1
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội là
tổ hợp các phẩm chất tâm lý, bảo đảm cho học viên đạt được thành
tích độc đáo, mới mẻ trong hoạt động học tập và nghiên cứu khoa học.
Tài năng quân sự của học viên chủ yếu được phát triển thông qua các
tác động có mục đích của các lực lượng sư phạm ở các nhà trường
quân đội. Thực tế, trong những năm qua các nhà trường quân đội đã
đổi mới nội dung, chương trình, đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chất
lượng đội ngũ giảng viên và đội ngũ cán bộ quản lý với mục tiêu lấy
người học làm trung tâm nhằm phát triển những phẩm chất trí tuệ, tính
sáng tạo của học viên trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học,
để họ bộc lộ và phát triển những năng khiếu, khuynh hướng tiềm ẩn
nhằm hình thành tài năng trong lĩnh vực quân sự mà học viên được đào
tạo. Kết quả đạt được, có nhiều công trình khoa học, sáng kiến cải tiến
có ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn và hiệu quả cao trên nhiều lĩnh
vực khác nhau; một số công trình đã mạnh dạn tìm hiểu ứng dụng các
thành quả KH&CN mới, hiện đại trên thế giới một cách thấu đáo; nội
dung nghiên cứu gắn với thực tế nhiệm vụ đơn vị, có khả năng phát
triển và áp dụng vào thực tiễn; nhiều công trình, sáng kiến đề xuất
những giải pháp kỹ thuật mới, như công nghệ số hóa, công nghệ sinh
học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ nano,… làm tăng hiệu quả
quốc phòng - an ninh, hiệu quả kinh tế xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh
những thành tựu đã đạt được, vấn đề phát triển tài năng quân sự cho
học viên ở các nhà trường quân đội vẫn còn bộc lộ các hạn chế như:
việc phát triển tài năng quân sự cho học viên chưa có tính cá biệt hóa;
nội dung, chương trình giảng dạy còn mang tính hình thức, chưa có
chiều sâu, chưa kích thích được tính tích cực trong học tập và nghiên
cứu khoa học của học viên; chưa có tác động phù hợp với các phẩm
chất tâm lý tạo thành tài năng quân sự của học viên. Vì vậy, việc
nghiên cứu làm rõ cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học
viên ở các nhà trường quân đội có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối
với các nhà trường quân đội trong việc phát triển những năng khiếu,
thiên hướng tiềm ẩn của mỗi học viên thực sự trở thành những tài năng
quân sự trên cương vị, chức trách được giao sau khi ra trường.
Hiện nay với mục tiêu, yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong
tình hình mới, xây dựng quân đội “chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại,
2
ưu tiên một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến lên hiện đại” [23,
tr.149], quân đội được Đảng, Nhà nước quan tâm đầu tư trang bị, vũ khí, kỹ
thuật tiên tiến và hiện đại. Những vấn đề trên đặt ra yêu cầu khách quan
phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đồng thời yêu cầu đặt ra
cần phải có những sĩ quan thực sự là tài năng quân sự trong từng
cương vị, chức trách được đảm nhiệm. Do đó, làm rõ những yếu tố
tâm lý tạo thành tài năng quân sự của học viên và các yếu tố ảnh
hưởng đến quá trình phát triển tài năng quân sự của học viên là điều
kiện quan trọng đảm bảo phát triển tài năng quân sự cho học viên ở
các nhà trường quân đội đạt được hiệu quả cao.
Xuất phát từ những lý do cơ bản trên, nghiên cứu sinh lựa
chọn vấn đề “Cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học viên ở
các nhà trường quân đội”, làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về cơ sở tâm lý
phát triển tài năng quân sự của học viên, trên cơ sở đó đề xuất biện pháp
tâm lý - sư phạm nhằm phát triển tài năng quân sự cho học viên ở các nhà
trường quân đội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo.
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến tài năng,
tài năng quân sự và phát triển tài năng quân sự của học viên ở các nhà
trường quân đội của các tác giả trong và ngoài nước.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về cơ sở tâm lý phát triển tài năng
quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng tài năng quân sự của học
viên và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự của
học viên ở các nhà trường quân đội.
- Đề xuất biện pháp tâm lý - sư phạm phát triển tài năng quân
sự cho học viên ở các nhà trường quân đội.
- Tiến hành phân tích chân dung tâm lý điển hình nhằm làm
rõ thực trạng phát triển tài năng quân sự của học viên ở các nhà
trường quân đội.
3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giả thuyết
khoa học
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các yếu tố tâm lý tạo thành tài năng quân sự của học viên và
yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự của học viên.
3
3.2. Khách thể nghiên cứu
Học viên đào tạo trở thành sĩ quan và cán bộ quản lý, giảng
viên ở các nhà trường quân đội.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu các yếu tố
tâm lý tạo thành tài năng quân sự, tiêu chí đánh giá tài năng quân sự của
học viên ở các nhà trường quân đội; các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển
tài năng quân sự ở các nhà trường quân đội.
Phạm vi địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu cơ sở tâm lý phát
triển tài năng quân sự của học viên cấp phân đội, trình độ đại học, thời gian
đào tạo 4 năm (không tính thời gian tạo nguồn) ở ba chuyên ngành cơ bản: Sĩ
quan chỉ huy Tham mưu; Sĩ quan Chính trị; Sĩ quan Hậu cần, kỹ thuật.
Phạm vi khách thể nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu
những học viên đang đào tạo trở thành sĩ quan có thành tích cao trong
học tập và trong hội thi tuổi trẻ sáng tạo toàn quân và cán bộ quản lý;
giảng viên ở các nhà trường quân đội.
* Phạm vi thời gian: Luận án tập trung nghiên cứu từ tháng
9 năm 2014 đến tháng 12 năm 2018.
3.4. Giả thuyết khoa học
Tài năng quân sự của học viên là tổ hợp các phẩm chất tâm
lý, được tạo thành bởi các yếu tố tâm lý cơ bản như: động cơ, trí
thông minh; tính sáng tạo; năng lực chuyên biệt.
Cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học viên ở các nhà
trường quân đội là những yếu tố tâm lý tạo thành tài năng quân sự và
những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự của học viên ở
các nhà trường quân đội.
Thực trạng tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân
đội hiện nay ở mức trung bình. Quá trình phát triển tài năng quân sự của
học viên chịu sự ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan.
