, Lư Ận Án tác già luận án đặt xử lý các ngưổn tư liệ u đă được cồng bồ; - 11 - mô tả quá trình hình thành chủ tm aig tổng tiên công và nô’i dậy cùng với diển biến, kết quả, tác động của "Têt Mậu Thần". Trên cơ sờ đó - và trong chùng mục nhât định, luận án tiến hành phân tích đê’ làm rỗ: 1. Tại sao Dẳng lạ i chủ trưcmg tông tiên công và nỏ’i dậy? Cơ sở khoa học và cơ sở thục tiên của chủ trương đó. 2. Tông quát diển biên lịch sử của "Têt Mậu Thán". 3. Kêt quả "Tét Mậu Thân": quân và dân việt Nam giành được thảnh quả ở chổ nào và tôn thất ở múc độ nào trên chiên trường miền Nam việt Nam. 4. Tại sao "Tét Mậu Thần" tạo nén tác động chiên lược mạnh mè buộc giới lảnh đạo nước Mỹ phải thay đỏ’i chiên lược, xuồng thang chiên tranh, ngới vào bàn đàm phán với Việt Nam tạ i Pa-ri? Nhám mục đích trên đây, bản luận án có nhiệm vụ phải giải quyêt các vấn đề chinh sau đây: 1. Tập hợp, xử lý, hệ thông các ngưổn tư liệu liền quan tới hoạt động của cả hai phía trưòc và trong "Tẻt Mậu Thân" mô tả, thục tiền chiên trường và ý đổ' chiên Bộ Tổng hành dinh lược của hai Việt Nam và Mỹ lúc đó củng như mỏ tả diển phản tích biên "Têt Mậu Thân" và sụ ứng phò của Mỹ, ngụy trên chiên truờng. 2. Phần tích, đánh giá két quả, tác động và ý nghĩa của "Tôt Mậu Thân" trẻn chiên trưàng và ảnh huởng to lớn của nó dội vể trong lòng móc Mỹ. - 12 - V- PHIX3NG PHAP NGHIEN cưu Đê’ giải quyêt các ván đế (các nhiệm vụ) đặt ra trên đây, luận án dựa trẻn nhửng luận diêm của chủ nghĩa Mác-Lẻnin và HỔ Chí Minh vê' chiến tranh và quân đội. Đổng thời, củng dựa vào quan điẻm, tác tác giả tư tưởng giả luận án đirmg lố i quân sụ của Bâng đế tiên hành phân tích, đánh giá các vấn đề đặt ra của luận án. về phương pháp nghiên cứu, tác giả luận án vận đụng phưsng pháp lịch sử và phương pháp lố -g íc. VI- NGUỒN TÀI LIỆU Tác giả luận án sễ khai thác, sử dụng các nguồn tài liệu sau đây: 1. Hệ tà i liệu văn kiện, nghị quyêt, chỉ th ị, điện văn, của các cáp lãnh đạo Đảng và quần đội đã công bỏ và các báo cáo nguớn còn lưu trữ của Bộ Quốc phòng chưa được công bô. 2. Hệ tà i liệu các cổng trình tông kêt, cuộc kháng chiên chổng Mỹ, nghiẻn cứu, biẻn soạn về cứu nưác (1954-1975) ở Trung \xmg và địa phưong đã được ván bản hoá. 3. Hệ tà i liệu các sách báo nước ngoài, chủ yếu là của các tác giả Mỹ viềt về cuộc chiẻn tranh v iệt Nam (1954-1975); đặc b iệt là các tài liệu có tỉnh chính thứng của Chính phủ Mỷ như tài liệu Jữật Bộ Quốc phòng Mỷ, tổng k è t chiên tranh V iệt Nam của Bộ Quổc phòng Mỹ. 4. Các luận ván khoa học liẻ n quan tớ i cuộc kháng chiên cứu nưác; đặc b iệt là thời