1
Trêng ®¹i häc vinh
Hoµng ThÞ BÝch Th¶o
C«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ archips
asiaticus walsingham h¹i l¹c ë nghi léc,
nghÖ an, vô xu©n 2008
LuËn v¨n th¹c sü sinh häc
Vinh, 01- 2008
2
Lêi c¶m ¬n
Trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi: “C«n trïng
ký
sinh
s©u
cuèn
l¸
h¹i
l¹c
archips
asiaticus
walsingham ë Nghi Léc, NghÖ An, vô xu©n 2008”. T«i
®· nhËn ®îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì cña c¸c nhµ khoa häc,
c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸n bé ®Þa ph¬ng n¬i nghiªn cøu
®Ò tµi.
Tríc tiªn t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ch©n
thµnh tíi PGS. TS TrÇn Ngäc L©n, ngêi thÇy kÝnh quý
lu«n tËn t×nh híng dÉn vµ gióp ®ì t«i nh÷ng bíc ®i
®Çu tiªn cña t«i trong lÜnh vùc nghiªn cøu khoa häc
cña t«i.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ban gi¸m hiÖu Trêng
§¹i Häc Vinh, c¸c thÇy c« gi¸o, c¸n bé c«ng chøc trong
khoa Sau §¹i häc, khoa Sinh häc vµ ®Æc biÖt lµ c¸c
thÇy c« gi¸o vµ c¸n bé phßng thÝ nghiÖm trong tæ bé
m«n §éng vËt häc, c¸n bé phßng thÝ nghiÖm khoa
N«ng - L©m - Ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì vÒ thêi gian
còng nh vËt chÊt thiÕt bÞ thÝ nghiÖm cho t«i lµm viÖc
trong thêi gian qua.
T«i xin c¶m ¬n c¸c nhµ khoa häc, thÇy c« gi¸o ®·
gãp ý kiÕn ®Ó t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ban l·nh ®¹o vµ bµ con
n«ng d©n x· Nghi §øc, Nghi Phó, Nghi Long ®· t¹o ®iÒu
3
kiÖn thuËn lîi vµ gióp ®ì t«i trong viÖc bè trÝ thÝ
nghiÖm vµ thu thËp mÉu vËt.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸n bé phßng N«ng
NghiÖp huyÖn Nghi Léc, ®µi khÝ tîng thuû v¨n B¾c
MiÒn Trung ®· cung cÊp sè liÖu ®Ó t«i lµm luËn v¨n.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ngêi th©n, b¹n bÌ
gÇn xa vµ ®ång nghiÖp ®· ®éng viªn gióp ®ì t«i hoµn
thµnh luËn v¨n nµy.
Vinh - 2008
T¸c gi¶: Hoµng ThÞ BÝch Th¶o
B¶ng ch÷ c¸i viÕt t¾t trong luËn v¨n
Ch÷
c¸i
viÕt
t¾t
Néi dung
NSG
Ngµy
sau gieo
CT
C«ng
thøc
TLKS
ký sinh
Tû lÖ
4
VSV
Vi sinh
vËt
KS
Ký
sinh
BMAT
B¾t
måi ¨n thÞt
TSKS
Tæng
sè ký sinh
TB
Trung
b×nh
BPSD
BiÖn
ph¸p sinh häc
§DSH
§a d¹ng
sinh häc
CTKS
trïng ký sinh
C«n
5
Môc lôc
Më ®Çu
1.
TÇm quan träng vµ ý nghÜa cña viÖc
Trang
1
2.
3.
nghiªn cøu
Môc ®Ých
ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò
5
5
1.1.
1.1.1.
1.1.1.1
tµi
Ch¬ng I. Tæng quan tµi liÖu
C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi
CÊu thóc vµ tÝnh æn ®Þnh cña quÇn x·
6
6
6
6
.
1.1.1.2
sinh vËt
Quan hÖ dinh dìng
8
.
1.1.1.3
BiÕn ®éng sè lîng c«n trïng
9
.
1.1.1.4
HÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp
12
.
1.1.1.4
§a d¹ng sinh th¸i n«ng nghiÖp
15
.
1.1.2.
1.2.
