Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi më ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm t¹i ViÖt Nam
®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhanh chãng, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho viÖc gi¶m
thiÓu rñi ro trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng x· héi; c¶i thiÖn m«i trêng
®Çu t; gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ níc, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi. Nh©n tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn sù thµnh c«ng ®ã lµ sù xuÊt hiÖn
vµ lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ:
doanh nghiÖp Nhµ níc, c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh
nghiÖp 100% vèn níc ngoµi. Tuy nhiªn, do sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn
kinh tÕ x· héi dÉn ®Õn nhu cÇu b¶o hiÓm ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó vµ c¸c
s¶n phÈm b¶o hiÓm hiÖn cã trªn thÞ trêng vÉn cha ®¸p øng ®îc hay ®¸p øng
kh«ng hiÖu qu¶ nhu cÇu cña ngêi d©n. Ch¼ng h¹n nh nhu cÇu b¶o hiÓm cho
nh÷ng rñi ro mang tÝnh ®Æc thï nh: n«ng nghiÖp, tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh,
thiªn tai, ho¹t ®éng hµnh nghÒ y dîc, luËt s, ®¸nh b¾t c¸ xa bê,… Nguyªn nh©n
cña t×nh tr¹ng trªn lµ do tÝnh chÊt ®Æc thï cña nh÷ng rñi ro nµy mµ trªn thùc tÕ
c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm hiÖn t¹i khã ®¸p øng ®îc. §iÒu này cã
thÓ phần nào kh¾c phôc ®îc thông qua lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm t¬ng
hç, mét lo¹i h×nh b¶o hiÓm mang tÝnh chÊt t¬ng trî nhau mµ thµnh viªn võa lµ
bªn b¶o hiÓm, võa lµ bªn mua b¶o hiÓm. ViÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng b¶o hiÓm t¬ng hç ®ãng mét vai trß quan träng trong æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng b¶o
hiÓm ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã vµ
t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm trªn thÞ trêng b¶o hiÓm ViÖt Nam,
em đã chän ®Ò tµi: “Híng x©y dùng m« h×nh c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç ë
ViÖt Nam”.
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, ®Ò tµi ®îc
chia thµnh 3 ch¬ng:
Ch¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh doanh b¶o hiÓm vµ doanh
nghiÖp b¶o hiÓm t¬ng hç.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng II: Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç ë ViÖt
Nam.
Ch¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m x©y dùng thµnh c«ng m« h×nh c«ng
ty BHTH ë ViÖt Nam.
§îc sù híng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o - ThS. Nguyễn Thị LÖ HuyÒn vµ sù
gióp ®ì cña Vô B¶o hiÓm - Bé Tµi chÝnh em ®· hoµn thµnh ®Ò tµi mét c¸ch tèt
®Ñp. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n vµ mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c« vµ c¸c anh
chÞ c¸n bé cña Vô B¶o hiÓm ®Ó ®Ò tµi nµy ®ù¬c hoµn thiÖn h¬n n÷a.
Ch¬ng i
mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh doanh b¶o hiÓm
vµ b¶o hiÓm t¬ng hç
I.
tæng quan vÒ kinh doanh b¶o hiÓm
1.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh doanh b¶o hiÓm :
Trong cuéc sèng sinh ho¹t hµng ngµy còng nh trong lao ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh, mÆc dï kh«ng muèn nhng con ngêi lu«n ®øng tríc nh÷ng nguy c¬
rñi ro cã thÓ x¶y ra. Do vËy, nhu cÇu an toµn ®èi víi c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc
trong x· héi lµ vÜnh cöu. Lóc nµo con ngêi còng t×m c¸ch ®Ó b¶o vÖ chÝnh b¶n
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
th©n vµ tµi s¶n cña m×nh tríc nh÷ng bÊt h¹nh cña sè phËn vµ nh÷ng biÕn cè bÊt
ngê x¶y ra trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ngay tõ thêi cæ ®¹i ®¨ xuÊt hiÖn c¸c tæ
chøc gÇn gièng víi b¶o hiÓm, ch¼ng h¹n ngêi Ba-Bi-Lon ®· ®a ra nh÷ng quy
t¾c tæ chøc ph¬ng tiÖn vËn t¶i b»ng xe kÐo ®Ó ph©n chia c¸c thiÖt h¹i do mÊt
c¾p vµ bÞ cíp cho c¸c th¬ng gia cïng g¸nh chÞu. HoÆc vµo thÕ kû thø V tríc
c«ng nguyªn, Pª-Ri-Clex ®· tæ chøc Héi ®oµn t¬ng hç nh»m ho¹t ®éng trî
gióp cho c¸c thµnh viªn vµ gia ®×nh cña hä trong c¸c trêng hîp bÞ tö vong, èm
®au, bÖnh tËt hay ho¶ ho¹n…Sang thêi Trung cæ, c¸c quy t¾c vÒ b¶o hiÓm hµng
h¶i ®· b¾t ®Çu ®îc h×nh thµnh, song ph¶i ®Õn n¨m 1347 b¶n hîp ®ång b¶o
hiÓm ®Çu tiªn míi ®îc ký kÕt t¹i Gªnes. Vµ còng chÝnh t¹i Gªnes n¨m 1424,
c«ng ty b¶o hiÓm hµng h¶i ®Çu tiªn ®· ra ®êi, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña ngµnh
b¶o hiÓm vµ sù ra ®êi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng kinh doanh
b¶o hiÓm ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ®Õn nay nã ®· thµnh mét lÜnh vùc
kinh doanh ®Æc biÖt, phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi.
Kinh doanh b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m môc
®Ých sinh lîi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm chÊp nhËn rñi ro cña bªn mua
b¶o hiÓm, trªn c¬ së bªn mua ®èng phÝ b¶o hiÓm ®Ó doanh nghiÖp tr¶ tiÒn b¶o
hiÓm cho ngêi thô hëng hoÆc båi thêng cho bªn mua b¶o hiÓm khi cã sù kiÖn
b¶o hiÓm x¶y ra.