kỳ 1965-1968 đà được còng bổ. chổng Mỹ - 13 - 5. Các cuốn hổi ký của một sô nhà hoạt động chinh t r ị, tưóng lỉnh Mỷ có liên của một số quan tớ i cuộc chiên tranh Việt Nam đă được xuâít bản. 6. Các bài báo liẻn quan tới sự kiện "Têt Mậu Thần" đã được cổng bô trên một sô tạp chí khoa học chuyên ngành như Nghiên cứu lịc h sử, Lịch sử quân sự, Lịch sử Đàng... Ngoài ra, tác giả luận án còn khai thác nguớn tà i liệu phỏng vấn các nhà lãnh đạo và các vị tướng lĩnh Q9NDVN vê' cuộc KCCMCN - đặc biệt là vê giai đoạn chiên tranh cục bộ 1965-1968, về "Têt Mậu Thân" 1968. VII- BÓNG GÓP MỚr CỦA LUẠN Án - Trẻn cơ sờ kẻ thùa thành quả nghiên cứu của những nguời đi trưâc, đưa ra được những đánh giá, thuyồt phục, két luẠn có căn cứ khoa học, có súc nhám cung cấp cho những ngưỳi quan tâm tới đô' tà i một sô nhận định trong việc tỉm hiêu, nghiên cứu, sử Việt Nam hiện đại nói chung, lịch sử kháng chiẻn chổng Mỹ nói riêng một sổ quan niệm để xem xét, đánh giá giảng dạy và học tập lịch tưsng đôi xác đáng và có hệ thống về sự kiện lịch sử này. - Mặt khác, việc miều tả "Tẻt Mậu Thân" như thực tê diên ra mà luận án cố gắng thực hiện, một phẩn nhỏ bé vào cồng tác nghiên cứu, đoạn lịch sử 30 năm chién dân ta (1945-1975), hy vọng rầng sẻ tởng kêt, tranh g iả i phóng và bảo vệ lịch sử đả đóng góp đuợc biẻn soạn vê' giai tô’ quôc của nhần cùng như việc đúc rút kinh nghiệm lịc h sử nhẩm làm phong phú thẻra kho tàng khoa và nghệ thuật quần sự Việt Nam. - - Ngoài ra, việc đặt về "Têt Mậu Thân" là 14 - ra nhiệm vụ cho luận án trong khi nghièn cứu cỏ' găng lý giâi nguyên nhân tạo nên tác động chiên lược rộng lớn bởi sự kiện lịch sử nảy, chúng tô i hy vọng củng sẽ có dịp góp phẩn làm sáng rỗ quan niệm về vàn để thắng - bại về quản sự trong chiến tranh V iệt Nam (1954-1975). Đây là một trong đề hiện vẩn còn những quanniệm khác nhau trong giới t r ị, sử học ở Mỹ và các nước phưang Tây khác. sô nhừng vân quán sự, chinh - 15 - Chuotng I TÌNH THẾMỚI VÀCHỞMttiG CHIẾN Ll$ CỒÃfik I- TỈNH t h e Mới Củ a cuộc CHIẾN t r a n h g i ữ a V ĩ Ệt n a m v à Mỹ Sau 10 năra (1954-1964) thê chân Pháp nhảy vào miền Nam việt Nam và sau 4 năm (1961-1964) tiên hành chiên lược "chiên tranh mậc đù đã bổ ra nhiểu tiền của và công sức, đặc biệt", thi hành nhiều thủ đoạn và biện pháp, nhưng phía Mỹ vẩn khồng dập tất được phong trào cách mạng miền Nam. Đên giữa nám 1965, mậc đù đả được đẩy lên tới đinh cao; vượt quá mức lý thuyết và dự tinh ban đẩu, nhưng chiên luợc "chiến tranh đậc b iệ t" của Mỷ ở miên Nam việt Nam vẩn có nguy cơ bị quần và dân miền Nam đánh bại. Tryớc tinh