C¬ së thùc tiÔn cña ®Ò tµi
T×nh h×nh nghiªn cøu s©u h¹i l¹c vµ
16
17
1.2.1
thiªn ®Þch cña chóng
T×nh h×nh nghiªn cøu s©u h¹i l¹c vµ
17
1.2.1.1
thiªn ®Þch cña chóng trªn thÕ giíi
T×nh h×nh nghiªn cøu s©u h¹i l¹c
17
.
1.2.1.2
T×nh h×nh nghiªn cøu thiªn ®Þch cña
18
6
.
1.2.1.3
s©u h¹i l¹c
BiÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i l¹c
20
.
1.2.2.
T×nh h×nh nghiªn cøu s©u h¹i l¹c vµ
22
1.2.2.1
thiªn ®Þch ë ViÖt Nam
T×nh h×nh nghiªn cøu s©u h¹i l¹c
22
.
1.2.2.2
T×nh h×nh nghiªn cøu thiªn ®Þch cña
26
.
1.2.2.3
s©u h¹i l¹c
BiÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i l¹c
28
Ch¬ng II. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p
32
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.4.1.
nghiªn cøu
Néi dung nghiªn cøu
§èi tîng
§Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu
Ph¬ng ph¸p
Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thu thËp ong ký
32
32
32
32
32
2.4.1.1
sinh
Bè trÝ thÝ nghiÖm
32
.
2.4.1.2
C«ng thøc thÝ nghiÖm
32
.
2.4.1.3
ThÝ nghiÖm ®ång ruéng
33
.
2.4.1.4
ThÝ nghiÖm trong phßng
33
.
2.4.2.
2.4.3.
2.4.4.
2.4.5.
Xö lý, b¶o qu¶n mÉu vËt
Ph¬ng ph¸p ®Þnh lo¹i
ChØ tiªu theo dâi
Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chØ sè ®a d¹ng
33
33
34
35
.
sinh häc loµi c«n trïng ký sinh
7
2.4.6.
2.4.7.
2.4.8.
2.5.
HÖ sè t¬ng quan
Ph¬ng ph¸p xö lý sè liÖu
Ho¸ chÊt thiÕt bÞ dông cô thÝ nghiÖm
Mét vµi ®Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn
36
36
37
37
3.1.
vµ x· héi NghÖ An
§iÒu kiÖn tù nhiªn
§Æc ®iÓm kinh tÕ
C©y l¹c ë NghÖ An
Ch¬ng III. KÕt qu¶ nghiªn cøu
Thµnh phÇn loµi s©u cuèn l¸ ë Nghi
37
38
38
40
40
3.2.
Léc, vô xu©n 2008
C«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ h¹i l¹c ë
42
3.2.1.
Nghi Léc, vô xu©n 2008
C«n trïng ký sinh mét sè s©u cuèn l¸
47
3.2.2.
chÝnh h¹i l¹c
Mèi quan hÖ t¬ng hç gi÷a c¸c tËp hîp
48
3.3.
ký sinh
BiÕn ®éng sè lîng vµ mèi quan hÖ gi÷a
49
2.5.1.
2.5.2.
2.5.3.
c©y l¹c, s©u cuèn l¸ l¹c vµ c«n trïng ký
3.4.
sinh cña chóng
C«n trïng ký sinh s©u non s©u cuèn l¸
52
Archips asiaticus h¹i l¹c ë Nghi Léc, vô
3.4.1.
xu©n 2008
Thµnh phÇn loµi c«n trïng ký sinh s©u
52
3.4.2.
non s©u cuèn l¸ l¹c Archips asiaticus
Vai trß c¸c loµi c«n trïng ký sinh s©u
56
3.4.3.
non s©u cuèn l¸ l¹c Archips asiaticus
ChØ sè ®a d¹ng cña tËp hîp ký sinh
57
3.4.4.
s©u cuèn l¸ l¹c Archips asiaticus
Vai trß chØ thÞ sinh häc cho tÝnh ®a
58
d¹ng vµ æn ®Þnh cña c¸c loµi c«n trïng
8
ký
3.4.5.
sinh
s©u
cuèn
l¸
l¹c
Archips
asiaticus
VÞ trÝ sè lîng vµ chÊt lîng cña c¸c loµi
60
ký sinh trong tËp hîp ký sinh s©u cuèn
3.4.6.
l¸ l¹c Archips asiaticus
C«n trïng ký sinh s©u cuèn l¸ l¹c
64
Archips asiaticus ë c¸c pha vËt chñ bÞ
3.4.7.