Môc ®Ých kinh tÕ cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ lîi nhuËn, chØ cã
thu ®îc lîi nhuËn doanh nghiÖp b¶o hiÓm míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc
trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng. Lîi nhuËn gióp doanh nghiÖp trang tr¶i cho
c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc cung cÊp vèn cho hä. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm chØ cã
thÓ thu hót ®îc nguån vèn cña c¸c nhµ ®Çu t kh¸c nÕu tû suÊt lîi nhuËn cña
doanh nghiÖp b»ng hoÆc cao h¬n lo¹i h×nh ®Çu t cña hä trªn thÞ trêng. Møc lîi
nhuËn cao cßn gióp doanh nghiÖp duy tr× ®îc nguån quü dù phßng ®ñ lín, h¹n
chÕ sù chuyÓn nhîng t¸i b¶o hiÓm vµ cã ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao møc thu nhËp
cho c¸n bé nh©n viªn. Bªn c¹nh môc tiªu chÝnh lµ lîi nhuËn, kinh doanh b¶o
hiÓm cßn ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gióp kh¸ch hµng
nhanh chãng æn ®Þnh cuéc sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh khi kh«ng may tæn
thÊt, thiÖt h¹i x¶y ra ®èi víi hä, ®ång thêi thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô ®èi víi
Nhµ níc. Doanh nghiÖp b¶o hiÓm còng gièng nh c¸c tæ chøc kh¸c trong x· héi
rÊt mong muèn t¹o dùng mét x· héi an toµn vµ æn ®Þnh gãp phÇn lµm cho x·
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
héi thÞnh vîng vµ phån vinh. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë môc ®Ých vµ nh÷ng mong
muèn gi¶m bít vµ phßng tr¸nh c¸c tæn thÊt vÒ ngêi vµ tµi s¶n cho x· héi.
Ngoµi ra, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn ®ãng gãp vµo quü do c¸c tæ chøc y tÕ
gi¸o dôc, c¸c tæ chøc x· héi kh¸c vµ h×nh thµnh c¸c ch¬ng tr×nh phóc lîi cho
c¸c c¸n bé, c«ng nh©n viªn cña b¶n th©n doanh nghiÖp.
Thùc chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o
hiÓm chÊp nhËn rñi ro mµ bªn tham gia b¶o hiÓm chuyÓn giao cho hä, ®ång
thêi chÊp nhËn tr¶ tiÒn b¶o hiÓm hoÆc båi thêng cho bªn tham gia khi cã c¸c
sù kiÖn b¶o hiÓm x¶y ra. §æi l¹i doanh nghiÖp sÏ thu ®îc phÝ b¶o hiÓm ®Ó h×nh
thµnh quü dù tr÷, båi thêng, trang tr¶i c¸c kho¶n chi kh¸c cã liªn quan vµ cã
l·i. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi rñi ro mµ bªn tham gia chuyÓn giao, doanh
nghiÖp b¶o hiÓm ®Òu cã thÓ chÊp nhËn b¶o hiÓm.
Kinh doanh b¶o hiÓm thêng g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh doanh t¸i b¶o
hiÓm. Kinh doanh t¸i b¶o hiÓm lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh»m
môc ®Ých sinh lêi, theo ®ã doanh nghiÖp b¶o hiÓm nhËn mét kho¶n phÝ b¶o
hiÓm kh¸c ®Ó cam kÕt båi thêng cho c¸c tr¸ch nhiÖm ®· nhËn b¶o hiÓm. Nh
vËy, hai lo¹i h×nh kinh doanh nµy ®Òu tån t¹i ngay trong mét doanh nghiÖp b¶o
hiÓm. Trong ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lµ chñ yÕu nhng kinh doanh
t¸i b¶o hiÓm còng nhÊt thiÕt ph¶i ®Æt ra. Ngoµi môc ®Ých sinh lêi, kinh doanh
t¸i b¶o hiÓm cßn gióp doanh nghiÖp b¶o hiÓm më réng quan hÖ víi c¸c b¹n
hµng, tranh thñ nguån vèn, häc hái kinh nghiÖm, n¾m thªm th«ng tin, hç trî
®µo t¹o c¸n bé. H¬n thÕ n÷a, ®Õn lît m×nh c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm cßn ph¶i
thùc hiÖn t¸i b¶o hiÓm ®Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh kinh doanh, tr¸nh ph¸ s¶n trong
nh÷ng trêng hîp mµ ®èi tîng tham gia cã sè tiÒn lín, ho¹t ®éng ë ®Þa bµn qu¸
xa, doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t rñi ro.
HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ c¸c níc ph¸t triÓn ngoµi sù tån t¹i cña c¸c
c«ng ty t¸i b¶o hiÓm th× h×nh thøc c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç còng t¬ng ®èi phæ
biÕn. C¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç cã gi¸ trÞ vèn gãp rÊt lín ®· vµ ®ang ®ãng
vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ æn ®Þnh thÞ trêng
b¶o hiÓm ë c¸c quèc gia nµy.
1.2. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm
1.2.1. §èi tîng kinh doanh ®a d¹ng
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Kh¸c víi b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm th¬ng m¹i cã ®èi tîng b¶o hiÓm lµ
tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ b¶o hiÓm vÒ con ngêi.
B¶o hiÓm tµi s¶n lµ b¶o hiÓm nh÷ng tµi s¶n cã thùc, tiÒn, giÊy tê cã gi¸ trÞ
®îc b»ng tiÒn vµ c¸c quyÒn tµi s¶n.
B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù lµ b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm båi thêng cña ngêi
®îc b¶o hiÓm .
B¶o hiÓm con ngêi lµ b¶o hiÓm tÝnh m¹ng, søc khoÎ, tai n¹n vµ nãi chung
lµ nh÷ng sù kiÖn cã liªn quan ®Õn tuæi thä cña con ngêi.
Mçi ®èi tîng b¶o hiÓm bao gåm rÊt nhiÒu nghiÖp vô cô thÓ. Mçi nghiÖp
vô lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh díi h×nh thøc doanh nghiÖp b¸n s¶n phÈm b¶o
hiÓm ra thÞ trêng vµ thu vÒ phÝ b¶o hiÓm. PhÝ ®ã ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së khoa
häc ®¶m b¶o thu bï chi lµm nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc vµ cã l·i cho doanh
nghiÖp.
