Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m qua, níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ trong
c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõng bíc tho¸t khái nghÌo nµn,
l¹c hËu vµ bíc ®Çu cã tÝch lòy. Níc ta ®· ra khái cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi
nghiªm träng vµ kÐo dµi h¬n 15 n¨m. §Õn nay, thÕ vµ lùc cña ®Êt níc ®· cã sù
biÕn ®æi râ rÖt vÒ chÊt. Chóng ta ®· t¹o ®îc nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang
thêi kú ph¸t triÓn míi: ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. Nh÷ng
thµnh tùu ®ã cã sù ®ãng gãp rÊt lín cña khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi .
§èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, tõ mét ®iÓm xuÊt ph¸t
thÊp, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã vai trß hÕt søc quan träng. Nã lµ nguån bæ sung
vèn cho ®Çu t, lµ mét kªnh ®Ó chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµ mét gi¶i ph¸p t¹o viÖc
lµm vµ thu nhËp cho ngêi lao ®éng, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc vµ gióp
®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ.
Tõ khi LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt th¸ng 12
n¨m 2000, Nhµ níc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 3254 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 38.553 triÖu USD. TÝnh trung b×nh mçi n¨m chóng ta
cÊp phÐp cho 250 dù ¸n víi møc 2965,62 triÖu USD vèn ®¨ng ký. Trong giai ®o¹n
1991-1999, vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c doanh nghiÖp FDI chiÕm 26,51%
tæng vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n x· héi. N¨m 2000, khu vùc FDI t¹o ra doanh thu
6.500 triÖu USD, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho 350.000 lao ®éng vµ ®ãng gãp
12,7% trong GDP c¶ níc.
Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2010, §¶ng vµ Nhµ níc ta
phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®a møc GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cña níc ta lªn gÊp ®«i so
víi hiÖn nay. §Ó t¨ng gÊp ®«i GDP trong kho¶ng 10 n¨m ®ßi hái mét nhÞp t¨ng trëng b×nh qu©n n¨m kho¶ng 7,2% trong c¶ giai ®o¹n 2001-2010. §Ó ®¹t ®îc môc
tiªu t¨ng trëng ®· ®Ò ra, chóng ta x¸c ®Þnh ph¶i huy ®éng ®îc vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi kho¶ng 10-12 tû USD cho giai ®o¹n 2001-2005 vµ 14-16 tû USD giai
®o¹n 2006-2010. §©y lµ mét nhiÖm vô hÕt søc khã kh¨n trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay
khi mµ dßng vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam ®ang ch÷ng l¹i vµ cã biÓu
hiÖn gi¶m xuèng nhÊt lµ tõ sau khi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc næ
ra vµo cuèi n¨m 1997.
Do ®ã, viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch chi tiÕt, s©u s¾c vµ cô thÓ vÒ ho¹t
®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nãi chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng nh»m thÊy râ
h¬n t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ, thÊy ®îc nh÷ng vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra, ®ång thêi
t×m c¸c gi¶i ph¸p nh»m thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI ®¸p øng
yªu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt
ra ®èi víi chóng ta.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò vµ trªn c¬ së tham kh¶o ý kiÕn cña
c¸c c« chó c«ng t¸c t¹i Ban Ph©n tÝch vµ dù b¸o Kinh tÕ vÜ m« - ViÖn chiÕn lîc
-1-
ph¸t triÓn - Bé KH-§T, em ®· chän ®Ò tµi nghiªn cøu cho luËn v¨n tèt nghiÖp cña
m×nh lµ:
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi víi
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam
Th«ng qua néi dung nghiªn cøu cña luËn v¨n, em hy väng cã thÓ vËn dông
nh÷ng kiÕn thøc lý luËn vµ thùc tiÔn ®· tÝch lòy ®îc ®Ó cã mét sù ®¸nh gi¸ kh¸i
qu¸t, toµn diÖn nhng còng t¬ng ®èi chi tiÕt vµ cô thÓ vÒ c¬ së lý luËn còng nh thùc
tr¹ng cña ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa
qua, tõ ®ã cã thÓ ®Ò ra nh÷ng ®Þnh híng cho ho¹t ®éng nµy trong thêi gian tíi.
Néi dung luËn v¨n bao gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng I :
c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn
vÒ ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Ch¬ng II :
Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi t¹i ViÖt Nam thêi gian qua
Ch¬ng III : Nh÷ng gi¶i ph¸p huy ®éng vèn ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
LuËn v¨n cña em hoµn thµnh ®îc sù híng dÉn trùc tiÕp tËn t×nh cña thÇy Ng«
V¨n Mü vµ sù chØ b¶o, gãp ý, gióp ®ì nhiÖt t×nh, chu ®¸o cña chó Ng« ViÖt L©m
cïng c¸c c« chó Ban Ph©n tÝch vµ Dù b¸o kinh tÕ vÜ m« - ViÖn ChiÕn lîc ph¸t triÓn
- Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy vµ c¸c c« chó.
Nh©n dÞp nµy, em còng xin ®îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi tÊt c¶ c¸c thÇy c«
gi¸o vµ b¹n bÌ ®· gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh häc tËp nh÷ng n¨m võa qua.
Ch¬ng I
c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ
ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
II. c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
1. Kh¸i niÖm vµ c¸c ®Æc trng
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (Foreign Direct Investment - FDI) lµ mét h×nh thøc cña
®Çu t níc ngoµi. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ
hãa vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Trªn thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau
vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Nh×n chung ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc xem xÐt nh mét
ho¹t ®éng kinh doanh ë ®ã cã yÕu tè di chuyÓn vèn quèc tÕ vµ kÌm theo sù di chuyÓn
vèn lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý vµ c¸c ¶nh hëng kinh tÕ x· héi kh¸c
®èi víi níc nhËn ®Çu t.
Theo LuËt ®Çu t níc ngoµi ViÖt Nam, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã thÓ ®îc hiÓu
nh lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n níc ngoµi trùc tiÕp ®a vµo ViÖt Nam vèn b»ng
tiÒn hoÆc bÊt cø tµi s¶n nµo ®îc ChÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c víi
bªn ViÖt Nam hoÆc tù m×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh
thæ ViÖt Nam.
Díi gãc ®é kinh tÕ cã thÓ hiÓu ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ h×nh thøc di chuyÓn
vèn quèc tÕ trong ®ã ngêi së h÷u ®ång thêi trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý
-2-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ho¹t ®éng sö dông vèn ®Çu t. VÒ thùc chÊt, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ sù ®Çu t cña
c¸c c¸ nh©n, tæ chøc nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë níc ngoµi vµ lµm chñ toµn
bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã.
TiÒn ®Ò cña viÖc xuÊt khÈu t b¶n lµ “t b¶n thõa” xuÊt hiÖn trong c¸c níc tiªn
tiÕn. Nhng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan,
khi mµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn
nhu cÇu ®Çu t ra níc ngoµi. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt x· héi,
®Õn ®é ®· vît ra khái khu«n khæ chËt hÑp cña mét quèc gia, h×nh thµnh nªn quy m«
s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ.
Theo LuËt §Çu t níc ngoµi cña ViÖt Nam, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt
Nam gåm cã 4 h×nh thøc sau:
Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh : lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a hai hoÆc nhiÒu bªn ®Ó
cïng nhau tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng kinh doanh t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së
quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn mµ kh«ng thµnh
lËp mét ph¸p nh©n míi. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ph¶i ®îc ®¹i diÖn cã thÈm
quyÒn cña c¸c bªn ký kÕt.
Doanh nghiÖp liªn doanh : lµ doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp t¹i ViÖt Nam trªn c¬
së hîp ®ång liªn doanh ®îc ký kÕt gi÷a c¸c bªn (bªn níc ngoµi vµ bªn ViÖt Nam).
Doanh nghiÖp liªn doanh cã t c¸ch ph¸p nh©n, c¸c bªn tham gia liªn doanh ®îc chia
lîi nhuËn vµ chia rñi ro theo tû lÖ gãp vèn cña mçi bªn vµo phÇn vèn ph¸p ®Þnh cña
liªn doanh.
Doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi : lµ doanh nghiÖp hoµn toµn thuéc së h÷u
cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc níc ngoµi do hä thµnh lËp vµ qu¶n lý. Nã lµ mét ph¸p nh©n
míi cña ViÖt Nam díi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n.
§Çu t theo c¸c h×nh thøc BOT, BT, BTO : ®©y lµ c¸c h×nh thøc ®Çu t ®Æc biÖt
thêng ¸p dông cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Sù ra ®êi cña c¸c ph¬ng
thøc nµy nh»m t¹o thªm nguån vèn, xóc tiÕn nhanh chãng viÖc u tiªn ph¸t triÓn c¬
së h¹ tÇng, ®ång thêi san sÎ mét phÇn g¸nh nÆng ®Çu t cho c¬ së h¹ tÇng cña ng©n
s¸ch Nhµ níc.
- Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh - chuyÓn giao (BOT) lµ v¨n b¶n ký kÕt
gi÷a chñ ®Çu t níc ngoµi víi c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn ®Ó x©y dùng c¬ së h¹
tÇng t¹i ViÖt Nam, bªn níc ngoµi bá vèn ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh vµ kinh doanh
trªn c«ng tr×nh ®ã ®Ó thu håi vèn vµ cã l·i hîp lý, sau ®ã cã nghÜa vô chuyÓn giao
c«ng tr×nh cho Nhµ níc ViÖt Nam mµ kh«ng ®îc thu thªm bÊt kú kho¶n tiÒn nµo
kh¸c.
- Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao - kinh doanh (BTO) lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a
c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Ó x©y dùng
c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng. Sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t níc ngoµi chuyÓn giao
c«ng tr×nh ®ã cho nhµ níc ViÖt Nam. Nhµ níc ViÖt Nam cho phÐp nhµ ®Çu t quyÒn
kinh doanh trªn c«ng tr×nh ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi vèn ®Çu t vµ
lîi nhuËn hîp lý.
-3-
- Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT) lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¬ quan Nhµ
níc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh kÕt
cÊu h¹ tÇng. Sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t níc ngoµi chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã
cho Nhµ níc ViÖt Nam. ChÝnh phñ ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t níc ngoµi
thùc hiÖn dù ¸n kh¸c ®Ó thu håi vèn ®Çu t vµ thu ®îc lîi nhuËn hîp lý.
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau :
- Chñ ®Çu t tù quyÕt ®Þnh ®Çu t, quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ lç l·i. H×nh thøc nµy mang tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, kh«ng cã
nh÷ng rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, kh«ng ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn cho nÒn kinh tÕ.
- Chñ ®Çu t níc ngoµi ®iÒu hµnh toµn bé mäi ho¹t ®éng ®Çu t nÕu lµ doanh nghiÖp
100% vèn níc ngoµi hoÆc tham gia ®iÒu hµnh doanh nghiÖp liªn doanh tïy theo tû lÖ
gãp vèn cña m×nh.
