Tài liệu Cty cp

phÇn më ®Çu Trªn c¬ së ®æi míi t duy kinh tÕ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ kÕ ¹ch ho¸ tËp trung ë níc ta ®· tõng bíc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng nh mét ®ßi hái tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn.Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ thay ®æi, khi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trë thµnh yÕu tè sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ níc ®· béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm, l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót vµ khñng ho¶ng. Lµm thÕ nµo ®Ó cÊu tróc l¹i së h÷u nhµ níc vµ c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ níc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶,vai trß cña nã theo tinh thÇn c¸c NghÞ quyÕt §¹i héi 6 vµ 7 cña §¶ng? Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh chiÕn lîc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nµy lµ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc nh½m ®a d¹ng ho¸ së h÷u ®a c¸c yÕu tè c¹nh tranh lµm ®éng lùc ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ x¸c lËp mét m« h×nh doanh nghiÖp h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Trªn thùc tÕ, c«ng ty cæ phÇn vµ vËn ®éng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ph¶i lµ nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ x· héi xa l¹ ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi.C«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÖn tõ thÕ kû 17 vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thêi kú c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §Çu thÕ kû 18 c«ng ty cæ phÇn ®· trë thµnh h×nh thøc tæ chøc kinh doanh phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c nuíc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn.Mét c©u hái ®îc ®Æt ra lµ h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn cã ph¶i lµ m« h×nh doanh nghiÖp thÝch hîp víi nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay hay kh«ng?Ngêi viÕt chän ®Ò tµi nµy kh«ng ngoµi môc ®Ých nghiªn cøu, t×m tßi nh÷ng luËn cø, c¬ së khoa häc ®Ó tr¶ l¬× c©u hái trªn còng nh mong muèn ®ãng gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ ®Êt níc. Néi dung cña ®Ò ¸n: §Ò ¸n ®îc chia lµm ba ch¬ng: Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng ty cæ phÇn. Ch¬ng nµy sÏ tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn còng nh vai trß to lín cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ gií tríc ®©y còng nh ë thêi ®iÓm hiÖn nay. Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ë níc ta hiÖn nay. Ch¬ng nµy tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt vÒ thùc tr¹ng cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam, nh÷ng thµnh tùu vµ c¶ nh÷ng khã kh¨n cÇn gi¶i quyÕt.MÆt kh¸c ch¬ng hai còng sÏ ®Ò cËp ®Ðn tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc nh÷ng n¨m võa qua. Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. 1 Trong ch¬ng cuèi cïng ngêi viÕt ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn t×m ph¬ng híng ph¸t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn- mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh mang l¹i hiÖu qu¶. §Ò ¸n hoµn thµnh lµ mét sù ghi nhËn bíc ®Çu cho nh÷ng cè g¾ng cña ngêi viÕt trong nh÷ng bíc ®Çu tiªn cßn chËp ch÷ng cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu,t×m hiÓu bé m«n khoa häc kinh tÕ.Qua ®ã trang bÞ mét sè kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh nÒn kinh tÕ níc ta còng nh sù vËn ®éng cña nã trong c¬ chÕ thÞ trßng. Nh©n dÞp nµy cho phÐp em ®îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt ®Õn thÇy NguyÔn ViÖt TiÕn gi¶ng viªn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c-Lªnin trêng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n Hµ Néi. Trung t©m t liÖu th«ng tin th viÖn cïng toµn thÓ c¸c b¹n ®· quan t©m gióp ®ì, cung cÊp tµi liÖu,híng dÉn, söa ch÷a, bæ sung vµ hoµn chØnh ®Ò tµi. Hµ Néi 2-2001. 2 phÇn néi dung Ch¬ng1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng ty cæ phÇn 1.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ lÞch sö ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn. 1.1. C«ng ty cæ phÇn: Vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20 vµ ®Çu thÕ kû 21,nhiÒu ph¸t minh míi xuÊt hiÖn lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu kinh tÕ cã sù thay ®æi,ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chuyÓn sang c«ng nghiÖp nÆng,nhu cÇu t b¶n (vèn)®ßi hái víi quy m« lín,quy luËt tÝch tô vµ tËp trung t b¶n,tËp trung s¶n xuÊt ho¹t ®éng m¹nh.S¶n xuÊt ngµy cµng tËp trung vµo c¸c xÝ nghiÖp lín-c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña së h÷u hçn hîp, tõ h×nh thøc vèn cña mét chñ sang h×nh thøc vèn cña nhiÒu chñ diÔn ra trªn ph¹m vi c«ng ty. Nã lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x· héi ho¸ vÒ mÆt kinh tÕ x· héi (mÆt së h÷u) vµ còng lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ho¸ s¶n xuÊt cña nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.C.M¸c vµF.¡nggen ®· xem h×nh thøc së h÷u vèn cæ phÇn lµ “®iÓm qu¸ ®é”tõ t h÷u t s¶n sang së h÷u x· héi vÒ tµi s¶n trong khu«n khæ cña chñ nghÜa t b¶n. C«ng ty cæ phÇn lµ lo¹i h×nh tæ chøc hay c«ng ty mµ vèn cña nã do nhiÒu cæ ®«ng(thµnh viªn cña c«ng ty cæ phÇn) gãp l¹i th«ng qua viÖc mua cæ phiÕu do c«ng ty ph¸t hµnh.Theo luËt th¬ng m¹i cña Anh th× cã hai lo¹i c«ng ty cæ phÇn: *C«ng ty c«ng céng(Publich company),lo¹i c«ng ty mµ cæ phiÕu cña nã ®îc mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ trêng chøng kho¸n.Lo¹i c«ng ty nµy t¬ng ®¬ng víi c«ng ty v« danh ë Ph¸p(SocietÐ µ rÐpãnsabilitÐ). *C«ng ty riªng,t¬ng ®¬ng víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cña Ph¸p. Tõ nhiÒu thËp kû qua,trªn thÕ giíi xuÊt hiÖn mét hiÖn tîng míi,hiÖn tîng t nh©n ho¸ doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ níc c¶ trong c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn lÉn mét sè níc x· héi chñ nghÜa khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ.Song song víi hiÖn tîng” t nh©n ho¸ ‘,cã hiÖn tîng “cæ phÇn ho¸”.ViÖc xuÊt hiÖn hai hiÖn tîng trªn lµ cã sù nhËn thøc kh¸c nhau gi÷a t nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸.C¸c níc t b¶n chñ nghÜa ®· ®ång nhÊt hai hiÖn tîng trªn lµ mét,trong khi c¸c níc x· héi chñ nghÜa kÓ c¶ ViÖt Nam cho r»ng kh«ng nªn ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm ®ã. LÞch sö cho thÊy cã ba con ®êng h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn ®ã lµ: H×nh thµnh theo con ®êng truyÒn thèng.§iÒu ®ã cã nghÜa viÖc h×nh thµnh ®i tõ c«ng ty mét chñ sang c«ng ty nhiÒu chñ tõ thÊp ®Õn cao theo trËt tù tù nhiªn. 3 H×nh thµnh do liªn doanh liªn kÕt gi÷a nhµ níc víi kinh tÕ t b¶n t nh©n trong vµ ngoµi níc. Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn. 1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ vai trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi: NÒn kinh tÕ thÕ giíi,®Æc biÖt lµ kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh vµo nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 19 vµ nh÷ng thËp niªn ®Çu tiªn cña thÕ kû 20.Cã thÓ nãi sau nh÷ng thµnh c«ng cña hai cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp,víi nh÷ng nhËn thøc míi vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ,vÒ c¬ cÊu vµ c¸c lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp mµ gÇn nh toµn bé nÒn kinh tÒ ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ tõng ¶nh hëng mét c¸ch tiªu cùc ®Õn kinh tÕ thÕ giíi.Víi h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn,lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö kinh tÕ thÕ giíi ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng tån t¹i tõng g©y biÕt bao khã kh¨n cho m×nh;®ã lµ t×nh tr¹ng c¸c c«ng ty thiÕu vèn ®Ó ®Çu t x©y dùng vµ s¶n xuÊt kinh doanh,nguån vèn cã ®îc chñ yÕu tõ khu vùc kinh tÕ nhµ níc do vËy lu«n tån t¹i sù bu«ng láng qu¶n lý trong doanh nghiÖp;kh«ng cã ®éng lùc trong chiÕn lîc s¶n xuÊt,t liÖu bÞ ph©n t¸n;nh÷ng nguån lùc bÞ xÐ lÎ trong d©n... H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®¸nh dÊu sù tiÕn ho¸ cña chÕ ®é tÝn dông tõ kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vay mù¬n qua ng©n hµng hoÆc chung vèn sang huy ®éng vèn trªn thÞ trêng tµi chÝnh trong ®ã chñ yÕu lµ thÞ trêng chøng kho¸n.C¸c c«ng ty cæ phÇn lµ nguån cung cÊp s¶n phÈm cho sù phån vinh cña thÞ trêng chøng kho¸n.§æi l¹i,sù thÞnh vîng cña thÞ trêng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cæ phÇn sinh s«i n¶y në.Cã thÓ nãi c«ng ty cæ phÇn ra ®êi mang nh÷ng ®Æc ®iÓm míi cho phÐp nã thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i mµ nh÷ng h×nh th¸i kh¸c kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc.§ã lµ: C«ng ty cæ phÇn lµ mét tæ chøc kinh doanh cã t c¸ch ph¸p nh©n vµ c¸c cæ ®«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong ph¹m vi vèn gãp cña m×nh.§iÒu nµy cho phÐp c«ng ty cã t c¸ch ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó huy ®éng nh÷ng lîng vèn lín n»m r¶i r¸c thuéc nhiÒu c¸ nh©n trong x· héi. C¬ cÊu tæ chøc trong c«ng ty cæ phÇn ®· thùc hiÖn ®îc viÖc t¸ch biÖt quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh,t¹o nªn mét h×nh th¸i x· héi ho¸ së h÷u cña mét bªn lµ ®«ng ®¶o c«ng chóng mua cæ phÇn cßn bªn kia lµ ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n trÞ kinh doanh chuyªn nghiÖp sö dông t b¶n x· héi cho nh÷ng c«ng cuéc kinh doanh quy m« lín. C¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn ®îc chuyÓn nhîng dÔ dµng trªn thÞ trêng chøng kho¸n,v× thÕ bÊt kÓ cæ phiÕu ®îc chuyÓn chñ bao nhiªu lÇn cuéc sèng cña c¸c doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc mét c¸ch b×nh thêng mµ kh«ng bÞ ¶nh hëng.§ång thêi nhê c¬ chÕ nµy nã ®· t¹o nªn sù di chuyÓn linh ho¹t c¸c luång vèn trong x· héi theo c¸c nhu cÇu vµ c¬ héi ®Çu t ®a d¹ng cña c¸c c«ng ty vµ c«ng chóng. 4 Cã thÓ nãi nh÷ng u thÕ ®îc mang l¹i tõ viÖc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn lµ v« cïng to lín nã ®· kh¾c phôc viÖc bu«ng láng qu¶n lý tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp,xo¸ bá t×nh tr¹ng v« chñ trong c¸c c«ng ty.MÆc dï chñ tr¬ng trao quyÒn tù qu¶n cho c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ níc ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nhng nã míi chØ ®Èy lïi ®îc chÕ ®é bao cÊp cña nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp cßn vÒ mÆt nhËn thøc th× tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhµ níc vÉn lµ tµi s¶n chung cho nªn t×nh tr¹ng v« tr¸ch nhiÖm,l·ng phÝ cña c«ng vÉn kh«ng ®îc kh¾c phôc.Khi xuÊt hiÖn c«ng ty cæ phÇn th× mÆc nhiªn nh÷ng ®iÒu nµy sÏ kh«ng tån t¹i. H¬n n÷a,c«ng ty cæ phÇn huy ®éng ®îc nguån vèn trong x· héi cung cÊp cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.Mét mÆt võa gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho ng©n s¸ch nhµ níc (kh«ng ph¶i chu cÊp cho doanh nghiÖp) mÆt kh¸c vèn vµ tµi s¶n doanh nghiÖp nhµ níc nhê qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ thu l¹i sÏ ®îc ®Çu t më réng s¶n xuÊt;t¨ng thªm tµi s¶n cè ®Þnh gãp phÇn to lín thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng. Ngoµi ra,h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÖn sÏ thay ®æi cung c¸ch qu¶n lý trong mçi doanh nghiÖp,ë c«ng ty cæ phÇn quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi chñ míi cña doanh nghiÖp g¾n chÆt víi sù thµnh b¹i cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh v× thÕ hä rÊt ®oµn kÕt,g¾n bã vµ thèng nhÊt trong viÖc t×m kiÕm vµ ®a ra ph¬ng híng ho¹t ®éng phï hîp nhÊt cña doanh ngiÖp nh»m cñng cè,t¨ng cêng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra,quan t©m ®Õn c«ng viÖc c«ng ty vµ lao ®éng víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao. 1.3. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÒ mÆt lý thuyÕt,chóng ta ®Òu nhËn thÊy r»ng h×nh th¸i doanh nghiÖp díi d¹ng c«ng ty cæ phÇn lµ s¶n phÈm cña mét qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi,g¾n liÒn víi nh÷ng nÊc thang ph¸t triÓn cña x· héi ho¸ së h÷u t nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. VÒ mÆt lÞch sö,cã thÓ thÊy r»ngqu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i doanh nghiÖp ®îc ®¹c trng bëi ba lo¹i h×nh chñ yÕu t¬ng øng víi ba møc ®é ph¸t triÓncña x· héi ho¸ së h÷u t nh©n mÆc dï biÓu hiÖn cña chóng hÕt søc linh ho¹t vµ ®a d¹ng. H×nh th¸i kinh doanh mét chñ,mét h×nh th¸i bao gåm c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong ®ã ngêi chñ së h÷u t nh©n ®éc lËp duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh trªn c¬ së lao ®éng cña b¶n th©n hoÆc thuª mín ngêi kh¸c víi vèn liÕng s½n cã vµ tÝnh to¸n cña anh ta trªn c¬ së nh÷ng ®ßi hái cña thÞ trêng.§©y lµ h×nh th¸i phæ biÕn thèng trÞ trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa t b¶n tù do c¹nh tranh.Ph¬ng ph¸p kinh doanh nµy bao gåm hai c¸ch thøc:kinh doanh theo ph¬ng thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ kinh doanh theo ph¬ng thøc t b¶n chñ nghÜa.Gi÷a chóng tuy cã sù kh¸c nhau vÒ môc ®Ých vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh nhng l¹i lµ sù kÕ tiÕp tÊt yÕu cña cïng mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dùa trªn së h÷u t nh©n.NÕu nh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ nhê hai t¸c nh©n chñ yÕu lµ trao ®æi vµ tÝn dông th× vÒ mÆt lÞch sö,chÝnh nhê sù trî gióp cña t b¶n th¬ng nghiÖp vµ t b¶n cho vay nÆng l·i mµ 5 h×nh th¸i kinh doanh mét chñ ®· cã sù chuyÓn biÕn vÒ chÊt.Tõ ph¬ng thøc kinh doanh xÐ lÎ ruéng ®Êt vµ ph©n t¸n t liÖu s¶n xuÊt trong tay nh÷ng ngêi t h÷u nhá sang ph¬ng thøc kinh doanh theo lèi t b¶n chñ nghÜa b»ng qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ruéng ®Êt,t liÖu s¶n xuÊt trong tay mét sè Ýt ngêi.Cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng thÕ giíi,quy m« bu«n b¸n vµ s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i tËp trung t b¶n ngµy cµng lín.§Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh vµ ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu cña thÞ trêng c¸c h×nh thøc kinh doanh chumg vèn lÇn lît ra ®êi vµ ph¸t triÓn. H×nh th¸i kinh doanh chung vèn xÐt vÒ mÆt lÞch sö lµ mét bíc tiÕn ho¸ trong chÕ dông tÝn dông,chuyÓn tõ ph¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vay mîn sang ph¬ng thøc kinh doanh chñ yÕu dùa vµo vèn gãp.Nã ®îc xem nh lµ h×nh th¸i trung gian ®Ó h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn sau nµy.Trong lÞch sö tõng tån t¹i hai m« h×nh kinh doanh thuéc h×nh th¸i nµy ®ã lµ: H×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c x· cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá nh»m chèng l¹i sù tan r· vµ ph¸ s¶n cña hä tríc ph¬ng thøc kinh doanh t b¶n chñ nghÜa. H×nh th¸i c«ng ty chung vèn cña c¸c nhµ t b¶n víi ba h×nh thøc phæ biÕn:C«ng ty d©n sù; c«ng ty hîp danh vµ c«ng ty hîp t ®¬n gi¶n. Tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ sù rµng buéc láng lÎo vÒ mÆt ph¸p lý lµ nh÷ng bÊt lîi lµm cho h×nh th¸i c«ng ty chung vèn chØ tån t¹i trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n nhêng chç cho c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn.Nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®· lµm cho h×nh thøc nµy ngµy nay cã xu híng thu vÒ nh÷ng ngµnh kinh doanh nhá trong n«ng nghiÖp,dÞch vô b¸n lÎ,®¹i lý cho c¸c h·ng...vµ thêng lµ c¸c nhãm cã tÝnh chÊt gia ®×nh.Qua ®ã,cã thÓ thÊy r»ng h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn b»ng nh÷ng u thÕ cña m×nh tÊt yÕu sÏ ra ®êi vµ thèng trÞ kinh tÕ thÕ giíi. Trong t¸c phÈm “ Tuyªn ng«n cña nhµ t b¶n”, hai t¸c gi¶ L.Ken®¬ vµ M.Atl¬ cho r»ng:ngµy nay c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· tån t¹i mét c¸ch hÕt søc phæ biÕn ë Mü vµ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn;m« h×nh c«ng ty cæ phÇn víi u ®iÓm lín nhÊt cña nã lµ mäi c«ng nh©n ®Òu cã cæ phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao.H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn chuyÓn tõ c¬ cÊu mét chñ lµ chÝnh sang giai ®o¹n ®a d¹ng ho¸ chñ së h÷u cæ phÇn víi nh÷ng c«ng ty cã hµng tr¨m ngh×n thËm chÝ h»ng triÖu cæ ®«ng bao gåm c¸c nhµ t b¶n lín,c«ng nh©n vµ viªn chøc.§i ®«i víi qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt,trªn thùc tÕ néi bé c«ng ty cæ phÇn còng diÔn ra hai qu¸ tr×nh:quyÒn së h÷u cæ phÇn ph©n t¸n cao ®é vµ gi¸ trÞ cæ phÇn tËp trung cao ®é.kÕt qu¶ cña hai qu¸ tr×nh ®ã lµ viÖc ®«ng ®¶o chñ së h÷u cæ phÇn gi¸ trÞ nhá,tøc lµ nh÷ng cæ ®«ng nhá vøt bá quyÒn tham gia quyÕt ®Þnh t¹i ®¹i héi cæ ®«ng.Hµng tr¨m ngh×n,hµng triÖu cæ ®«ng nhá chØ tham gia mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n ,hä kh«ng g¾n bã cè ®Þnh víi mét c«ng ty cæ phÇn nµc vµ qua ®ã nh÷ng nhµ t b¶n lín cã thÓ sö dông mét sè vèn t¬ng ®èi nhá,chØ së h÷u mét lîng cæ phÇn t¬ng ®èi Ýt nhng cã thÓ chi phèi mét gi¸ trÞ cæ phÇn rÊt lín ®¬n cö:H·ng dÇu má lín nhÊt thÕ giíi etson do n¨m cæ ®«ng n¾m quyÒn chi phèi nhng n¨m cæ ®«ng nµy còng chØ chiÕm 4,8% cæ phÇn cña h·ng.Nh vËy,sè lîng cæ ®«ng lín rÊt Ýt nhng ®· tËp trung trong tay 6 m×nh quyÒn chi phèi hµng lo¹t c«ng ty cæ phÇn lo¹i lín.Râ rµng lµ t¹i c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ m« h×nh kinh doanh cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao mµ kh«ng lµm suy yÕu quan hÖ chiÕm h÷u t nh©n cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa.C«ng ty cæ phÇn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t b¶n ngµy cµng tËp trung,vai trß chi phèi vµ thèng trÞ cña nhµ t b¶n ngµy cµng t¨ng cêng.§Õn ®©y ®Æt ra mét vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµ m« h×nh c«ng ty cæ phÇn cã phï hîp víi c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ cña c¸c níc x· héi chñ nghÜa ®¨c biÖt lµ ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay hay kh«ng? 7 Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ doanh ngiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam hiÖn nay 1. Vai trß cña c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ thÞ têng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc: C«ng ty cæ phÇn h×nh thøc tæ chøc kinh doanh phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã vai trß to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ , gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ thêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng,c«ng ty cæ phÇn t¹o ra c¸c c«ng cô ®Ó cã thÓ huy ®éng vèn víi quy m« lín vµ hiÖu qña cao.nhê ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu,c«ng ty cæ phÇn cã thÓ huy ®éng ®îc nh÷ng nguån vèn nhá lÎ nhµn rçi n»m t¶n m¹n trong x· héi ®Ó ®Çu t vµo nh÷ng c«ng tr×nh ®ßi hái nh÷ng nguån vèn lín vµ dµi h¹n mµ tõng c¸ nh©n hoÆc tõng doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tÝch luü ®îc nh ®Çu t x©y dùng ®êng s¾t,x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp sö dông c«ng nghÖ cao...trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay thiÕu vèn ®ang lµ trë ng¹i lín nhÊt cho sù ph¸t triÓn.Huy ®éng vèn trong d©n võa lµ gi¶i ph¸p cÊp b¸ch võa lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n trong chiÕn lîc t¹o vèn cña tõng doanh nghiÖp. H×nh thøc huy ®éng vèn hiÖn nay ë níc ta cßn nghÌo nµn (víi hai h×nh thøc chñ yÕu lµ hÖ thèng quü tiÕt kiÖm vµ tÝn phiÕu kho b¹c nhµ níc),vµ so víi h×nh thøc huy ®éng vèn qua c«ng ty cæ phÇn th× nh÷ng h×nh thøc ®ã cßn mang nhiÒu nhîc ®iÓm ®ãi víi c¶ ngêi göi vµ ngêi ®i vay: Thø nhÊt nÕu huy ®éng vèn qua hÖ thèng tiÕt kiÖm,tÝn dông th× l·i suÊt vµ chi phÝ cao g©y khã kh¨n cho ngêi sö dông vèn v× ph¶i th«ng qua nhiÒu kh©u,chi phÝ nghiÖp vô vµ lîi tøc t¨ng lªn.Huy ®éng vèn qua c«ng ty sÏ gi¶m ®îc mäi chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt do ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö dông vèn còng nh b¶o vÖ quyÒn lîi ngêi cã vèn. Thø hai göi tiÒn vµo quü tiÕt kiÖm tuy cã ®îc mét l·i suÊt æn ®Þnh,h¹n chÕ phÇn nµo rñi ro nhng ngõi cã vèn hoµn toµn mÊt kh¶ n¨ng chi phèi viÖc sö dômg vèn còng nh kh«ng ®îc hëng nh÷ng may m¾n cña viÖc sö dông ®ång vèn ®ã.Sö dông vèn mua cæ phiÕu mÆc dï ph¶i chÞu sù rñi ro ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh nhng hä còng sÏ ®îc hëng nh÷ng may m¾n mµ trong th¬ng trêng lóc nµo còng cã.H¬n n÷a,mua cæ phÇn tuy ®îc gi¶i phãng khái nhiÖm vô qu¶n lý vµ sö dông vèn nhng c¸c cæ ®«ng vÉn cã quyÒn lùc trong ®¹i héi cæ ®«ng,vµ mét khi ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cho phÐp hä cã thÓ ®ùoc bÇu vµo c¬ quan l·nh ®¹o c«ng ty.ChÝnh v× nh÷ng lîi Ých Êy mµ viÖc mua cæ phÇn hÊp dÉn h¬n göi tiÒn tiÕt kiÖm.TÊt nhiªn còng cÇn ph¶i thÊy r»ng ®Ó nh÷ng ®iÒu ®ã trë thµnh hiÖn thùc cßn ph¶i phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c liªn quan ®Õn viÖc lµm cho c«ng ty cæ phÇn cã mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 8 C«ng ty cæ phÇn t¹o ra mét c¬ chÕ ph©n t¸n rñi ro nh»m h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc vÒ kinh tÕ x· héi khi mét doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng. Rñi ro trong kinh doanh lµ cã thÓ x¶y ra tuy kh«ng ph¶i lµ mét tÊt yÕu ®èi víi mäi doanh nghiÖp song còng lµ lÏ tù nhiªn trong th¬ng trêng. Kh¾c phôc rñi ro b»ng sù thËn träng lµ ®iÒu cÇn thiÕt song kh«ng ph¶i lµ c¸ch duy nhÊt bëi v× møc ®é rñi ro l¹i thêng tØ lÖ thuËn víi triÓn väng thu lîi nhuËn.V× vËy trong kinh doanh muèn thu lîi nhuËn cao ®«i khi ph¶i m¹o hiÓm.ChÊp nhËn rñi ro lµ mét phÈm chÊt cÇn cã cña mét nhµ kinh doanh nhng chÊp nhËn m¹o hiÓm kh«ng ph¶i lµ liÒu lÜnh theo kiÓu”®îc ¨n c¶ ng· vÒ kh«ng”,chÊp nhËn m¹o hiÓm nhng vÉn cÇn cã c¬ chÕ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc vµ sù thiÖt h¹i cña rñi ro cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n.C«ng ty cæ phÇn lµ mét c¬ chÕ nh vËy. ChÕ ®é tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (ph©n biÖt râ rµng tµi s¶n c«ng ty vµ tµi s¶n c¸ nh©n ngêi cã vèn gãp,tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh giíi h¹n trong ph¹m vi tµi s¶n còng nh phÇn gãp vèn cña mçi ngêi) ®· h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng thiÖt h¹i cña sù rñi ro,thua lç.Trong kinh doanh trêng hîp tåi tÖ nhÊt lµ ph¸ s¶n nhng víi nh÷ng h×nh thøc kinh doanh kh¸c nhau t¸c h¹i cña ph¸ s¶n còng kh«ng gièng nhau.