Víi sè lín c¸c nghiÖp vô (quy luËt sè lín ph¸t huy) th× lu«n ®¶m b¶o
®¼ng thøc:
PhÝ = Chi ho¹t ®éng + Nép + L·i kinh sù ®a d¹ng
Víi
thu
kinh doanh
thuÕ
doanh
®èi tîng
b¶o hiÓm,
quy luËt sè lín trong kinh doanh b¶o hiÓm cµng ph¸t huy t¸c dông; do ®ã, môc
®Ých lîi nhuËn sÏ ®¹t ®îc.
1.2.2. B¶o hiÓm lµ ngµnh kinh doanh cã nguån vèn ph¸p ®Þnh lín
Nguån vèn doanh nghiÖp b¶o hiÓm bao gåm vèn ®iÒu lÖ, phÝ b¶o hiÓm
thu ®îc, l·i ®Çu t v.v...Trong ®ã, vèn ®iÒu lÖ ph¶i ®¶m b¶o nh møc vèn ph¸p
®Þnh do luËt quy ®Þnh (c«ng ty BHNT 140 tû VND, c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n
thä 70 tû VND). Vèn ph¸p ®Þnh lín nh vËy lµ do ®Æc thï kinh doanh b¶o hiÓm
- kinh doanh rñi ro.
1.2.3. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lu«n lu«n ph¶i cã dù phßng
nghiÖp vô b¶o hiÓm - lµ nguån vèn ®Çu t sinh lêi
Doanh nghiÖp kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i trÝch lËp dù phßng nghiÖp vô tõ
phÝ b¶o hiÓm cña tõng nghiÖp vô (hoÆc hîp ®ång b¶o hiÓm ®èi víi b¶o hiÓm
nh©n thä) ®èi víi phÇn tr¸ch nhiÖm gi÷ l¹i cña doanh nghiÖp.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Dù phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm cña b¶o hiÓm nh©n thä vµ phi nh©n thä cã
kh¸c nhau.
a) §èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä, dù phßng nghiÖp vô
bao gåm:
- Dự phòng toán học là kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña sè
tiÒn b¶o hiÓm vµ gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña phÝ b¶o hiÓm sÏ thu ®îc trong t¬ng
lai ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi sù kÞªn b¶o hiÓm x¶y ra thuéc tr¸ch nhiÖm
cña b¶o hiÓm;
- Dù phßng phÝ cha ®ược hëng ¸p dông ®èi víi c¸c hîp ®ång b¶o
hiÓm nh©n thä ng¾n h¹n (díi mét n¨m) ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm sÏ ph¸t sinh
trong thêi gian cßn hiÖu lùc cña n¨m hîp ®ång tiÕp theo;
- Dù phßng båi thêng ®îc sö dông ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi x¶y ra sù
kiÖn b¶o hiÓm nhng cha ®îc gi¶i quyÕt cho ®Õn cuèi n¨m tµi chÝnh;
- Dù phßng chia l·i ®îc sö dông ®Ó chia l·i theo tho¶ thuËn cña bªn
mua b¶o hiÓm trong hîp ®ång b¶o hiÓm ;
- Dù phßng ®¶m b¶o c©n ®èi ®îc sö dông ®Ó tr¶ tiÒn b¶o hiÓm khi
x¶y ra sù kiÖn b¶o hiÓm do ®ã cã biÕn ®éng lín vÒ tû lÖ tö vong, l·i suÊt
kü thuËt.
b) §èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä, dù phßng nghiÖp vô
b¶o hiÓm bao gåm:
- Dù phßng phÝ cha ®îc hëng dïng ®Ó båi thêng cho tr¸ch nhiÖm sÏ
ph¸t sinh trong thêi gian cßn hiÖu lùc cña hîp ®ång b¶o hiÓm trong n¨m
tiÕp theo;
- Dù phßng båi thêng cho khiÕu n¹i cha ®îc gi¶i quyÕt;
- Dù phßng båi thêng cho c¸c dao ®éng lín vÒ tæn thÊt ®Ó båi thêng
khi cã giao ®éng lín vÒ tæn thÊt hoÆc tæn thÊt lín x¶y ra mµ phÝ gi÷ l¹i
sau khi ®· trõ ®i hai lo¹i dù phßng nghiÖp vô trªn kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ tiÒn
båi thêng thuéc phÇn tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm.
C¸c dù phßng nghiÖp vô trªn lµ nguån vèn ®Ó ®Çu t sinh lêi nhÊt lµ dù
phßng nghiÖp vô b¶o hiÓm nh©n thä võa cã nguån vèn lín võa dµi h¹n.
1.2.4. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm lu«n lu«n g¾n kÕt víi hoạt
®éng ®Çu t
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ho¹t ®éng ®Çu t lµ mét bé phËn trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm.
Ho¹t ®éng ®Çu t võa gãp phÇn ph¸t triÓn quü tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn më réng
quy m« cña doanh nghiÖp; t¨ng quü phóc lîi, võa t¨ng thu nhËp cho ngêi lao
®éng; võa gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
Nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn gåm cã vèn ®iÒu lÖ, quü dù tr÷ b¾t buéc vµ tù
nguyÖn, c¸c kho¶n l·i cña nh÷ng n¨m tríc cha sö dông, vèn nhµn rçi tõ DPNV
b¶o hiÓm.
1.2.5. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh
cña ph¸p luËt vµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ cã liªn quan
C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm ph¶i tu©n thñ
quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm, c¸c quy ®inh kh¸c cña ph¸p luËt cã
liªn quan vµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia.
Tu©n thñ ph¸p luËt còng nh c¸c ®iÒu íc quèc tÕ nh»m ®¶m b¶o kinh
doanh ®óng híng, ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®¶m b¶o lîi Ých cña ngêi tham gia, doanh
nghiÖp b¶o hiÓm vµ Nhµ níc.
II.
c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp b¶o hiÓm
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm lµ doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t
®éng theo quy ®Þnh cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm vµ c¸c quy ®inh kh¸c cña
ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn kinh doanh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm.