- Th«ng qua h×nh thøc nµy, níc chñ nhµ cã thÓ tiÕp nhËn ®îc c«ng nghÖ, kü thuËt
tiªn tiÕn, häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý...lµ nh÷ng môc tiªu mµ c¸c h×nh thøc ®Çu t
kh¸c kh«ng gi¶i quyÕt ®îc.
- Nguån vèn nµy kh«ng chØ bao gåm vèn ®Çu t ban ®Çu cña chñ ®Çu t díi h×nh thøc
vèn ph¸p ®Þnh, nã cßn bao gåm c¶ vèn vay cña doanh nghiÖp ®Ó triÓn khai hoÆc më
réng dù ¸n còng nh vèn ®Çu t tõ nguån lîi nhuËn thu ®îc.
3.3. §¸nh gi¸ b¶n chÊt vµ vai trß cña FDI ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
B¶n chÊt cña FDI lµ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ
so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn cao ë ph¹m vi
toµn cÇu. Do vËy, FDI lµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ nã cã ¶nh hëng nh con dao hai lìi
®èi víi níc nhËn ®Çu t. NÕu ChÝnh phñ níc chñ nhµ m¹nh th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch
thu hót FDI hîp lý th× khai th¸c ®îc tèt mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ tèi ®a ¶nh hëng xÊu
cña nã. Ngîc l¹i FDI sÏ lµ nh©n tè g©y trë ng¹i lín cho nh÷ng ChÝnh phñ kh«ng lµm
chñ ®îc ®êng lèi ph¸t triÓn ®Êt níc cña m×nh.
Khi ph©n tÝch vai trß cña FDI th× kh«ng nh÷ng chØ c¨n cø vµo møc ®é tham gia
cña nã vµo nÒn kinh tÕ mµ cßn ph¶i ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn cña níc chñ nhµ.
ThËt vËy, trong nhiÒu trêng hîp mÆc dï tû lÖ FDI trong tæng vèn ®Çu t cao nhng ®iÒu
®ã kh«ng cã nghÜa lµ t¸c dông cña nã lín ®èi víi níc nhËn ®Çu t. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng
FDI cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc nhËn ®Çu t.
Th«ng thêng cø 1 USD vèn ®Çu t cña níc ngoµi cÇn ph¶i cã 3 - 4 USD vèn ®èi øng,
nÕu ®¹t ®îc tû lÖ nh vËy th× ho¹t ®éng cña c¶ vèn ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi míi
cã hiÖu qu¶. V× thÕ FDI chØ ®ãng vai trß t¨ng cêng vèn ®Çu t trong níc mµ kh«ng
ph¶i lµ yÕu tè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña níc ®ang ph¸t
triÓn.
TÇm quan träng lín nhÊt cña FDI kh«ng ph¶i lµ bæ sung vèn ®Çu t néi ®Þa mµ lµ
chuyÓn giao c«ng nghÖ, kiÕn thøc kinh doanh, ®µo t¹o tay nghÒ cho c«ng nh©n vµ c¬
héi tiÕp cËn vµo thÞ trêng thÕ giíi cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn møc ®é t¸c ®éng tÝch cùc cña c¸c yÕu tè nµy ë tõng níc rÊt kh¸c
nhau, nã phô thuéc quan träng vµo chiÕn lîc thu hót FDI cña níc chñ nhµ. Mét khÝa
c¹nh kh¸c, ë nhiÒu níc, xÐt vÒ l©u dµi FDI kh«ng t¹o ra sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho níc chñ nhµ. Nh÷ng hËu qu¶ cña nã nh ®· ph©n tÝch trªn t¸c ®éng cßn lín h¬n lîi Ých
-4-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
mµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thu ®îc nÕu xÐt theo tiªu chuÈn cña kinh tÕ ph¸t triÓn. V×
vËy khi ®¸nh gi¸ vai trß cña FDI th× cÇn ph¶i ph©n tÝch ¶nh hëng cña nã trªn ph¹m vi
kinh tÕ x· héi. H¬n n÷a kh«ng cã ®¸nh gi¸ chung vÒ vai trß cña FDI mµ cÇn ph©n tÝch
¶nh hëng cña nã trong ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng níc. Tõ ®ã míi t×m ra ®îc ®iÒu kiÖn cÇn
vµ ®ñ ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ FDI trong chiÕn lîc ph¸t triÓn tæng thÓ cña níc chñ nhµ.
§Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ ¶nh hëng cña FDI cã thÓ c¨n cø vµo c¸c yÕu tè c¬
b¶n sau:
Lu chuyÓn ngo¹i tÖ : møc ®é gãp vèn, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ,
chuyÓn lîi nhuËn vÒ níc, thùc hiÖn gi¸ chuyÓn giao, thuÕ lîi nhuËn.
C¹nh tranh : møc ®é lµm ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng, thay thÕ vÞ trÝ
c¸c c¬ së s¶n xuÊt then chèt néi ®Þa.
ChuyÓn giao c«ng nghÖ : Chi phÝ R & D cña FDI ë níc chñ nhµ, møc ®é ®éc
quyÒn c«ng nghÖ vµ c«ng nghÖ phï hîp ë níc së t¹i.
S¶n phÈm : Tû lÖ tiªu thô s¶n phÈm ë trong - ngoµi níc vµ gi÷a c¸c tÇng líp
d©n c trong x· héi, s¶n phÈm phï hîp.
§µo t¹o c¸n bé vµ c«ng nh©n : Sè lîng, tr×nh ®é c¸n bé vµ c«ng nh©n ®îc
®µo t¹o, sè lao ®éng ®îc tuyÓn dông.
Mèi quan hÖ víi c¸c doanh nghiÖp vµ c¬ së ®Þa ph¬ng : Møc ®é thiÕt lËp c¸c
mèi quan hÖ víi c¸c c¬ së trong níc, liªn kÕt kinh tÕ, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ë
níc chñ nhµ.
C¸c vÊn ®Ò x· héi : BÊt b×nh ®¼ng trong thu nhËp, lèi sèng, t¨ng chªnh lÖch
giµu - nghÌo trong x· héi.
C¸c yÕu tè trªn cÇn ®îc ph©n tÝch tæng hîp c¶ vÒ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng trong mèi
t¬ng quan víi c¸c yÕu tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña níc nhËn
®Çu t. NÕu chØ ph©n tÝch vÒ mÆt ®Þnh tÝnh th× kh«ng chØ ra ®îc møc ®é ¶nh hëng cña
nã ®èi víi c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi cña níc nhËn ®Çu t. Tuy nhiªn, ph©n tÝch ®Þnh
lîng lµ vÊn ®Ò khã ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, bëi v× nguån sè liÖu Ýt vµ thiÕu
chÝnh x¸c. H¬n n÷a, tèc ®é t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kh«ng chØ do nguyªn nh©n cña
FDI mµ cßn ®îc quyÕt ®Þnh bëi nhiÒu yÕu tè quan träng kh¸c. Do vËy viÖc x©y dùng
c¸c gi¶ ®Þnh vµ lùa chän ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ó ph©n tÝch ¶nh hëng cña FDI ®èi
víi níc nhËn ®Çu t ®ãng vai trß rÊt quan träng.
4. Qu¸ tr×nh vËn ®éng cña luång vèn FDI t¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn
Ch©u ¸ nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trªn thÕ giíi t¨ng nhanh vµ
cã sù thay ®æi lín vÒ c¬ cÊu vèn gi÷a c¸c khu vùc vµ c¸c quèc gia. Trong phÇn nµy ta
sÏ tËp trung xem xÐt thùc tr¹ng vµ xu híng vËn ®éng cña FDI ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn khu vùc Ch©u ¸ trong ®ã cã ViÖt Nam.
Tr¸i ngîc víi nhiÒu dù b¸o, n¨m 1999, FDI vµo §«ng vµ §«ng Nam ¸ t¨ng
11%, ®¹t 93 tû USD, chñ yÕu lµ c¸c níc míi c«ng nghiÖp hãa (Hång K«ng - Trung
Quèc, Hµn Quèc, Singapore vµ §µi Loan), luång FDI vµo nh÷ng níc nµy t¨ng gÇn
-5-
70%. T¹i Hµn Quèc, luång vµo FDI ®· t¨ng kû lôc, ®¹t 10 tû USD. Luång FDI vµo
Singapore vµ §µi Loan ®· t¨ng nhanh trë l¹i sau khi gi¶m m¹nh vµo n¨m 1998.
Luång FDI vµo Hång K«ng - níc tiÕp nhËn FDI lín thø hai trong khu vùc hiÖn nay t¨ng h¬n 50%, ®¹t 23 tû USD, do n¨m 1998 c¸c nhµ ®Çu t Hång K«ng ®· dÊy lªn lµn
sãng ®Çu t trë l¹i vµ mét lîng lín lîi nhuËn ®· ®îc t¸i ®Çu t nhê cã sù thay ®æi toµn
diÖn ho¹t ®éng kinh tÕ t¹i ®©y. Tr¸i l¹i, luång FDI vµo 3 trong sè 5 níc chÞu ¶nh hëng
nÆng nÒ nhÊt cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh võa qua (In®«nªxia, Th¸i Lan vµ
Philippin) l¹i gi¶m. N¨m 1999, FDI vµo Trung Quèc - níc cã lîng FDI trong 4 n¨m
liÒn ®Òu ®¹t kho¶ng 45 tû USD - gi¶m gÇn 8%, chØ ®¹t h¬n 40 tû USD. Nh÷ng níc cã
thu nhËp thÊp t¹i khu vùc §«ng Nam ¸ mµ l©u nay vÉn phô thuéc vµo nguån FDI cña
c¸c níc kh¸c trong khu vùc tiÕp tôc l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n, do ho¹t ®éng ®Çu t
t¹i Ch©u ¸ bÞ ¶nh hëng bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh.
Sù phôc håi luång FDI vµo khu vùc nµy lµ do nh÷ng nç lùc m¹nh mÏ trong viÖc
thu hót FDI, bao gåm tù do hãa h¬n n÷a ë cÊp ngµnh, cëi më h¬n ®èi víi c¸c ho¹t
®éng s¸p nhËp vµ th«n tÝnh xuyªn quèc gia. N¨m 1999, t¹i 5 níc (In®«nªxia,
Malaixia, Philippin, Hµn Quèc vµ Th¸i Lan) chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt tõ cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, tæng gi¸ trÞ c¸c vô s¸p nhËp vµ th«n tÝnh
xuyªn quèc gia ®¹t con sè kû lôc 15 tû USD. C¸c ho¹t ®éng s¸p nhËp vµ th«n tÝnh
thùc sù trë thµnh mét ph¬ng thøc quan träng ®Ó c¸c TNCs ®Çu t vµo khu vùc nµy.
Trong giai ®o¹n 1997 - 1999, trung b×nh mçi n¨m khu vùc nµy nhËn ®îc 20 tû USD
tõ c¸c ho¹t ®éng th«n tÝnh vµ s¸p nhËp, so víi møc 7 tû USD giai ®o¹n 1994 - 1996.