§èi víi doanh nghiÖp t nh©n, chñ doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n do ®ã trong trêng hîp ph¸ s¶n ph¶i sö dông toµn bé tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh ®Ó thanh to¸n nî nÇn. §èi víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tuy chØ giíi h¹n trong tµi s¶n cña c«ng ty vµ sè vèn gãp cña mäi ngêi nhng do chØ ®îc sö dông nguån vèn gãp cña c¸c thµnh viªn mµ kh«ng ®îc ph¸t hµnh bÊt kú mét lo¹i tÝn phiÕu nµo nªn khi bÞ ph¸ s¶n mäi thµnh viªn thêng ph¶i chÞu nh÷ng thiÖt hai nÆng nÒ.C«ng ty cæ phÇn ®îc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu mét c¸ch réng r·i,do ®ã sù thiÖt h¹i cña mçi ngêi kh«ng lín l¾m (tÊt nhiªn kh«ng lo¹i trõ nh÷ng ngêi mua cæ phÇn víi sè lîng lín).Nhê c¬ chÕ nµy mµ khi ph¸ s¶n hËu qu¶ tiªu cùc vÒ mÆt kinh tÕ x· héi ®îc h¹n chÕ ë møc thÊp nhÊt §èi víi c«ng ty cæ phÇn , ngêi mua cæ phÇn kh«ng ®îc quyÒn rót vèn chØ cã quyÒn së h÷u c¸c cæ phiÕu vµ ®îc phÐp mua b¸n chuyÓn nhîng. Nh vËylîi Ých cña c¸c cæ ®«ng g¾n chÆt víi ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn.Tuy nhiªn do c¸c c«ng ty cã thÓ ®îc chuyÓn nhîng vµ mua b¸n nªn c¸c cæ ®«ng khi cÇn vÉn cã thÓ thu håi vèn víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau vµ chuyÖn m¹o hiÓm rñi ro còng nh sù may m¾n sÏ ®îc chuyÓn cho cæ ®«ng míi. Do ®ã c«ng ty sÏ kh«ng bÞ rót vèn mµ vÉn gi÷ ®îc tÝch luü liªn tôc trong qóa tr×nh kinh doanh. Trong h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, ngêi ®Çu t lín cã thÓ mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ë nhiÒu c«ng ty kh¸c nhau,nhiÒu ngµnh kh¸c nhau do ®ã sù rñi ro vµ m¹o hiÓm cña ®Çu t ®îc ph©n t¸n vµo nhiÒu ngµnh,nhiÒu lÜnh vùc,lµm gi¶m bít tæn thÊt cho ngêi ®Çu t h¬n lµ tËp trung vµo mét c«ng ty khi c«ng ty ®ã bÞ ph¸ s¶n.Thùc ra rñi ro,sù m¹o hiÓm vµ lîi Ých x· héi lµ hai ®¹i lîng cã quan hÖ víi nhau:møc ®é rñi ro,m¹o hiÓm Ýt th× th«ng thêng lîi Ých cña ngêi ®Çu t 9 còng thÊp.ChÝnh c¬ chÕ ph©n bè rñi ro nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ngêi cã vèn m¹nh d¹n ®Çu t,lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ cã xu híng æn ®Þnh h¬n . ViÖc ra ®êi c¸c c«ng ty víi viÖc ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n cïng víi viÖc chuyÓn nhîng,mua b¸n chøng kho¸n ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n-tr¸i tim cña thÞ trêng vèn. ý nghÜa c¨n b¶n cña viÖc ra ®êi thÞ trêng chøng kho¸n lµ ë chç:®ã lµ n¬i c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ t×m kiÕm ®îc c¸c nguån tµi trî cho ho¹t ®éng ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh;lµ n¬i khai th«ng c¸c nguån tiÕt kiÖm cña nh÷ng ngêi tÝch luü ®Õn c¸c nhµ ®Çu t;lµ c¬ chÕ ph©n bæ c¸c nguån vèn ®Çu t phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ lµ c¬ së quan träng ®Ó nhµ níc th«ng qua ®ã sö dông c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ can thiÖp vµo ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nh»m ®¹t nh÷ng môc tiªu lùa chän.ThiÕu thÞ trêng chøng kho¸n sÏ kh«ng cã mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn.Song sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan mµ lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn chung vÒ kinh tÕ x· héi ,trong ®ã sù ra ®êi,ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng mét c¸ch hoµn h¶o cña c¸c c«ng ty cæ phÇn gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. C«ng ty cæ phÇn b¶o ®¶m sù tham gia ®«ng ®¶o cña c«ng chóng,l¹i cã c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý chÆt chÏ,ph©n ®Þnh râ rµng gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng tham gia qu¶n lý c«ng ty mét c¸ch thùc sù,sö dông ®îc nh÷ng gi¸m ®èc tµi n¨ng (gi¸m ®èc thùc sù lµ mét nghÒ chø kh«ng ph¶i lµ mét quan chøc) ®¶m b¶o ®îc quyÒn lîi,lîi Ých vµ tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u,®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi,thùc hiÖn nguyªn t¾c “ai giái nghÒ g× lµm nghÒ ®ã”. Víi c«ng ty cæ phÇn,nh÷ng ngêi kh«ng th¹o kinh doanh cã thÓ yªn t©m lµm viÖc chuyªn m«n cña m×nh v× ®ång vèn cña hä dï Ýt dï nhiÒu vÉn cã kh¶ n¨ng sinh lêi do ®· ®îc c¸c nhµ kinh doanh chuyªn nghiÖp sö dông.Nh vËy c«ng ty cæ phÇn ®· lo¹i trõ ®îc t×nh tr¹ng bÊt hîp lý hiÖn nay lµ trong khi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh cã kh¶ n¨ng sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cao,®em l¹i lîi Ých cho c¶ ngêi cã vèn,ngêi sö dông vèn vµ x· héi l¹i kh«ng ®ñ vèn ®Ó ho¹t ®éng,th× c¸c tÇng líp nh©n d©n lµm viÖc ë c¸c lÜnh vùc kh¸c,mçi ngêi cã chót Ýt vèn l¹i ph¶i loay hoay ®¸nh vËt víi thÞ trêng ®Ó kiÕm tõng ®ång lîi nhuËn Ýt ái,c«ng viÖc chuyªn m«n cña m×nh vèn lµ nghÒ chÝnh,cã nhiÒu n¨ng lùc l¹i kh«ng ®îc ®Çu t thÝch ®¸ng vÒ t©m søc.Ch¾c ch¾n r»ng,cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng,sù ra ®êi cña c¸c c«ng ty cæ phÇn sÏ dÇn dÇn lo¹i bá t×nh tr¹ng “c¶ níc ®i bu«n”, “nhµ nhµ ®æ ra mÆt ®êng”,c¬ quan,c«ng së ®ôc têng,ph¸ rµo lËp ki-èt ®Ó bu«n b¸n lÆt vÆt.T×nh tr¹ng ®ã kh«ng nh÷ng g©y nªn lén xén trong nÒn kinh tÕ,mµ cßn lµm cho mét nguån vèn lín bÞ sö dông l·ng phÝ vµ tÖ h¹i h¬n lµ lµm rèi lo¹n hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi v× mäi ngêi kh«ng ®îc ®Æt ë vÞ trÝ thÝch hîp cña m×nh ®Ó cã thÓ ph¸t huy hÕt tµi n¨ng s¸ng t¹o vèn cã.Cã thÓ nãi víi nh÷ng u thÕ ®îc mang l¹i tõ viÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn th× viÖc më réng 10 vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ty cæ phÇn ë níc ta lµ mét sù tÊt yÕu vµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó nh©n réng m« h×nh nµy lµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. 2 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc,néi dung vµ ý nghÜa thùc tiÔn. 2.1 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc,thùc chÊt vµ nh÷ng môc tiªu cÇn v¬n tíi. Trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë níc ta,®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ níc cã mét ý nghÜa quyÕt ®Þnh.Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m tæ chøc l¹i vµ ®æi míi doanh nghiÖp nhµ níc lµ cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc mµ nhµ níc kh«ng cÇn ®Çu t 100% vèn.Thùc hiÖn chñ tr¬ng ®ã ngµy 8/6/1992 chñ tÞch héi ®ång bé trëng nay lµ thñ tíng chÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh 202/H§BT “vÒ viÖc tiÕp tôc lµm thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn”.Tuy nhiªn,t×nh h×nh triÓn khai rÊt chËm,c¸n bé c«ng nh©n c¸c doanh nghiÖp cha thùc sù hëng øng.Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ do nhËn thøc vÒ b¶n chÊt,môc tiªu vµ ph¬ng ph¸p cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc cßn kh¸c nhau nªn sinh ra ph©n v©n,chÇn chõ,do dù.VËy thùc chÊt cña viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc nh thÕ nµo? VÒ vÊn ®Ò nµy,hiÖn nay cã hai lo¹i ý kiÕn kh¸c nhau.ý kiÕn thø nhÊt cho r»ng thùc chÊt cæ phÇn ho¸ lµ t nh©n ho¸,lo¹i thø hai th× cho ®ã lµ qu¸ tr×nh x· héi ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. VÒ lo¹i ý kiÕn thø nhÊt:nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc xuÊt ph¸t tõ ®êng lèi kinh tÕ vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña mçi níc trong tõng thêi kú kh¸c nhau nhng nguyªn nh©n thêng lµ: Do thay ®æi chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi (nh c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ©u vµ Liªn X« cò) dÉn ®Õn sù thay ®æi chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt-tõ c«ng h÷u chuyÓn sang t h÷u-v× thÕ thùc chÊt viÖc cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét bé phËn cña chñ ch¬ng t nh©n ho¸ nÒn kinh tÕ Do khñng ho¶ng,l¹m ph¸t,ng©n s¸ch th©m hôt ph¶i cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp ®Ó thu håi vèn cho nhµ níc,gi¶m phÇn nµo g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ. Do khã qu¶n lÝ bëi doanh nghiÖp nhµ níc lµ së h÷u c«ng céng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp. §Ó thu hót vèn ®Çu t,tranh thñ c«ng nghÖ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lÝ tiªn tiÕn tõ c¸c nguån trong vµ ngoµi níc nh»m x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸,t¨ng søc c¹nh tranh vµ më réng thÞ trêng. ChÝnh v× thùc tiÔn ®ã mµ c¸c häc gi¶ níc ngoµi khi xem xÐt vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu ®Æt nã trong mét qu¸ tr×nh réng lín h¬nqu¸ tr×nh t nh©n ho¸.Cã hai c¸ch hiÓu t nh©n ho¸ theo nghÜa réng vµ t nh©n ho¸ theo nghÜa hÑp.Liªn hîp quèc cã ®a ra ®Þnh nghÜa vÒ t nh©n ho¸ : “t nh©n ho¸ lµ sù biÕn ®æi t¬ng quan gi÷a nhµ níc vµ thÞ trêng”. Theo c¸ch hiÓu nµy th× toµn bé nh÷ng chÝnh s¸ch,luËt lÖ,thÓ chÕ nh»m khuyÕn khÝch më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t nh©n hay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 11 ngoµi quèc doanh,gi¶m bít sù can thiÖp cña nhµ níc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së vµ dµnh cho thÞ trêng mét vai trß ®iÒu tiÕt ®¸ng kÓ.Cßn t nh©n ho¸ theo nghÜa hÑp dïng ®Ó chØ qu¸ tr×nh gi¶m bít quyÒn së hòu cña nhµ níc hoÆc sù kiÓm so¸t cña ChÝnh Phñ ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp.ViÖc ®ã cã thÓ th«ng qua nhiÒu biÖn ph¸p vµ ph¬ng thøc kh¸c nhau nhng chñ yÕu vÉn lµ cæ phÇn ho¸. ë níc ta chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ mét sè doanh ngiÖp nhµ níc l¹i xuÊt ph¸t tõ ®êng lèi kinh tÕ vµ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay:”X©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa”.Chóng ta ®ang bè trÝ l¹i c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lÝ cho phï hîp víi ®êng lèi Êy,®©y lµ sù chuyÓn híng chiÕn lîc kinh tÕ x· héi cña níc ta vµ ®ã còng lµ ®Æc ®iÓm lín nhÊt chi phèi,quyÕt ®Þnh néi dung vµ ph¬ng thøc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.V× vËy cÇn nhËn thøc r»ng:thùc chÊt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta (kh¸c h¼n víi cæ phÇn ho¸ mµ c¸c níc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh) lµ nh»m c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ níc cho hîp lÝ vµ hiÖu qu¶ cßn viÖc chuyÓn ®æi së h÷u cña nhµ níc thµnh së h÷u cña c¸c cæ ®«ng trong c¸c c«ng ty cæ phÇn chØ lµ mét trong nh÷ng ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých Êy. §iÒu quan träng lµ do cha ph©n biÖt râ rµng gi÷a môc ®Ých cña cæ phÇn ho¸ vµ ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t môc ®Ých Êy nªn nhiÒu ngêi vÉn cån ph©n v©n v× cho r»ng chuyÓn doanh nghiÖp nhf níc thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ thu hÑp chÕ ®é c«ng h÷u,thu hÑp quèc doanh,lµm suy yÕu chñ nghÜa x· héi.§Ó thùc hiÖn chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,chóng ta t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn khuyÕn khÝch t nh©n mua cæ phiÕu nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa coi kinh tÕ t nh©n lµ môc ®Ých cña c«ng nghiÖp ho¸. VÒ lo¹i ý kiÕn thø hai:Chóng ta vÉn hiÓu x· héi ho¸ t liÖu s¶n xuÊt thùc chÊt lµ c«ng h÷u ho¸ t liÖu s¶n xuÊt díi hai h×nh thøc së h÷u t nh©n vµ së h÷u tËp thÓ cßn cæ phÇn ho¸ (nh ®· nãi ë trªn) lµ viÖc chuyÓn tõ mét chñ së h÷u sang nhiÒu chñ cïng së h÷u nhng kh«ng ph¶i lµ x· héi ho¸ t liÖu s¶n xuÊt bëi v×: Trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (së h÷u toµn d©n) vµ c¸c hîp t¸c x·(së h÷u tËp thÓ),kÕt qu¶ thu ®îc sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh(sau khi ®· trõ ®i phÇn chi phÝ,thuÕ vµ tÝch luü) ®îc ph©n phèi theo lao ®éng. Cßn c¸c c«ng ty cæ phÇn (®ã lµ së h÷u hçn hîp) mçi ngêi chñ dùa vµo cæ phÇn nhiÒu Ýt cña m×nh ®Ó ¨n chia hëng lîi vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc nh÷ng rñi ro (do ho¹t ®éng cña c«ng ty ®a l¹i) trong ph¹m vi cæ phÇn mµ hä ®ãng gãp,ë ®©y tån t¹i chÕ ®é ph¬ng ph¸p lîi nhuËn theo lîng vèn gãp. Trong c«ng ty cæ phÇn,h×nh thµnh së h÷u hçn hîp nghÜa lµ ®ång sì h÷u chø kh«ng xuÊt hiÖn kh¸i niÖm së h÷u tËp thÓ,cßn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc chØ cã nhµ níc lµ chñ së h÷u duy nhÊt (h×nh thøc x· héi ho¸ cao nhÊt) nhng khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ th× thùc chÊt lµ nhµ níc nhêng l¹i toµn bé hoÆc mét phÇn quyÒn sì h÷u cña m×nh cho nhiÒu ngêi bá vèn cïng sì h÷u.Tõ sù ph©n 12 tÝch trªn cã thÓ cho r»ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc vµ x· héi ho¸ doanh nghiÖp nhµ níclµ hai ph¹m trï kh«ng thÓ ®ång nhÊt. Theo “®Ò ¸n chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn” ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 202-CT nãi trªn th× cæ phÇn ho¸ ph¶i ®¹t ba môc tiªu: ChuyÓn mét phÇn së h÷u sang së h÷u hçn hîp-thùc chÊt lµ chuyÓn h×nh th¸i kinh doanh mét chñ víi së h÷u nhµ níc toµn phÇn trong doanh nghiÖp thµnh h×nh th¸i kinh doanh c«ng ty cæ phÇn ho¸:nhµ níc,t nh©n hoÆc c«ng ty cæ phÇn t nh©n. Môc tiªu nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu,®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¶i tån t¹i c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau.Nã còng xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é kh«ng quèc doanh ho¸ trµn lan mµ chØ duy tr× c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (100% vèn) trªn c¸c lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ.Khi chuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc sang c«ng ty cæ phÇn vµ xo¸ bá cÊp chñ qu¶n díi mäi h×nh thøc,viÖc x¸c lËp quyÒn tù chñ kinh doanh,t¸ch quyÒn qu¶n lÝ nhµ níc vµ quyÒn qu¶n lÝ kinh doanh lµ ®¬ng nhiªn thùc hiÖn ®îc.Vµ còng chÝnh ®iÒu nµy mang l¹i mét kh¶ n¨ng míi cho viÖc x¸c lËp bé m¸y qu¶n lÝ vµ bæ nhiÖm ngêi vµo c¸c chøc vô qu¶n lÝ kinh doanh.Nhê vËy mµ n©ng cao hiÖu qña s¶n suÊt kinh doanh cña c«ng ty. Môc tiªu thø hai lµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng c¶i tiÕn c«ng nghÖ phôc vô cho quyÕt t©m n©ng cao uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Sù thay ®æi c¬ cÊu së h÷u trong cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®ång nghÜa víi viÖc thu hót c¸c nguån vèn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi vµo doanh nghiÖp.