ký sinh
Mèi t¬ng quan sè lîng s©u non s©u
66
cuèn l¸ h¹i l¹c Archips asiaticus vµ tØ lÖ
ký sinh cña chóng trªn c¸c ruéng thùc
3.5.
nghiÖm
BiÕn ®éng sè lîng vµ mèi quan hÖ gi÷a
c©y
3.6.
l¹c,
s©u
cuèn
l¸
l¹c
67
Archips
asiaticus vµ c«n trïng ký sinh cña chóng
So s¸nh sù sai kh¸c gi÷a c¸c c«ng thøc
81
trªn s©u cuèn l¸ Archips asiaticus ë
Nghi Léc, NghÖ An vô xu©n 2008
KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ
KÕt luËn
§Ò nghÞ
Tµi liÖu tham kh¶o
Phôc lôc
85
85
86
87
9
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng
Néi dung
3.1. Thµnh phÇn s©u cuèn l¸ h¹i l¹c ë Nghi Léc,
Trang
41
NghÖ An, vô xu©n 2008
3.2. TËp hîp ký sinh c¸c loµi s©u cuèn l¸ h¹i l¹c ë
43
Nghi Léc, vô xu©n 2008
3.3. So s¸nh sù gièng nhau gi÷a tËp hîp ký sinh
47
s©u cuèn l¸ ë vïng Nghi Léc, DiÔn Ch©u NghÖ An
3.4. C«n trïng ký sinh chñ yÕu mét sè loµi s©u
47
cuèn l¸ h¹i l¹c trªn sinh quÇn ruéng l¹c ë Nghi
Léc, NghÖ An, vô xu©n 2008
3.5. Ma trËn vÒ sù gièng nhau c¸c tËp hîp ký sinh
49
cña c¸c loµi vËt chñ
3.6. BiÕn ®éng sè lîng trung b×nh s©u non c¸c
50
loµi s©u cuèn l¸ vµ c«n trïng ký sinh cña chóng
trªn sinh quÇn ruéng l¹c ë Nghi Léc, vô xu©n
2008
3.7. TËp hîp loµi ký sinh s©u non s©u cuèn l¸
53
Archips asiaticus h¹i l¹c ë Nghi Léc, NghÖ An,
vô xu©n 2008
3.8. Vai trß ký sinh ®èi víi s©u cuèn l¸ Archips
asiatucus
56
10
3.9. ChØ sè ®a d¹ng sinh häc cña tËp hîp tËp hîp
58
ký sinh s©u cuèn l¸ Archips asiaticus trªn sinh
quÇn ruéng l¹c ë Nghi Léc, NghÖ An, vô xu©n
3.1
2008
Mèi quan hÖ gi÷a sè c¸ thÓ b¾t gÆp vµ sè
0.
loµi xuÊt hiÖn trong tËp hîp c«n trïng ký sinh
59
s©u cuèn l¸ Archips asiaticus trªn sinh quÇn
ruéng l¹c t¹i Nghi Léc - NghÖ An
§Æc ®iÓm sè lîng vµ chÊt lîng c¸c loµi ký sinh
3.11.
s©u non s©u cuèn l¸ Archips asiaticus ë Nghi
Léc, vô xu©n 2008
§Æc ®iÓm sè lîng vµ chÊt lîng c¸c loµi ký sinh
3.12.
62
nhéng s©u cuèn l¸ Archips asiaticus
63
ë Nghi
3.1
Léc, vô xu©n 2008
Tû lÖ c¸c nhãm c«n trïng ký sinh ph©n chia
65
3.
3.1
theo pha vËt chñ bÞ ký sinh
Mèi quan hÖ gi÷a c©y l¹c - s©u cuèn l¸
68
4.
Archips asiaticus - c«n trïng ký sinh trªn ruéng
l¹c trång thuÇn ë Nghi Léc - NghÖ An, vô
3.1
xu©n 2008
Mèi quan hÖ gi÷a c©y l¹c - s©u cuèn l¸
5.
Archips asiaticus - c«n trïng ký sinh trªn ruéng
72
l¹c trång xen ë Nghi Léc - NghÖ An, vô xu©n
2008
3.16 Mèi quan hÖ gi÷a c©y l¹c - s©u cuèn l¸
.