NÕu kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ ®a d¹ng, phang phó c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ - x· héi. Trong nÒn kinh tÕ ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. V×
vËy, c¸c tæ chøc kinh tÕ còng phï hîp víi thµnh phÇn kinh tÕ ®ã. Cô thÓ trong
thÞ trêng b¶o hiÓm thßng bao gåm c¸c h×nh thøc tæ chøc nh sau:
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ níc;
- C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm ;
- C«ng ty b¶o hiÓm t nh©n;
- Tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç;
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh;
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t níc ngoµi.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§©y lµ h×nh thøc tæ chøc cña c¸c c«ng ty ®éc lËp. Ngoµi ra, cßn cã doanh
nghiÖp (hay c«ng ty) trùc thuéc trong c¸c tæng c«ng ty (hay tËp ®oµn) kinh
doanh lín. Ch¼ng h¹n, c«ng ty b¶o hiÓm quèc tÕ Mü AIA thuéc tËp ®oµn c«ng
ty b¶o hiÓm vµ dÞch vô tµi chÝnh hµng ®Çu thÕ giíi AIG; C«ng ty b¶o hiÓm
Samsung, C«ng ty b¶o hiÓm dÇu khÝ trong Tæng c«ng ty dÇu khÝ v.v…
2.1.
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ níc
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ níc lµ doanh nghiÖp do Nhµ níc thµnh lËp,
®Çu vèn vµ qu¶n lý víi t c¸ch lµ ngêi chñ së h÷u. donh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ
níc lµ mét ph¸p nh©n kinh tÕ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt vµ b×nh ®¼ng tríc ph¸p
luËt.
ë ViÖt Nam hiÖn nay cã 2 doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ níc: Tæng c«ng ty
b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt), C«ng ty B¶o hiÓm DÇu khÝ (PVIC) vµ C«ng ty
t¸i b¶o hiÓm quèc gia (VINARE).
Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) ®îc thµnh lËp ngµy
17/12/1964, vèn ®iÒu lÖ khi thµnh lËp l¹i (vµo th¸ng 3/1996) lµ 629 tû ®ång vµ
®îc xÕp h¹ng ®Æc biÖt theo QuyÕt ®Þnh sè 745/TTg cña Thñ tíng chÝnh phñ.
B¶o ViÖt kinh doanh b¶o hiÓm nh©n thä vµ b¶o hiÓm phi nh©n thä cã hÖ thèng
c¸c c«ng ty thµnh viªn kh¾p c¸c tØnh thµnh trong c¶ níc; cã quan hÖ víi nhiÒu
c«ng ty b¶o hiÓm c¸c níc trªn thÕ giíi v. v…
C«ng ty B¶o hiÓm DÇu khÝ (PVIC) - C«ng ty b¶o hiÓm ngµnh trong tæng
c«ng ty lín - Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam ®îc thµnh lËp ngµy 23/1/1996,
víi vèn ®iÒu lÖ lµ 22 tû ®ång. PVIC kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä vµ ®îc
phÐp thùc hiÖn b¶o hiÓm y tÕ b¾t buéc víi tÊt c¶ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong
ngµnh dÇu khÝ.
2.2. C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm
C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp do c¸c cæ ®«ng tham
gia ®ãng gãp vèn th«ng qua h×nh thøc phµt hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ cã
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. §©y lµ doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, cïng chia lîi,
cïng chÞu lç t¬ng øng víi sè vèn gãp.
ë ViÖt Nam hiÖn nay cã 5 c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm lµ:
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- C«ng ty cæ phÇn B¶o hiÓm Nhµ Rång (B¶o Long) thµnh lËp 11/7/1995,
vèn ®iÒu lÖ 22 tû ®ång , kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä; cã v¨n phßng
®¹i diÖn kh¾p c¸c ®Þa ph¬ng…
- C«ng ty cæ phÇn Petrolimex (PJICO) thµnh lËp 21/6/1996, vèn ®iÒu lÖ
55 tû ®ång, kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä, cã v¨n phßng ®¹i diÖn kh¾p
c¸c ®Þa ph¬ng.
- C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm Bu ®iÖn (PTI) thµnh lËp cuèi n¨m 1998, vèn
®iÒu lÖ 30 tû ®ång.
- C«ng ty B¶o hiÓm thµnh phè Hå ChÝ Minh (B¶o Minh) thµnh lËp ngµy
28/11/1994, cã vèn ®iÒu lÖ lµ 45 tû ®ång, kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä;
cã m¹ng líi v¨n phßng ®¹i lý kh¾p níc… Ngày 31/08/2004 Bảo Minh đã
có quyết định chuyển thành công ty cổ phần bảo hiểm. Kể từ ngày
1/10/2004, công ty cổ phần Bảo Minh chính thức hoạt động trên thị trường
Bảo hiểm
- C«ng ty T¸i b¶o hiÓm quèc gia (VINARE) ®îc thµnh lËp ngµy
27/9/1994, víi vèn ®iÒu lÖ lµ 40 tû ®ång. Chøc n¨ng cña VINARE lµ kinh
doanh t¸i b¶o hiÓm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm trong níc vµ níc
ngoµi. §©y lµ c«ng ty t¸i b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp ®Çu tiªn cña ViÖt Nam.
Theo Quy định số 2299/QĐ-BTC ngày 21/7/2004 của Bộ Tài chính phê
duyệt đề án cổ phần hoá của VI IARE. Tổng công ty cổ phần Tái bảo hiểm
Quốc gia Việt Nam chính thức hoạt động từ ngày 01/01/2005.
2.3.
C«ng ty b¶o hiÓm t nh©n
C«ng ty b¶o hiÓm t nh©n lµ c«ng ty b¶o hiÓm do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ
tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty tríc ph¸p luËt. C«ng ty ®îc thµnh
lËp theo luËt doanh nghiÖp.
2.4.
Tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç
Tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç lµ tæ chøc cã t c¸ch ph¸p nh©n ®îc thµnh lËp
®Ó kinh doanh b¶o hiÓm nh»m t¬ng trî, gióp ®ì lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn.
Thµnh viªn tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç võa lµ chñ së h÷u võa lµ bªn mua b¶o
hiÓm. VÒ mÆt ph¸p lý, hä võa lµ héi viªn, võa lµ nh÷ng ngêi ®îc b¶o hiÓm.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c
nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña tæ chøc trong ph¹m vi tµi s¶n cña tæ chøc.
2.5.