N¨m 1999, FDI vµo khu vùc Nam ¸ gi¶m 13%, ®¹t 3,2 tû USD. Luång FDI vµo
Ên §é - níc tiÕp nhËn FDI lín nhÊt t¹i khu vùc - lµ 2,2 tû USD, gi¶m 17% so víi
n¨m 1998. N¨m 1999, FDI vµo Trung ¸ gi¶m ®«i chót, ®¹t 2,8 tû USD, lµm mÊt ®i ®µ
t¨ng trëng ®· cã ®îc trong thêi kú ®Çu cña ch¬ng tr×nh tù do hãa vµ c¶i c¸ch kinh tÕ.
FDI t¹i c¸c quèc ®¶o Th¸i B×nh D¬ng ®· cã nh÷ng bíc tiÕn triÓn. Trong n¨m 1999,
tæng gi¸ trÞ FDI t¹i c¸c níc nµy ®¹t 250 triÖu USD. Cßn t¹i T©y ¸, luång FDI vµo ®¹t
6,7 tû USD, trong ®ã ¶rËp -Xªut lµ níc tiÕp nhËn phÇn lín c¸c nguån ®Çu t míi.
Luång FDI ra tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn t¹i Ch©u ¸ ®· t¨ng trë l¹i sau thêi kú
suy gi¶m do khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc (n¨m 1999, t¨ng kho¶ng 64%, íc
®¹t 37 tû USD). Tuy nhiªn, møc t¨ng nµy vÉn cßn thÊp h¬n so víi thêi kú tríc khñng
ho¶ng. Hång K«ng vÉn lµ níc ®Çu t ra níc ngoµi nhiÒu nhÊt, chiÕm h¬n 1/2 tæng gi¸
trÞ luång FDI ra cña c¶ khu vùc. NhËt B¶n – mét trong nh÷ng níc cung cÊp FDI lín
nhÊt thÕ giíi ®ang cã nh÷ng chuyÓn híng c¬ b¶n khu vùc ®Çu t. Trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, ®Çu t cña NhËt B¶n cã xu híng dÞch chuyÓn tõ thÞ trêng B¾c Mü, T©y ¢u,
vèn lµ nh÷ng thÞ trêng truyÒn thèng cña hä, sang khu vùc Ch©u ¸, mµ träng t©m lµ
c¸c níc §«ng Nam ¸ ®Ó tËn dông lîi thÕ so s¸nh vÒ lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn,
thÞ trêng – lµ nh÷ng lîi thÕ tiÒm n¨ng cña c¸c níc nµy – nh»m gãp phÇn kh¾c phôc
t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ cña m×nh, hç trî cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp
võa vµ nhá vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng sö dông nhiÒu lao ®éng, tµi
nguyªn. C¸c níc ASEAN, vèn tríc ®©y chØ lµ nh÷ng níc tiÕp nhËn FDI cña c¸c níc
kh¸c th× nay ®· b¾t ®Çu ®Çu t ra níc ngoµi, mµ thÞ trêng chñ yÕu lµ Trung Quèc, ViÖt
Nam vµ nh÷ng níc trong khu vùc.
-6-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C¸c TNCs Ch©u ¸ tiÕp tôc thu hÑp ho¹t ®éng kinh doanh trong n¨m 1999. Cã
nh÷ng trêng hîp chÝnh c¸c TNCs Ch©u ¸ tù b¸n c¸c c¬ së kinh doanh cña m×nh t¹i
níc ngoµi, còng cã trêng hîp c¸c TNCs nµy bÞ c¸c TNCs níc ngoµi th«n tÝnh. Do
khñng ho¶ng, nhiÒu TNCs Ch©u ¸ kh«ng tËn dông ®îc lîi thÕ vÒ gi¸ trÞ tµi s¶n rÎ,
ngo¹i trõ mét sè TNCs t¹i Hång K«ng, Singapore vµ §µi Loan ®ang nç lùc duy tr×
kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña m×nh ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¸p nhËp vµ th«n tÝnh,
chñ yÕu lµ ë c¸c níc l¸ng giÒng. C¸c níc c«ng nghiÖp míi ë Ch©u ¸ ®ang v¬n lªn
thµnh lùc lîng nh÷ng níc ®Çu t míi, thËt sù trë thµnh nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh víi
NhËt, Mü vµ T©y ¢u t¹i khu vùc nµy.
Luång ®Çu t vµo Ch©u ¸ ®ang trªn ®µ phôc håi, cã lÏ trong kho¶ng 2-3 n¨m n÷a
sÏ ®¹t møc cña n¨m 1997. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ ë Ch©u ¸ tuy ®· t¹m
thêi c¶n trë luång ®Çu t vµo khu vùc vµ liªn khu vùc, tuy nhiªn tù do hãa ®Çu t ®· trë
thµnh mét xu thÕ lín trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi mµ cuéc khñng ho¶ng nµy kh«ng
thÓ ®¶o ngîc mµ tr¸i l¹i cßn trë thµnh mét nh©n tè thóc ®Èy nã. Cã thÓ nãi cuéc
khñng ho¶ng sÏ chØ cã t¸c ®éng trong ng¾n h¹n mµ chñ yÕu lµ lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn
t¬ng ®èi cña c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc so víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. C¸c níc
®Òu coi FDI lµ mét nguån vèn æn ®Þnh h¬n so víi vèn ng¾n h¹n vµ cã vai trß quan
träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi lµ nguån chuyÓn giao c«ng nghÖ chÝnh yÕu
cho níc tiÕp nhËn. ViÖc gia thÕ giíi ®Çu t sÏ gãp phÇn kh¾c phôc khñng ho¶ng vµ
gióp c¸c níc bÞ ¶nh hëng nhanh chãng phôc håi. §©y còng lµ nguyªn nh©n sÏ lµm
cho cuéc ®ua tranh giµnh lÊy nguån vèn FDI gi÷a c¸c níc trë nªn rÊt khèc liÖt.
XÐt vÒ mÆt l©u dµi, luång FDI vµo Ch©u ¸ nãi chung vµ vµo ViÖt Nam nãi riªng
chÞu ¶nh hëng cña hai yÕu tè: sù c¹nh tranh cña khu vùc víi bªn ngoµi vµ sù c¹nh
tranh gi÷a c¸c níc trong khu vùc. Víi t c¸ch lµ níc nhËn ®Çu t, c¸c níc ASEAN,
Trung Quèc vµ ViÖt Nam lµ nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh nhau. Do cã lîi thÕ so s¸nh gÇn
gièng nhau nªn trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh, c¸c níc nµy cã xu híng
bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ gièng nhau víi c¸c ®Æc trng chñ yÕu lµ c¸c ngµnh cã hµm lîng
lao ®éng sèng vµ nguyªn liÖu cao (khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, c«ng nghiÖp
hµng tiªu dïng, l¾p r¸p ®iÖn tö...), v× vËy tÝnh chÊt c¹nh tranh trong thu hót ®Çu t gi÷a
c¸c níc nµy lµ rÊt lín, kh¶ n¨ng hÊp dÉn ®Çu t cña c¸c thµnh viªn céng ®ång hoµn
toµn tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ m«i trêng ®Çu t cña tõng níc. Nh÷ng xu híng vËn
®éng trªn ®©y cña c¸c luång vèn FDI vµ kh¶ n¨ng tËn dông c¬ héi thu hót FDI cña
ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi ®Õn møc nµo tríc hÕt phô thuéc vµo chÝnh s¸ch, m«i
trêng kinh doanh cña ®Êt níc vµ bèi c¶nh ph¸t triÓn hîp t¸c cña khu vùc.
-7-
Ch¬ng II
T×nh h×nh thùc hiÖn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam
thêi gian qua
I. ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ FDI t¹i ViÖt Nam
1. Thùc tr¹ng cÊp giÊy phÐp ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
1.1. T×nh h×nh chung
Tõ khi LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu lùc cho ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m
2000, Nhµ níc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 3254 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi víi tæng
sè vèn ®¨ng ký lµ 38.553 triÖu USD. TÝnh trung b×nh mçi n¨m chóng ta cÊp phÐp cho
250 dù ¸n víi møc 2965,62 triÖu USD vèn ®¨ng ký. Còng trong thêi gian nµy, ®· cã
1067 dù ¸n më réng quy m« vèn ®Çu t víi lîng vèn bæ sung thªm lµ 6034 triÖu USD.
Nh vËy tæng sè vèn cÊp míi vµ bæ sung ®Õn thêi ®iÓm hÕt n¨m 2000 ®¹t kho¶ng
44.587 triÖu USD.
Trong sè c¸c dù ¸n ®· nªu trªn, ®· cã 30 dù ¸n hÕt h¹n ho¹t ®éng víi sè vèn hÕt
h¹n lµ 291 triÖu USD. Bªn c¹nh ®ã, ®· cã mét sè lîng ®¸ng kÓ dù ¸n bÞ gi¶i thÓ, rót
giÊy phÐp ®Çu t (645 dù ¸n), lîng vèn gi¶i thÓ lµ 7952 triÖu USD, chiÕm gÇn 21%
tæng lîng vèn ®¨ng ký. Nh vËy, tÝnh ®Õn ngµy 15/03/2001, tæng sè dù ¸n cßn hiÖu lùc
lµ 2701 víi tæng vèn ®¨ng ký (kÓ c¶ phÇn vèn bæ sung) lµ 36.329,775 triÖu USD.
NhÞp ®é thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña ta cã xu híng t¨ng nhanh tõ 1988
®Õn 1995 c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh vèn ®¨ng ký. Riªng n¨m 1996 së dÜ cã lîng vèn
®¨ng ký t¨ng vät lµ do cã 2 dù ¸n ®Çu t vµo lÜnh vùc ph¸t triÓn ®« thÞ ë Hµ Néi vµ TP
Hå ChÝ Minh ®îc phª duyÖt víi quy m« dù ¸n lín (h¬n 3 tû USD/ dù ¸n). Nh vËy nÕu
xÐt trong c¶ thêi kú 1988-2000 th× n¨m 1995 cã thÓ ®îc xem lµ n¨m ®Ønh cao vÒ thu
hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña ViÖt Nam (c¶ vÒ sè dù ¸n, vèn ®¨ng ký còng nh quy
m« dù ¸n). Tõ n¨m 1997 ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam cã biÓu hiÖn suy
gi¶m, nhÊt lµ ®Õn c¸c n¨m 1998, 1999 th× xu híng gi¶m ®ã cµng râ rÖt h¬n. So víi
n¨m 1997, sè dù ¸n ®îc duyÖt cña n¨m 1998 chØ b»ng 79,71%, n¨m 1999 chØ b»ng
80,58%. Sè liÖu t¬ng øng cña vèn ®¨ng ký lµ 83,83% vµ 33,01%. Trong c¸c n¨m nµy,
sè dù ¸n gi¶i thÓ vµ sè lîng vèn gi¶i thÓ t¨ng m¹nh. Lîng vèn gi¶i thÓ n¨m 1998 lµ
2428 triÖu USD, gÊp 4,5 lÇn so víi n¨m 1997. §Õn n¨m 2000, sù gi¶m sót cã chiÒu híng dõng l¹i vµ b¾t ®Çu cã sù phôc håi. Sè dù ¸n vµ lîng vèn ®Çu t cña n¨m 2000 ®·
t¨ng lªn so víi n¨m 1999, tuy nhiªn vÉn cßn kh¸ nhá so víi c¶ nh÷ng n¨m 1997 vµ
1998.