§©y lµ môc tiªu cÇn thiÕt tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn ë níc ta cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ c¶n trá bëi v× trªn thùc tÕ c¸c nhµ ®Çu t chØ bá vèn cæ phÇn cho sù lùa chän cña hä ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶.Do vËy ®Ó thu hót vèn chóng ta ph¶i lùa chän mét c¸ch kü lìng c¸c doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh tõng bíc ®i cô thÓ trong giai ®o¹n lµm thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸. Môc tiªu thø ba:t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng thùc sù lµm chñ doanh nghiÖp.ViÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· t¸ch biÖt râ rµng quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông t liÖu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp,quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh,hµnh vi cña chÝnh quyÒn vµ hµnh vi cña doanh nghiÖp ®îc hîp lý ho¸ mét c¸ch râ nÐt.Sù can thiÖp cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp sÏ gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt.Th«ng qua viÖc mua cæ phÇn, ngêi lao ®éng míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c quyÒn lµm chñ ®Ých thùc cña m×nh.Víi t c¸ch lµ cæ ®«ng hä tham gia cïng c¸c cæ ®«ng kh¸c quyÕt ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn c«ng ty,tham gia qu¶n lý,ph©n chia lîi nhuËn,s¸t nhËp,gi¶i thÓ c«ng ty,lùa chän héi ®ång qu¶n trÞ... 13 2.2 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc,gi¶i ph¸p chiÕn lîc ®Ó ®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ níc.Con ®êng liªn kÕt,héi nhËp vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. Doanh nghiÖp nhµ níc ®· cã mét thêi vµng son,v× lµ h×nh thøc cao nhÊt cña së h÷u c«ng céng,c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nh hîp t¸c x· cÊp cao,cÊp thÊp,tËp ®oµn s¶n xuÊt,donh nghiÖp t nh©n,c¸ thÓ ®Òu ®îc coi lµ h×nh thøc së h÷u t¹m thêi trong thêi kú qu¸ ®é vµ sÏ chuyÓn dÇn lªn doanh nghiÖp nhµ níc.Thêi cùc thÞnh cña doanh nghiÖp nhµ níc ViÖt Nam cã kho¶ng 12000 doanh nghiÖp nhng ë thêi ®iÓm nµy chØ cßn kho¶ng 40005000 doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng sÏ cßn gi¶m n÷a.MÆc dï vËy doanh nghiÖp nhµ níc vÉn lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña kinh tÕ quèc gia,sè doanh nghiÖp t nh©n tuy nhiÒu nhng vèn chØ b»ng 10% doanh nghiÖp nhµ níc vµ hÇu hÕt ®Òu ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô;chØ cã doanh nghiÖp nhµ níc lµ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp;sè doanh nghiÖp t nh©n s¶n xuÊt c«ng nghiÖp rÊt Ýt vµ quy m« nhá.Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng doanh nghiÖp nhµ níc vÉn lµ x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ níc ta.BÊt cø mét chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ nµo còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ viÖc t¨ng cêng ho¹t ®éng doanh nghiÖp nhµ níc,nÕu kh«ng cßn doanh nghiÖp nhµ níc kinh tÕ ViÖt Nam sÏ cã kh¶ n¨ng sa sót nh Liªn X« vµ c¸c níc XHCN §«ng ¢u nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 (c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc t nh©n ho¸ vµ b·i bá hµng lo¹t ®a ®Õn sù tª liÖt kinh tÕ cña c¸c níc nµy mµ ®Õn h«m nay còng cha gîng dËy næi.Tr¸i l¹i,Trung Quèc vµ ViÖt Nam vÉn gi÷ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc th× kÕt qu¶ t¨ng trëng kinh tÕ thêng ë trong kho¶ng 5 ®Õn 9% mçi n¨m,®øng hµng ®Çu c¸c níc cã nhÞp ®é t¨ng trëng cao trªn thÕ giíi. Doanh nghiÖp nhµ níc lµ c«ng cô chÝnh ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ,thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vµ chèng ®×nh ®èn kinh tÕ, cæ phÇn ho¸ ph¶i nh»m vµo viÖc t¨ng cêng hiÖu n¨ng kinh tÕ cña doanh nghiÖp nhµ níc.Së dÜ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn,doanh nghiÖp nhµ níc lµ “n¾m ®Êm ph¸t triÓn,c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®Ó nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nhanh,chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch ho¸;chÝnh s¸ch chèng ®×nh ®èn kinh tÕ lµ v× chØ cã c¸c doanh nghiÖp nhµ níc míi cã c¸c ®iÒu kiÖn: Doanh nghiÖp nhµ níc rÊt dÔ thµnh lËp,chØ cÇn mét quyÕt ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp nhµ níc,cö héi ®ång qu¶n trÞ vµ cÊp vèn ng©n s¸ch lµ doanh nghiÖp ®· ®ñ ®iÒu kiÖn vµ ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng.Vèn ho¹t ®éng cã thÓ lªn tíi hµng chôc,hµng tr¨m tû ®ång.Ban qu¶n lý doanh nghiÖp,tuyÓn trong c¸c c¸n bé nhµ níc nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng nhÊt. Vèn cã thÓ t¨ng rÊt nhanh vµ dÔ qua viÖc vay tiÒn ng©n hµng víi l·i suÊt u tiªn hoÆc nhê c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ;c¸c chÝnh phñ b¹n tµi trî.Cã thÓ nãi søc m¹nh vÒ tµi chÝnh,kü thuËt cña doanh nghiÖp nhµ níc lµ v« cïng to lín.NÕu kh«ng cã doanh nghiÖp nhµ níc th× ch¾c ch¾n kh«ng cã thuû ®iÖn Hoµ B×nh,TrÞ An;®êng s¾t Nam B¾c;®êng d©y 500kv B¾c Nam;hµng kh«ng ViÖt Nam...vµ kh«ng cã c¶ h¬n 200000 hecta cao su ®ang thu ho¹ch hiÖn nay. Doanh nghiÖp nhµ níc lµ c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸,chèng ®×nh ®èn kinh tÕ cña nhµ níc.MÊy n¨m gÇn ®©y,nhµ níc ®· lµm ®îc mét sè c«ng viÖc rÊt thµnh 14 c«ng,vÝ dô:®µo kªnh tho¸t lò ra vÞnh Th¸i Lan,b¶o ®¶m møc sèng cña nh©n d©n b»ng c¸ch ®Æt ra møc gi¸ sµn ®èi víi mét sè mÆt hµng n«ng phÈm nh lóa g¹o,b«ng v¶i...lËp trªn 40 nhµ m¸y ®êng...Lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu trªn?TÊt nhiªn lµ ph¶i th«ng qua ng©n hµng nhµ níc;c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ng©n s¸ch nhµ níc cÊp vèn cho mét sè doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó thùc hiÖn.Nhng ng©n s¸ch nhµ níc kh«ng thÓ bao qu¸t toµn bé nÒn kinh tÕ trong cïng mét thêi ®iÓm trong khi vÉn tån t¹i nh÷ng luång vèn to lín trong d©n kh«ng ®îc sö dông. Nçi lo cña §¶ng vµ nhµ níc lµ doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng rÊt kÐm hiÖu qu¶ vÒ mÆt tµi chÝnh.Theo c¸c sè liÖu thèng kª ®îc c«ng bè th× chØ cã kho¶ng 20% doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng cã l·i;trªn 30% thua lç vµ phÇn cßn l¹i kh«ng lîi nhuËn.Trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi cã kho¶ng 970 doanh nghiÖp nhµ níc,riªng Hµ Néi qu¶n lý 399 doanh nghiÖp chØ 8 ®Õn 10 doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i,nép ng©n s¸ch cao cßn l¹i ho¹t ®éng cÇm chõng do thiÕu vèn,kh«ng cã thÞ trêng tiªu thô hoÆc r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n.Doanh nghiÖp nhµ níc trë thµnh g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch quèc gia.ChØ nh×n trªn mét ®Þa bµn còng ®· thÊy viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ trªn c¬ së s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ níc lµ ®iÒu ph¶i lµm 3.Thµnh c«ng vµ nhòng tån t¹i cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam trong thêi gian qua. 3.1.Nh÷ng thµnh tùu: Trong thêi gian qua viªc xuÊt hiÖn cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ®· t¹o ra sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ph¬ng thøc qu¶n lÝ,n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xu©t kinh doanh trong tõng doanh nghiÖp còng nh toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.H¬n thÕ n÷a m« h×nh nµy cßn thu hót ®îc nguån vèn kinh doanh cña c¸c tæ chøc,c¸ nh©n trong vµ ngoµi nuíc ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp.T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao vai trß lµm chñ thùc sù cña ngêi cã cæ phÇn,thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c«ng ty. Ngoµi ra,mét vÊn ®Ò ®îc coi lµ hãc bóa nhÊt trong viÖc c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ níc-vÊn ®Ò thÊt nghiÖp-còng ®· ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch tho¶ ®¸ng.C¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng nh÷ng kh«ng sa th¶i c«ng nh©n khi cæ phÇn ho¸ ngîc l¹i,trªn thùc tÕ cßn tuyÓn thªm nhiÒu lao ®éng míi v× hiÖu qu¶ kinh tÕ t¨ng lªn,thÞ trêng më réng... VÒ phÝa nhµ níc,c¸i lîi võa mang tÝnh chiÕn lîc l¹i võa cô thÓ: ng©n s¸ch nhµ níc bít ®îc c¸c kho¶n chi bao cÊp,sè thu ng©n s¸ch nhµ níc t¨ng do doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n.MÆt kh¸c,th«ng qua c¬ chÕ ho¹t ®éng cña m« h×nh c«ng ty cæ phÇn,nhµ níc t¹o ra ®îc mét c¸ch qu¶n lý míi cã tÝnh tËp thÓ vµ hiÖu qu¶ cao.Th«ng qua héi ®ång qu¶n trÞ,tõ nay ngêi lao ®éng còng ®îc tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh cu¶ doanh nghiÖp. 15 Theo c¸c sè liÖu thèng kª ®îc c«ng bè,®Õn hÕt th¸ng 10/1999 ®· cæ phÇn ho¸ ®îc 240 doanh nghiÖp.Trong sè 50 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn ho¸ trªn mét n¨m,c¸c chØ tiªu kinh tÕ biÕn chuyÓn nh sau: *Doanh thu t¨ng gÊp 2 lÇn so víi tríc khi ®îc cæ phÇn ho¸ nh c«ng ty cæ phÇn b«ng B¹ch TuyÕt,c«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh,thøc ¨n gia sóc... *Nép ng©n s¸ch t¨ng b×nh qu©n tõ 2 ®Õn 2,5 lÇn. *Thu nhËp cña ngêi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 50%.Cã nh÷ng c«ng ty cæ phÇn t¨ng rÊt lín nh c«ng ty Ong mËt tõ 0,5 triÖu lªn 1,2 triÖu trªn mét ngêi trªn mét th¸ng. *Lao déng sö dông t¨ng thªm 30%,kh«ng cã doanh nghiÖp nµo ph¶i ®a ngêi lao ®éng ra ngoµi doanh nghiÖp (trõ nh÷ng ngêi tù ý muèn chÊm døt hîp ®ång lao ®éng). *Lîi nhuËn t¨ng tõ 2 ®Õn 3 lÇn ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ trong thêi gian trªn mét n¨m ho¹t ®éng. *Tèc ®é t¨ng vèn,bao gåm c¶ phÇn vèn tù tÝch luü tõ lîi nhuËn vµ thu hót thªm tõ bªn ngoµi: 2 lÇn,cã nh÷ng c«ng ty t¨ng ®Õn 5 lÇn nh c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn xuÊt khÈu Long An. *Møc cæ tøc tÝnh trªn vèn ®¹t b×nh qu©n tõ 1 ®Õn 2% th¸ng (cao h¬n l·i suÊt ký th¸c tiÕt kiÖm ng©n hµng). 3.2.H¹n chÕ: C«ng ty cæ phÇn tuy cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhng kh«ng cã nghÜa lµ nã kh«ng cã nh÷ng h¹n chÕ, ch¼ng h¹n:C«ng ty cæ phÇn víi chÕ ®é tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®· ®em l¹i nh÷ng thuËn lîi cho c«ng ty,nhng l¹i chuyÓn bít rñi ro vÒ phÝa c¸c chñ nî.C«ng ty cæ phÇn gåm ®«ng ®¶o c¸c cæ ®«ng tham gia,nhng trong ®ã ®a sè c¸c cæ ®«ng l¹i kh«ng biÕt nhau vµ nhiÒu ngêi trong hä kh«ng am hiÓu kinh doanh;sù tham gia gãp vèn vµo c«ng ty cã sù kh¸c nhau,do ®ã møc ®é ¶nh hëng cña c¸c cæ ®«ng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty kh«ng gièng nhau.§iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn viÖc lîi dông vµ l¹m dông hoÆc n¶y sinh tranh chÊp vµ ph©n ho¸ lîi Ých gi÷a c¸c cæ ®«ng hay c¸c nhãm cæ ®«ng kh¸c nhau.C«ng ty cæ phÇn mÆc dï cã c¬ cÊu tæ chøc t¬ng ®èi chÆt chÏ,nhng viÖc ph©n c«ng vÒ quyÒn lîi vµ chøc n¨ng cña tõng bé phËn cho ho¹t ®éng cña c«ng ty cã hiÖu qu¶ l¹i rÊt phøc t¹p.C«ng ty cæ phÇn lµ tæ chøc cã tÝnh d©n chñ cao trong kinh tÕ nhng nã phô thuéc ®¸ng kÓ vµo tû lÖ gãp vèn,khiÕn cho nhiÒu mÆt cßn bÞ h¹n chÕ,nhÊt lµ viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng cã Ýt cæ phÇn.TÝnh c«ng khai cña c«ng ty cæ phÇn lµ mét u ®iÓm ®èi víi nhµ níc vµ x· héi,nhng nã l¹i lµ mét h¹n chÕ ®èi víi nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ vèn cã ®Æc tÝnh “kÝn ®¸o”. Nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng ty cæ phÇn kh«ng ph¶i lµ kh«ng ®¸ng kÓ,tuy nhiªn kh«ng ph¶i lµ v« ph¬ng kh¾c phôc.ViÖc gi¶m bít nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng ty cæ phÇn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh sù hoµn h¶o cña ph¸p luËt,tÝnh 16 hiÖu qu¶ còng nh niÒm tin cña ph¸p luËt,tr×nh ®é ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ,tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña d©n trÝ,vµ cã mét bé m¸y nhµ níc cã kû c¬ng phÐp t¾c.Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ngîc l¹i,c«ng ty cæ phÇn dÔ trë thµnh mét m¾t xÝch trong hÖ thèng lµm ¨n kh«ng l¬ng thiÖn, g©y thiÖt h¹i cho c¸c cæ ®«ng còng nh cho c¶ x· héi. Tõ mét c¸ch nh×n nh vËy,chóng ta thÊy r»ng,kh«ng cã mét lý do g× ®Ó c¶n trë sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay.Nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ råi ®©y chóng ta cho c¸c c«ng ty cæ phÇn ra ®êi mét c¸ch µo ¹t theo kiÓu phong trµo.Thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng,nã cÇn ph¶i cã bíc ®i thËn träng vµ liªn tôc,phï hîp víi sù ph¸t triÓn tù nhiªn cña ®êi sèng kinh tÕ nh nã cÇn ph¶i cã. 4.Nguyªn nh©n nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. Thêi gian gÇn ®©y tèc ®é cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc diÔn ra cã nhanh so víi tríc.TÝnh riªng 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®· cæ phÇn ho¸ ®îc 98 doanh nghiÖp trong khi h¬n 7 n¨m tríc (tõ th¸ng 5 /1990) ®Õn hÕt n¨m 1998 chØ cæ phÇn ho¸ ®îc 108 doanh nghiÖp.Cã thÓ nãi ®©y lµ sù tiÕn bé vît bËc vÒ cæ phÇn ho¸.Tuy nhiªn so víi chØ tiªu mµ chÝnh phñ ®Ò ra cho n¨m 1999 lµ 400 doanh nghiÖp th× míi chØ ®¹t 24,5%.Nh vËy tèc ®é cæ phÇn ho¸ vÉn cßn rÊt chËm.V× sao vËy? 4.1.VÒ phÝa kh¸ch quan: Chóng ta tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®ang thùc hiÖn nh÷ng bíc qu¸ ®é tõ s¶n xuÊt nhá sang s¶n xuÊt lín,tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng.Trong bèi c¶nh ®ã,c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cÇn thiÕt cho viÖc triÓn khai cæ phÇn hãa cßn nhiÒu bÊt cËp ®ã lµ tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cha thËt chÝn muåi,ph©n c«ng lao ®éng x· héi ë tr×nh ®é thÊp n¨ng suÊt,chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cao. H¬n thÕ n÷a,nÒn kinh tÕ thÞ trêng míi h×nh thµnh,cha thÓ hiÖn ®îc nh÷ng u thÕ vèn cã cña nã ®Ó cã thÓ mang l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ x· héi cho sù h×nh thµnh cña h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn.MÆt kh¸c,do xuÊt ph¸t tõ nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i nhiÒu n¨m vËn hµnh trong c¬ chÕ cò nªn tr×nh ®é kiÕn thøc vµ yÕu tè t©m lý cña ta cßn bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ cha thÝch øng ®îc víi c¬ chÕ míi.Nh÷ng h¹n chÕ nµy lµ lùc c¶n kh«ng nhá ®èi víi tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸. 