hình đó phía Mỷ quyêt định thay đổi chiến lư jc chiên tranh để giành thắng lợ i quyết định ở miên Ham việt Nam: chuyên từ chiên lược "chiên tranh đặc biệt" sang chiẻn lược "chiên tranh cục bộ". Mục tiê u bao trùm của Mỷ trong cuộc chiên tranh này là triên khai lực lượng lởn từ Mỷ sang, dùng "phản công" tièu diệt chủ lực Quân giải phóng miền Nam, leo thang đánh phá miền Bầc, buộc chinh phủ nưâc Việt nam dân chủ cộng hoà phải thuững lượng theo điếu kiện cùa Mỷ. Tuy nhiên, đê’ tránh gây ảnh hưởng xầu tới thê bố tr í cẩu của Mỹ; chiên lược toàn tránh làm ảnh hưởng xáu tới tinh hình chính tr ị, xâ hội trong nuód; tránh lô i kéo các nước lớn (Liên Xô, kinh tê, Trung Quôc) trục tiôp tham chiến... Chỉnh quyền Giôn-xơn chủ truơng đưa quàn Mỹ vào nhanh và'rút ra nhanh, nghỉa là muôn giành thắng lợ i một thờ i gian ngấn. quyết định trong - Do vậy, 16 - tháng 7.1965, Tông thống Mỹ Giôn-xơn đẫ chấp thuận và chính thức thỏng qua kể hoạch chiến luục "Tìm và diệt" của tuớng Oét-mo-len - Tư lệnh Bộ chỉ huy quán sự Mỷ tại miên Nam Việt Nam (M.A. C.V.). Theo đó, Mỷ sẻ hoàn tát các mục tièu chiến luợc của cuộc chiên tranh cục bộ ở miền Nam Việt Nam trong khoảng thời gian tù hai năm đến hai năm sáu thảng. Kê hoạch này được dụ định qua 3 giai đoạn: - Giai đoạn 1, tù tháng 7 đên tháng 12.1965, đưa nhanh quân Mỷ và quân các nước đổng minh của Mỹ vào miền Nam, hoàn thành việc triên khai lực lượng, chuẩn bị cho các hoạt động giai đoạn 2. - Giai đoạn 2, tù tháng 1 đên tháng 6.1966, mở cuộc phản công chiền lược "Tìm và diệt" ờ những vùng ưu tiẻn đê’ tiều diệt chủ lực đôi phương, phá chiến tranh du kích, giành lạ l quyên chù động chiốn trường tù tay đôi phương, tô’ chức lạ i các hoạt động "binh định nỏng thòn". - Giai đoạn 3, tù tháng 7.1966 đên tháng 6.1967 (hoậc tháng 12.1967^ mở tiẻp các cuộc tiên cổng "Tìm và diệt" nhửng đơn vị chủ lực Quân giải phóng còn lạ i, phá cán cứ kháng chiến và tiêu d iệt cơ quan đắu nào của Cách mạng miền Nam, hoàn tát chương trinh "Bình định nỏng thôn", rút quán Mỳ vẻ' nước. Theo rải liệ u mật Bộ quốc phòng Mỹ, "Y nghĩa cơ bản nẻu rỗ trong chiên lược "Tìm và d iệ t" là muôn đưa cuộc chiên của kẻ địch, tranh đên tận xứ sở làm cho kẻ địch khòng thè’ tự do đi lạ i ở bảt cứ nơi nào trẻn đát nước... và giáng cho kẻ địch nhửng đòn thật nặng nê'"(81, 137). Cuối nám 1965, hơn 20 vạn quàn Mỹ và chư hẩu (trong đó cò 184.314 tên ĨF: ‘!r .y w 17 ; ' - i ■ Mỹ) đã được đưa vào miền Nam và triển khai xong ở các địa bàn chiên lược. Bẩu năm 1966, chúng lạ i đưa thêm hai trung đoàn, lữ đoàn, một sở chỉ huy sư đoàn cùng Tập đoàn khòng quần sổ 7vào raiểnNam. quân Mỹ ngụy và chư hâu đã hợp thành đội quân 72vạn đông đảo ấy, tèn.với lực luợng Bộ chỉ huy quân sụ Mỷ quyêt định mở cuộc phản cồng chiên lược lẩn thứ nhât, giải phóng, Toàn bộ mùa khô 1965-1966, nhám "tỉm-diệt" chủ lục Quàn giành lạ i quyên chủ động trên chiẻn trường, g iả i toả áp lực quanh các đô thị và khai thông nhừng tuyên đường giao thỏng chiên lược, "bình định" các vùng nông thôn quan trọng, ôn định và táng cường hiệu lực của chính quyển, quân đội sài Gòn. với một binh lực hùng hậu, sử dụng các thành tựu khoa học quàn sụ tiên tiên, giới lẵnh đạo Oa-sinh-tơn và Bộ chí huy quân sự Mỹ tạ i sài Gòn hẳn chác tin rầhg sẽ nhanh chóng dựa vào thê đè bẹp đượcđổi phương! Thê nhưng, trận chiẻn tranh nhân dân được xây dựng và phát triển trong những năm đánh thảng chiến lược "chiên tranh đặc biệt", chặt chẽ các hỉnh thức tác chiẻn của bộ đội chủ lục, kêt hợp bộ đội địa phưcmg và dân quán du kích. . . với một tầm nhìn xa và ý thức chủ động đón địch đê’ đánh, lực lượng vủ trang ta đã liẻn tục chận đánh, kim chần, phân công và tiên cóng đẻ’ bẻ gảy nhiều cuộc hành quân "tim - diệt" của quần Mỷ và chư háìu. ở vùng ngoài là như vậy. còn ở vòng trong, các đơn vị đặc công, biệt động, các đội pháo cỏi chuyên trách, du Ịcích "vành đại diệt Mỳ" đẵ tò’ chức các trận tập kích, đánh sầu, đánh hiểm vào hậu cứ, lực lượng phục kích, hậu phương, cán cứ xuầt phát hành quân của địch. Ngay cà ở các khu mà địch tập trung đánh phá ác liệ t hơn như sài Gòn- Gia Định, lực lượng vủ trang ta vẩn trụ bám kièn cuòng. Nhàn lúc quân địch bị gỉm chần, phân tán trẻn nhiêu huớng, các đơn v ị chủ 18 - - lực Quân giải phóng đã chủ động mờ các cuộc tán công đánh th iệt hại nặng sư đoàn 1, Bên Sư đoàn 25 bộ binh và Lử đủ 173 của Mỷ ờ củ Chi, Cát, Nhà 9Ỏ - Bông Trang, võ Xu, Binh Tuy, Dốc Bà Nghĩa, tỉnh lộ 16, Núi Lá... Chủ lực Quân khu 5 đánh địch à Tây Sơn Tịnh (Bác Quảng Ngải), đánh th iệt hại nặng lỉnh thuỷ đánh bộ Mỹ ở Đỏng Giáp. .. Như vậy là gọng kim "tim diệt" mà Mỹ thực thi đã bị bẻ gảy. còn mực tiêu "bỉnh định" nông thôn do quán nguy đảm nhiệm trong đợt phản công lẩn thứ nhất này, xem ra cũng khổng sáng sủa gỉ: kêt hợp chật chẽ phương chàm đâu tranh chính tr ị với đâu tranh vũ trang, "ba mũi giáp công" quân sự, đánh địch bẩng chỉnh tr ị, binh vận, quân và dân ta đẵ thu được nhiều kết quả. Cự thê’ là đẫ phá vỏ Kê hoạch binh định 900 ấp, cùng cố 19.000 ắp trong năm 1966 do tổng thống Hỷ Giôn Xon và Nguyên Vàn Thiệu nhằt tr í Trị-Thiẻn, tạ i Hô-nô-lu-lu vạchra tù ngày 20.4.65. ờ Khu 5. Tầy Nguyên, hơn 2 triệu đớng