NÕu nh×n l¹i mét c¸ch thuÇn tuý trªn c¬ së c¸c con sè th× cã thÓ nãi chóng ta ®·
ng¨n chÆn ®îc ®µ gi¶m sót ®Çu t. Song nÕu nh×n nhËn mét c¸ch tæng qu¸t vµ kh¸ch
quan h¬n, th× vÉn cßn kh¸ nhiÒu th¸ch thøc trong t¬ng lai. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn dù ¸n
khÝ Nam C«n S¬n (1080 triÖu USD) ®îc cÊp phÐp vµo nh÷ng ngµy cuèi cïng trong
n¨m, th× trªn thùc tÕ n¨m 2000, tæng vèn FDI ®¨ng ký chØ ®¹t 1318 triÖu USD, thÊp
h¬n nhiÒu so víi n¨m 99 (2196 triÖu USD). Dù ¸n nµy ®· h×nh thµnh tõ nhiÒu n¨m tríc nhng bÞ tr¾c trë chñ yÕu do vÊn ®Ò gi¸ c¶ vÒ khÝ gi÷a c¸c ®èi t¸c. So víi n¨m 1999,
sè dù ¸n t¨ng vèn chØ b»ng 94% (153/163 dù ¸n) vµ sè vèn t¨ng thªm chØ b»ng 68%
(427/629 triÖu USD).
B¶ng 1: T×nh h×nh thùc hiÖn FDI qua c¸c n¨m
-8-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§¬n vÞ : triÖu USD
ChØ tiªu
Sè dù ¸n ®Çu t
Vèn ®¨ng ký cÊp míi vµ t¨ng vèn
CÊp
míi
Lît t¨ng
vèn
Gi¶i
thÓ
HÕt
h¹n
Vèn
®¨ng ký
T¨ng
vèn
Gi¶i
thÓ
HÕt
h¹n
Cßn hiÖu
lùc
Tæng
88-2000
3 n¨m
88-90
1991
3254
1067
645
30
38553
6034
7952
291
214
1
6
2
1582
0.3
26
0.3
1556
151
9
37
2
1275
9
240
1
2598
1992
197
13
48
3
2027
50
402
13.9
4260
1993
274
60
34
4
2589
240
79
38
6971
1994
367
84
60
1
3746
516
292
0.1
10941
1995
408
151
58
3
6607
1318
509
45.5
18311
5 n¨m
91-95
1996
1397
262
237
12
16244
2132
1522
98.6
365
162
54
4
8640
788
1141
146.1
26453
1997
348
164
85
6
4649
1173
544
24.4
31706
1998
275
162
101
2
3897
884
2428
19.1
34040
1999
311
163
85
2
1568
629
624
1.1
35613
2000
344
153
77
2
1973
427
1666
1.9
36344
5 n¨m
96-2000
1643
804
402
16
20727
3902
6403
193
N¨m
91
Vèn cßn hiÖu lùc = vèn cÊp míi + t¨ng vèn - vèn hÕt h¹n - vèn gi¶i thÓ
Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n - Bé KH-§T
Trong bèi c¶nh ®Çu t quèc tÕ vµo c¸c níc ASEAN suy gi¶m vµ m«i trêng ®Çu t ë
níc ta vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, sù phôc håi bíc ®Çu cña ®Çu t níc ngoµi qua
c¸c sè liÖu nªu trªn lµ c¸c dÊu hiÖu rÊt ®¸ng khÝch lÖ vµ lµ mét phÇn hÖ qu¶ tõ c¸c t¸c
®éng tÝch cùc cña c¸c gi¶i ph¸p thu hót ®Çu t mµ ChÝnh phñ ®· thùc thi trong nh÷ng
n¨m gÇn ®©y. Tuy nhiªn chóng ta cÇn nç lùc h¬n n÷a ®Ó t¹o ra sù phôc håi thùc sù
v÷ng ch¾c trong lÜnh vùc nµy.
Quy m« dù ¸n ®Çu t (triÖu USD/ dù ¸n)
92
93
94
95
96
97
98
99
2000
26.1
13.5
14.2 5.52 5.73
Quy m« 8.76 11 10.8 10.98 17.6
Nguån : Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 2(64) 2000.
NÕu theo sè lîng vèn ®¨ng ký th× quy m« dù ¸n thêi kú 1988 - 2000 lµ 11,85
triÖu USD / 1dù ¸n. So víi mét sè níc ë thêi kú ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu hót ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi th× quy m« dù ¸n ®Çu t vµo níc ta b×nh qu©n ë thêi kú nµy lµ
kh«ng thÊp. Nhng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m lµ quy m« dù ¸n theo vèn ®¨ng ký b×nh
qu©n cña n¨m 1999 vµ n¨m 2000 l¹i nhá ®i mét c¸ch ®ét ngét vµ ë møc thÊp nhÊt tõ
-9-
tríc ®Õn nay (5,52 triÖu USD/ 1dù ¸n n¨m 1999 vµ 5,73 triÖu USD/ 1dù ¸n n¨m
2000). Quy m« dù ¸n n¨m 2000 chØ b»ng 48,35% quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña thêi
kú 1988 - 2000 vµ b»ng 32,4% so víi quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña n¨m cao nhÊt
(n¨m 1995, ta kh«ng so s¸nh víi n¨m 1996 v× cã 2 dù ¸n ®Æc biÖt nh ®· nªu trªn),
trong khi quy m« dù ¸n b×nh qu©n cña n¨m 2000 ®· cã sù t¨ng trëng so víi cña n¨m
1999. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt cÇn ®îc lu t©m trong chiÕn lîc thu hót vèn ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi cña níc ta thêi gian tíi.
1.2. C¸c ®èi t¸c ®îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t
TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000 ®· cã h¬n 700 c«ng ty thuéc 66 níc vµ vïng l·nh thæ
(gäi t¾t lµ c¸c níc) cã dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp t¹i ViÖt Nam. NÕu chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn
hiÖu lùc, tíi ngµy 15/03/2001 cã 58 níc cã ®Çu t trùc tiÕp t¹i ViÖt Nam trong ®ã 12
níc cã tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 1 tû USD mçi níc. ChØ víi 12 níc (b»ng 20,6% sè níc) ®· chiÕm tíi 85,54% tæng sè vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña ViÖt Nam
(Singapore: 18,22%; §µi Loan: 13,74%; NhËt B¶n:10,69%; Hµn Quèc: 8,76%; Hång
K«ng: 7,83%; Ph¸p: 5%; QuÇn ®¶o Virgin: 4,92%; Nga: 4,07%; Hµ Lan: 3,25%; V¬ng quèc Anh: 3,2%: Th¸i Lan: 3,03%; Malaixia: 2,83%). Trong tæng sè vèn ®Çu t
cña 12 níc nµy th× cã tíi trªn 70% lµ thuéc c¸c níc Ch©u ¸. C¸c nhµ ®Çu t Ch©u ¸
vµo muén h¬n nhng tèc ®é t¨ng nhanh víi quy m« réng lín trªn nhiÒu lÜnh vùc. §iÒu
®ã chøng tá m«i trêng ®Çu t cña ViÖt Nam hiÖn ®ang thu hót ®îc sù quan t©m cña c¸c
nhµ ®Çu t Ch©u ¸. Vµ tr×nh ®é, ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ ®Çu t Ch©u ¸ còng
phï hîp víi ®iÒu kiÖn, yªu cÇu ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. §ång
thêi ®©y còng lµ nguyªn nh©n lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta ph¶i chÞu ¶nh hëng kh¸
m¹nh cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ khu vùc Ch©u ¸.
Trong khi ®ã, nguån vèn ®Çu t tõ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh¸c nh §øc,
Mü, Anh...cßn chiÕm tû träng t¬ng ®èi thÊp, chøng tá m«i trêng ®Çu t ë ViÖt Nam cha
g©y ®îc sù chó ý nhiÒu cña c¸c nhµ ®Çu t ph¬ng T©y vµ Mü.
B¶ng 2: 12 ®èi t¸c níc ngoµi ®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt Nam
(TÝnh ®Õn 15/03/2001 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc)
§¬n vÞ : triÖu USD
Níc
Tæng vèn
Vèn ph¸p
§Çu t
STT
Sè dù ¸n
Vïng l·nh thæ
®Çu t
®Þnh
thùc hiÖn
1
Singapore
236
6619,871
2036,066
2048,154
2
§µi Loan
662
4990,669
2120,096
2411,855
3
NhËt B¶n
304
3884,892
1927,881
2623,879
4
Hµn Quèc
277
3181,738
1226,648
1911,570
5
Hång K«ng
208
2844,499
1231,076
1431,662
6
Ph¸p
107
1818,607
1219,716
587,320
7
Virgin Islands
107
1786,941
695,456
858,341
8
Liªn bang Nga
35
1479,722
916,897
600,255
9
Hµ Lan
40
1179,956
951,962
504,055
10
V. Quèc Anh
35
1163,254
394,840
670,909
11
Th¸i Lan
93
1102,472
441,250
494,310
12
Malaixia
81
1026,914
476,433
876,157
Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n §TNN - Bé KH-§T
Tuy vËy cho ®Õn nay, trong sè c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam th× sù cã
mÆt cña c¸c nhµ ®Çu t thuéc c¸c tËp ®oµn lín cha nhiÒu (míi cã kho¶ng 50/500 tËp
- 10 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®oµn kinh tÕ lín cña thÕ giíi cã dù ¸n ®Çu t t¹i ViÖt Nam), cßn l¹i chñ yÕu lµ c¸c
c«ng ty võa vµ nhá vµ kh«ng Ýt c¸c nhµ m«i giíi ®Çu t. C¸c tËp ®oµn lín, cã n¨ng lùc
tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ, chñ yÕu lµ cña Hµn Quèc vµ NhËt B¶n. Cßn trong sè c¸c nhµ
®Çu t Ch©u ¸ nÕu kh«ng kÓ c¸c nhµ ®Çu t NhËt B¶n vµ Hµn Quèc th× phÇn lín lµ ngêi
Hoa. §©y lµ ®Æc ®iÓm rÊt cÇn ®îc chó ý trong viÖc lùa chän c¸c ®èi t¸c ®Çu t s¾p tíi
nh»m lµm cho ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo yªu cÇu cña c«ng cuéc c«ng
nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa cña ta ®¹t hiÖu qu¶ h¬n.