Archips asiaticus - c«n trïng ký sinh trªn ruéng
l¹c trång ni l«ng ë Nghi Léc -NghÖ An, vô xu©n
2008
76
11
3.17.
MËt ®é quÇn thÓ s©n non s©u cuèn l¸
81
Archips asiaticus h¹i l¹c vµ c«n trïng ký sinh
cña chóng ë vô l¹c xu©n 2008 t¹i Nghi Léc -
3.18.
3.19.
3.20.
NghÖ An.
Sù sai kh¸c vÒ mËt ®é vµ tû lÖ ký sinh ë CT1
82
vµ CT2
Sù sai kh¸c vÒ mËt ®é vµ tû lÖ ký sinh ë CT1
83
vµ CT3.
Sù sai kh¸c vÒ mËt ®é vµ tû lÖ ký sinh ë CT2
84
vµ CT3.
Danh môc c¸c h×nh
H×
Néi dung
Trang
nh
1.1. C¸c kiÓu tæ chøc dinh dìng kh¸c nhau cña sinh
7
quÇn khi cã 3 møc trong th¸p dinh dìng.
1.2. S¬ ®å chung cña ®éng th¸i sè lîng c«n trïng
11
(Viktorov, 1967)
1.3. CÊu tróc cña sinh quÇn hÖ sinh th¸i ®ång
13
ruéng.
12
3.1. BiÕn ®éng sè lîng s©u non s©u cuèn l¸ h¹i l¹c
51
vµ c«n trïng ký sinh trung b×nh cña chóng ë
CT1,CT2,CT3, vô l¹c xu©n 2008
3.2. Vai trß c¸c c«n trïng ký sinh chÝnh ®èi víi s©u
57
cuèn l¸ Archips
3.3. T¬ng quan gi÷a sè loµi xuÊt hiÖn vµ sè c¸ thÓ
60
b¾t gÆp cña 44 loµi c«n trïng ký sinh trªn s©u
cuèn l¸ h¹i l¹c ë Nghi Léc – NghÖ An.
3.4. Tû lÖ c¸c nhãm ký sinh ph©n chia theo pha vËt
65
chñ bÞ ký sinh.
3.5. Mèi quan hÖ sè lîng s©u cuèn l¸ Archips
67
asiaticus vµ c«n trïng ký sinh trªn 3 c«ng thøc
thùc nghiÖm.
3.6. T¬ng quan gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña c©y
69
l¹c vµ mËt ®é s©u cuèn l¸ ë ruéng l¹c trång
thuÇn (CT1).
3.7. T¬ng quan gi÷a tû lÖ ký sinh vµ mËt ®é s©u
71
cuèn l¸ h¹i l¹c vµ cña chóng ë ruéng l¹c trång
thuÇn (CT1).
3.8. Mèi quan hÖ gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña c©y
72
l¹c - s©u cuèn l¸ vµ tû kÖ ký sinh cña chóng ë
ruéng trång thuÇn l¹c (CT1)
3.9. T¬ng quan gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña c©y
73
l¹c vµ mËt ®é s©u cuèn l¸ ë l¹c trång xen
3.1
(CT2).
.Mèi quan hÖ gi÷a giai ®o¹n sÞnh trëng cña
0.
c©y l¹c - s©u cuèn l¸ h¹i l¹c vµ tû lÖ ký sinh
cña chóng ë ruéng l¹c trång xen (CT2), vô
xu©n 2008.
74
13
3.1
T¬ng quan gi÷a tû lÖ ký sinh vµ mËt ®é s©u
1.
cuèn l¸ h¹i l¹c vµ cña chóng ë ruéng l¹c trång
3.1
thuÇn (CT2).
T¬ng quan gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña c©y
2.
l¹c vµ mËt ®é s©u cuèn l¸ ë ruéng l¹c phñ ni
3.1
l«ng (CT3).
Mèi quan hÖ gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña c©y
3.
l¹c - s©u cuèn l¸ h¹i l¹c vµ TLKS cña chóng ë
3.1
ruéng l¹c phñ ni l«ng (CT3).
T¬ng quan gi÷a tû lÖ ký sinh vµ mËt ®é s©u
4.
cuèn l¸ h¹i l¹c vµ cña chóng ë ruéng l¹c trång
3.1
thuÇn (CT3).