Trong đó yếu tố chủ quan có ảnh hưởng rất mạnh đến quá trình phát
triển tài năng quân sự của học viên.
Phát triển tài năng quân sự cho học viên ở các nhà trường quân đội phù
hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo, khi các nhà trường quân đội thực hiện đồng bộ
các biện pháp tâm lý – sư phạm phù hợp với điều kiện của từng trường.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của khoa
học tâm lý và các nguyên tắc tiếp cận như: Nguyên tắc thống nhất giữa
tâm lý, ý thức và hoạt động; nguyên tắc tiếp cận hệ thống, cấu trúc;
4
nguyên tắc tiếp cận phát triển; nguyên tắc tiếp cận nhân cách. Các nguyên
tắc trên là sợi chỉ đỏ xuyên suốt quá trình nghiên cứu của luận án.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp
chuyên gia; phương pháp điều tra bằng bảng hỏi; phương pháp trắc
nghiệm; phương pháp quan sát; phương pháp phỏng vấn sâu; phương
pháp nghiên cứu trường hợp.
Phương pháp xử lý và phân tích số liệu bằng thống kê toán
học: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0
5. Những đóng góp mới của luận án
* Đóng góp về lý luận
Luận án góp phần làm phong phú thêm lý luận về cơ sở tâm lý
phát triển tài năng quân sự của học viên. Làm rõ các yếu tố tâm lý cơ
bản tạo thành tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội.
Luận án làm rõ tài năng quân sự của học viên là tổ hợp các phẩm
chất tâm lý, được tạo thành bởi các yếu tố như: động cơ, trí thông minh, trí
sáng tạo, năng lực chuyên biệt. Luận án luận giải những biểu hiện, tiêu chí
đánh giá tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội. Đồng
thời, luận án tập trung phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ
quan và khách quan đến quá trình phát triển tài năng quân sự của học viên
ở các nhà trường quân đội.
* Đóng góp về thực tiễn
Luận án tiến hành điều tra, khảo sát, đánh giá thực trạng tài
năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội dựa trên các chỉ
báo về tiêu chí đánh giá các yếu tố tâm lý tạo thành tài năng quân sự của
học viên, kết quả tài năng quân sự của học viên ở mức độ trung bình.
Kết quả nghiên cứu chỉ ra: trí thông minh của học viên đều ở
mức trên trung bình, có đa số học viên ở mức cao; trí sáng tạo của học
viên đa số đạt được ở mức cao, có một số học viên đạt ở mức xuất sắc.
Kết quả nghiên cứu của luận án chỉ rõ sự tác động, ảnh
hưởng của nhóm các yếu tố chủ quan và nhóm các yếu tố khách quan
đến quá trình phát triển tài năng quân sự của học viên ở các nhà
trường quân đội.
Luận án đề xuất được các biện pháp tâm lý - sư phạm nhằm
phát triển tài năng quân sự cho học viên ở các nhà trường quân đội.
Đồng thời, làm rõ quá trình phát triển tài năng quân của học viên ở
5
các nhà trường quân đội thông qua phân tích 02 chân dung tâm lý
điển hình có thành tích cao trong học tập và nghiên cứu khoa học.
6. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
Kết quả nghiên cứu của luận án bổ sung lý luận tâm lý học về
cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học viên ở các nhà
trường quân đội.
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể là cơ sở khoa học trong
việc nâng cao hơn nữa hoạt động phát triển tài năng quân sự cho viên ở
các nhà trường quân đội trong giai đoạn hiện nay.
7. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: Mở đầu, 4 chương; kết luận; danh mục các công trình
khoa học của tác giả đã được công bố; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Các công trình nghiên ở nước ngoài có liên quan đến đề tài
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về nguồn gốc, bản chất tài
năng, tài năng quân sự
Tác giả Freud S, trong tác phẩm "Đạo đức và tình dục", "văn
hóa và loạn thần kinh hiện đại" (1908). Freud S giải thích xem
khuynh hướng dồn nén và thăng hoa là cơ sở của những thiên tài
sáng tạo khoa học và nghệ thuật. Nhà tâm lý học người Mỹ
Terman, L.M (1981), Tác giả Begg D và Fischer (1995); các tác giả
như Garner, H , NadlerL, & Nadler Z . Năm 1978, tác giả Renzulli R. S;
tác giả Cheplôv B.M; tác giả Côvaliov A. G; Lâytex; tác giả
Sramtrenco A. Ph. Các công trình nghiên cứu của các tác giả về bản chất
tài năng, tài năng quân sự của các tác giả nước ngoài đã tập trung nghiên
cứu, luận giải nguồn gốc, bản chất của tài năng đó là do các yếu tố sinh lý
và các yếu tố tâm lý của cá nhân để hình thành tài năng.
1.1.2.. Các công trình nghiên cứu về cấu trúc tài năng và tài
năng quân sự
Tác giả Renzulli S. J (1981); các tác giả Wiezerkowski và
Wagner (1985); tác giả Gagné (1985; tác giả Weinert F. E. (2001);
Các nhà tâm lý học Liên Xô như Côvaliov A. G ; Platônov K. K;
Vưgôtxki A. X. Các công trình nghiên cứu về cấu trúc của tài năng
đã đưa ra bức tranh khá sinh động về các yếu tố tâm lý tạo thành tài
năng của cá nhân, các công trình tập trung đi sâu, làm rõ một số yếu
tố tâm lý như trí tuệ, sự sáng tạo và yếu tố động cơ, yếu tố xã hội.
6
1.1.3. Các công trình nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng
đến phát triển tài năng và tài năng quân sự
Tác giả Berger, Lance and Berger, Dorothy (2004); các tác
giả Wiezerkowski, W & Wagner, H, (1985); Côvaliov A.G; Lâytex
N.X; Platônov P.P; tác giả Sramtrenco A. Ph. Những công trình nghiên
cứu của các tác giả nước ngoài về các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát
triển tài năng và tài năng quân sự đã làm rõ một số yếu tố tâm lý thuộc về
bản thân mỗi tài năng và đã làm rõ các yếu tố thuộc về môi trường xã hội
như gia đình và môi trường tài năng đó đang sống và hoạt động.
