Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển kinh tế trang trại...

Tài liệu Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển kinh tế trang trại

.PDF
45
80
115

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Trong sè nh÷ng thµnh tÝch ®¹t ®-îc cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc, trong thêi gian qua, cã thÓ nãi n«ng nghiÖp lµ mét ngµnh ®· cã nh÷ng b-íc ®ét ph¸ ngo¹n môc. Thu nhËp cña n«ng d©n kh«ng ngõng t¨ng lªn, bé mÆt n«ng th«n ®-îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· ®¶m b¶o an toµn l-¬ng thùc cho ®êi sèng x· héi. ThÕ nh-ng, sù ph¸t triÓn Êy so víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ chung trong thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc vµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ m¹nh mÏ nh- hiÖn nay th× vÉn cßn qu¸ thÊp vµ nhá bÐ. Cho ®Õn b©y giê, n«ng nghiÖp ViÖt Nam vÉn lµ mét nÒn s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ vµ thiÕu tÝnh hîp lý. CÇn ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng h×nh thøc s¶n xuÊt phï hîp h¬n, mµ trong ®ã, kinh tÕ trang tr¹i lµ mét m« h×nh tèt cã thÓ ¸p dông ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy. §· manh nha tõ rÊt l©u, nh-ng chØ trong kho¶ng chôc n¨m trë l¹i ®©y, vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i míi thùc sù ®-îc c«ng nhËn vµ ®-îc quan t©m chó ý, ®Æc biÖt lµ sau khi nghÞ quyÕt sè 03/2000-CP cña ChÝnh phñ ngµy 02/2/2000 vÒ kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi, th× kinh tÕ trang tr¹i míi cã ®-îc mét sù trî gióp cña Nhµ n-íc vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh- lµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp th«ng th-êng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Sù t¨ng nhanh vÒ sè l-îng, gia t¨ng vÒ gi¸ trÞ s¶n l-îng ®· chøng tá ®©y lµ mét m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phï hîp víi ®Æc thï kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n n-íc ta, gióp n«ng d©n lµm giµu, t¨ng thu nhËp cho b¶n th©n hä vµ cho x· héi. Kh«ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i víi quy m« ®Êt ®ai lín nh- ë vïng trung du miÒn nói phÝa B¾c hay vïng ®ång b»ng phÝa Nam, nh-ng ®ång b»ng s«ng Hång vèn lµ vïng cã truyÒn thèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp l©u ®êi, tr×nh ®é th©m canh cao nhÊt c¶ n-íc. Nh-ng ®Ó ngµnh n«ng nghiÖp cña vïng ®¸p øng ®-îc yªu cÇu ph¸t triÓn trong thêi k× míi th× ph¶i hîp lý ho¸, hiÖu qu¶ ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai còng nh- kh¶ n¨ng lao ®éng cña con ng-êi vïng ch©u thæ nµy, vµ m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ phï hîp h¬n c¶. Nh÷ng n¨m qua kinh tÕ trang tr¹i vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®· cã nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ, nh-ng thËt sù vÉn ch-a ph¸t triÓn t-¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã. C©u hái ®Æt ra lµ: kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña vïng ®Õn ®©u? Lµm sao ®Ó m« h×nh ®-îc ¸p dông ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nhÊt? Tr¶ lêi cho c©u hái n¯y chÝnh l¯ môc ®Ých cða ®Ò t¯i: “C²c gi°i ph²p ph²t triÓn kinh tÕ trang tr³i vïng ®ång b´ng s«ng Hång ®Õn n¨m 2010”. *§èi t-îng nghiªn cøu: c¸c trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång *Ph¹m vi nghiªn cøu: thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng, cïng c¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy qt ph¸t triÓn cña c¸c trang tr¹i. *Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu: +Ph-¬ng ph¸p thèng kª +Ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng +Ph-¬ng ph¸p quan s¸t vÜ m« 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i I. Kh¸i niÖm, ®Æc tr-ng vµ tiªu chÝ ph©n lo¹i XuÊt hiÖn c¸ch ®©y kho¶ng h¬n 200 n¨m, cho ®Õn nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 20, kinh tÕ trang tr¹i mµ ®Æc biÖt lµ trang tr¹i gia ®×nh ®· trë thµnh m« h×nh s¶n xuÊt phæ biÕn nhÊt cña nÒn n«ng nghiÖp c¸c n-íc ph¸t triÓn, chiÕm tû träng lín tuyÖt ®èi vÒ ®Êt ®ai còng nh- khèi l-îng n«ng s¶n, ®Æc biÖt ë c¸c n-íc Anh, Ph¸p, Nga- n¬i b¾t ®Çu cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt ®Çu tiªn cña nh©n lo¹i. Tr¶i qua hµng mÊy thÕ kØ, ®Õn nay, kinh tÕ trang tr¹i tiÕp tôc ph¸t triÓn ë nh÷ng n-íc t- b¶n chñ nghÜa l©u ®êi còng nh- c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c n-íc c«ng nghiÖp míi vµ ®i vµo nh÷ng x· héi chñ nghÜa víi c¬ cÊu vµ quy m« s¶n xuÊt kh¸c nhau. T¹i ViÖt Nam, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn muén, chØ tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-îc thõa nhËn vµ ®Æc biÖt lµ tõ sau khi cã nghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (4/98) vÒ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ nhµ n-íc, kinh tÕ hé n«ng d©n míi tõng b-íc phôc håi vµ ph¸t triÓn, phÇn lín hä trë thµnh nh÷ng chñ thÓ tù s¶n xuÊt. Cïng víi c¸c hé gia ®×nh c«ng nh©n viªn chøc lµm n«ng nghiÖp, l¹i cã tÝch luü vÒ vèn, kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÕp cËn ®-îc víi thÞ tr-êng, th× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi tho¸t khái c¸i vá tù cÊp tù tóc vµ v-¬n tíi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Kinh tÕ trang tr¹i ra ®êi. Cho ®Õn nay, quan ®iÓm vÒ kinh tÕ trang tr¹i vÉn ®-îc tr×nh bµy theo nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. 1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i a. Trang tr¹i Cã thÓ hiÓu trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng- nghiÖp víi quy m« lín theo h-íng s¶n xuÊt hµng ho¸. b. Kinh tÕ trang tr¹i PGS.PTS L©m Quang Huyªn, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp cho r´ng: “Kinh tÕ trang tr³i l¯ lo³i h×nh c¬ së s°n xuÊt n«ng nghiÖp, h×nh th¯nh v¯ ph²t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tõ khi ph-¬ng thøc nµy thay thÕ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn. Trang tr¹i ®-îc h×nh thµnh tõ c¸c hé tiÓu n«ng sau khi ph¸ bá c¸i vá tù 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cÊp tù tóc khÐp kÝn, v-¬n lªn s¶n xuÊt nhiÒu n«ng s¶n hµng ho¸ tiÕp cËn víi thÞ tr-êng, tõng b­íc thÝch nghi víi nÒn kinh tÕ c³nh tranh”(1) Kh¸i niÖm nµy ®· chØ ®óng b¶n chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ cña kinh tÕ trang tr¹i nh-ng l¹i sailÇm khi cho r»ng nguån gèc cu¶ c¸c trang tr¹i chØ lµ x©y dùng tõ kinh tÕ cña c¸c hé tiÓu n«ng. Trong nghÞ quyÕt sè 03/2000/NQ-CP ngµy 02/02/2000 vÒ kinh tÕ trang tr¹i. ChÝnh phð ta ®± thèng nhÊt nhËn thøc vÒ kinh tÕ trang tr³i nh­ sau: “Kinh tÕ trang tr³i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n, chñ yÕu dùa vµo hé gia ®×nh, nh»m më réng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n, trång rõng, g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng- l©m- thuû s°n”. Kh¸i niÖm nµy kh¸ ®Çy ®ñ, nªu ra ®-îc c¬ së, chøc n¨ng, h×nh thøc s¶n xuÊt cña trang tr¹i nh-ng ch-a h-íng ®Õn tÝnh chÊt hµng ho¸ h-íng ra thÞ tr-êng cña trang tr¹i. Theo quan ®iÓm cða tr­êng §³i häc Kinh tÕ Quèc d©n: “Kinh tÕ trang tr³i l¯ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së trong n«ng- l©m- ng- nghiÖp, cã môc ®Ých chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng ho¸, t- liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u hay thuéc quyÒn sö dông cña mét chñ thÓ ®éc lËp, s¶n xuÊt ®-îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®-îc tËp trung ®ñ lín víi c¸ch tæ chøc qu¶n lý tiÕn bé vµ tr×nh ®é kÜ thuËt cao, ho¹t ®éng tù chñ vµ lu«n g¾n víi thÞ tr-êng. §©y lµ mét kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i. c. Tiªu chÝ x¸c ®Þnh mét trang tr¹i. Kh«ng ph¶i nhµ n-íc bá qua h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt nµy, nh-ng v× ®Õn tr-íc nh÷ng n¨m 2000, do ch-a cã mét sù thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm còng nh- tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i nªn mang ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh nh-ng chñ trang tr¹i vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc xin h-ëng c¸c chÕ ®é hç trî cña nhµ n-íc. Th«ng th-êng c¸c nhµ thèng kª vÉn sö dông nh÷ng chØ tiªu ®Þnh tÝnh hoÆc chØ tiªu ®Þnh l-îng mµ tÝnh ®Þnh l-îng kh«ng cao, vµ c¸c chØ tiªu nµy kh«ng ®-îc thèng nhÊt trong c¶ n-íc. *Tiªu chÝ ®Þnh tÝnh: Cã thÓ dïng tiªu chÝ nµy ®Ó nhËn d¹ng thÕ nµo lµ mét trang tr¹i, tøc lµ c¨n cø vµo møc ®é s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ cña trang tr¹i ®Ó ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕ hé gia ®×nh. *Tiªu chÝ ®Þnh l-îng: Dïng ®Ó ph©n biÖt râ rµng trang tr¹i vµ kh«ng ph¶i trang tr¹i, vµ ®Ó ph©n lo¹i c¸c trang tr¹i kh¸c nhau. Ngµy 23/6/2000, Liªn bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng (1) B²o c²o chuyªn ®Ò: “ChÝnh s²ch ph²t triÓn trang tr³i v¯ t²c ®éng cða nã ®Õn viÖc l¯m v¯ thu nhËp cða lao ®éng n«ng th«n”, ViÖn Quy ho³ch v¯ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp, 2002. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 th«n- Tæng côc Thèng kª ®· ra th«ng t- sè 69/2000/TTLT/BNN-TCTK h-íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Cô thÓ nh- sau: I.C¸c ®èi t-îng vµ ngµnh s¶n xuÊt ®-îc xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i Hé n«ng d©n, hé c«ng nh©n viªn nhµ n-íc vµ lùc l-îng vò trang ®· nghØ h-u, c¸c lo¹i hé thµnh thÞ vµ c¸ nh©n chuyªn s¶n xuÊt (bao gåm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n) hoÆc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chÝnh, cã kiªm nhiÖm c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. II.Tiªu chÝ ®Þnh l-îng ®Ó x¸c ®Þnh lµ kinh tÕ trang tr¹i: Mét hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®-îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i ®¹t ®-îc c¶ hai tiªu chÝ ®Þnh l-îng sau ®©y: 1.Gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸ vµ dÞchvô b×nh qu©n 1 n¨m: - §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung tõ 40 triÖu ®ång trë lªn. - §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn tõ 50 triÖu ®ång trë lªn. 2.Quy m« s¶n xuÊt ph¶i t-¬ng ®èi lín vµ v-ît tréi so víi kinh tÕ n«ng hé t-¬ng øng víi tõng ngµnh s¶n xuÊt vµ víi tõng vïng kinh tÕ. a.§èi víi trang tr¹i trång trät: (1)Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: - Tõ 2 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung - Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn (2)Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m: - Tõ 3 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung - Tõ 5 ha trë lªn ®èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn - Trang tr¹i trång hå tiªu tõ 0,5 ha trë lªn. (3)Trang tr¹i l©m nghiÖp: - Tõ 10 ha trë lªn ®èi víi c¸c vïng trong c¶ n-íc. b.§èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i: (1)Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc: tr©u, bß,v.v... - Ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a cã th-êng xuyªn tõ 10 con trë lªn - Ch¨n nu«i lÊy thÞt cã th-êng xuyªn tõ 50 con trë lªn (2)Ch¨n nu«i gia sóc: lîn, dª, v.v... 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Ch¨n nu«i sinh s¶n cã th-êng xuyªn ®èi víi lîn tõ 20 con trë lªn, ®èi víi dª, cõu tõ 100 con trë lªn - Ch¨n nu«i lîn thÞt cã th-êng xuyªn tõ 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a), dª thÞt tõ 200 con trë lªn. (3)Ch¨n nu«i gia cÇm: gµ, vÞt, ngan, ngçng, v.v... cã th-êng xuyªn tõ 2000 con trë lªn (kh«ng tÝnh sè ®Çu con d-íi 7 ngµy tuæi). c.Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: - DiÖn tÝch mÆt n-íc cã ®Ó nu«i trång thuû s¶n tõ 2 ha trë lªn (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn). d.§èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt ®Æc thï nh-: trång hoa, c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong, gièng thñy s¶n vµ thuû ®Æc s¶n, th× tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ s¶n l-îng hµng ho¸. 2. §Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i HÇu hÕt c¸c ý kiÕn ®Òu thèng nhÊt vÒ ®Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i ë 3 ®iÓm sau ®©y: 2.1.Môc ®Ých s¶n xuÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng- l©m- thuû s¶n hµng ho¸ víi quy m« lín Knh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng hãa, kh¸c víi kinh tÕ tiÓu n«ng tù cÊp tù tóc. K.Marx ®· ph©n biÖt chñ trang tr¹i víi ng-êi tiÓu n«ng nh- sau: - Chñ trang tr¹i b¸n ra thÞ tr-êng toµn bé s¶n phÈm lµm ra - Ng-êi tiÓu n«ng dïng ®¹i bé phËn s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt lín nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i so víi kinh tÕ c¸ thÓ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tr-íc ®©y. S¶n xuÊt hµng ho¸ ®ßi hái c¸c trang tr¹i ph¶i cã quy m« lín ®Ó gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸ víi gi¸ thµnh c¹nh tranh, chÊt l-îng cao. §Õn l-ît nã, s¶n xuÊt quy m« lín l¹i cµng ®ßi hái ph¶i lµm ra s¶n phÈm hµng ho¸ ®Ó trao ®æi trªn thÞ tr-êng v× râ rµng ng-¬× chñ trang tr¹i kh«ng thÓ tiªu dïng hÕt ®-îc. Quy m« cña trang tr¹i lín gÊp nhiÒu lÇn quy m« cña hé gia ®×nh hay kiÓu tiÓu n«ng. Nã ®-îc ®¸nh gi¸ b»ng diÖn tÝch ®Êt ®ai sö dông, hay b»ng gi¸ trÞ s¶n l-îng lµm ra trong mét n¨m hoÆc ®o b»ng tØ suÊt hµng ho¸ cña trang tr¹i. 2.2.Qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt vµ vèn ®Çu t- dÉn ®Õn chuyªn m«n ho¸ vµ h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh BÊt k× mét h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nµo còng cÇn cã sù tËp trung ®Êt ®ai vµ vèn ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Do tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín, qu¸ tr×nh ph¸t 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 