T¬ng quan gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña c©y
5.
l¹c - s©u cuèn l¸ vµ tû lÖ ký sinh cña chóng
75
77
77
78
80
trªn 3 ruéng l¹c (CT1, CT2, CT3).
më ®Çu
1. TÇm quan träng vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu
C©y l¹c (Arachis hypogaea L.) lµ c©y c«ng nghiªp ng¾n
ngµy cã nguån gåc tõ Nam Mü. L¹c lµ c©y ®øng thø 2 trong
tæng sè c¸c lo¹i c©y lÊy dÇu thùc vËt, nã chØ ®øng sau c©y
®Ëu t¬ng, lµ c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ®· vµ ®ang ®îc
nhiÒu níc trªn thÕ giíi quan t©m. ë ViÖt Nam, trong nh÷ng
n¨m 1085 - 1990, diÖn tÝch l¹c c¶ níc kho¶ng 212.700 201.400 ha, víi n¨ng suÊt b×nh qu©n 9,5 - 10,6 tÊn/ha
14
(1990). S¶n xuÊt l¹c ë ViÖt Nam cã thÓ chia lµm 5 vïng
chÝnh: Vïng B¾c Bé (5 v¹n ha) Khu IV cò vµ duyªn h¶i Trung
Bé (6,5 v¹n ha), T©y Nguyªn (2 v¹n ha), §«ng Nam Bé (5
v¹n ha), §ång B»ng S«ng Cöu Long (1,3 v¹n ha) (TrÇn V¨n
Lµi vµ nnk, 1993) [59].
Trªn thùc tÕ diÖn tÝch l¹c níc ta cßn ph©n t¸n qu¸ nhá,
chØ trõ mét vµi vïng ®· h×nh thµnh vïng l¹c tËp trung nh
DiÔn Ch©u - NghÖ An vµ HËu Léc - Thanh Ho¸ (Chu ThÞ
Th¬m vµ nnk, 2000) 4].
TiÒm n¨ng ph¸t triÓn c©y l¹c ë viÖt Nam cßn rÊt lín:
DiÖn tÝch l¹c ë ViÖt Nam cã thÓ lªn ®Õn 40 - 50 v¹n ha vµ
®Æc biÖt tiÒm n¨ng t¨ng n¨ng suÊt l¹c cßn nhiÒu, víi c¸c
tiÕn bé kü thuËt vÒ canh t¸c, gièng míi vµ phßng trõ s©u
bÖnh h¹i (TrÇn V¨n Lµi vµ nnk, 1993) [59].
Toµn bé c©y l¹c ®Òu cã gi¸ trÞ sö dông cao s¶n phÈm
chÝnh cña c©y l¹c lµ h¹t l¹c. H¹t l¹c cã hµm lîng dÇu (Lipit)
biªn ®é tõ 44 - 56%, hµm lîng protein 25 - 34% vµ 6 - 22%
Gluxits, nhiÒu vitamin nhãm B,... Bëi vËy, c©y l¹c lµ nguån
bæ sung quan träng c¸c chÊt ®¹m, chÊt bÐo cho con ngêi (Lª
Song Dù, NguyÔn ThÕ C«n, 1997) [21].
VÒ gi¸ trÞ kinh tÕ, cã thÓ nãi s¶n phÈm l¹c cã gi¸ trÞ
th¬ng m¹i lín. Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 80% sè l¹c s¶n xuÊt ra
®îc dïng díi d¹ng dÇu ¨n, kho¶ng 12% ®îc chÕ biÕn thµnh
nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau nh b¸nh, møt, kÑo, b¬,... kho¶ng
15
6% dïng cho ch¨n nu«i, 1% dïng cho xuÊt khÈu (Ph¹m V¨n
ThiÒu, 2000) 50.
L¹c lµ mét mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ®ãng gãp cho
nguån vèn xuÊt khÈu níc ta tíi 15,11%. Trong c«ng nghiÖp l¹c
cßn chÕ ra c¸c s¶n phÈm nh dÇu ¨n, b¬ l¹c, phom¸t l¹c,
b¸nh kÑo,... Ngoµi ra, l¹c cßn lµ nguån nguyªn liÖu lµm thøc
¨n cho gia sóc, gia cÇm ®ã lµ th©n c©y, vá cho ®Õn h¹t.
PhÇn th©n l¹c cßn cã thÓ lµm ph©n bãn cã gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng víi ph©n chuång.