1.1.4. Các công trình nghiên cứu về con đường, biện pháp phát
triển tài năng, tài năng quân sự
Tác giả Terman và Getzel; tác giả H. Gardner (1983); tác giả
Sternberg, R. J., & Powell, J. S; các tác giả Rudich P.A; Platonov K.K; tác
giả Xôlovaytrich L.X; tác giả Vưgôtxki A. X; Lêonchiev A. N. Những
công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài về con đường, biện
pháp nhận diện tài năng tập trung chủ yếu đó là thông qua con đường
quan sát, trắc nghiệm những phẩm chất trí tuệ của mỗi cá nhân nhằm
đánh giá được trình độ phát triển trí tuệ, đồng thời thông qua hoạt
động thực tiễn của mỗi cá nhân nhằm phát hiện ra những phẩm chất,
năng lực và những kết quả đạt được của cá nhân đó trong hoạt động.
1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước liên quan đến đề
tài luận án
1.2.1. Một số công trình nghiên cứu về nguồn gốc, bản chất
tài năng, tài năng quân sự
Tác giả Phạm Minh Hạc; tác giả Nguyễn Quang Uẩn; tác giả
Nguyễn Huy Tú (2006); các tác giả Nguyễn Ngọc Phú; Hoàng Đình
Châu (2002); tác giả Ngô Minh Tuấn. Các tác giả khi nghiên cứu về
nguồn gốc, bản chất tài năng và tài năng quân sự đã làm rõ tài năng,
tài năng quân sự chính là phẩm chất tâm lý đảm bảo cho cá nhân,
quân nhân đạt được những thành tích cao trong hoạt động nói chung,
hoạt động quân sự nói riêng và có ý nghĩa to lớn về mặt xã hội.
1.2.2. Các công trình nghiên cứu về cấu trúc, biểu hiện tài
năng, tài năng quân sự
Tác giả Phạm Minh Hạc (2008); tác giả Nguyễn Trọng Bảo
(1993); tác giả Nguyễn Huy Tú (2003); tác giả Giáp Bình Nga (2007);
tác giả Nguyễn Văn Động (2013); các tác giả Nguyễn Ngọc Phú;
Hoàng Đình Châu (2002). Những công trình nghiên cứu về cấu trúc,
7
biểu hiện, tiêu chí đánh giá tài năng, tài năng quân sự, đã tập trung làm
rõ những biểu hiện về phẩm chất nổi trội của tài năng, năng lực trí tuệ
và năng lực tư duy. Đối với lĩnh vực hoạt động quân sự, các tác giả cho
rằng biểu hiện của tài năng quân sự đó là có năng lực vượt trội so với
chuyên môn đào tạo, có trình độ học vấn cao, có thành tích vượt trội so
với các quân nhân khác trong đơn vị.
1.2.3. Các công trình nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng đến
quá trình phát triển tài năng, tài năng quân sự
Tác giả Phạm Minh Hạc (2008); tác giả Nguyễn Huy Tú
(2004); tác giả Nguyễn Ngọc Phú; tác giả Hoàng Đình Châu ; tác giả
Ngô Minh Tuấn. Các công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước đã
chỉ ra một số yếu tố như sự hứng thú, say mê, môi trường giáo dục ở
gia đình, bạn bè, nhà trường và các mối quan hệ xã hội có ảnh hưởng
đến sự phát triển tài năng của mỗi cá nhân.
1.2.4. Các công trình nghiên cứu về con đường, biện pháp phát
triển tài năng, tài năng quân sự
Tác giả Nguyễn Trọng Bảo (1996); tác giả Nguyễn Ngọc Phú
(2010); tác giả Ngô Minh Tuấn (2012); tác giả Nguyễn Quang Phát;
tác giả Đặng Hữu Thi; tác giả Song Thành. Các công trình nghiên
cứu kể trên có chung những luận điểm đó là phát hiện và tuyển chọn
những người có năng khiếu phù hợp với từng hoạt động cụ thể, tạo
dựng môi trường phù hợp cho mỗi tài năng phát triển và thông qua
đổi mới nội dung, chương trình ở các bậc học.
1.3. Khái quát kết quả của các công trình khoa học đã
công bố và những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết
1.3.1. Khái quát kết quả của các công trình khoa học đã công bố có
liên quan đến đề tài
Một là, các công trình của các nhà tâm lý học trong và ngoài nước
khi nghiên cứu về nguồn gốc, bản chất tài năng và tài năng quân sự đã làm
rõ tài năng, tài năng quân sự chính là tổ hợp các phẩm chất tâm lý đảm bảo
cho cá nhân, quân nhân đạt được những thành tích cao trong hoạt động nói
chung, hoạt động quân sự nói riêng và có ý nghĩa to lớn về mặt xã hội.
Hai là, các công trình nghiên cứu về cấu trúc của tài năng đã đưa ra
bức tranh khá sinh động về các yếu tố tâm lý tạo thành tài năng của cá nhân,
bao gồm yếu tố thuộc về năng lực, yếu tố động cơ, yếu tố xã hội.
Ba là, có một số công trình mà nghiên cứu sinh đã biết đã chỉ
ra các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển tài năng và tài năng quân
8
sự như những yếu tố chủ quan và các yếu tố thuộc về môi trường gia
đình, nhà trường và xã hội.
Bốn là, Các công trình của các nhà tâm lý học trong và ngoài
nước đã chỉ ra những con đường như phát hiện, tuyển chọn năng
khiếu, tạo ra môi trường phù hợp trong lĩnh vực hoạt động nói chung
và hoạt động quân sự nói riêng.
1.3.2. Những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết
Một là, trên cơ sở các công trình nghiên cứu về tài năng, tài
năng quân sự của các tác giả trong và ngoài nước, luận án xác định
hướng nghiên cứu tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường
quân đội nhằm xây dựng bộ khái niệm công cụ phục vụ cho mục đích
và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án.
Hai là, luận án xác định những yếu tố tâm lý tạo thành tài
năng quân sự của học viên; những yếu tố là cơ sở tâm lý phát triển
tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội; xác định
các chỉ báo đánh giá thực trạng tài năng quân sự của học viên.
Ba là, khảo sát, đánh giá thực trạng tài năng quân sự của
học viên thông qua những chỉ báo về tiêu chí đánh giá các yếu tố
tâm lý tạo thành tài năng quân sự.
Bốn là, luận án tiến hành làm trắc nghiệm trí thông minh, trí sáng
tạo của học viên và tìm ra mối tương quan giữa các yếu tố kể trên với tài
năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội.
Năm là, Trên cơ sở thực trạng các thành tố tâm lý tạo
thành; các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự của
học viên, luận án đề xuất một số biện pháp tâm lý - sư phạm phát
triển tài năng quân sự cho học viên ở các nhà trường quân đội.