1.3. C¬ cÊu ®Çu t theo vïng l·nh thæ
Víi mong muèn ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch
c¬ cÊu gi÷a c¸c vïng kinh tÕ nªn ChÝnh phñ ta ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch,
u ®·i ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t vµo “nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khã kh¨n,
miÒn nói, vïng s©u, vïng xa”. Tuy vËy, c¸c cÊp ®é u ®·i cha t¬ng øng víi møc ®é
chªnh lÖch vÒ ®iÒu kiÖn gi÷a c¸c vïng do ®ã, vèn níc ngoµi vÉn ®îc ®Çu t tËp trung
chñ yÕu vµo mét sè ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng vµ m«i trêng
kinh tÕ-x· héi. Nãi riªng trong lÜnh vùc n«ng l©m nghiÖp, c¸c dù ¸n ®Çu t tËp trung
chñ yÕu vµo c¸c vïng §«ng Nam Bé, ®ång b»ng s«ng Hång, ®ång b»ng s«ng Cöu
Long. Riªng 3 vïng nµy ®· chiÕm tíi 63,5% sè dù ¸n vµ 70% vèn ®Çu t. Trong khi
®ã, cã 15 tØnh thuéc trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c, tuy vÉn lµ nh÷ng ®Þa bµn cã
nhiÒu tiÒm n¨ng më réng vµ ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp vµ cã nhu cÇu lín vÒ thu hót
®Çu t, nhng do cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n nªn hÇu nh cha cã dù ¸n ®Çu t níc ngoµi nµo
vµo lÜnh vùc n«ng l©m nghiÖp ë c¸c vïng nµy.
Ho¹t ®éng ®Çu t tËp trung ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ phÝa Nam, c¸c tØnh miÒn Trung
chiÕm tû lÖ rÊt nhá. Riªng vïng §«ng Nam Bé ®· chiÕm tíi 53,13% tæng lîng vèn
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña c¶ níc, trong khi vïng T©y B¾c vµ T©y Nguyªn chiÕm
cha ®Çy 1%. Sù ph©n bæ FDI còng chªnh lÖch rÊt nhiÒu gi÷a khu vùc thµnh thÞ vµ
n«ng th«n. Trªn 80% tæng sè vèn ®Çu t tËp trung ë khu vùc thµnh thÞ, chØ cßn cha tíi
20% cho khu vùc n«ng th«n, trong khi 80% d©n sè ViÖt Nam sinh sèng ë n«ng th«n,
lµm cho kho¶ng c¸ch thu nhËp gi÷a hai khu vùc ngµy cµng lín.
Vèn ®Çu t vµo c¸c vïng (1988-1999) ®îc xÕp thø tù nh sau:
B¶ng 3: C¬ cÊu ®Çu t theo vïng (%)
1. §«ng Nam Bé
2. §ång B»ng s«ng Hång
53,13
29,6
5. §ång b»ng s«ng Cöu Long
6. B¾c Trung Bé
2,46
2,38
3. Duyªn h¶i Nam Trung Bé
7,64
7. T©y Nguyªn
0,16
4. §«ng B¾c
4,46
8. T©y B¾c
0,15
Nguån : Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, Sè 2 (64) 2000.
Còng trong thêi kú nµy, nÕu nh hai thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh
®· chiÕm tíi h¬n nöa (50,3%) tæng sè vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña c¶ níc th× 10
®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi còng chiÕm tíi 87,8%. TP Hå ChÝ Minh chiÕm
26,6% tæng vèn ®¨ng ký cña c¶ níc. Sè liÖu t¬ng øng cña c¸c ®Þa ph¬ng tiÕp theo nh
sau : Hµ Néi: 21,15%; §ång Nai: 12,5%; B×nh D¬ng: 6,4%. §Õn nay, phÇn lín c¸c
tØnh, thµnh phè ®Òu ®· cã ho¹t ®éng hîp t¸c ®Çu t víi níc ngoµi. Tuy nhiªn, trõ ho¹t
- 11 -
®éng th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ ë thÒm lôc ®Þa, vèn ®Çu t tËp trung nhiÒu vµo 3
vïng kinh tÕ träng ®iÓm lµ nh÷ng n¬i cã nhiÒu thuËn lîi. Vïng kinh tÕ träng ®iÓm
phÝa Nam, víi u thÕ vît tréi vÒ c¬ së h¹ tÇng, sù thuËn lîi vÒ giao th«ng thñy, bé,
hµng kh«ng vµ n¨ng ®éng trong kinh doanh lµ vïng thu hót ®îc nhiÒu vèn FDI nhÊt,
1.378 dù ¸n, chiÕm 57% tæng sè dù ¸n cña c¶ níc, vèn ®Çu t ®¨ng ký ®¹t 17,3 tû
USD, chiÕm ®Õn 48% tæng vèn ®¨ng ký c¶ níc. §©y còng lµ vïng kinh tÕ s«i ®éng
nhÊt cña c¶ níc, chiÕm ®Õn 66% gi¸ trÞ doanh thu vµ 84% gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña khu
vùc FDI n¨m 1999. Vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c, ®øng ®Çu lµ thñ ®« Hµ Néi,
trung t©m chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña c¶ níc lµ vïng thu hót FDI thø hai, víi 493 dù ¸n
cßn hiÖu lùc chiÕm 20,5% vÒ sè dù ¸n vµ 30% tæng vèn ®¨ng ký, lµ ®Çu tµu ph¸t triÓn
cña c¶ khu vùc phÝa B¾c. Trªn ®Þa bµn kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung, tÝnh riªng dù
¸n läc dÇu Dung QuÊt víi tæng sè vèn ®Çu t ®¨ng ký 1,3 tû USD ®· cao h¬n tæng vèn
®¨ng ký cña 113 dù ¸n t¹i ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ 300 triÖu USD. Díi ®©y lµ sè
liÖu vÒ 10 ®Þa ph¬ng cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cao nhÊt:
B¶ng 4: Mêi ®Þa ph¬ng cã vèn ®Çu t cao nhÊt
(TÝnh ®Õn 15/03/2001 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc)
§¬n vÞ : triÖu USD
Sè dù
Tæng vèn
Vèn ph¸p
§Çu t thùc
§Þa ph¬ng
STT
¸n
®Çu t
®Þnh
hiÖn
1
TP Hå ChÝ Minh
921
9673,464
4610,524
4641,441
2
Hµ Néi
365
7684,434
3364,454
2773,569
3
§ång Nai
287
4534,895
1741,576
2119,190
4
B×nh D¬ng
393
2325,312
1083,049
1057,800
5
DÇu khÝ
24
1788,000
1263,000
1955,487
6
7
Qu¶ng Ng·i
H¶i Phßng
5
86
1327,723
1283,294
813,000
570,218
555,458
915,483
8
Bµ RÞa-Vòng Tµu
67
1203,097
502,946
397,702
9
L©m §ång
46
841,767
101,305
86,155
10
Qu¶ng Ninh
38
617,021
218,516
174,283
Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n - Bé KH-§T
C¸c sè liÖu trªn còng phÇn nµo nãi lªn r»ng vÊn ®Ò thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi
theo vïng l·nh thæ ®Ó kÕt hîp ho¹t ®éng nµy víi viÖc khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng trong
níc ®¹t kÕt qu¶ cha cao. C¬ cÊu FDI theo vïng cßn nhiÒu bÊt hîp lý. Nh vËy, ®©y
còng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò rÊt cÇn ®îc chó ý ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña chóng
ta trong thêi gian tíi ®èi víi lÜnh vùc nµy.
1.4. C¬ cÊu ®Çu t theo ngµnh kinh tÕ
Nh÷ng n¨m ®Çu 1988-1990, vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi phÇn lín tËp trung vµo
lÜnh vùc th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ (32,2%) vµ kh¸ch s¹n, du lÞch, c¨n hé cho thuª
(20,6%). Nhng tõ n¨m 1994 trë l¹i ®©y, ®Çu t vµo khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt cña nÒn
kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng (nhÊt lµ lÜnh vùc c«ng nghiÖp). HiÖn nay, c¸c dù ¸n ®Çu t
vµo ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm tû träng lín nhÊt c¶ vÒ sè lîng dù ¸n lÉn vèn ®Çu t,
- 12 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tiÕp ®Õn lµ c¸c lÜnh vùc kh¸ch s¹n, du lÞch vµ dÞch vô. C¸c ngµnh n«ng, l©m nghiÖp
cã sè dù ¸n kh¸ lín nhng vèn thÊp, chØ chiÕm 5,79% tæng vèn ®Çu t, chøng tá quy
m« dù ¸n ë lÜnh vùc nµy t¬ng ®èi nhá. Quy m« dù ¸n ®Çu t vµo ngµnh thñy s¶n lµ nhá
nhÊt, kho¶ng 3 triÖu USD. Ngµnh dÞch vô cã quy m« ®Çu t lín nhÊt, kho¶ng 25 triÖu
USD/dù ¸n, nÕu kh«ng tÝnh 2 dù ¸n x©y dùng khu ®« thÞ míi t¹i Hµ Néi th× quy m«
b×nh qu©n 1 dù ¸n lµ 21,7 triÖu USD.
TÝnh ®Õn ngµy 15/03/2001, khu vùc c«ng nghiÖp cã 1715 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cßn hiÖu lùc, víi tæng vèn ®Çu t 19430,413 triÖu USD, chiÕm 53,5% tæng
vèn FDI cña c¶ níc; tiÕp theo lµ ngµnh dÞch vô víi 638 dù ¸n vµ lîng vèn ®Çu t
14796,008 triÖu USD, chiÕm 40,73%; khu vùc n«ng l©m nghiÖp cã 348 dù ¸n víi sè
vèn ®Çu t 2103,353 triÖu USD, chiÕm 5,77% tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña
c¶ níc. Vèn ®Çu t vµo c«ng nghiÖp chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
nÆng, sau ®ã dÕn c«ng nghiÖp nhÑ, x©y dùng, c«ng nghiÖp dÇu khÝ vµ c«ng nghiÖp
thùc phÈm . Ngµnh dÞch vô c¸c dù ¸n tËp trung vµo x©y dùng v¨n phßng, c¨n hé, x©y
dùng khu ®« thÞ míi; kh¸ch s¹n du lÞch, giao th«ng vËn t¶i vµ bu ®iÖn.
B¶ng 5: §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo ngµnh
(TÝnh ®Õn 15/03/2001 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc)
§¬n vÞ : triÖu USD
Sè dù
Tæng vèn
Vèn ph¸p
§Çu t
Chuyªn ngµnh
¸n
®Çu t
®Þnh
thùc hiÖn
1715
19430,413
8824,962
11037,702
C«ng nghiÖp
CN dÇu khÝ
29
3154,826
2094,106
2555,553
CN nhÑ
681
4198,597
1859,332
2022,423
CN nÆng
659
6616,185
2784,646
3526,042
CN thùc phÈm
142
2303,174
971,524
1318,477
X©y dùng
204
3157,628
1115,352
1615,207
N«ng, l©m nghiÖp
348
2103,354
992,655
1209,544
N«ng-L©m nghiÖp
298
1942,614
912,947
1113,656
Thñy s¶n
50
160,739
79,708
95,888
DÞch vô
638
14796,008
6547,210
5595,08
GTVT- Bu ®iÖn
93
2571,986
2027,826
849,204
Kh¸ch s¹n-Du lÞch
123
3497,052
1126,845
1853,834
Tµi chÝnh-Ng©n hµng
49
552,250
521,650
494,535
V¨n hãa-Y tÕ- GD
92
566,045
243,832
144,568
XD Khu ®« thÞ míi
3
2466,674
675,183
0,394
XD V¨n phßng-C¨n hé
116
3781,909
1351,182
1640,271
XD h¹ tÇng KCX-KCN
13
807,221
274,961
460,988
DÞch vô
149
552,870
325,729
151,285
- 13 -
Tæng sè
2701
36329,775
16364,827
17842,325
Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n §TNN - Bé KH-§T
Thùc tr¹ng c¬ cÊu vèn ®Çu t vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®ang ®Æt ra
nh÷ng vÊn ®Ò cÇn suy nghÜ. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo lÜnh vùc n«ng, l©m nghiÖp
vèn ®· Ýt l¹i ®ang cã xu híng ch÷ng l¹i vµ gi¶m dÇn v× ®©y lµ lÜnh vùc chÞu nhiÒu rñi
ro, thêi gian thu håi vèn dµi, tr×nh ®é qu¶n lý dù ¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ. §Õn cuèi
1999, trong lÜnh vùc nµy ®· cã tíi 74 dù ¸n ®Çu t níc ngoµi bÞ gi¶i thÓ tríc thêi h¹n
víi sè vèn 287 triÖu USD. Trong ®ã 35 dù ¸n thuéc lÜnh vùc trång trät vµ chÕ biÕn
n«ng s¶n, 39 dù ¸n chÕ biÕn gç vµ l©m s¶n.