4.2.VÒ phÝa chñ quan: Trong ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nh trªn,®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®ßi hái ph¶i ph¸t huy cao ®é vai trß cña nh©n tè chñ quan song trong thêi gian qua nh©n tè nµy còng cã nhiÒu víng m¾c. 17 Thø nhÊt cha lµm tèt viÖc thÊu suèt quan ®iÓm chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc cña §¶ng vµ ChÝnh Phñ.Cho ®Õn nay vÉn cßn c¸c cÊp,ngµnh,®Þa ph¬ng cha hëng øng tÝch cùc chñ tr¬ng cæ phÇn ho¸ v× cho r»ng cæ phÇn ho¸ ch¼ng kh¸c g× t nh©n ho¸ nã sÏ lµm chÖch ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa,lµm suy yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc.tõ ®ã hä do dù chÇn chõ ,chê ®îi nghe ngãng,thiÕu chñ ®éng.Mét sè c¸n bé tØnh,thµnh phè xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lîi Ých côc bé,muèn cã trong tay mét sè doanh nghiÖp ®Ó”chi phèi” nªn còng kh«ng muèn cæ phÇn ho¸.Hä sî mÊt chøc quyÒn bæng léc l¹i ph¶i nhËn tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ h¬n.ViÖn lÝ do s¾p xÕp, cñng cè tæ chøc l¹i doanh nghiÖp ®Ó tr× ho·n c«ng viÖc nµy. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc phèi hîp gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn kh«ng ®ång bé,thiÕu thèng nhÊt lµm cho cæ phÇn ho¸ bÞ chËm chÔ ngay tõ kh©u x©y dùng ph¬ng ¸n tõ c¬ së. Thø hai,viÖc ®iÒu hµnh triÓn khai cæ phÇn ho¸ cßn chËm vµ lóng tóng. §iÒu nµy tríc hÕt thÓ hiÖn ë mét sè néi dung trong c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o,tæ chøc triÓn khai cha râ rµng vµ thiÕu tÝnh hÖ thèng.Ch¼ng h¹n:cæ phÇn ho¸ lµ tù nguyÖn hay b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc?Gi¸ trÞ ®Êt ®ai cã tÝnh vµo gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ hay kh«ng?Tr¸ch nhiÖm cña c¸c bé ngµnh ,®Þa ph¬ng trong chiÓn khai cæ phÇn ho¸ nh thÕ nµo?Sù chËm chÔ vµ lóng tóng trong triÓn khai cæ phÇn ho¸ cßn thÓ hiÖn ë chç cho ®Õn nay ChÝnh Phñ vÉn cha cã ch¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ tæng thÓ mang tÇm vÜ m« cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc x¸c ®Þnh tiÕn ®é cæ phÇn ho¸:cha cã mét ®¹o luËt hay ph¸p lÖnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµm c¬ së ph¸p lÝ cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn,®a sè c¸n bé ®Òu lµ kiªm nhiÖm vµ cha ®îc ®µo t¹o mét c¸ch cã hÖ thèng.ViÖc gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc ph¸p lÝ cã liªn quan ®Õn nhµ xëng,®Êt ®ai,x¸c ®Þnh vèn,nî cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cßn nhiÒu phiÒn phøc vµ víng m¾c.Thªm vµo ®ã,viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ cßn nhiÒu kh©u rêm rµ,kh«ng th«ng tho¸ng võa g©y chi phÝ tèn kÐm võa lµm mÊt thêi gian. Thø ba:chÕ ®é chÝnh s¸ch trong c¸c doanh nghiÖp chËm ®îc ban hµnh söa ®æi vµ cha ®ñ søc hÊp dÉn.Theo nghÞ quyÕt sè 44/1998/ND-CP,c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®îc hëng mét sè u ®·i,tuy nhiªn vÉn cha ®îc b×nh ®¼ng so víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc hëng u ®·i h¬n c¸c c«ng ty cæ phÇn vÒ møc vay,khoanh nî vµ xo¸ nî t¹i ng©n hµng.C¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc vay vèn b»ng tÝn chÊp nhµ níc cßn c¸c c«ng ty cæ phÇn ph¶i thÕ chÊp míi ®îc vay... Thùc tÕ nµy ®· nÝu kÐo c¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng khuyÕn khÝch hä hëng øng cæ phÇn ho¸.KhÝa c¹nh kh¸c quan träng h¬n lµ ngêi lao ®éng rÊt lo sî bÞ mÊt viÖc lµm khi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.Hä ®· quen víi chÕ ®é bao cÊp,chÕ ®é biªn chÕ suèt ®êi.Søc ú nµy lµm cho hä ng¹i cæ phÇn ho¸ Tãm l¹i,cæ phÇn ho¸ ®Õn nay vÉn chËm chÔ la do t¸c ®éng cña c¶ nghuyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan,v× vËy ®Ó thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ë níc ta §¶ng,Nhµ níc vµ 18 ChÝnh Phñ cÇn ®a ra nh÷ng ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p phï hîp nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ ®· nªu trªn. 19 Ch¬ng 3. Ph¬ng híng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. 1.Phíng híng tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn th«ng qua cæ phÇn ho¸. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 8 ®· chñ tr¬ng “TriÓn khai tÝch cùc vµ v÷ng ch¾c viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc..” vµ “¸p dông nhiÒu h×nh thøc gãp vèn liªn doanh gi÷a nhµ níc víi c¸c nhµ kinh doanh t nh©n trong níc nh»m t¹o thÕ,t¹o lùc cho doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn t¨ng søc hîp t¸c c¹nh tranh víi bªn ngoµi.®ång thêi c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t vµ n©ng cao n¨ng lùc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi” cô thÓ: Thø nhÊt ®¸nh gi¸ ®óng vai trß cña kinh tÕ t nh©n ®ång thêi cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng khuyÕn khÝch kinh tÕ t nh©n ®Çu t ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u t¹o c¬ së kinh tÕ cho viÖc chuyÓn h×nh thøc t nh©n mét chñ sang c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu.BiÖn ph¸p nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn theo truyÒn thèng víi tèc ®é nhanh h¬n,gãp phÇn lµm cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao nhanh chãng qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn,t¹o ®iÒu kiÖn ®æi míi c«ng nghÖ,rót ng¾n kho¶ng c¸ch tôt hËu vÒ kinh tÕ hiÖn nay ë níc ta. Thø hai,n¾m v÷ng môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cña nhµ níc ®· ghi trong quyÕt ®Þnh 202-CT cña Thñ Tíng ChÝnh Phñ trong khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸.C¸c môc tiªu ®Æt ra trong ch¬ng ch×nh cæ phÇn ho¸ lµ: Trªn c¬ së tæ chøc x¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc thµnh bèn lo¹i,mµ ®æi míi c¬ cÊu së h÷u,lµm cho së h÷u nhµ níc ®îc cñng cè vµ t¨ng cêng,n¾m ®îc c¸c vÞ trÝ then chèt,träng yÕu ®Ó gi÷ vai trß chñ ®¹o-vai trß quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ Thc hiÖn ®îc tÝch tô vµ tËp trunh vèn cña nhµ níc vµo c¸c lÜnh vùc then chèt,träng yÕu mµ t nh©n hiÖn nay cha cã kh¶ n¨ng ®Çu t nhng l¹i rÊt cÇn thiÕt.Tõ ®ã mµ huy ®éng vèn ngµy cµng nhiÒu cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ cã triÓn väng. Thø ba,trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ cÇn n¾m ®îc c¸c yÕu tè thuËn lîi vµ khã kh¨n t¸c ®éng. Thø t,trong viÖc chØ ®¹o vµ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ cÇn coi träng mét sè vÊn ®Ò nh: ViÖc lùa chän doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ ph¶i c¨n cø vµo ch¬ng tr×nh tæng thÓ cña viÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc chø kh«ng chØ c¨n cø vµo ý kiÕn gi¸m ®èc vµ tËp thÓ ngêi lao ®éng 20