Đồng thời, luận án tiến hành phân tích 02 chân dung tâm lý điển
hình nhằm làm rõ quá trình phát triển tài năng quân sự của học
viên ở các nhà trường quân đội.
Kết luận chương 1
Luận án đã tổng quan nghiên cứu của các tác giả trong và
ngoài nước về những vấn đề có liên quan đến phát triển tài năng
quân sự ở các nhà trường quân đội, qua đó nhằm tìm ra những
khoảng trống mà các tác giả chưa nghiên cứu. Trên cơ sở đó làm
tiền đề lý luận và thực tiễn để luận án tiến hành nghiên cứu những
vấn đề lý luận về cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học
viên ở các nhà trường quân đội.
9
Chương 2
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CƠ SỞ
TÂM LÝ PHÁT TRIỂN TÀI NĂNG QUÂN SỰ
CỦA HỌC VIÊN Ở CÁC NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI
2.1. Các khái niệm cơ bản
2.1.1. Tài năng
Tài năng là tổ hợp các phẩm chất tâm lý của cá
nhân bao gồm động cơ, trí thông minh, trí sáng tạo, năng
lực chuyên biệt vượt trội, đảm bảo cho cá nhân đạt được
thành tích độc đáo, mới mẻ trong hoạt động và có ý
nghĩa xã hội.
Người có tài năng khác với những người chỉ có năng lực ở
dạng tiềm tàng và những năng lực chung trên kết quả của hoạt động.
Cá nhân được gọi là tài năng ngoài việc được tạo thành bởi tổng hợp
những phẩm chất tâm lý nổi bật so với những cá nhân khác, mà còn
được đánh giá ở sản phẩm của hoạt động có sự sáng tạo độc đáo,
mang ý nghĩa xã hội lớn lao.
2.1.2. Tài năng quân sự
Tài năng quân sự là tổ hợp các phẩm chất tâm lý,
được cấu thành bởi động cơ mạnh mẽ, trí tuệ phát triển,
trí sáng tạo cao, năng lực chuyên biệt vượt trội, đảm bảo
cho quân nhân đạt được kết quả độc đáo và mới mẻ trong
lĩnh vực hoạt động quân sự, có ý nghĩa xã hội lớn lao và
được tập thể quân nhân thừa nhận, suy tôn.
Tài năng quân sự là người có trí sáng tạo cao trong hoạt
động quân sự, có óc quan sát tinh tế, ghi nhận nhanh các sự kiện
hiện tượng một cách sâu sắc, có hệ thống; sử dụng linh hoạt kiến
thức, kỹ năng đã có để xử lý các tình huống quân sự theo hướng
mới, nét độc đáo. Từ đó tạo ra các sản phẩm, sáng kiến cải tiến vũ
khí, trang bị có tính ứng dụng cao trong hoạt động quân sự.
2.1.3. Tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường
quân đội
* Học viên ở các nhà trường quân đội
Học viên đại học quân sự: Theo Từ điển Giáo dục học quân
sự, Học viên: 1) Gọi chung quân nhân đang học tập tại đơn vị huấn
luyện, các nhà trường quân đội. 2) Người học lớn tuổi của những
trường lớp ngoài hệ thống giáo dục phổ thông và đại học chính quy
như: Trường bồi dưỡng cán bộ, lớp bổ túc văn hóa, lớp tập huấn, người
10
theo học các chương trình cao học... Học viên các trường, lớp không
chính quy có hai loại. Học viên chính thức và học viên dự thính.
* Khái niệm tài năng quân sự của học viên ở các nhà
trường quân đội
Tài năng quân sự của học viên là tổ hợp các phẩm
chất tâm lý như động cơ, trí tuệ, trí sáng tạo, trình độ nhận
thức và kỹ năng trong hoạt động học tập và nghiên cứu khoa
học, đảm bảo cho học viên đạt được kết quả độc đáo và mới
mẻ trong hoạt động học tập, nghiên cứu khoa học ở các nhà
trường quân đội, được tập thể học viên thừa nhận và suy
tôn.
Tài năng quân sự của học viên là tổ hợp các phẩm chất tâm lý của
học viên, không phải là phép cộng của các phẩm chất tâm lý riêng lẻ. Tổ
hợp các phẩm chất tâm lý của học viên có vai trò bảo đảm cho học viên
đạt được kết quả độc đáo, mới mẻ trong hoạt động học tập và nghiên cứu
khoa học ở các nhà trường quân đội.
2.1.4. Cơ sở tâm lý của phát triển tài năng
quân sự của học viên
2.1.4.1. Khái niệm phát triển tài năng quân sự của học viên
Phát triển tài năng quân sự của học viên là quá trình tác
động có mục đích của các lực lượng sư phạm vào học viên nhằm
khơi dậy những năng khiếu, khuynh hướng quân sự tiềm ẩn và làm
biến đổi về chất các yếu tố như động cơ, trí thông minh, trí sáng tạo,
trình độ nhận thức, kỹ năng trong hoạt động học tập, nghiên cứu
khoa học của học viên ở các nhà trường quân đội.
Kết quả phát triển được thể hiện ở sự hoàn thiện các phẩm chất
tâm lý và sự phát triển vượt trội năng lực hành động, có sáng kiến,
công trình nghiên cứu hoặc sản phẩm khoa học có giá trị cao, phù
hợp với mục tiêu đào tạo, được quân đội, xã hội thừa nhận, góp phần
tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
2.1.4.2. Khái niệm cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân
sự của học viên
Cơ sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học viên là hệ thống
các yếu tố tâm lý tạo thành tài năng quân sự và các yếu tố ảnh hưởng đến
phát triển tài năng quân sự của học viên, từ nền tảng đó tài năng quân sự
của học viên được phát triển đáp ứng yêu cầu của hoạt động học tập và
nghiên cứu khoa học trong các nhà trường quân đội.
11
2.2. Các yếu tố tâm lý cơ bản tạo thành tài năng quân sự của
học viên ở các nhà trường quân đội và tiêu chí đánh giá
2.2.1. Các yếu tố tâm lý cơ bản tạo thành tài năng quân sự của
học viên ở các nhà trường quân đội
Qua nghiên cứu bản chất, nguồn gốc và đặc điểm của tài năng
trong lĩnh vực hoạt động quân sự thấy rằng, ngoài những thành tố tâm lý
chung, tài năng quân sự còn có những yếu tố tâm lý đặc thù. Vì vậy, từ
cơ sở các luận cứ khoa học nêu trên, chúng tôi xác định các yếu tố tâm
lý cơ bản tạo thành tài năng quân sự đó là: Động cơ; trí thông minh; trí
sáng tạo; năng lực chuyên biệt.