Vèn ®Çu t níc ngoµi vµo c¸c ngµnh nh trªn ®· biÓu hiÖn phï hîp c¸c chØ sè cña
c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp hãa: C«ng nghiÖp - DÞch vô - N«ng nghiÖp. Tuy
vËy, trong ®iÒu kiÖn ë giai ®o¹n ®Çu tiÕn hµnh CNH-H§H vµ víi ®Æc trng cña nÒn
kinh tÕ trong ®ã n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi ®ang lµ mét trong nh÷ng thÕ m¹nh cña ViÖt
Nam th× t×nh h×nh thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo lÜnh vùc nµy nh hiÖn nay cßn kho¶ng
c¸ch kh¸ xa so víi yªu cÇu, mong muèn vµ môc tiªu mµ chóng ta ®Æt ra. Së dÜ nh vËy
lµ v× ®èi víi ViÖt Nam, n«ng nghiÖp lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®ang cã nhiÒu tiÒm
n¨ng mµ chóng ta cha cã ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c. Vµ, tõ ®Æc ®iÓm ph©n bè d©n c, lao
®éng, viÖc lµm nh hiÖn nay th× sù thµnh c«ng trong ph¸t triÓn n«ng th«n, n«ng nghiÖp
lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ thµnh c«ng cña sù nghiÖp CNH-H§H.
Thùc hiÖn CNH-H§H trong n«ng th«n, n«ng nghiÖp còng tøc lµ t¹o ®îc viÖc lµm vµ
thu nhËp cho sè ®«ng lao ®éng còng nh t¸c ®éng lµm chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ ®Õn s¶n
xuÊt vµ ®êi sèng cña ®a sè nh©n d©n ViÖt Nam.
1.5. C¬ cÊu ®Çu t theo h×nh thøc ®Çu t
Trong giai ®o¹n 1988-1999, liªn doanh lµ h×nh thøc phæ biÕn nhÊt cña ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, chiÕm tíi kho¶ng 60% sè dù ¸n vµ 70% vèn ®¨ng ký.
HiÖn nay, trong sè c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc th× h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n íc
ngoµi chiÕm tû lÖ lín vÒ sè dù ¸n (56,64%), tuy nhiªn vèn ®Çu t chØ chiÕm 30,17%
tæng vèn ®Çu t FDI. §èi víi h×nh thøc liªn doanh, c¸c con sè nµy lµ 38,47% vµ
58,33%.
B¶ng 6: §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo h×nh thøc ®Çu t
(TÝnh ®Õn 15/03/2001 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc)
§¬n vÞ : triÖu USD
H×nh thøc ®Çu t
Sè DA Tæng V§T Vèn P§
Vèn TH Tû lÖ (%)
4
415,125
140,030
37,112
1.14
BOT
128
3762,541
3156,998
2645,37
10,36
Hîp ®ång hîp t¸c KD
1530
10962,092
4863,514
5236,300
30,17
100% vèn níc ngoµi
1039
21190,017
8204,284
9923,542
58.33
Liªn doanh
100%
Tæng sè
2701
36329,775 16364,826 17842,325
Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n §TNN - Bé KH-§T
Së dÜ h×nh thøc liªn doanh chiÕm tû lÖ lín lµ do thêi kú ®Çu, c¸c thñ tôc ®Ó triÓn
khai dù ¸n cßn ®ßi hái nhiÒu giÊy tê, l¹i ph¶i th«ng qua nhiÒu kh©u, nhiÒu nÊc vµ rÊt
phøc t¹p, ngêi níc ngoµi cßn Ýt hiÓu biÕt vÒ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi vµ ph¸p luËt
cña ViÖt Nam, hä thêng gÆp khã kh¨n trong giao dÞch, quan hÖ cïng mét lóc víi kh¸
nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam ®Ó cã ®îc ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn triÓn khai x©y
- 14 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
dùng c¬ b¶n còng nh tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t. Trong hoµn c¶nh nh vËy, ®a sè
c¸c nhµ ®Çu t thÝch lùa chän h×nh thøc liªn doanh ®Ó bªn ViÖt Nam ®øng ra lo c¸c thñ
tôc ph¸p lý cho sù ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hiÖu qu¶ h¬n.
Sau mét thêi gian ho¹t ®éng trong m«i trêng ®Çu t ë ViÖt Nam, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t Ch©u ¸ cã ®iÒu kiÖn hiÓu biÕt h¬n vÒ ph¸p luËt,
chÝnh s¸ch, phong tôc tËp qu¸n vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng kinh doanh ë ViÖt Nam. V×
vËy, nhu cÇu cã ®èi t¸c ViÖt Nam gi¶m ®i mét c¸ch ®¸ng kÓ. Kh«ng nh÷ng thÕ, khi
tham gia liªn doanh, kh¶ n¨ng cña phÝa ViÖt Nam thêng yÕu c¶ vÒ vèn ®ãng gãp lÉn
c¸n bé qu¶n lý, mÆt kh¸c nhiÒu nhµ ®Çu t níc ngoµi kh«ng muèn chia sÎ quyÒn ®iÒu
hµnh doanh nghiÖp víi bªn ViÖt Nam nªn hä thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã ®èi t¸c
ViÖt Nam trong ho¹t ®éng ®Çu t. Do ®ã, sè dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt
Nam díi h×nh thøc 100% vèn níc ngoµi ngµy cµng cã xu híng t¨ng lªn c¶ tuyÖt ®èi
lÉn t¬ng ®èi. C¸c dù ¸n 100% vèn níc ngoµi tËp trung chñ yÕu trong c¸c khu c«ng
nghiÖp vµ khu chÕ xuÊt v× ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt, tr¸nh ®îc
nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p.
H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ®Õn nay chØ chiÕm 4,74% sè dù ¸n vµ
10,36% tæng vèn ®Çu t, chñ yÕu trong lÜnh vùc th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, c¸c dÞch
vô viÔn th«ng. Hîp ®ång BOT lµ h×nh thøc chóng ta ®a vµo ¸p dông tõ n¨m 1993 víi
mong muèn nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. MÆc dï Nhµ níc ®· cã nhiÒu u ®·i nh kh«ng thu tiÒn thuª ®Êt, hëng c¸c møc thuÕ thÊp nhÊt, ®îc
chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ... nhng sè dù ¸n thuéc h×nh thøc nµy vÉn cßn rÊt Ýt. §Õn nay míi
chØ cã 4 dù ¸n ®Çu t níc ngoµi theo h×nh thøc BOT víi sè vèn ®¨ng ký h¬n 415 triÖu
USD. §iÒu nµy chñ yÕu lµ do c¸c bªn cha thùc sù gÆp nhau trong c¸c ý tëng khi th¬ng lîng, nh kh«ng thèng nhÊt ®îc c¸ch tÝnh gi¸ c¶ ®Çu vµo, ®Çu ra ®èi víi c¸c ®èi
t¸c cung øng nguyªn, nhiªn vËt liÖu vµ mua s¶n phÈm...
2. T×nh h×nh thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
2.1. TiÕn ®é thùc hiÖn vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam
Sau h¬n mêi n¨m thùc hiÖn LuËt ®Çu t níc ngoµi, nhiÒu dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp
®· hoµn thµnh giai ®o¹n x©y dùng, ®i vµo ho¹t ®éng, cã s¶n phÈm tiªu thô t¹i ViÖt
Nam vµ xuÊt khÈu ®Õn nhiÒu níc trªn thÕ giíi, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng trëng vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña níc ta.
Cã 1067 dù ¸n sau mét thêi gian triÓn khai cã nhu cÇu xin ®îc t¨ng vèn, më
réng quy m« s¶n xuÊt. Tæng sè vèn ®· ®îc phª duyÖt t¨ng thªm lµ 6034 triÖu USD
(b»ng 32,8% sè dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp vµ 16,6% tæng vèn ®¨ng ký ban ®Çu). Nh
vËy tæng sè vèn cÊp míi vµ bæ sung ®Õn thêi ®iÓm hÕt n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 44.587
triÖu USD.
Trong sè c¸c dù ¸n ®· nªu trªn, ®· cã 30 dù ¸n hÕt thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång
víi sè vèn hÕt h¹n lµ 291 triÖu USD. Bªn c¹nh ®ã, ®· cã mét sè lîng ®¸ng kÓ dù ¸n
bÞ gi¶i thÓ, rót giÊy phÐp ®Çu t (645 dù ¸n), lîng vèn gi¶i thÓ lµ 7952 triÖu USD,
chiÕm gÇn 21% tæng lîng vèn ®¨ng ký. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c dù ¸n bÞ rót giÊy
phÐp tríc hÕt lµ do ta chän nhÇm ®èi t¸c, nhÊt lµ nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn LuËt ®Çu
t. §ã lµ nh÷ng c«ng ty m«i giíi bu«n b¸n hîp ®ång, khi kh«ng thùc hiÖn ®îc môc
- 15 -
®Ých nµy, hä kh«ng trë l¹i ViÖt Nam thùc hiÖn dù ¸n. TiÕp theo lµ sù thiÕu hôt tµi
chÝnh cña bªn níc ngoµi, kh«ng thùc hiÖn ®îc cam kÕt gãp vèn, huy ®éng vèn vay;
sù biÕn ®éng phøc t¹p cña thÞ trêng vµ gi¸ c¶ lµm ®¶o lén tÝnh to¸n ban ®Çu cña dù
¸n; sù ph¸ s¶n cña bªn níc ngoµi ë c¸c ®Þa bµn kh¸c lµm cho hä kh«ng cã kh¶ n¨ng
ho¹t ®éng ë ViÖt Nam...Ngoµi ra nh÷ng yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc
còng gãp phÇn lµm t¨ng thªm sè dù ¸n ®æ vì nh kh«ng chän lùa kü, dÔ d·i trong bè
trÝ c¸n bé ViÖt Nam tham gia liªn doanh, kh«ng kÞp thêi nh¾c nhë vµ xö lý nh÷ng vi
ph¹m ph¸p luËt vµ giÊy phÐp ®Çu t, kh«ng cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu hßa gi¶i c¸c bÊt
®ång, tranh chÊp; sù thay ®æi chÝnh s¸ch sö dông nguyªn vËt liÖu...