§Æc biÖt c©y l¹c ngoµi c¸c gi¸ trÞ vÒ dinh dìng vµ kinh
tÕ cßn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt sinh häc. L¹c cã ý nghÜa quan
träng trong viÖc c¶i t¹o ®Êt, do kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m cña
vi khuÈn Rhozobium sèng céng sinh trong rÔ l¹c. Mçi ha trång
l¹c cã thÓ cung cÊp cho ®Êt 72 - 124 kg N trong mét n¨m,
®ång thêi lîng l¸ rông xuèng vµ th©n dïng lµm nguån ph©n
h÷u c¬ rÊt tèt, cã hµm lîng NPK t¬ng ®¬ng víi ph©n chuång
(Fao, 1984) [79]. V× vËy l¹c cã thÓ lµm c©y lu©n canh, xen
canh, gèi vô víi c¸c lo¹i c©y trång kh¸c nh»m ®Ó c¶i t¹o
tÝnh chÊt lý, ho¸ cña ®Êt.
Trong dÇu l¹c cã chøa axÝt bÐo kh«ng no b·o hoµ cã t¸c
dông phßng ngõa bÖnh tim. ChÊt lecetin (photphatidy
choline) lµm gi¶m hµm lîng colesterol trong m¸u, chèng hiÖn
tîng x¬ v÷a ®éng m¹ch m¸u (NguyÔn Tiªn Phong, Ph¹m ThÞ
Tµi vµ ctv, 2002) [34].
16
Lạc không chỉ là một thực phẩm, mà nó còn là như một vị thuốc quý.
Cây lạc, từ lá, vỏ, hạt đến màng hạt... đều có tác dụng chữa bệnh, từ dưỡng
huyết, bổ tỳ, phổi đến chữa ho, viêm phế quản, viêm mũi.
HiÖn nay trªn thÕ giíi c©y l¹c ®îc ph©n bè réng r·i tõ
22 vÜ Nam tíi 27 vÜ B¾c,víi h¬n 100 níc trång l¹c diÖn tÝch
gÇn kho¶ng 22 triÖu ha víi s¶n phÈm l¹c vá gÇn 30 triÖu tÊn.
Trong ®ã s¶n lîng tËp trung chñ yÕu ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn (gÊp 20 lÇn c¸c níc ph¸t triÓn).
Trong sè 25 níc trång l¹c Ch©u ¸ th× ViÖt Nam ®øng
thø 5 vÒ s¶n lîng vµ diÖn tÝch sau Trung Quèc, Ên §é,
In®«nªxia, Myanma. L¹c lµ mét trong c¸c lo¹i c©y xuÊt khÈu
thu ngo¹i tÖ cña níc ta. MÆc dï cã vai trß quan träng nh vËy
nhng nghiªn cøu vÒ l¹c níc ta nãi chung cßn Ýt. Tuy vËy,
n¨ng suÊt l¹c ë níc ta vÉn ®ang cßn thÊp so víi trong khu vùc
còng nh trªn toµn thÕ giíi, nhng diÖn tÝch trång l¹c ë níc ta
cã thÓ lªn ®Õn 40 - 50 v¹n ha víi 2 vïng trång l¹c hµng ho¸
lín lµ NghÖ TÜnh vµ §«ng Nam Bé.
Cho ®Õn nay l¹c ®îc trång phæ biÕn ë mäi vïng trong
c¶ níc. N¨m 1990 s¶n lîng l¹c ®¹t 218.000 tÊn, b»ng 2,2 lÇn
so víi n¨m 1980. Trong vßng 10 n¨m (1981 - 1990), diÖn
tÝch trång l¹c mçi n¨m t¨ng 7% vµ s¶n lîng t¨ng b×nh qu©n
9%/ n¨m (Ng« ThÕ D©n, 1991) 27].
T¹i tØnh NghÖ An, l¹c lµ mét trong c©y c«ng nghiÖp
ng¾n ngµy chñ lùc, ®îc trång l©u ®êi, nh÷ng n¨m 60 cña
thÕ kû XX, l¹c NghÖ An ®øng ®Çu miÒn B¾c, l¹c ViÖt Nam
xuÊt khÈu sang §«ng ¢u vµ Liªn X« chñ yÕu lµ l¹c NghÖ An.