2.2.1.1. Động cơ
Hệ thống động cơ của học viên trong quá trình học tập,
nghiên cứu khoa học là động lực thúc đẩy, gắn liền với việc thỏa mãn
nhu cầu nhận thức trong quá trình học tập nhằm khơi dậy tính tích
cực của chủ thể và hình thành xu hướng nghề nghiệp rõ ràng trong
hoạt động học tập. Trong các yếu tố tâm lý tạo thành tài năng quân sự
của học viên, hệ thống động cơ là yếu tố giữ vai trò “động lực” thúc
đẩy, quy định phương hướng, cường độ phát triển tài năng quân sự
của học viên và chi phối đến các thành tố tâm lý khác.
Động cơ là thành tố tâm lý cơ bản, chủ đạo hình thành tài năng
quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội, là nguồn gốc sâu xa
tạo lên sự tích cực, chủ động sáng tạo, phát huy những năng khiếu tiềm
ẩn của học viên trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học. Trong
đó, nhóm động cơ nhận thức là động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy học
viên say mê, tự giác, sáng tạo trong học tập, nghiên cứu khoa học.
2.2.1.2. Trí thông minh
Trí thông minh là một thành tố tâm lý có vai trò quan trọng đối
với hoạt động của con người, đảm bảo cho con người ghi nhớ, xác định
được phương hướng hành động một cách nhanh chóng, nó cho phép con
người nhận ra những thuộc tính chủ yếu và các mối quan hệ cơ bản của
những tình huống, hoàn cảnh cần xử lý; tác động trực tiếp đến việc thu
thập thông tin, hiểu biết thông tin, phân tích và suy luận với những thông
tin có được nhằm tìm ra giải pháp tốt nhất nhằm đạt được mục đích đề ra.
Trí thông minh là thành tố tâm lý hết sức quan trọng hình
thành nên tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội,
trí thông minh của học viên là sự kết tinh chủ yếu của sự sáng suốt
trong hoạt động nhận thức, tiếp thu kiến thức nhanh, linh hoạt, có hệ
12
thống, phân tích, đánh giá và đưa ra cách thức giải quyết những mâu thuẫn
trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học một cách chính xác.
2.2.1.3. Trí sáng tạo
Trí sáng tạo của học viên đó là khả năng nhanh chóng nhận
biết những vấn đề mới nảy sinh, đề xuất được những giải pháp độc đáo
và mới mẻ trong hoạt động học tập và nghiên cứu khoa học ở các nhà
trường quân đội. Trong sự hình thành tài năng quân sự của học viên, trí
sáng tạo là một thành tố tâm lý giữ vị trí là mắt xích trung tâm để hình
thành tài năng quân sự của học viên.
Trí sáng tạo trong các yếu tố tạo thành tài năng quân sự của học
viên thường được biểu hiện trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa
học ở các nhà trường quân đội trên những dấu hiệu cơ bản như: có sự
linh hoạt trong cách nghĩ và hành động; có nhiều ý tưởng mới, nhiều giải
pháp độc đáo mới mẻ; có khả năng hoạt động độc lập; quan tâm sâu sắc
đến sự đổi mới và tiến bộ; có tính ý thức, tự giác phát triển cao.
2.2.1.4. Năng lực chuyên biệt
Trong sự hình thành tài năng quân sự, năng lực chuyên biệt
của học viên giữ vai trò quyết định. Bởi lẽ, tài năng quân sự của học
viên được hình thành và phát triển không chỉ dựa trên các yếu tố tâm
lý cơ bản như động cơ, trí thông minh, trí sáng tạo, học viên chỉ thực
sự phát triển những tư chất cá nhân, những phẩm chất tâm lý trong
cấu trúc tài năng quân sự trên cơ sở nắm vững kiến thức khoa học
chuyên ngành và liên ngành, có thái độ tích cực, kiên trì và biết vận
dụng kiến thức, kinh nghiệm của bản thân trong từng tình huống học
tập và nghiên cứu khoa học cụ thể.
Hệ thống kiến thức khoa học, thái độ tích cực, sự linh hoạt,
thuần thục của các kỹ năng chuyên ngành của học viên là cơ sở quan
trọng hình thành những phẩm chất tâm lý, phát triển những phẩm
chất ý chí trong rèn luyện, tu dưỡng và khơi dậy, phát triển tiềm năng
tư chất cá nhân, củng cố và phát triển phương pháp, đánh giá, phát
hiện ra những mâu thuẫn những tình huống phức tạp nảy sinh trong
quá trình học tập và nghiên cứu khoa học ở các nhà trường quân đội.
Tóm lại, Các yếu tố tâm lý cơ bản tạo thành tài năng quân sự
của học viên là một khối thống nhất, có quan hệ chặt chẽ và tác động
qua lại với nhau, mỗi thành tố đều có vị trí, vai trò không thể thiếu
trong cấu trúc tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân
đội. Trong đó, động cơ là yếu tố tâm lý chủ đạo trong sự hình thành
tài năng quân sự của học viên, trí thông minh là điều kiện tiên quyết,
trí sáng tạo là mắt xích trung tâm, năng lực chuyên biệt là yếu tố
quyết định đến sự hình thành tài năng quân sự của học viên.
13
2.2.2. Tiêu chí đánh giá tài năng quân sự của học viên ở
các nhà trường quân đội
2.2.2.1. Cơ sở xác định tiêu chí đánh giá tài năng quân sự
của học viên
Tác giả Nguyễn Trọng Bảo, (1993); tác giả Nguyễn Văn Động
(2013); tác giả Nguyễn Ngọc Phú; Hoàng Đình Châu (2002); tác giả Ngô
Minh Tuấn, cho rằng tiêu chí đánh giá tài năng quân sự đó là: có phẩm chất
chính trị tư tưởng - đạo đức trong sáng; có xu hướng nghề nghiệp quân sự
bộc lộ rõ; có năng lực trí tuệ, tư duy quân sự phát triển; có tính sáng tạo;
sức khỏe tốt; có sức ảnh hưởng tích cực đối với hoạt động quân sự.