Nh vËy, tÝnh ®Õn ngµy 15/03/2001, trªn l·nh thæ ViÖt Nam cßn 2701dù ¸n ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi ®ang ho¹t ®éng víi tæng vèn ®¨ng ký (kÓ c¶ phÇn vèn bæ sung)
cña c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc lµ 36.329,775 triÖu USD.
TÝnh ®Õn 31 th¸ng 12 n¨m 2000, sè vèn ®· thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi b»ng 44,82% cña tæng sè vèn ®¨ng ký (bao gåm c¶ vèn bæ sung),
trong ®ã 88,34% vèn thùc hiÖn lµ cña phÝa ®èi t¸c níc ngoµi, 11,66% lµ vèn cña
doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tû lÖ vèn thùc hiÖn trªn tæng vèn ®¨ng ký cña c¸c dù ¸n
100% vèn níc ngoµi vµ dù ¸n Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh cao h¬n nhiÒu so víi
h×nh thøc liªn doanh.
C¸c dù ¸n trong lÜnh vùc th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ ®¹t tû lÖ thùc hiÖn cao
h¬n vèn cam kÕt 4%, do trong ngµnh dÇu khÝ, cam kÕt trªn giÊy phÐp chØ lµ vèn tèi
thiÓu. Ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng, do tÝnh ®Æc thï ph¶i nép ngay vèn ph¸p ®Þnh míi
®îc phÐp triÓn khai ho¹t ®éng nªn tû lÖ gi¶i ng©n cao (93%). Nh×n chung, c¸c dù ¸n
®Çu t vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp x©y dùng cã tû lÖ gi¶i ng©n cao nhÊt, trªn 50%. C¸c
dù ¸n n«ng nghiÖp ®¹t tû lÖ gi¶i ng©n 43%, trong khi c¸c dù ¸n thuû s¶n chØ gi¶i ng©n
®îc 36%.
Díi ®©y lµ sè liÖu vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n qua c¸c thêi kú:
B¶ng 7: T×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n qua c¸c n¨m
(TÝnh ®Õn 31 th¸ng 12 n¨m 2000)
§¬n vÞ : triÖu USD
Trong ®ã chia ra
ChØ tiªu
Vèn thùc hiÖn
Vèn tõ níc ngoµi
Vèn DN V.Nam
Tæng 88-2000
19984
17654
2330
1991
428
375
53
1992
575
492
83
- 16 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1993
1118
931
187
1994
2241
1946
295
1995
2792
2343
449
5 n¨m 91-95
7153
6086
1067
1996
2923
2518
405
1997
3137
2822
315
1998
2364
2214
150
1999
2179
1971
208
2000
5 n¨m 96-2000
2228
2043
185
12831
11568
1263
Nguån : Vô Qu¶n lý dù ¸n §TNN - Bé KH-§T
Trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kÕt cÊu h¹ tÇng l¹c hËu, c¸c
nguån lùc còng nh chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t níc ngoµi cßn nhiÒu biÕn ®éng, thÞ trêng
ph¸t triÓn cha ®Çy ®ñ...th× tû lÖ vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thùc hiÖn ®îc ë møc nh
vËy lµ kh«ng thÊp. Tuy vËy, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm, c¸c dù ¸n sau khi phª duyÖt thêng
cha ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó triÓn khai ngay, do ®ã sè vèn thùc hiÖn trong n¨m chñ yÕu lµ
cña c¸c dù ¸n ®· ®îc phª duyÖt tõ c¸c n¨m tríc ®ã. NÕu so s¸nh sè vèn thùc hiÖn cña
tõng n¨m víi sè vèn ®¨ng ký cßn l¹i (tæng sè vèn ®¨ng ký tõ tríc trõ ®i sè vèn ®·
thùc hiÖn) th× tû lÖ vèn thùc hiÖn diÔn biÕn theo xu híng thiÕu æn ®Þnh. Tû lÖ nµy
t¨ng nhanh tõ ®Çu ®Õn n¨m 1995 (vèn thùc hiÖn 1992/vèn ®¨ng ký 1988-1991 cßn l¹i
= 13,6%; sè t¬ng øng 1993=23,5%; 1994=30,1%; 1995=32,2%) vµ sau ®ã gi¶m dÇn
tõ 1996 ®Õn nay (sè liÖu t¬ng øng 1996=21,8%; 1997=18,1%; 1998=10,1%;
1999=7,1%). §iÒu nµy mét phÇn lµ do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ trong
khu vùc, mét sè nhµ ®Çu t thuéc c¸c quèc gia x¶y ra khñng ho¶ng ®ang cßn sè vèn
mµ hä cha thùc hiÖn l¹i ph¶i dïng ®Ó ®èi phã víi t×nh tr¹ng xÊu, buéc hä ph¶i dõng
hoÆc chÊm døt kh«ng thÓ tiÕp tôc ®Çu t. MÆt kh¸c, mét sè nhµ ®Çu t khi lËp dù ¸n ®·
tÝnh to¸n cha thËt s¸t víi thùc tÕ nªn khi triÓn khai dù ¸n ®· gÆp ph¶i mét sè vÊn ®Ò
ph¸t sinh vît c¶ kh¶ n¨ng tµi chÝnh còng nh c¸c yÕu tè, ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp
vËn hµnh. ThËm chÝ cã mét sè nhµ ®Çu t níc ngoµi, thùc chÊt lµ yÕu vÒ n¨ng lùc tµi
chÝnh nªn mÆc dï ®· ®îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t, nhng kh«ng huy ®éng ®îc vèn ®óng
nh dù kiÕn buéc hä ph¶i triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n chËm, cã khi mÊt kh¶ n¨ng thùc
hiÖn.
2.2. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ë mét sè lÜnh vùc kinh tÕ tiªu biÓu
a. LÜnh vùc dÇu khÝ : So víi c¸c ngµnh kinh tÕ ViÖt Nam th× ®©y lµ mét trong rÊt Ýt
ngµnh thu hót ®îc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín cña thÕ giíi tham gia ®Çu t. §Õn nay,
ngoµi xÝ nghiÖp liªn doanh dÇu khÝ VietsoPetro ®· s¶n xuÊt ®îc h¬n 60 triÖu tÊn dÇu
th« vµ hiÖn ®ang tiÕp tôc kinh doanh cã hiÖu qu¶, chóng ta ®· cÊp 33 giÊy phÐp ho¹t
®éng cho c¸c tËp ®oµn dÇu khÝ lín thuéc B¾c Mü, Ch©u ¢u, Ch©u óc vµ Ch©u ¸ vµo
th¨m dß, khai th¸c t¹i thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam theo h×nh thøc hîp ®ång ph©n chia s¶n
phÈm. C¸c má §¹i Hïng, R¹ng §«ng, Hång Ngäc, má khÝ Lan §á - Lan T©y vµ má
- 17 -
dÇu trªn vïng chång lÊn víi Malaixia ®Òu ®ang ®îc khai th¸c. Sù quan t©m cña c¸c
tËp ®oµn lín trªn thÕ giíi chøng tá tÝnh hÊp dÉn vµ tiÒm n¨ng dÇu khÝ cña níc ta.
Vµo cuèi n¨m 1998, ViÖt Nam ®· cÊp giÊy phÐp ®Çu t cho liªn doanh x©y dùng
nhµ m¸y läc dÇu ®Çu tiªn t¹i Dung QuÊt (Qu¶ng Ng·i) víi sè vèn ®Çu t 1,3 tû USD.
C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi (kh«ng kÓ Vietsopetro) ®· ®Çu t trªn 2,6 tû USD vµo kh©u
th¨m dß, gióp ViÖt Nam dÇn dÇn cã ®ñ c¬ së d÷ liÖu vÒ tr÷ lîng dÇu khÝ ®Ó x¸c ®Þnh
chiÕn lîc ph¸t triÓn.
C«ng nghiÖp dÇu khÝ ®· gãp phÇn ngµy cµng lín vµo t¨ng trëng GDP vµ thu
ng©n s¸ch Nhµ níc.
b. LÜnh vùc c«ng nghiÖp ®iÖn tö : lµ lÜnh vùc mµ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi cã mÆt t¬ng ®èi sím, vèn thùc hiÖn chiÕm tû lÖ cao so víi vèn ®¨ng ký, cã tiÕn ®é thùc hiÖn
®óng víi cam kÕt ®îc ghi trong giÊy phÐp ®Çu t vµ ®©y lµ lÜnh vùc sím ph¸t huy hiÖu
qu¶. §Õn nay, ®· cã 22 dù ¸n ®Çu t víi tæng sè vèn ®¨ng ký 615 triÖu USD, trong ®ã
cã h¬n 60% vèn ®· thùc hiÖn (379 triÖu USD). Mét trong nh÷ng yÕu tè h¬n h¼n so
víi nhiÒu lÜnh vùc kh¸c lµ c¸c nhµ ®Çu t vµo lÜnh vùc nµy phÇn lín thuéc c¸c h·ng
®iÖn tö m¹nh trªn thÕ giíi nh: SONY, JVC, TOSHIBA, PHILIP, LG, FUJITSU,
SAMSUNG, MATSUSHITA... Tuy nhiªn c¸c dù ¸n ®Çu t chñ yÕu vµo ®iÖn tö gia
dông, cha chó ý nhiÒu ®Õn ®iÖn tö c«ng nghiÖp.
c. LÜnh vùc c«ng nghiÖp « t« vµ xe m¸y : §©y còng lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc
thu hót ®îc c¸c nhµ ®Çu t thuéc c¸c h·ng lín mµ s¶n phÈm cña hä ®· trë thµnh næi
tiÕng vµ cã lîi thÕ c¹nh tranh so víi nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÕ giíi nh
TOYOTA, FORD, HONDA, SUZUKI...§Õn nay ®· cã 14 dù ¸n s¶n xuÊt « t« vµ 4 dù
¸n s¶n xuÊt xe m¸y ®îc cÊp giÊy phÐp. Sè vèn ®¨ng ký cña c¸c liªn doanh « t« lµ 872
triÖu USD, trong ®ã ®· thùc hiÖn ®îc 376 triÖu USD (43,12% vèn ®¨ng ký). C¸c liªn
doanh nµy cã thÓ s¶n xuÊt hµng n¨m 140 ngh×n xe « t« c¸c lo¹i. Trong sè 14 dù ¸n
trªn ®· cã 3 dù ¸n kh«ng triÓn khai vµ 1 dù ¸n tuy ®· ®Çu t 16 triÖu USD nhng t¹m
dõng kh«ng ®Çu t tiÕp (dù ¸n Mercedes-Benz) vµ liªn doanh MªK«ng còng ®· ngõng
s¶n xuÊt. Nãi chung, thÞ trêng « t« cña níc ta cßn h¹n hÑp. Ngµnh c«ng nghiÖp xe
m¸y còng thu hót ®îc nh÷ng h·ng xe næi tiÕng thÕ giíi mµ s¶n phÈm ®· quen thuéc
víi ngêi ViÖt Nam nh Honda, Suzuki, VMEP. HiÖn t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu
t níc ngoµi s¶n xuÊt mçi n¨m kho¶ng 200 ngh×n xe m¸y víi tû lÖ néi ®Þa hãa tõ 2050%.