bào giành đuợc quyển lảm chủ. vùng giải phóng ở BÌnh Định, Quảng Ngải, Quảng Nam, Quảng Đà, Gia Lai, Công Tum, Bắc Lăc, Quảng Trị, Thùa Thiên được giữ vừng. Cán cứ du kích và hệ thông làng xả chiến đâu ngày càng được mở rộng ờ nhiêu vùng nông thôn, rùng núi. . . Như vậy là, đền giữa năm 1966, chủ lực Quản Giải phóng, khỏng đạt được chỉ tiêu "binh định" các vùng trọng điêm nông thổn miền Nam, phải k ế t thúc khồng "tim diệt" được các đơn vị Bộ chỉ huy quần sự Mỹ (M.A.C.V) buộc cuộc phàn càng chiên định. Trong khi đó, mục tiẻu liẦpc lần ẩn định chinh quyển và quần đội sài Gòn, khai thỏng các tuyên giao thông chiẻn lược, các thành phố, thứ nhất sóm hơn dụ giải toả áp lực quanh các cán cứ quần sự Mỹ cùng bị phá vở. Nhiểu đô tiu lớn - 19 của địch như sài gòn - Gia Bịnh, - Bà Nẩng,.. . nhiểu tuyêngiao thông như Quốc lộ 1, đường 15 từ vũng Tàu đi Bièn Hoà... vẩn bị ta gầy áp lực. nội bộ chinh quyền và quân Bặc biệt là tù tháng 3 đên tháng 6.1966, đội sà i Gòn b ị chia rẽ sâu sắc - nhân việc Hội đổng quân sự do Thiệu - Kỳ cẩm đẩu cách chức Nguyên Chánh Thi, Tư lệnh Quán đoàn 1. Chỉ 24 giờ sau khi Thi bị' cách chức, s ỉ quan và binh lính ủng hộ Thi tạ i Huê, Đà V Năng tưyèn bô ly khai chinh quyền sà i Gòn. sinh viên, học sinh, táng , ni phật t ử ... ở các thành phô miền Trung xuống đuờng biểu tin h với khẩu hiệu chống Mỹ - Thiệu... Giủa tháng lạ i quyển kiêm soát 6.1966. Thiệu - Kỳ mới lập ở Huế, Bà Nẩng. DÙ vậy, qua sự kiện này, uythê, 1 ' ì hiệu lực của chinh quyền và quân đội sái Gòn đầ bị tôn thương, atr^ẾỊtt qịLcvv*', nghiêm trọng. ở miền Bắc th i, mặc đù đẵ sử dụng một khòi lượng lớn bom đạn, dụng nhiều thủ đoạn đánh phá, và mặc dù đẫ chịu tôn thât áp nhiêu máy bay và người lá i nhưng chiên dịch "Sâm rền" của không quần Mỹ đã khổng đạt được kết quả như dự tỉnh ban đẩu. Trong một báo cáo gửi lên Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mác-na-ma-ra, cơ quan tỉnh báo Bộ Quốc phòng Mỳ nhặn định: "Ý kiên cho rẩng phá huỷ hoặc doạ phá huỷ nền cồng nghiệp Bắc Việt Nam thi sẽ buộc Hà Nội phải quỳ gổi, định sai lầni'{ 81, nhìn lạ i, thi tháy đố là một nhận 140). MÙa hè 1966, Hội nghị chuyên đề bí mật bao gổm một tập thé’ các nhà khoa học có danh tiếng của Mỷ họp dưới 3ự đỡ đẩu của chính phủ Mỹ đề’ nghièn cứu toàn bộ kêt quả cuổc chiên tranh phá hoại miền Bác Việt Nam đã đi 7.1966, các đêh lcêt luận rẩng: "Tinh đên tháng hoạt động ném bom của Mỹ ở Bác Việt Nam đầ khòng có ành hubng trục tiếp đáng kể nào đên khả náng của Hà Nội trong việc tiên hành và hồ trợ các hoạt động quần sự ớ Nam Việt Nam(2). Tinh hình đó