2.2.2.2. Các tiêu chí đánh giá tài năng quân sự của học viên
Căn cứ trên kết quả nghiên cứu lý luận và đặc điểm hoạt
động học tập và nghiên cứu khoa học của học viên ở các nhà trường
quân đội, chúng tôi cho rằng để nghiên cứu đánh giá tài năng quân
sự của học viên cần căn cứ vào 6 tiêu chí đó là: Đánh giá về động
cơ: dựa trên những chỉ báo về (1) hứng thú, say mê với hoạt động
học tập, nghiên cứu khoa học; (2) Trí thông minh; (3) Tính sáng
tạo; đánh giá về năng lực chuyên biệt: dựa trên (4) trình độ nhận
thức, kỹ năng và (5) thành tích trong học tập, nghiên cứu khoa học;
(6) Đánh giá về phẩm chất nhân cách nổi trội. Các tiêu chí trên là
cơ sở nhằm đánh giá thực trạng tài năng quân sự của học viên ở các
nhà trường quân đội thông qua các chỉ báo.
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự
của học viên ở các nhà trường quân đội
2.3.1. Nhóm yếu tố chủ quan
Tài năng là trình độ phát triển cao của năng lực, vì thế nó chịu
ảnh hưởng trực tiếp của những yếu tố chủ quan thuộc cá nhân tài năng
quân sự. Đó là những yếu tố bên trong, quyết định trực tiếp đến sự hình
thành và phát triển tài năng quân sự. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng tới
phát triển tài năng quân sự ở các nhà trường quân đội bao gồm: tư chất
cá nhân; xu hướng nghề nghiệp quân sự; tính tích cực học tập; kinh
nghiệm, thực tiễn vốn sống của học viên.
2.3.2. Nhóm yếu tố khách quan
Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự
đó là: Công tác tuyển chọn đầu vào ở các nhà trường quân đội; nội dung,
phương pháp dạy học ở các nhà trường quân đội; môi trường văn hóa
sư phạm quân sự; điều kiện cơ sở vật chất bảo đảm cho phát triển
tài năng quân sự của học viên.
Kết luận chương 2
14
Luận án đã xây dựng, phân tích làm rõ nội hàm của những
khái niệm công cụ như: Tài năng, tài năng quân sự của học viên, cơ
sở tâm lý phát triển tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường
quân đội. Để đánh giá đúng thực trạng tài năng quân sự của học
viên, luận án đã xác định dựa trên 6 tiêu chí cơ bản đánh giá 04 yếu
tố tâm lý tạo thành tài năng quân sự của học viên. Luận án đã xác
định các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát triển tài năng
quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội.
Chương 3
TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Tổ chức nghiên cứu
3.1.1. Đơn vị nghiên cứu
Luận án được triển khai nghiên cứu ở các nhà trường trong toàn
quân đó là: Trường Sĩ quan Lục quân 1; Trường Sĩ quan Chính trị ;
Trường Sĩ quan Pháo binh; Học viện Phòng không - Không quân; Học
viện Hậu cần; Học viện Kỹ thuật quân sự.
3.1.2. Phân bố khách thể nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu của luận án bao gồm 145 học viên, 130 cán
bộ, 140 giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan trên địa bàn nghiên cứu.
3.1.3. Các giai đoạn nghiên cứu
* Giai đoạn 1: Nghiên cứu lý thuyết và khảo sát sơ bộ, hoàn
thành đề cương chi tiết (9/2014 - 11/2015).
* Giai đoạn 2: Khảo sát, đánh giá thực trạng, đề xuất các biện
pháp tâm lý - sư phạm nhằm phát triển tài năng quân sự cho học viên
ở các nhà trường quân đội (Từ tháng 12/2015 - 3/2018.)
* Giai đoạn 3: Kiểm tra số liệu điều tra và tiếp tục bổ sung
nội dung luận án (4/2017 - 12/2018).
* Giai đoạn 4: Hoàn thành luận án (từ tháng 01/2019 - 05/2019).
3.2. Phương pháp nghiên cứu
Nhằm phục vụ nghiên cứu đề tài luận án, chúng tôi đã sử dụng
phức hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau như: Phương pháp
nghiên cứu tài liệu; phương pháp quan sát; phương pháp phỏng vấn sâu;
phương pháp điều tra bằng bảng hỏi; phương pháp trắc nghiệm; phương
pháp chuyên gia; phương pháp phân tích chân dung tâm lý điển hình;
phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học.
15
Kết luận chương 3
Các phương pháp trên được triển khai cụ thể theo mục
đích, nhiệm vụ nghiên cứu, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực
tiễn của luận án; đảm bảo độ tin cậy trong quá trình đánh giá thực
trạng phát triển tài năng quân sự của học viên và thực trạng các
yếu tố ảnh hưởng đến phát triển tài năng quân sự của học viên ở
các nhà trường quân đội.
16
Chương 4
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN TÀI NĂNG
QUÂN SỰ
CỦA HỌC VIÊN Ở CÁC NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI
4.1. Thực trạng các mức độ trí thông minh, tính sáng tạo
của học viên qua kiểm tra trắc nghiệm WMT và TSD-Z
4.1.1. Thực trạng mức độ trí thông minh của học viên qua
kiểm tra trắc nghiệm WMT
Chúng tôi tiến hành làm trắc nghiệm trên 145 học viên đang
học tập ở năm thứ 2, năm thứ 3 và năm thứ 4 ở các nhà trường quân
đội. Cụ thể với 41 học viên đào tạo Sĩ quan Chỉ huy tham mưu; 78
học viên đào tạo chuyên ngành Hậu cần, kỹ thuật; 26 học viên đào
tạo Chính trị theo những yêu cầu, kỹ thuật thực hiện trắc nghiệm
WMT đã xác định ở chương 3. Kết quả cụ thể như sau.
Bảng 4.1. Kết quả trắc nghiệm trí thông minh của học
viên
IQ
Thấp
Tổng
145
< 75
SL %
0
0
IQ
Dưới
trung
bình
75 - 90
SL %
0
0
IQ
Trung bình
IQ
Trên trung
bình
91 - 109
SL
%
6
4.14
110 - 125
SL
%
65 44.83
IQ
Cao
SL
74
> 125
%
51.03
Kết quả từ bảng 4.1 cho thấy, trí thông minh của học viên ở các
nhà trường quân đội nhìn chung ở mức độ từ trung bình trở lên. Trong
đó với 74/145 học viên có kết quả trắc nghiệm mức độ trí thông minh ở
mức cao và thời gian làm trắc nghiệm của các học viên nói trên, theo
quan sát của chúng tôi trong quá trình làm trắc nghiệm, các học viên có
thời gian làm trắc nghiệm chỉ khoảng 20/25 phút so với yêu cầu của trắc
nghiệm. Tuy nhiên, trong số các học viên được trắc nghiệm vẫn có
những học viên có mức độ trí thông minh trung bình 6/145 học viên.