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së vèn gãp cña
c¸c bªn (trong níc vµ níc ngoµi). Ch¼ng h¹n, cña bªn ViÖt Nam vµ bªn níc
ngoµi. VÞ trÝ c¸c bªn trong doanh nghiÖp phô thuéc vµo møc vèn gãp. C¸c
thµnh viªn trong doanh nghiÖp hëng lîi nhuËn còng nh chÞu thua lç t¬ng øng
víi møc vèn gãp.
HiÖn nay ë ViÖt Nam sè c«ng ty b¶o hiÓm liªn doanh ®ang ho¹t ®éng:
- C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm quèc tÕ ViÖt Nam (V.I.A) thµnh lËp
ngµy 05/8/1996, vèn ®iÒu lÖ 6 triÖu USD. VIA lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a
B¶o ViÖt víi c«ng ty Tokio Marine and Fire Insurance Co.Ltd cña NhËt
B¶n vµ c«ng ty Commercial Union cña Anh. V.I.A kinh doanh trong lÜnh
vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä, chñ yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn
®Çu t níc ngoµi.
- C«ng ty b¶o hiÓm Liªn hiÖp (U.I.C) thµnh lËp ngµy 01/11/1997, vèn
®iÒu lÖ 6 triÖu USD. U.I.C lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a c«ng ty B¶o hiÓm
thµnh phè Hå ChÝ Minh - B¶o Minh víi c«ng ty Ysuda Fire and Marine
Insurance Co. Ltd cña NhËt B¶n. LÜnh vùc kinh doanh lµ b¶o hiÓm phi
nh©n thä.
- C«ng ty Liªn doanh m«i giíi b¶o hiÓm Aon-Inchinbrok thµnh lËp
n¨m 1993, vèn ®iÒu lÖ lµ 250.000 USD. §©y lµ c«ng ty liªn doanh gi÷a
B¶o ViÖt víi tËp ®oµn m«i giíi b¶o hiÓm AON cña Mü.
- C«ng ty Liªn doanh b¶o hiÓm B¶o Minh - CMG thµnh lËp th¸ng
3/2000 víi vèn ®iÒu lÖ 10.000.000 USD. B¶o Minh - CMG lµ c«ng ty
liªn doanh gi÷a B¶o Minh víi tËp ®oµn dich vô tµi chÝnh Colonial
(Australia). B¶o Minh - CMG kinh doanh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n
thä.
2.6.
Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t níc ngoµi
§©y lµ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm do níc ngoµi ®Çu t vèn ho¹t ®éng t¹i
níc së t¹i, theo luËt ph¸p cña níc së t¹i ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o cña c«ng ty
mÑ ë chÝnh quèc.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ë ViÖt Nam, doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t níc ngoµi chñ yÕu
ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o hiÓm nh©n thä: Ch¼ng h¹n, c«ng ty Prudentail
cña Anh quèc, c«ng ty AIA cña Mü, c«ng ty Manulife cña Canada v.v…C¸c
c«ng ty nµy chÞu sù chi phèi cña luËt kinh doanh b¶o hiÓm, luËt ®Çu t, luËt
doanh nghiÖp vµ c¸c luËt kh¸c cã liªn quan.
Theo LuËt Kinh doanh B¶o hiÓm cña ViÖt Nam, doanh nghiÖp b¶o hiÓm
bao gåm 5 lo¹i theo tÝnh chÊt së h÷u:
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm Nhµ níc
- C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm
- Tæ chøc b¶o hiÓm t¬nh hç
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm liªn doanh
- Doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t níc ngoµi.
III.
doanh nghiÖp b¶o hiÓm t¬ng hç
3.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña b¶o hiÓm t¬ng hç
Trªn thÕ giíi, c¸c tæ ch7øc t¬ng hç cã truyÒn thèng kh¸ l©u ®êi. H×nh
thøc hîp t¸c vµ t¬ng hç ®îc b¾t nguån tõ viÖc nh÷ng ngêi cã quan hÖ hä hµng,
hµng xãm, nh÷ng ngêi cïng nhãm kÕt hîp víi nhau nh»m b¶o vÖ b¶n th©n tõ
c¸c rñi ro nh ch¸y, næ hoÆc c¸c tai n¹n kh¸c. Nh÷ng ngêi nµy thµnh lËp mét hÖ
thèng chia sÎ rñi ro gi÷a mét sè lîng lín c¸ nh©n cã cïng chung mèi ®e däa,
rñi ro. Trong giai ®o¹n ®Çu, tÝnh chÊt t¬ng hç ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc c¸c
c¸ nh©n tháa thuËn chia sÎ c¸c kho¶n chi phÝ x¸c ®Þnh gi÷a hä khi x¶y ra rñi
ro. Sau ®ã c¸c tæ chøc t¬ng hç ®îc h×nh thµnh víi chøc n¨ng x¸c lËp c¸c
nguyªn t¾c vµ b¶o ®¶m quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c thµnh viªn cña tæ chøc. C¸c
tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç cã ®Æc thï lµ ®îc thµnh lËp, së h÷u vµ kiÓm so¸t bëi
chÝnh c¸c thµnh viªn cña m×nh lµ bªn mua b¶o hiÓm. Trong giai ®o¹n ph¸t
triÓn ban ®Çu, c¸c tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n theo ®ã
c¸c thµnh viªn cïng cã nghÜa vô chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé c¸c tæn thÊt
vµ chi phÝ ph¸t sinh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c tæ chøc b¶o hiÓm t¬ng hç ®îc tæ chøc díi h×nh thøc tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.
Các công ty bảo hiểm tương hỗ đã hình thành và phát triển phố biến khá
lâu ở Pháp, Mỹ. Ở Pháp, tiêu biểu cho việc hoạt động theo mô hình “tổ chức
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tương hỗ nông nghiệp” là Tập đoàn bảo hiểm Groupama. Đây là tập đoàn bảo
hiểm mạnh và có uy tín trong thị trường nông nghiệp của Pháp. Là tổ chức
bảo hiểm tương hỗ đầu tiên của Pháp, do những người nông dân Pháp xây
dựng vào cuối thế kỷ 19 nhằm phục vụ nhu cầu của chính mình. Hiện nay,
đồng thời với việc củng cố vị trí là nhà bảo hiểm nông nghiệp hàng đầu, sau
khi mua lại công ty bảo hiểm GAN tháng 7-1998, Groupama đã trở thành
công ty bảo hiểm tổng hợp lớn thứ hai của thị trường Pháp và đứng đầu châu
Âu về bảo hiểm nông nghiệp.