17
VÒ diÖn tÝch vµ s¶n lîng th× NghÖ An ®øng thø 2 trong c¶
níc sau T©y Ninh. S¶n lîng hµng n¨m mang l¹i cho ngêi s¶n
xuÊt t¬ng ®¬ng 9 v¹n tÊn thãc (Së NN vµ PTNT NghÖ An,
2001). Tõ n¨m 1996 tíi nay diÖn tÝch trång l¹c kh«ng ngõng
t¨ng lªn, diÖn tÝch ®îc gieo trång 26.349 ha (1996) - 26.465
ha (2000) víi n¨ng suÊt 10,90 t¹/ha (2000).
Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn gieo trång l¹c ë NghÖ An cã thÓ
®¹t tíi 35000 ha ph©n bè chñ yÕu ë ®ång b»ng ven biÓn, b·i
båi ven s«ng (Côc thèng kª NghÖ An, 1999) 12.
Trong ®ã, Nghi Léc lµ 1 trong nh÷ng huyÖn cã diÖn
tÝch lín, phÈm chÊt l¹c tèt, n¨ng suÊt cao 20 - 22 t¹/ha vµ
®¹t tû lÖ xuÊt khÈu 60 - 70 %.
Còng nh c¸c c©y trång kh¸c, c©y l¹c bÞ nhiÒu loµi s©u
bÖnh ph¸ ho¹i, chóng kh«ng chØ g©y h¹i trùc tiÕp mµ cßn lµ
m«i giíi truyÒn vi rót g©y h¹i cho c©y l¹c nh nhãm s©u
chÝch hót (bä trÜ, rÇy...). Theo Wynnigor (1962), ®èi víi c©y
l¹c s¶n lîng gi¶m do s©u h¹i g©y nªn lµ 17,1%, do bÖnh lµ
11,5% vµ do cá d¹i lµ 11,8% (Lª V¨n ThuyÕt, L¬ng Minh
Kh«i, Ph¹m ThÞ Vîng (1993) [25].
S©u bÖnh h¹i l¹c rÊt nhiÒu, trong ®ã s©u cuèn l¸ vµ
thiªn ®Þch cña chóng lµ mét trong nh÷ng ®èi tîng chÝnh lµm
gi¶m n¨ng suÊt l¹c ë c¸c thêi vô gieo trång. Bëi vËy, lµm
gi¶m nh÷ng thiÖt h¹i do s©u bÖnh g©y ra lµ gãp phÇn lµm
t¨ng n¨ng suÊt l¹c. Cho nªn, vÊn ®Ò phßng trõ s©u h¹i l¹c
nãi chung vµ s©u cuèn l¸ nãi riªng lµ mèi quan t©m hµng
®Çu cña ngêi s¶n xuÊt.
18
Do thiÖt h¹i rÊt lín bëi s©u h¹i, mµ ngêi d©n l¹i cha
nhËn thøc ®Çy ®ñ vai trß cña thiªn ®Þch tù nhiªn víi c¸c loµi
s©u h¹i, nªn ngêi n«ng d©n lu«n ¸p dông c¸c biÖn ph¸p
phßng trõ nhanh m¹nh cã hiÖu qu¶. Trong trõ s©u h¹i l¹c ngêi n«ng d©n gÇn nh hoµn toµn phô thuéc vµo thuèc ho¸ häc,
cã vô sè lÇn phun thuèc tõ 2 - 5 lÇn/vô l¹c. Do qu¸ l¹m dông
thuèc trõ s©u mµ dÉn ®Õn h×nh thµnh tÝnh kh¸ng thuèc
cña s©u h¹i nªn thiÕt h¹i nh gÇn kh«ng gi¶m vµ bªn c¹nh ®ã
kÐo theo rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh ¶nh hëng ®Õn c«n trïng vµ
®éng vËt cã Ých, lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i, g©y « nhiÔm
m«i trêng, thùc phÈm chøa hµm lîng thuèc trõ s©u cao ¶nh
hëng tíi søc khoÎ con ngêi. Ngµy nay, viÖc phßng trõ s©u h¹i
nãi riªng vµ c©y trång nãi chung kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ
æn ®Þnh cho nªn ph¸t triÓn IPM lµ mèi quan t©m hµng ®Çu
cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. Trong
®ã, sö dông c¸c loµi thiªn ®Þch trong tù nhiªn ®Ó phßng trõ
s©u h¹i lµ mét tiÒm n¨ng v« cïng quan träng ®ãng gãp sù
thµnh c«ng cña biÖn ph¸p qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) vµ
b¶o vÖ trong hÖ n«ng nghiÖp. ViÖc duy tr×, b¶o vÖ vµ sö
dông c¸c loµi c«n trïng ký sinh cña s©u h¹i nh mét thµnh tè
kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong hÖ thèng phßng trõ tæng hîp s©u
h¹i, ®Æc biÖt lµ c©y l¹c c©y cung cÊp nguån dinh dìng cao
trong c¬ cÊu c©y trång hiÖn nay ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®Ó
biÖn ph¸p nµy thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th× ph¶i nghiªn cøu
mét c¸ch cã hÖ thèng thµnh phÇn thiªn ®Þch tù nhiªn.