C¸c dù ¸n « t« vµ xe m¸y ®· ®îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t cã t¸c ®éng d©y chuyÒn
®èi víi c¸c dù ¸n s¶n xuÊt linh kiÖn, phô tïng; do vËy ®· kÐo theo hµng chôc nhµ ®Çu
t vèn lµ b¹n hµng cña hä vµo ViÖt Nam; ®ång thêi ®· më réng quan hÖ hîp t¸c chÕ
t¹o víi c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ, s¶n xuÊt s¨m lèp, ghÕ ®Öm...cña ViÖt Nam, gi¶i
quyÕt nh÷ng khã kh¨n tríc m¾t cho c¸c doanh nghiÖp nµy vµ gãp phÇn ph¸t triÓn
chóng vÒ l©u dµi.
d. LÜnh vùc viÔn th«ng : §Õn nay ®· cã 14 dù ¸n ®Çu t níc ngoµi ®îc cÊp giÊy phÐp
víi tæng vèn ®¨ng ký lµ 1545 triÖu USD, trong ®ã sè ®· thùc hiÖn lµ 388 triÖu USD.
Trong sè c¸c dù ¸n ®Çu t ë lÜnh vùc nµy cã ®Õn 94% theo h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c
kinh doanh vÒ dÞch vô viÔn th«ng, 6% sè dù ¸n ®Çu t theo h×nh thøc liªn doanh ®Ó s¶n
- 18 -
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
xuÊt thiÕt bÞ vËt t bu ®iÖn. §Æc biÖt, ®©y lµ lÜnh vùc kh«ng cã dù ¸n ®Çu t h×nh thøc
doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi.
e. LÜnh vùc c«ng nghiÖp hãa chÊt : §Õn nay lÜnh vùc nµy ®· thu hót 89 dù ¸n víi
tæng vèn ®¨ng ký 1117 triÖu USD (36 dù ¸n 100% vèn níc ngoµi, 48 dù ¸n liªn
doanh, 5 dù ¸n hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh), trong ®ã tæng sè vèn ®· thùc hiÖn lµ
397,6 triÖu USD (35,6% vèn ®¨ng ký). §Çu t níc ngoµi trong c«ng nghiÖp hãa chÊt
®· t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, bao gåm mét sè hãa chÊt c¬ b¶n, mü
phÈm, chÊt tÈy röa, dÇu nhên... thay thÕ mét phÇn hµng nhËp khÈu, tháa m·n yªu cÇu
ngµy cµng cao h¬n cña ngêi tiªu dïng.
g. Ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n vµ du lÞch : §©y lµ lÜnh vùc mµ ngay tõ ®Çu ®·
cã biÓu hiÖn cßn nhiÒu tiÒm n¨ng cha ®îc khai th¸c nªn nhiÒu doanh nghiÖp trong vµ
ngoµi níc ®· ®Çu t vµo. §Õn nay cã 237 dù ¸n víi 7585 triÖu USD vèn ®¨ng ký ®Çu t
x©y dùng kh¸ch s¹n, v¨n phßng, c¨n hé cho thuª, ph¸t triÓn ®« thÞ, trong sè ®ã ®· cã
33,66% vèn ®îc thùc hiÖn. §ång thêi, ®©y còng lµ lÜnh vùc ®· xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng
cung vît qu¸ cÇu ë mét sè thµnh phè nh TP Hå ChÝ Minh, Vòng Tµu, §µ N½ng, H¶i
Phßng.
h. LÜnh vùc dÖt may, giÇy dÐp : §Õn nay chóng ta ®· phª duyÖt 250 dù ¸n víi tæng
sè 2396 triÖu USD vèn ®¨ng ký (dÖt: 87 dù ¸n víi 1649 triÖu USD vèn ®¨ng ký; may:
118 dù ¸n víi 281 triÖu USD vèn ®¨ng ký; giÇy dÐp: 45 dù ¸n víi 466 triÖu USD vèn
®¨ng ký). Tæng vèn ®· thùc hiÖn lµ 1079 triÖu USD, ®¹t 45% vèn ®¨ng ký, lµ mét tû
lÖ kh¸ cao. §Çu t níc ngoµi trong c¸c ngµnh nµy ®· t¹o ra viÖc lµm cho hµng v¹n ngêi
lao ®éng, gãp phÇn t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, lµ mét trong nh÷ng ngµnh c«ng
nghiÖp cã kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m trªn 1 tû USD.
2.3. T×nh h×nh khai th¸c c«ng suÊt c¸c dù ¸n.
Cho ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu dù ¸n hoµn thµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ ®i vµo vËn
hµnh s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch æn ®Þnh. NhiÒu dù ¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ
®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta.
Tuy nhiªn ®a phÇn c¸c dù ¸n FDI n¨ng lùc ho¹t ®éng cßn thÊp so víi c«ng suÊt
cho phÐp. Sè liÖu trong b¶ng díi ®©y sÏ cho ta thÊy râ h¬n thùc tr¹ng nµy:
B¶ng 8: T×nh h×nh khai th¸c c«ng suÊt mét sè
ngµnh hµng cña c¸c dù ¸n FDI (tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997)
MÆt hµng
C«ng suÊt cho phÐp
C«ng suÊt huy ®éng
1.ThÐp XD th«ng thêng
1197 triÖu tÊn/ n¨m
600.000 tÊn / n¨m
50%
2. ¤ t« díi 12 chç
65.600 xe / n¨m
6.600 xe / n¨m
10%
3. Xe vËn t¶i
94.700 xe / n¨m
2.850 xe / n¨m
3%
4. Xe m¸y
1,28 triÖu xe / n¨m
100.000 xe / n¨m
8%
5. Xi m¨ng ®en
6. Tñ l¹nh
10,5 triÖu tÊn / n¨m
300.000 chiÕc / n¨m
1,9 triÖu tÊn / n¨m
60.000 chiÕc / n¨m
18%
20%
7. Sîi c¸c lo¹i
133.200 tÊn / n¨m
20.000 tÊn / n¨m
15%
8. V¶i c¸c lo¹i
325 triÖu mÐt / n¨m
65 triÖu mÐt / n¨m
20%
- 19 -
Tû lÖ
9. ChÊt tÈy röa, xµ b«ng
138.000 tÊn / n¨m
100.000 tÊn / n¨m
72%
10. Ph©n bãn NPK
660.000 tÊn / n¨m
30.000 tÊn / n¨m
5%
11. Phßng kh¸ch s¹n
24.000 phßng
5.000 phßng
21%
Nguån : Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t
Nh vËy ta thÊy thùc tÕ c«ng suÊt ®· huy ®éng cña c¸c dù ¸n cßn qu¸ bÐ so víi
c«ng suÊt cho phÐp, g©y ra mét sù l·ng phÝ rÊt lín cho nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng
nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh tr¹ng nµy lµ nh÷ng dù b¸o sai lÖch dung lîng thÞ trêng
nh 14 liªn doanh l¾p r¸p « t« víi tæng c«ng suÊt 140.000 « t«/ n¨m, trong khi nhu cÇu
thùc tÕ cña c¶ níc n¨m 1999 lµ 15.000 chiÕc (trong ®ã l¾p r¸p trong níc chØ 5000
chiÕc), hoÆc 4 dù ¸n liªn doanh s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe m¸y víi c«ng suÊt 1,5 triÖu
xe/n¨m, trong khi nhu cÇu nhËp khÈu linh kiÖn CKD, IKD kho¶ng 0,5 triÖu xe/ n¨m.
Do c¸c nhµ ®Çu t trong lÜnh vùc « t«, xe m¸y kh«ng tù kh¼ng ®Þnh ®îc kh¶ n¨ng xuÊt
khÈu cña m×nh nh c¸c nhµ ®Çu t trong c¸c ngµnh dÖt may, giµy dÐp, ®iÖn tö...nªn
kh«ng thÓ hoµn thµnh môc tiªu cña c¸c dù ¸n ®îc cÊp phÐp.
Mét nguyªn nh©n n÷a lµ do c«ng t¸c quy ho¹ch ®Çu t cßn chËm vµ thiÕu ®ång
bé nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cÊp phÐp ®Çu t mét c¸ch å ¹t vµ thiÕu ®Þnh híng, cha quan
t©m ®Õn kÕ ho¹ch tiªu thô s¶n phÈm cña c¸c dù ¸n, thËm chÝ cÊp phÐp cho c¶ c¸c dù
¸n vµo nh÷ng ngµnh cßn d thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt, g©y t×nh tr¹ng bÕ t¾c trong kh©u
tiªu thô, ®ång thêi cßn t¹o ra sù c¹nh tranh m¹nh mÏ víi s¶n phÈm cña c¸c doanh
nghiÖp trong níc.
Do ®ã, bªn c¹nh viÖc t¨ng cêng thu hót ®Çu t níc ngoµi, chóng ta cÇn xem xÐt
mét c¸ch kü cµng tríc khi cÊp phÐp cho c¸c dù ¸n ®Çu t vµo c¸c ngµnh cßn ®ang d
thõa c«ng suÊt. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc t×m kiÕm thÞ trêng míi,
n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng ®Ó khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó vµ cã
hiÖu qu¶ n¨ng lùc cña c¸c dù ¸n.
II. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi tíi
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· ®ãng gãp mét phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc ®æi míi
kinh tÕ cña ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua. Cã thÓ nãi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nh mét
trong c¸c nguån n¨ng lîng quan träng khëi ®éng cho cç m¸y kinh tÕ ViÖt Nam ®i
vµo quü ®¹o cña sù t¨ng trëng. Nã ®· gãp phÇn ®Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc
kü thuËt trong s¶n xuÊt, ®ãng gãp quan träng vµo viÖc ®æi míi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ theo híng CNH-H§H. Mçi chÝnh s¸ch kinh tÕ, mçi biÕn ®éng tµi chÝnh-tiÒn
tÖ, mçi chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ mçi thµnh tùu cña ®Êt níc ®Òu cã bãng d¸ng cña ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi (§TTTNN). Ngµy nay, §TTTNN ®· trë thµnh mét bé phËn cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong phÇn nµy, ta sÏ ®i vµo xem xÐt t¸c ®éng cña ho¹t ®éng
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi tíi sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta.
1. ho¹t ®éng §TTTNN gãp phÇn quan träng bæ sung nguån vèn ®Çu t
ph¸t triÓn vµ gia t¨ng tû lÖ tÝch lòy cña nÒn kinh tÕ
Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ nguån vèn quan träng vµ lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn
quyÕt ®Ó ViÖt Nam thùc hiÖn vµ ®Èy nhanh sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt níc. Nã gãp
- 20 -
.DOC 
74 
64 
127 