Tại Mỹ, công ty bảo hiểm tương hỗ đầu tiên ở Mỹ được thành lập tại
thành phố Philadenphia (bang Pennsylvania) năm 1784 để kinh doanh bảo
hiểm cháy. Khi mới thành lập, các công ty bảo hiểm tương hỗ có nguồn gốc từ
các hợp tác xã và được tổ chức trên cơ sở các cộng đồng dân cư địa phương.
Cho đến trước khi cuộc công nghiệp hoá và thành thị hoá nông thôn diễn
ra mạnh mẽ trong nửa đầu thế kỷ 19, nhu cầu của công chúng đối với bảo
hiểm nhân thọ ở Mỹ còn thấp. Công ty bảo hiểm nhân thọ tương hỗ đầu tiên Công ty bảo hiểm nhân thọ tương hỗ New York bắt đầu hoạt động năm 1842
và sau đó là một số công ty khác trong đó đáng chú ý là công ty bảo hiểm
New York Life được thành lập năm 1845.
Trong giai đoạn này, hình thức bảo hiểm tương hỗ tỏ ra thông dụng và
cạnh tranh với hình thức công ty cổ phần trong việc cung cấp nguồn vốn dựa
trên cơ sở rủi ro. Với cơ cấu tương hỗ, việc bồi thường tổn thất, thiệt hại được
phân bổ rộng rãi hơn cho nhiều người so với các công ty bảo hiểm cổ phần do
một số ít người làm chủ. Nhờ đó, có thể làm giảm đáng kể rủi ro phát sinh khi
một công ty không thể đáp ứng nghĩa vụ bồi thường (Chẳng hạn, đám cháy
khủng khiếp ở New York năm 1835 đã khiến cho một số công ty bảo hiểm
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cháy được tổ chức dưới hình thức công ty bảo hiểm cổ phần bị phá sản). Theo
cách nói hiện nay, các công ty bảo hiểm tương hỗ của thế kỷ 18 thường hoạt
động với chi phí vốn nhỏ hơn và chịu rủi ro ít hơn.
Sự phát triển của các loại hình bảo hiểm tương hỗ cũng đã tạo ra vị thế
đáng kể của loại hình doanh nghiệp này trên thị trường bảo hiểm Mỹ. Từ giữa
những năm 1920 đến năm 1960, các công ty bảo hiểm phi nhân thọ tương hỗ
đã tăng thị phần của mình trong khi các công ty bảo hiểm cổ phần lại bị giảm
thị phần. Tính đến cuối những năm 1960, các công ty bảo hiểm tương hỗ
chiếm khoảng 30% tổng số phí bảo hiểm của toàn thị trường. Kể từ đó trở đó,
thị phần bảo hiểm Mỹ được chia theo tỷ lệ 30/70 giữa các công ty bảo hiểm
tương hỗ và các công ty bảo hiểm cổ phần.
Hiện nay, ở Mỹ có khoảng 1.000 công ty bảo hiểm tương hỗ hoạt động
trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ, tập hợp trong một tổ chức
có tên gọi “Hiệp hội các công ty bảo hiểm tương hỗ liên bang (NAMIC)”,
được thành lập năm 1895. Trong số đó có khoảng 700 công ty bảo hiểm tương
hỗ nông nghiệp, hoạt động chủ yếu trong phạm vi một địa hạt hành chính và
chỉ được phép cung cấp các sản phẩm bảo hiểm có liên quan đến sản xuất
nông nghiệp và phục vụ đời sống sinh hoạt ở nông thôn. Có khoảng 1/2 trong
tổng số thành viên của NAMIC có doanh thu phí bảo hiểm hàng năm dưới 15
triệu USD.
Cùng với sự phát triển và nhu cầu bảo hiểm của nền kinh tế trong từng
giai đoạn, tổ chức bảo hiểm tương hỗ cũng có những thay đổi đáng kể về hình
thức pháp lý: chuyển đổi từ hình thức tương hỗ sang hình thức cổ phần và
ngược lại. Có thể thấy tình trạng này không chỉ xảy ra ở Pháp mà còn khá phổ
biến ở Mỹ, nước có loại hình bảo hiểm tương hỗ phát triển rất mạnh.
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
HiÖn nay c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç vÉn ®ang ®ã mét vai trß quan
träng trªn toµn cÇu. Theo tµi liÖu nghiªn cøu vÒ b¶o hiÓm t¬ng hç cña Swiss
Re n¨m 1999, 6 trong sè 10 c«ng ty b¶o hiÓm lín nhÊt thÕ giíi (vÒ tµi s¶n) lµ
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç. T¹i 5 quèc gia cã thÞ trêng b¶o hiÓm lín nhÊt
(chiÕm 3/4 tæng sè c¸c giao dÞch b¶o hiÓm trªn toµn thÕ giíi), trong n¨m 1997,
c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç chiÕm kho¶ng 42% thÞ phÇn phÝ b¶o hiÓm.
H×nh 1: ThÞ phÇn phÝ b¶o hiÓm cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç n¨m 1997
Ph¸p
§øc
Anh
15%
22%
24.50%
Mü
34.50%
72%
NhËt
42%
ThÞ phÇn t¹i 5 níc
Bªn c¹nh ®ã,0%
tµi liÖu nghiªn
còng cho thÊy
20%cøu cña Swiss
40%Re n¨m 1999
60%
80%
trong giai ®o¹n 1995-1997, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç trong lÜnh vùc phi
nh©n thä cã ®îc møc ®é an toµn tµi chÝnh cao h¬n c¸c c«ng ty b¶o hiÓm cæ
phÇn trong khi vÉn duy tr× ®îc møc tû lÖ chi phÝ thÊp h¬n. Tµi liÖu nµy còng
chØ râ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ t¬ng tù nh c¸c c«ng
ty b¶o hiÓm cæ phÇn kh¸c.