Nhằm so sánh kết quả trắc nghiệm WMT mức độ trí thông
minh của học viên ở các nhà trường quân sự được đào tạo theo 03
chuyên ngành đó là: Chỉ huy, tham mưu; Hậu cần, kỹ thuật; Chính trị.
Kết quả cho thấy, đối với học viên đào tạo chuyên ngành Hậu cần, kỹ thuật
có 78/78 = 100% học viên có trí thông minh trên trung bình. Trong đó có
47/78 học viên, chiếm 60.26% có trí thông minh ở mức cao. Đối với học
17
viên đào tạo chuyên ngành Chỉ huy, tham mưu có 19/41 học viên, chiếm
46,34% học viên có trí thông minh ở mức cao; học viên đào tạo chuyên
ngành Chính trị có 8/26 học viên, chiếm 41.02% ở mức cao.
4.1.2. Thực trạng mức độ tính sáng tạo của học viên qua
kiểm tra trắc nghiệm TSD-Z
Khảo sát tính sáng tạo trong cấu trúc tài năng quân sự của
học viên, chúng tôi sử dụng trắc nghiệm TSD-Z của Klaus K. Urban.
Trắc nghiệm được đánh giá trên 145 học viên có thành tích cao trong
học tập ở các nhà trường quân đội và có các công trình nghiên cứu khoa
học đạt giải trong hội thi tuổi trẻ sáng tạo toàn quân.. Kết quả nghiên
cứu được thể hiện ở biểu đồ 4.2 như sau.
Biểu đồ 4.2. Phân bố kết quả trắc nghiệm TSD-Z của học viên
Kết quả ở biểu đồ 4.2 cho thấy, trong số 145 học viên trắc nghiệm
tính sáng tạo, cao nhất học viên đạt ở mức giỏi là 38.62%, học viên ở mức
trung bình chiếm 10.34%. Đặc biệt, có 6.20% học viên có điểm trắc nghiệm
ở mức xuất sắc. Điều đó cho thấy, với những biện pháp tác động phù hợp
của các lực lượng sư phạm ở các nhà trường quân đội giúp cho học viên
phát huy được những phẩm chất tâm lý tiềm ẩn của bản thân, nhất là tính
sáng tạo trong hoạt động học tập và nghiên cứu khoa học.
Kết quả trắc nghiệm tính theo chuyên ngành đào tạo của
học viên với (ĐTB = 47.44), trong đó điểm thấp nhất là 18, điểm
cao nhất là 65. Kết quả này cho phép kết luận: tính sáng tạo của học
viên ở mức độ khá. Giữa các chuyên ngành đào tạo có sự khác biệt
nhất định về mức độ sáng tạo. Trong đó tính sáng tạo của học viên
đào tạo Chỉ huy tham mưu và đào tạo chuyên ngành Hậu cần, kỹ
thuật có chỉ số sáng tạo ở mức khá, học viên đào tạo chuyên ngành
Chính trị có chỉ số sáng tạo ở mức trung bình.
Tóm lại, kết quả nghiên cứu về mức độ sáng tạo ở tài năng
quân sự của học viên bằng trắc nghiệm TSD-Z có thể rút ra kết luận:
quá trình phát triển tính sáng tạo cấu thành tài năng quân sự của học
viên ở mức độ khá. Học viên giữa các chuyên ngành đào tạo có mức
18
độ phát triển trí sáng tạo khác nhau, các khoá học viên có sự khác biệt
có ý nghĩa thống kê về mức độ sáng tạo. Mức độ sáng tạo của học viên
phát triển tỷ lệ thuận với thời gian học tập tại trường.
4.2. Thực trạng biểu hiện tài năng quân sự của học viên ở
các nhà trường quân đội qua các chỉ báo
4.2.1. Thực trạng hứng thú, say mê trong học
tập, nghiên cứu khoa học của học viên ở các nhà
trường quân đội
Kết quả điều tra, khảo sát hứng thú, say mê trong học tập và
nghiên cứu khoa học của học viên, chúng tôi dựa trên những dấu hiệu, chỉ
báo đã xác định ở chương 2. Chúng tôi tổng hợp kết quả [phụ lục 4.1, 4.2,
4.3, 4.4] của các khách thể điều tra (tự đánh giá của học viên; đánh giá
của cán bộ quản lý; đánh giá của giảng viên) cụ thể như sau:
Bảng 4.6. Kết quả hứng thú, say mê trong học tập,
NCKH của học viên
TT
Các chỉ báo
ĐTB
1. Hứng khởi, thích thú với hoạt động học tập.
2.37
2. Làm thêm các bài tập liên quan đến môn học.
2.33
3. Tích cực trao đổi, tranh luận, với giảng viên, đồng nghiệp về nội
2.36
dung, phương pháp học tập.
4. Thích sưu tầm thêm sách báo, tài liệu học tập liên quan đến
2.31
chuyên ngành đào tạo.
5. Tích cực vận dụng lý luận vào thực tiễn hoạt động quân sự.
2.35
6. Say mê với hoạt động quân sự trong các nhà trường quân đội.
2.35
7. Tích cực học tập cả trên lớp và quá trình tự học của bản thân.
2.28
8. Quan tâm đến các thông tin khoa học mới.
2.31
9. Thích tìm tòi, phát hiện ý tưởng mới.
2.31
10. Tích cực vượt qua khó khăn trong học tập, nghiên cứu.
2.39
ĐTB chung
2.34
ĐLC
0.55
0.57
0.41
0.49
0.50
0.51
0.59
0.40
0.51
0.59
0.37
Kết quả từ bảng 4.6 cho thấy, những biểu hiện cơ bản về
hứng thú, say mê trong học tập và nghiên cứu khoa học của học viên
ở mức cao (ĐTB = 2.34). Trong các biểu hiện ở mức cao, tích cực
vượt qua khó khăn trong học tập và nghiên cứu (ĐTB = 2.39) có
điểm trung bình cao nhất. Kết quả trên là điều đáng mừng, bởi lẽ tài
năng quân sự của học viên được phát triển chủ yếu trong hoạt động
học tập và nghiên cứu khoa học ở các nhà trường quân đội.