19
Tõ tríc ®Õn nay, ®· cã mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ
s©u h¹i l¹c nh c¸c c«ng tr×nh cña viÖn BVTV (1976), Lª V¨n
ThuyÕt vµ nnk (1992 - 1993), Ph¹m ThÞ Vîng (1998), nhng
l¹i rÊt Ýt c«ng tr×nh nghiªn cøu tíi thiªn ®Þch cña chóng còng
nh mèi quan hÖ vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ sù ph¸t triÓn s©u h¹i
cña thiªn ®Þch trong sinh quÇn ruéng l¹c. §Ó gãp nh÷ng dÉn
liÖu lµm c¬ së khoa häc cho biÖn ph¸p qu¶n lý dÞch h¹i tæng
hîp (IPM) s©u h¹i l¹c, chóng t«i nghiªn cøu ®Ò tµi:
“C«n
trïng ký sinh trªn s©u cuèn l¸ Archips asiaticus Walsingham
h¹i l¹c ë Nghi Léc - NghÖ An”.
2. Môc ®Ých
Nghiªn cøu thµnh phÇn c«n ký sinh s©u cuèn l¸, loµi
ký sinh phæ biÕn. §Ò tµi tiÕn hµnh ®iÒu tra, thu thËp vµo
danh môc c«n trïng ký sinh, sè loµi c«n trïng ký sinh cã vÞ trÝ
sè lîng vµ chÊt lîng cao trong tËp hîp ký sinh s©u cuèn l¸.
Trªn c¬ së ®ã, nh»m gãp phÇn cung cÊp c¸c dÉn liÖu lµm c¬
së cho viÖc sö dông thiªn ®Þch tù nhiªn trong biÖn ph¸p
qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM).
3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
- Trªn c¬ së ®iÒu tra thµnh phÇn loµi c«n trïng ký sinh
trªn s©u cuèn l¸ tõ ®ã t×m ra loµi c«n trïng ký sinh phæ
biÕn ®¸nh gi¸ sù ®a d¹ng sinh häc.
- T×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a giai ®o¹n sinh trëng cña
c©y l¹c - mËt ®é s©u cuèn l¸ - tû lÖ ký sinh cña chóng.
- T×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a s©u cuèn l¸ h¹i l¹c vµ
thiªn ®Þch cña chóng trong sinh quÇn ruéng l¹c nh»m cung
20
cÊp c¸c dÉn liÖu khoa häc cho biÖn ph¸p qu¶n lý dÞch h¹i
tæng hîp (IPM) s©u cuèn l¸ h¹i l¹c.
Ch¬ng I. Tæng quan tµi liÖu
1.1 . C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
1.1.1. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi
1.1.1.1. CÊu tróc vµ tÝnh æn ®Þnh cña quÇn x· sinh vËt
TÝnh æn ®Þnh vµ n¨ng suÊt quÇn x· cña mét sè loµi ®îc x¸c ®Þnh do rÊt nhiÒu yÕu tè, mét phÇn c¸c yÕu tè ®ã lµ
cÊu tróc cña quÇn x· sinh vËt (Walt, 1976) 68. CÊu tróc cña
quÇn x· sinh vËt bao gåm 3 nhãm yÕu tè:
a - CÊu tróc thµnh phÇn loµi cña quÇn x· sinh vËt.
b - CÊu tróc dinh dìng trong quÇn x·, bao gåm chuçi thøc
¨n vµ líi thøc ¨n.
- Xem thêm -