H×nh 2: Kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä
giai ®o¹n 1995-1997
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
H×nh 3: Tû lÖ chi phÝ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä
giai ®o¹n 1995-1997
B¶ng 1: ThÞ phÇn vµ sè lîng c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç
trong lÜnh vùc phi nh©n thä ë mét sè níc trªn thÕ giíi
Quèc gia
ThÞ phÇn b¶o hiÓm t¬ng
hç (%)
Sè lîng c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç
Mü
NhËt B¶n
Anh
§øc
Ph¸p
Tæng sè
1987
31
4
14
19
40
24
1987
293
2
24
79
113
511
1992
35
4
14
17
37
26
1997
33
3
8
16
37
24
1992
427
2
25
73
110
637
1997
389
2
17
67
109
584
B¶ng 2: ThÞ phÇn vµ sè lîng c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç
trong lÜnh vùc nh©n thä ë mét sè níc trªn thÕ giíi
Quèc gia
Mü
NhËt B¶n
93
Anh
§øc
Ph¸p
Tæng sè
ThÞ phÇn b¶o hiÓm t¬ng
hç (%)
Sè lîng c«ng ty b¶o hiÓm t¬ng hç
1987
40
91
1992
41
89
1997
35
16
1987
125
16
1992
109
15
1997
100
46
31
10
57
48
27
8
57
33
26
5
52
58
66
17
282
57
61
16
259
47
53
17
232
3.2. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña b¶o hiÓm t¬ng hç:
Có nhiều khái niệm khác nhau về tổ chức BHTH. Dưới đây là một số
kh¸i niÖm c¬ b¶n :
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Công ty BHTH là một công ty trong đó, các thành viên đóng góp một
khoản tiền đặt cọc, ký quỹ, tiền gửi và cùng nhau thoả thuận rằng những thiệt
hại, tổn thất xảy ra từ một rủi ro được bảo hiểm sẽ được bồi thường theo
nguyên tắc tương hỗ và đoàn kết
- Công ty BHTH là một doanh nghiệp mà trong đó các thành viên vừa là
người bảo hiểm vừa là người được bảo hiểm. Trong công ty BHTH, phí bảo
hiểm do các thành viên đóng góp trước hoặc sau khi xảy ra tổn thất để bồi
thường cho cho các tổn thất và thực hiện những nghĩa vụ pháp lý. Phần chênh
lệch giữa tài sản và trách nhiệm của công ty BHTH được gọi là thặng dư và được
giữ lại chủ yếu để chi trả cho những tổn thất không lường trước hoặc để giảm phí
bảo hiểm thông qua chia bảo tức.
- BHTH là một hình thức bảo hiểm trong đó, một số người cùng nhau
thành lập một tổ chức để bảo vệ cho quyền lợi của chính họ; các thành viên
cùng nhau lập quỹ để bồi thường cho các tổn thất hoặc chi phí phát sinh.
Trong các tổ chức này, mỗi thành viên vừa là người được bảo hiểm vừa là
người bảo hiểm.
- Công ty BHTH là công ty thuộc quyền sở hữu của những người tham
gia bảo hiểm.
- Tổ chức bảo hiểm tương hỗ là tổ chức có tư cách pháp nhân được
thành lập để kinh doanh bảo hiểm nhằm tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các
thành viên. Thành viên tổ chức bảo hiểm tương hỗ vừa là chủ sở hữu vừa là
bên mua bảo hiểm.
Từ những định nghĩa nêu trên có thể nhận thấy các tổ chức BHTH có
chung 3 đặc trưng cơ bản như sau:
- BHTH là một loại hình DNBH hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận;
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Các thành viên của tổ chức BHTH vừa là người bảo hiểm vừa là người
tham gia bảo hiểm;
- Tổ chức BHTH được thành lập nhằm mục đích tương trợ, giúp đỡ lẫn
nhau giữa các thành viên.
3.3. Vai trß, chøc n¨ng cña b¶o hiÓm t¬ng hç:
Ngoài các vai trò, chức năng mà các tổ chức bảo hiểm tương hỗ mang
lại như các loại hình bảo hiểm thương mại khác, vai trò của tổ chức bảo hiểm
tương hỗ còn được thể hiện trên các khía cạnh sau:
Thứ nhất, khôi phục khả năng tài chính, thúc đẩy sự ổn định tài chính
và giảm bớt các nỗi lo âu về tinh thần của các tổ chức, cá nhân tham gia bảo
hiểm sau khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Bằng cách trả tiền bồi thường cho
người bị thiệt hại hay tổn thất, bảo hiểm tương hỗ đem lại sự ổn định tài chính
và ổn định xã hội, đồng thời góp phần làm giảm bớt sự lo âu về tinh thần cho
các cá nhân và tổ chức tham gia bảo hiểm trong đời sống hàng ngày cũng như
trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Về khía cạnh này, trước những tổn thất
lớn và có tính chất thảm họa thì hình thức bảo hiểm tương hỗ tỏ ra vượt trội
hơn so với hình thức bảo hiểm cổ phần vì rủi ro được san sẻ giữa các thành
viên trong tổ chức, chẳng hạn, đám cháy khủng khiếp ở New York năm 1835
đã khiến cho một số công ty bảo hiểm cháy được tổ chức dưới hình thức công
ty bảo hiểm cổ phần bị phá sản.
Thứ hai, bảo hiểm tương hỗ có thể thay thế cho các chương trình đảm
bảo xã hội do Nhà nước thực hiện, nhờ đó làm giảm gánh nặng cho ngân sách
nhà nước và nâng cao hiệu quả của việc phân bổ các nguồn lực trong xã hội.
Ví dụ: Các họat động sản xuất nông nghiệp hay đánh bắt cá xa bờ thường diễn
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ra trên diện rộng và phụ thuộc rất nhiều và các điều kiện tự nhiên do vậy khả
năng gặp tổn thất rất lớn và các họat động kinh doanh bảo hiểm thương mại
thông thường rất khó đáp ứng, đáp ứng không hiệu quả hoặc với mức phí bảo
hiểm phải đóng rất cao gây bất lợi cho người tham gia bảo hiểm. Trong nhiều
trường hợp, với các tổn thất mang tính chất thảm họa thì các doanh nghiệp bảo
hiểm này sẽ không đủ khả năng thanh toán và có thể bị phá sản. Do vậy, để
giảm bớt mức độ thiệt hại, giảm bớt sự tài trợ của ngân sách nhà nước và tạo
quyền chủ động trong việc đề phòng, hạn chế tổn thất thì việc tham gia tổ
chức bảo hiểm tương hỗ là rất cần thiết.