Hứng thú, say mê trong học tập và nghiên cứu khoa học là
động lực thúc đẩy phát triển những phẩm chất tâm lý tạo thành tài
năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội, theo đánh
giá của các khách thể điều tra ở mức cao. Đối với học viên theo
19
từng năm học, kết quả điều tra, khảo sát cho biết học viên năm thứ
3, 4 có sự hứng thú, say mê trong học tập và nghiên cứu khoa học
cao hơn học viên năm thứ 2. Có thể khẳng định: hứng thú, say mê
trong học tập và nghiên cứu khoa học của học viên có sự phát
triển theo từng năm học ở các nhà trường quân đội.
4.2.2. Thực trạng trí thông minh của học
viên ở các nhà trường quân đội
Kết quả trí thông minh của học viên, theo đánh giá của các khách
thể nghiên cứu những biểu hiện trí thông minh của học viên ở mức cao
(ĐTB = 2.37). Trong đó những biểu hiện cao nhất đó là có trí nhớ tốt
(ĐTB = 2.48); tìm câu trả lời nhanh chóng và dễ dàng (ĐTB = 2.46); các
biểu hiện khác của trí thông minh như khả năng làm việc độc lập, đưa ra
phương án tối ưu, phát hiện những mâu thuẫn trong học tập và nghiên cứu
khoa học của học viên đều ở mức cao (ĐTB = 2.32 ÷ 2.36).
Kết quả điều tra, khảo sát những biểu hiện cơ bản về trí
thông minh tạo thành tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường
quân đội ở mức cao. Đánh giá của học viên; đánh giá của cán bộ
quản lý; đánh giá của giảng viên về những biểu hiện trí thông minh
của học viên ở các nhà trường quân đội không có sự khác biệt có ý
nghĩa thông kê, các đánh giá có sự tương đồng nhau. Trí thông minh
của học viên chuyên ngành đào tạo Chỉ huy, tham mưu, Hậu cần, kỹ
thuật thông qua các chỉ báo được các khách thể đánh giá cao hơn trí
thông minh của học viên đào tạo chuyên ngành Chính trị.
4.2.3. Thực trạng tính sáng tạo của học viên
ở các nhà trường quân đội
Thực trạng tính sáng tạo của học viên, theo đánh giá của các
khách thể nghiên cứu đạt ở mức cao (ĐTB = 2.34). Trong đó những
biểu hiện như: trí tưởng tượng phong phú; suy luận, sử dụng thành
thạo các tri thức quân sự để xử lý các tình huống ở mức cao (ĐTB =
2.43 và ĐTB = 2.41). Đánh giá của các khách thể nghiên cứu về tính
sáng tạo của học viên dựa trên các chỉ báo đã xác định ở mức cao. Kết
quả kiểm định ANOVA cho thấy, tự đánh giá của học viên; đánh giá
của cán bộ quản lý; đánh giá của giảng viên có sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê, tiến hành kiểm định sâu cho biết đánh giá của cán bộ lãnh
đạo, quản lý về tính sáng tạo của học viên cao hơn tự đánh giá của học
viên và đánh giá của giảng viên.
4.2.4. Thực trạng trình độ nhận thức, kỹ
năng trong học tập và nghiên cứu khoa học của
học viên ở các nhà trường quân đội
20
Kết quả điều tra cho thấy, năng lực chuyên biệt của học viên
được đánh giá trên trình độ nhận thức, kỹ năng trong học tập và nghiên
cứu khoa học, theo đánh giá của các khách thể nghiên cứu ở mức độ trung
bình (ĐTB = 2.31). Trong đó, một số nội dung ở mức cao như: nhận thức
về mực tiêu, yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới (ĐTB =
2.40); nắm vững kiến thức chuyên ngành và liên ngành đào tạo (ĐTB =
2.39); nhận thức về nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh; nhận thức về mục tiêu, yêu cầu đào tạo ở các trường quân
đội (ĐTB = 2.36) ở mức cao. Đánh giá về thực trạng trình độ nhận thức,
kỹ năng trong học tập và nghiên cứu khoa học của học viên theo các
khách thể nghiên cứu ở mức độ trung bình, trong đó sự phát triển về trình
độ nhận thức cao hơn sự phát triển của kỹ năng. Trình độ nhận thức, kỹ
năng trong học tập và nghiên cứu khoa học của học viên có sự khác biệt
có ý nghĩa thông kê đó là: học viên năm thứ 2 có trình độ nhận thức, kỹ
năng trong học tập và nghiên cứu khoa học thấp hơn so với học viên năm
thứ 3 và năm thứ 4 ở các nhà trường quân đội.
4.2.5. Thực trạng thành tích trong học tập và nghiên cứu
khoa học của học viên ở các nhà trường quân đội
Đánh giá thực trạng thành tích đạt được trong học tập và nghiên cứu
khoa học đối với tài năng quân sự của học viên ở các nhà trường quân đội
theo các chỉ báo đã xác định ở chương 2. Được thể hiện ở bảng 4.13 như sau.
Bảng 4.13. Kết quả về thành tích trong học tập, nghiên
cứu khoa học của học viên
TT
Các chỉ báo
1. Có thành tích xuất sắc trong học tập, nghiên cứu.
2. Tích cực, chủ động trong nghiên cứu khoa học.
ĐTB
2.41
2.37
ĐLC
0.41
0.39
3.
4.
5.
Có các sản phẩm, sáng kiến khoa học có giá trị cao.
Hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong học tập, nghiên cứu khoa học.
Được tập thể đơn vị, quân đội thừa nhận và tôn vinh tài năng.
2.37
2.38
2.36
0.42
0.37
0.76
6.
Có uy tín trong tập thể lớp học.
ĐTB chung
2.29
2.36
0.57
0.31
Kết quả từ bảng 4.13 cho thấy, các thành tích đạt được trong hoạt
động học tập, nghiên cứu khoa học của học viên, theo đánh giá của các
khách thể nghiên cứu ở mức cao (ĐTB = 2.36). Trong các thành tích cao
nhất đó là có thành tích xuất sắc trong học tập và nghiên cứu khoa học
(ĐTB = 2.41); Hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ trong học tập, nghiên cứu
khoa học. (ĐTB = 2.38). Thành tích có mối tương quan thuận và chặt với
- Xem thêm -