Thứ ba, thúc đẩy các hoạt động thương mại, hoạt động sản xuất kinh
doanh. Thực tế cho thấy nhiều loại hàng hoá và dịch vụ chỉ có thể tiêu thụ
được trên thị trường nếu đi kèm với các hợp đồng bảo hiểm cho những trách
nhiệm phát sinh liên quan đến việc sử dụng các hàng hoá và dịch vụ đó. Ngoài
ra, bảo hiểm cũng hỗ trợ cho các hoạt động kinh doanh bằng cách tăng cường
lòng tin của khách hàng. Ví dụ, một trong những điều kiện tiên quyết mà
người đi vay cần thoả mãn trước khi được cho vay là phải mua bảo hiểm cho
những tài sản được dùng để thế chấp, hoặc phải mua bảo hiểm nhân thọ cho
tính mạng của người chịu trách nhiệm chính trong việc trả nợ. Chính vì lý do
này mà người ta còn ví rằng “bảo hiểm là chất bôi trơn của hoạt động thương
mại”.
Trong khi đó, với tấm lá chắn bảo hiểm (bảo hiểm tương hỗ) các hộ sản
xuất kinh doanh đánh bắt cá xa bờ, nuôi trồng thuỷ hải sản, sản xuất nông
nghiệp,...có thể yên tâm sản xuất.
Thứ tư, là kênh huy động vốn tiết kiệm quan trọng cho đầu tư phát triển,
đồng thời thúc đẩy việc phân bổ một cách có hiệu quả hơn những nguồn vốn,
thúc đẩy hình thành và phát triển thị trường vốn trong một quốc gia. Thông
qua các nguồn vốn huy động được (phí bảo hiểm), các công ty bảo hiểm tiến
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hành đầu tư vào các công trình, dự án hay các công cụ tài chính dưới các dạng
đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp.
Thứ năm, là công cụ hữu hiệu để quản lý rủi ro có hiệu quả thông qua
việc định giá, chuyển giao rủi ro, đóng góp quĩ để chi trả cho các tổn thất và
giảm bớt thiệt hại. Các công ty bảo hiểm thực hiện việc định giá sản phẩm
thông qua việc xét nhận bảo hiểm và đầu tư, theo nguyên tắc rủi ro càng lớn
thì phí bảo hiểm càng cao. Các chủ doanh nghiệp, các nhà quản lý, nhà đầu tư,
chủ nợ và các cổ đông có thể sử dụng những “tín hiệu” thu được từ việc định
giá sản phẩm này để đưa ra những quyết định dựa trên thông tin đầy đủ. Nhờ
đó, hiệu quả kinh tế cũng được nâng cao.
Các công ty bảo hiểm cũng cho phép các doanh nghiệp và cá nhân
chuyển giao các tài sản, trách nhiệm, tổn thất thu nhập và các rủi ro khác để
đáp ứng nhu cầu của chính bản thân họ một cách tốt hơn. Ngoài ra, các công
ty bảo hiểm nhân thọ còn giúp các tổ chức và cá nhân chuyển giao các khoản
tiết kiệm của họ sang một hình thức mới với độ thanh khoản cao, an toàn hơn
và mức độ rủi ro thấp hơn. Mặt khác, theo qui luật số lớn, các công ty bảo
hiểm thu phí của số đông người tham gia bảo hiểm để bồi thường cho số ít
những thiệt hại, tổn thất xảy ra. Thông qua hoạt động đầu tư, các công ty bảo
hiểm có thể phân tán rủi ro cho nhiều đối tượng tiếp nhận đầu tư khác nhau và
nhờ đó đa dạng hoá danh mục đầu tư, làm giảm bớt sự không ổn định và dễ đổ
vỡ.
Với ý nghĩa kinh tế - xã hội to lớn như đã nêu trên, trong thời gian tới,
cùng với việc hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về kinh doanh bảo hiểm
và việc từng bước hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới, chắc chắn
ngành bảo hiểm Việt Nam nói chung và bảo hiểm tương hỗ nói riêng sẽ đóng
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
góp nhiều hơn cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, xứng
đáng với tiềm năng và vị trí của nó trong nền kinh tế quốc dân.
3.4. Các hình thức tổ chức và quản lý Tổ chức BHTH:
Công ty BHTH có thể được phân loại dựa theo nhiều tiêu chí khác nhau.
a) Nếu căn cứ theo thời điểm đóng phí bảo hiểm, công ty BHTH được
phân thành: Công ty BHTH phí bảo hiểm đóng trước và công ty BHTH phí
bảo hiểm đóng sau
- Công ty BHTH phí bảo hiểm đóng trước:
Đây là hình thức phổ biến nhất của công ty BHTH. Phương thức hoạt
động của công ty này giống công ty cổ phần ở chỗ phần lớn hoặc toàn bộ chi
phí bảo hiểm được công ty thu trước, vào thời điểm cấp hợp đồng bảo hiểm.
Về nguyên tắc, trong quá trình hoạt động, chủ hợp đồng bảo hiểm sẽ không
phải đóng thêm bất kỳ khoản tiền nào, ngay cả khi công ty làm ăn thua lỗ. Các
công ty BHTH thuộc loại này kinh doanh nhiều loại nghiệp vụ bảo hiểm khác
nhau và hoạt động trên địa bàn rộng.
Khi kết thúc thời hạn hợp đồng bảo hiểm, một phần số phí bảo hiểm đã
thu có thể được trả lại cho người tham gia bảo hiểm dưới dạng bảo tức, sau
khi đã trừ đi các chi phí tổn thất, chí phí hoạt động, trích lập dự phòng nghiệp
vụ và để lại lợi nhuận nhằm bổ sung vốn hoạt động. Chủ hợp đồng bảo hiểm
sẽ không thể biết về số tiền thực tế mà người đó được nhận cho đến sau khi
hợp đồng kết thúc, điều này tùy thuộc vào các thức phân loại loại các chủ hợp
đồng bảo hiểm mà công ty áp dụng.
- Công ty BHTH phí bảo hiểm đóng sau:
20
.DOC 
89 
91 
54 