triÓn kinh tÕ trang tr¹i sÏ dÇn t¹o ra nh÷ng vïng, tiÓu vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c¬ cÊu s¶n xuÊt kh¸c nhau: - C¬ cÊu s¶n xuÊt ®éc canh: lµ møc ph¸t triÓn thÊp cña kinh tÕ trang tr¹i. Trang tr¹i chØ s¶n xuÊt kinh doanh mét lo¹i c©y (con) nhÊt ®Þnh, tÝnh chuyªn nghiÖp, chuyªn m«n vµ tÝnh chÊt hµng ho¸ ch-a cao. - C¬ cÊu s¶n xuÊt ®a d¹ng: trang tr¹i kÕt hîp nhiÒu lo¹i c©y trång vËt nu«i ®Ó tËn dông mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh. - C¬ cÊu s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸: ®©y lµ giai ®o¹n trang tr¹i ®· tÝch luü ®ñ vÒ ®Êt ®ai, vèn, n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó tham gia vµo hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Kh¸c víi c¬ cÊu ®éc canh, s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ ®ßi hái øng dông réng r·i nh÷ng tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt vµ ®¹t ®Õn tr×nh ®é, tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ cao. DÇn dÇn, nhiÒu trang tr¹i cïng chuyªn m«n ho¸ mét lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã thÓ h×nh thµnh nªn nh÷ng vïng chuyªn canh réng lín. 2.3.Tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt theo ph-¬ng thøc tiÕn bé Dùa trªn c¬ së th©m canh, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, c¸c trang tr¹i ph¶i cã c¬ chÕ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt nh- lµ c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c, tøc lµ ph¶i h¹ch to¸n, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt hîp lý vµ th-êng xuyªn tiÕp cËn víi thÞ tr-êng, kh¸c víi lèi s°n xuÊt “l¯m tíi ®©u th× tíi” cða kinh tÕ tiÓu n«ng. ë ®©y hiÖu qu¶ kinh tÕ ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu nªn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Òu ph¶i tÝnh to¸n lîi Ých- chi phÝ bá ra. Lao ®éng trong trang tr¹i cã hai bé phËn: lao ®éng qu¶n lý (th-êng lµ chñ trang tr¹i) vµ lao ®éng trùc tiÕp (lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng lµm thuª). Sè l-îng lao ®éng thuª m-ín thay ®æi tuú lo¹i h×nh trang tr¹i vµ quy m« trang tr¹i kh¸c nhau. Chñ trang tr¹i lµ ng-êi cã kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm, trùc tiÕp ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, biÕt ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ. Thu nhËp cña trang tr¹i v-ît tréi so víi kinh tÕ hé. 3. Ph©n lo¹i kinh tÕ trang tr¹i 3.1. Theo quy m« ®Êt sö dông, cã thÓ chia 4 lo¹i: - Trang tr¹i nhá: d-íi 2 ha - Trang tr¹i võa: 2-5 ha - Trang tr¹i kh¸ lín: 5-10 ha - Trang tr¹i lín: trªn 10 ha 3.2. Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu s¶n xuÊt, chia thµnh: * Trang tr¹i trång trät: 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Trang tr¹i trång rõng: th-êng cã quy m« lín vµ ®-îc ph¸t triÓn ë c¸c vïng nói phÝa B¾c. Lo¹i h×nh trang tr¹i nµy kh«ng chØ ®ßi hái l-îng vèn lín mµ thêi gian thu håi vèn l¹i dµi (5-10 n¨m hoÆc h¬n) cho nªn ®Ó ng-êi kinh doanh trang tr¹i cã ®iÒu kiÖn nhËn th× ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî vÒ l©u dµi. - Trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶: §©y lµ lo¹i h×nh trang tr¹i phæ biÕn kh«ng chØ ë miÒn nói mµ cßn rÊt thÝch hîp víi vïng ®ång b»ng, ®Æc biÖt lµ §ång b»ng B¾c Bé vµ §ång b»ng Nam Bé. Tuú ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu vµ ý t-ëng kinh doanh mµ chñ trang tr¹i cã thÓ lùa chän trång mét hay nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ kh¸c nhau. - Trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp: Lo¹i h×nh nµy th-êng chØ phï hîp víi nh÷ng vïng ®Êt cã tÝnh chÊt ®Æc thï. Cã lÏ ®©y lµ lo¹i h×nh trang tr¹i ra ®êi ë ViÖt Nam sím nhÊt, b¾t ®Çu tõ nh÷ng ®ån ®iÒn cao s- cña c¸c «ng chñ ng-êi Ph¸p. §Õn nay, c©y c«ng nghiÖp ®-îc trang tr¹i lùa chän rÊt ®a d¹ng, bao gåm c¶ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy (cµ phª, tiªu, ®iÒu...) vµ c©y c«ng nghÞp ng¾n ngµy (®ay...) - Trang tr¹i trång c©y l-¬ng thùc, thùc phÈm: quy m« ®Êt nhá. RÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu vïng ®ång b»ng. Trong nhãm nµy, c©y lóa chiÕm mét vÞ trÝ ®¸ng kÓ. - Trang tr¹i kinh doanh ®Æc thï: ®ã lµ c¸c trang tr¹i trång hoa c¶nh, c©y c¶nh, hoÆc nu«i vËt c¶nh, cung cÊp gièng cho n«ng d©n... Lo¹i nµy kh«ng ®ßi hái diÖn tÝch ®Êt ®ai lín, vèn lín nhá tuú lo¹i s¶n phÈm nh-ng ph¶i cã tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt. RÊt phï hîp víi c¸c vïng ®ång b»ng vèn ®Êt ®ai h¹n chÕ. *Trang tr¹i ch¨n nu«i: Lo¹i h×nh trang tr¹i nµy còng rÊt ®a d¹ng. NÕu lµ vïng nói trung du réng lín, th-êng ch¨n nu«i c¸c lo¹i ®¹i gia sóc (bß, dª...) cßn ë vïng ®ång b»ng lµ c¸c lo¹i gia sóc nhá (lîn, ®µ ®iÓu,...) vµ gia cÇm. *Trang tr¹i thuû s¶n: lo¹i h×nh trang tr¹i nµy rÊt ®Æc thï, nhÊt thiÕt ph¶i cã mÆt n-íc nu«i trång thuû s¶n víi mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh. Ven biÓn §ång b»ng S«ng Hång cã rÊt nhiÒu yÕu tè ®Ó ph¸t triÓn ngµnh nµy. Tuy nhiªn, c¸c trang tr¹i thñy s¶n còng rÊt th-êng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng rñi ro vÒ khÝ hËu do nh÷ng ®Æc tr-ng riªng cña ngµnh. *Trang tr¹i kinh doanh tæng hîp: chñ trang tr¹i cã thÓ kÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i, trång trät víi nu«i trång thuû s¶n, s¶n xuÊt víi dÞch vô, tiÓu thñ c«ng nghiÖp hoÆc thËm chÝ tÊt c¶ c¸c h×nh thøc miÔn sao cã lîi. 3.3. Ph©n lo¹i trang tr¹i theo chñ thÓ kinh doanh 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chñ trang tr¹i cã thÓ së h÷u hoÆc ®i thuª t- liÖu s¶n xuÊt. Tr-êng hîp phæ biÕn lµ chñ trang tr¹i së h÷u quyÒn sö dông ®Êt nh-ng ph¶i ®i thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ, chuång tr¹i, kho tµng. ë ViÖt Nam, ng-êi chñ trang tr¹i chØ cã quyÒn sö dông ®Êt (tliÖu s¶n xuÊt chñ yÕu) chø kh«ng cã quyÒn së h÷u nªn tèt nhÊt kh«ng ph©n lo¹i theo lo¹i h×nh së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. Theo chñ thÓ kinh doanh, cã thÓ chia kinh tÕ trang tr¹i thµnh: -Trang tr¹i nhµ n-íc: nh- n«ng tr-êng quèc doanh, c«ng ty n«ng nghiÖp nhµ n-íc, th-êng cã quy m« lín nªn h×nh thµnh nªn nhiÒu cÊp trung gian. C¸c n«ng tr-êng c¸c c«ng ty nµy l¹i kho¸n cho gia ®×nh c«ng nh©n lËp trang tr¹i gia ®×nh. -C¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp: sau khi luËt hîp t¸c x· ra ®êi, nhiÒu hîp t¸c x· n«ng nghiÖp chuyÓn thµnh hîp t¸c x· dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra cho c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n. Hîp t¸c x· n«ng nghiÖp còng cã thÓ h×nh thµnh nhê sù hîp t¸c s¶n xuÊt cña c¸c x· viªn. H×nh thøc nµy ngµy nay rÊt Ýt tån t¹i. -Trang tr¹i cña c«ng ty hîp doanh: Lµ lo¹i h×nh kinh doanh n«ng nghiÖp quy m« lín theo h-íng s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c c«ng ty hîp doanh. Hä cã thÓ trùc tiÕp s¶n xuÊt hoÆcgiao cho c¸c hé gia ®×nh hay mét ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c lµm, hïn vèn hay gãp phÇn lín vèn gãp. -Trang tr¹i gia ®×nh: §©y lµ lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi nãi chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng. Lo¹i h×nh nµy thùc chÊt lµ c¸c hé n«ng d©n tõ kinh tÕ tiÓu n«ng s¶n xuÊt tù tóc, tiÕn lªn kinh tÕ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. Trang tr¹i gia ®×nh rÊt ®a d¹ng vÒ quy m«, vÒ së h÷u vµ sö dông ruéng ®Êt, vÒ chñng lo¹i vµ sè l-îng lao ®éng víi sè l-îng kh¸c nhau, vÒ nguån vèn vµ khoa häc c«ng nghÖ, vÒ ngµnh nghÒ, mÆt hµng s¶n xuÊt.Trong h×nh thøc nµy, mçi gia ®×nh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ, hä bá vèn vµ søc lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt, tù lo c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra cho s¶n phÈm. -Trang tr¹i t- nh©n kinh doanh n«ng nghiÖp: lµ lo¹i trang tr¹i cña c¸ nh©n c¸c nhµ t- b¶n, c«ng th-¬ng gia, hoÆc c«ng ty cæ phÇn , hoÆc thuª ®Êt ®ai, thuª lao ®éng s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp nghÜa lµ hä hoµn toµn sö dông lao ®éng lµm thuª nh- c¸c doanh nghiÖp t- nh©n kinh doanh c«ng nghiÖp, dÞch vô kh¸c cña nÒn kinh tÕ. II. Vai trß cña kinh tÕ trang tr¹i ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vïng BÊt k× mét h×nh thøc s¶n xuÊt nµo còng g©y ¶nh h-ëng ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi nãi chung. Lµ mét thùc thÓ kinh tÕ, c¸c trang tr¹i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá c¶ vÒ mÆt t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi, lµm thay ®æi bé mÆt n«ng nghiÖp- n«ng th«n. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ mét tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp- n«ng th«n C¸c ngµnh s¶n xuÊt ®Òu cã xu h-íng tÝch luü vÒ vèn vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c: t- liÖu, lao ®éng, kinh nghiÖm, tr×nh ®é qu¶n lý... Trong n«ng nghiÖp còng vËy. Nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû 17 ë c¸c n-íc b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, ®· cã chñ tr-¬ng thóc ®Èy c¸c qu¸ tr×nh tËp trung ruéng ®Êt, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t- b¶n quy m« lín víi hi väng m« h×nh nµy sÏ t¹o ra nhiÒu n«ng s¶n tËp trung víi gi¸ rÎ h¬n s¶n xuÊt gia ®×nh ph©n t¸n. Lóc ®Çu Marx còng cho r»ng ®©y lµ ®iÒu tÊt yÕu trong qóa tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nÒn n«ng nghiÖp t- b¶n chñ nghÜa nh-ng trong t¸c phÈm cuèi cïng cða m×nh, «ng ®± viÕt: “Ngay ë n­íc Anh nÒn c«ng nghiÖp ph²t triÓn, h×nh thøc s¶n xuÊt cã lîi nhÊt kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp quy m« lín mµ lµ c¸c trang tr³i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng l¯m thuª”. (2) Së dÜ nh- vËy lµ v× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã ®Æc tr-ng kh¸c víi c«ng nghiÖp ë chç lµ ph¶i t¸c ®éng vµo nh÷ng vËt sèng (c©y trång, vËt nu«i) nªn kh«ng phï hîp víi h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt tËp trung quy m« qu¸ lín. C«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam míi b¾t ®Çu c¸ch ®©y gÇn hai chôc n¨m. C¬ chÕ thÞ tr-êng kh«ng chØ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô mµ cßn lµm thay ®æi c¨n b¶n môc ®Ých vµ do ®ã thay ®æi c¶ ph-¬ng thøc s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp. Sù ph¸t triÓn cña trao ®æi hµng ho¸ ®Æt ra yªu cÇu lµm ra s¶n phÈm ph¶i lµ hµng ho¸ víi gi¸ c¶ hîp lý vµ chÊt l-îng ®¶m b¶o h¬n. Kh«ng chØ lµ c¸c n«ng tr¹i lín, ngay c¶ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt nhá nh- hé gia ®×nh còng hiÓu râ môc ®Ých s¶n xuÊt cña m×nh: s¶n phÈm ®Ó b¸n chø kh«ng ph¶i ®Ó tiªu dïng. Khi n«ng nghiÖp ®· cã mét b-íc chuyÓn m×nh ®¸ng kÓ, nhiÒu hé n«ng d©n ®· giµu lªn, nhËn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ khoa häc kÜ thuËt ngµy cµng s©u s¾c, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt ngµy cµng ®-îc n©ng cao, vèn tÝch luü ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh, th× còng lµ lóc ng-êi kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i nghÜ ®Õn mét h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi, cã quy m« lín h¬n, tØ suÊt lîi nhuËn cao h¬n. ThÕ lµ hä bá vèn, lËp nªn c¸c trang tr¹i, thuª nh©n c«ng vµ ho¹t ®éng nhmét nhµ kinh doanh thËt sù. NhËn thøc ®-îc vai trß quan träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n nãi riªng, ChÝnh phñ ®· cã kh¸ nhiÒu v¨n b¶n quan träng vÒ c¸c vÊn ®Ò: ®Êt ®ai cho trang tr¹i, vèn s¶n xuÊt cho trang tr¹i, hç trî kh©u cung øng ®Çu vµo, ®Çu ra... Cã thÓ nãi, ch-a bao giê kinh tÕ trang tr¹i ®-îc quan t©m ®óng møc nh- nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tuy vËy, kinh tÕ n-íc ta ®ang trong qóa tr×nh chuyÓn tõ mét nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp sang mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, sù qu¸ ®é cña nÒn kinh tÕ l¹i quy ®Þnh tÝnh ®a d¹ng cña nã, vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n (2) K.Marx, Toµn tËp, tËp 25, phÇn 2. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 xuÊt, vÒ së h÷u t- liÖu s¶n xuÊt... TÝnh kh«ng ®ång ®Òu vÒ tr×nh ®é s¶n xuÊt, mét mÆt dÉn tíi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kh¸c nhau, mÆt kh¸c, dÉn tíi sù kh«ng thèng nhÊt cña mçi h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt. Do vËy trang tr¹i n-íc ta còng kh«ng thÓ thuÇn nhÊt khi mµ kinh tÕ cßn trong thêi gian qu¸ ®é. §ã còng lµ mét quy luËt ph¸t triÓn nh- quy luËt ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh s¶n xuÊt kh¸c mµ th«i. Nh- vËy, kinh tÕ trang tr¹i lµ mét thùc thÓ kh¸ch quan, xuÊt hiÖn nh- lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ vèn, kinh nghiÖm, n¨ng lùc cña ng-êi chñ s¶n xuÊt, do t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr-êng, mµ trong ®ã, trang tr¹i gia ®×nh (víi mét sè -u thÕ riªng sÏ ®-îc xem xÐt ë phÇn sau) lµ m« h×nh ®-îc lùa chän sè 1. 2. T¸c ®éng cña kinh tÕ trang tr¹i ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 2.1. Gãp phÇn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp- n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ Nh- ®· nãi, ®Æc tr-ng cña kinh tÕ trang tr¹i lµ møc ®é tËp trung cao vÒ ®Êt ®ai vµ tÝch luü l©u dµi vÒ vèn, ®· dÇn t¹o nªn mét quy m« v-ît tréi so víi s¶n xuÊt cña hé gia ®×nh. Víi riªng mçi trang tr¹i, trong giai ®o¹n ®Çu do cßn thiÕu vèn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt còng nh- kinh nghiÖm qu¶n lý, hä th-êng kÕt hîp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i n«ng s¶n kh¸c nhau nh-ng sau ®ã, do sù tÝch luü vÒ c¸c yÕu tè trªn, trang tr¹i sÏ h-íng theo mét vµi lo¹i s¶n phÈm do®ã quy m« cña lo¹i s¶n phÈm nµy còng lín lªn. Do ¶nh h-ëng cña c¸c lîi thÕ vÒ quy m«, ta sÏ thÊy c¸c trang tr¹i ë trong cïng mét vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn gièng nhau sÏ trång hay nu«i cïng mét lo¹i c©y, con nh- nhau, x©y dùng c¸c m« h×nh th©m canh, chuyªn canh, tiÕp cËn c¸c biÖn ph¸p canh t¸c hiÖn ®¹i, tõ ®Êy c¸c vïng chuyªn canh, vïng chuyªn m«n ho¸ h×nh thµnh, trë thµnh vïng cung cÊp nguyªn liÖu réng lín cho c¸c c¬ së chÕ biÕn. §Õn lóc nµy, s¶n xuÊt quy m« lín l¹i ®ßi hái ¸p dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt vµo s¶n xuÊt ®Ó lµm ra s¶n phÈm víi chi phÝ thÊp, chÊt l-îng cao vµ ®ång ®Òu. V× môc ®Ých cña kinh tÕ trang tr¹i lµ thÞ tr-êng: s¶n xuÊt c¸i g×, khèi l-îng bao nhiªu, chÊt l-îng ë møc ®é nµo,... ®Òu ph¶i b¾t kÞp c¸c tÝn hiÖu cña thÞ tr-êng. Vµ v× xu h-íng cña trang tr¹i lµ ngµy cµng ®ßi hái s¶n phÈm cã chÊt l-îng cao h¬n, nªn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña trang tr¹i còng thay ®æi, hµm l-îng khoa häc kÜ thuËt trong s¶n phÈm n«ng nghiÖp thËm chÝ t¨ng lªn. Nh×n chung, kinh tÕ trang tr¹i sÏ t¨ng tØ lÖ ch¨n nu«i, gi¶m tØ lÖ trång trät, mét sè tiÓu ngµnh nh- s¶n xuÊt thùc phÈm cao cÊp, hoa kiÓng... ngµy cµng ph¸t triÓn, ®em l¹i nguån thu lín. 2.2. Gãp phÇn lµm t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Lîi thÕ vÒ quy m« cña c¸c trang tr¹i (quy m« ®Êt ®ai, quy m« lao ®éng...) gióp c¸c trang tr¹i t¹o ra mét khèi l-îng s¶n phÈm lín. Trang tr¹i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong c¶ viÖc gi¶m gi¸ thµnh c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¶ trong qu¶n lý, tiªu thô s¶n phÈm, ®Æc biÖt lµ dÔ dµng h¬n khi ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, sö dông m¸y mãc, 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Víi c¸c hé gia ®×nh, chi phÝ cho c¸c thiÕt bÞ nµy chiÕm tØ lÖ qu¸ lín so víi thu nhËp vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm lµm ra, nªn th«ng th-êng hä ph¶i ®i thuª, tØ suÊt lîi nhuËn v× thÕ còng thÊp, khiÕn cho gi¸ trÞ cña c¶ ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m theo. Còng nhê quy m« lín, chuyªn m«n ho¸ cao, cïng víi tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ s¶n phÈm cña trang tr¹i lµ nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao. Th«ng th-êng th× ng-êi lµm trang tr¹i hiÓu râ môc ®Ých s¶n xuÊt cña m×nh lµ cung cÊp cho thÞ tr-êng, nªn hä chØ chän kinh doanh nh÷ng lo¹i c©y, con sao cho cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®¸p øng ®óng yªu cÇu mµ thÞ tr-êng ®ßi hái. H¬n thÕ n÷a, s¶n phÈm lµm ra th-êng cã gi¸ thµnh c¹nh tranh, chÊt l-îng ®ång ®Òu, cã kh¶ n¨ng cung cÊp víi khèi l-îng lín nªn th-êng dÔ ®-îc c¸c c¬ së chÕ biÕn vµ ng-êi tiªu dïng chÊp nhËn. Gi¸ trÞ s¶n phÈm cao kh«ng chØ ®em l¹i thu nhËp cho chñ trang tr¹i mµ trong ph¹m vi toµn ngµnh, nã sÏ lµ phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ ®Ó gia t¨ng gi¸ trÞ ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2.3. Gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp- n«ng th«n S¶n phÈm n«ng nghiÖp lµ ®Çu vµo quan träng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Râ rµng lµ khèi l-îng, chÊt l-îng, gi¸ c¶ n«ng s¶n cung cÊp cho mét nhµ m¸y chÕ biÕn thùc phÈm nµo ®ã sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm nhµ m¸y nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, s¶n phÈm cña trang tr¹i sÏ gãp phÇn thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ, c«ng nghiÖp n¨ng l-îng trong c¸c mèi liªn hÖ ng-îc víi c¸c ngµnh nµy. §Ó lµm ra s¶n phÈm, c¸c trang tr¹i cÇn sö dông m¸y mãc, cÇn tiªu dïng n¨ng l-îng, cÇn ®-îc cung cÊp gièng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u... §ã lµ kh«ng kÓ nh÷ng trang tr¹i kinh doanh tæng hîp cßn tù s¬ chÕ, chÕ biÕn ngay t¹i chç. Yªu cÇu nµy cÇn ®-îc sù gióp ®ì cña ngµnh c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ thùc phÈm... Mèi quan hÖ qua l¹i nµy chØ ra r»ng: sù ph¸t triÓn cña ngµnh nµy lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña ngµnh kia. MÆt kh¸c, khi kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn nã sÏ ®em l¹i thu nhËp cho mét bé phËn n«ng d©n, tiªu dïng cña khu vùc n«ng nghiÖp- n«ng th«n t¨ng lªn kÐo theo sù khëi s¾c cña ngµnh dÞch vô theo ®óng quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Nh- vËy, kinh tÕ trang tr¹i kh«ng chØ lµ lùc l-îng xung kÝch ®i ®Çu trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, mµ cßn lµ lùc l-îng ®i ®Çu trong øng dông khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp, do ®ã lµ nh©n tè c¬ b¶n cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp- n«ng th«n n-íc ta. §iÓm yÕu cña c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n lµ tÝnh chÊt l¹c hËu, manh món, ph©n t¸n cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n-íc ta nãi chung vµ vïng ®ång b»ng s«ng Hång nãi riªng (cho dï vïng §ång b»ng s«ng Hång vÉn lµ vïng cã tr×nh ®é th©m canh cao nhÊt c¶ n-íc) nªn ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng thay ®æi c¸ch thøc s¶n xuÊt tõ thñ c«ng sang lao ®éng b»ng m¸y mãc hiÖn ®¹i. Quy m« ®Êt ®ai vµ vèn lín cña c¸c trang tr¹i sÏ kh¾c phôc nh-îc ®iÓm nµy. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Nãi chung, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng, víi yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h-íng ®i ®Çy triÓn väng cho n«ng nghiÖp ViÖt Nam. Ch¾c ch¾n trong t-¬ng lai, sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp vïng §ång b»ng S«ng Hång ph¶i bao gåm c¶ sù ph¸t triÓn cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. 3. T¸c ®éng vÒ mÆt x· héi vµ m«i tr-êng 3.1. Gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n Cho ®Õn nay §ång b»ng S«ng Hång vÉn cßn ®Õn h¬n 70% lao ®éng lµ ë n«ng th«n. TÝnh chÊt mïa vô cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cïng víi viÖc më réng dÇn ph¹m vi øng dông cña m¸y mãc hiÖn ®¹i cµng lµm t¨ng tØ USD lÖ thÊt nghiÖp tr¸ h×nh. Theo -íc tÝnh, lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n míi chØ sö dông hÕt kho¶ng 3/4 thêi gian lao ®éng n«ng nghiÖp, nh- vËy lµ ®· l·ng phÝ mét l-îng lín lao ®éng n«ng th«n. Trong sè ®ã thËm chÝ nhiÒu ng-êi thËm chÝ cßn hoµn toµn kh«ng cã c¶ viÖc lµm. Mét phÇn lao ®éng d- thõa Êy sÏ ®-îc gi¶i quyÕt khi c¸c trang tr¹i h×nh thµnh v× trang tr¹i kh«ng chØ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho b¶n th©n chñ trang tr¹i còng nh- ng-êi nhµ cña hä mµ cßn thu hót ®-îc mét lùc l-îng ®¸ng kÓ lao ®éng lµm thuª. 3.2. Ph¸t triÓn lùcl-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt T¸c ®éng cña kinh tÕ trang tr¹i tíi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt xÐt ë 3 khÝa c¹nh: Mét lµ, nhê c¸ch lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n, kinh tÕ trang tr¹i ®em l¹i nguån thu nhËp cao h¬n cho ng-êi lao ®éng tham gia s¶n xuÊt vµ trong thùc tÕ, rÊt nhiÒu n«ng d©n ®· giµu lªn thùc sù b»ng con ®-êng nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, nh÷ng lao ®éng lµm thuª còng ®-îc h-ëng mét møc thu nhËp cao h¬n tr-íc ®©y, nhê ®ã ®êi sèng ®-îc c¶i thiÖn c¶ vÒ mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn. Hai lµ, dùa vµo -u thÕ cña kinh tÕ trang tr¹i trong viÖc øng dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt mµ tr×nh ®é kÜ thuËt, tr×nh ®é th©m canh, chuyªn m«n ho¸ n«ng nghiÖp cña vïng nãi chung ®-îc n©ng lªn râ rÖt. Trong thêi ®¹i nµy, m¸y mãc lµ bé phËn v« cïng quan träng cña lùc l-îng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, vµ sù ph¸t triÓn cña m¸y mãc (xÐt c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng) chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Ba lµ, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ gi÷a n«ng d©n- n«ng d©n trong viÖc hîp t¸c, hç trî s¶n xuÊt, thuª nh©n c«ng, ®ång thêi ®Èy m¹nh h¬n n÷a mèi quan hÖ gi÷a c¸c kh©u s¶n xuÊt- chÕ biÕn- tiªu thô cña quy tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸. TiÕp theo ®ã lµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c chñ trang tr¹i vµ nhµ cung cÊp, còng ®-îcn©ng lªn th«ng qua c¸c lo¹i h×nh dÞch vô vµ chuyÓn giao kÜ thuËt. 3.3. Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n Râ rµng lµ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt hµng ho¸ cña m×nh, c¸c trang tr¹i cÇn ph¶i ®-îc ®¶m b¶o b»ng mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®Çy ®ñ vµ hiÖn ®¹i. Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¸c trang tr¹i cã thÓ kÕt hîp víi c¸c ®Þa ph-¬ng, 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cïng c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung nµy (giao th«ng, ®iÖn, n-íc, thuû lîi, hÖ thèng tiªu thô s¶n phÈm...), c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, kho tµng, bÕn b·i, c¸c ph-¬ng tiÖn vËn t¶i ®-îc më réng vµ x©y dùng míi ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c trang tr¹i. Vµ v× kh«ng ph¶i trang tr¹i nµo còng cã kh¶ n¨ng tù x©y dùng hÖ thèng nµy nªn cÇn cã nh÷ng sù gióp ®ì cña nhµ n-íc. §i ®«i víi viÖc ph¸t triÓn cña hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt lµ hÖ thèng c¬ së phôc vô ®êi sèng nh©n d©n, hÖ thèng tr-êng häc, tr¹m x¸, chî, c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸, thÓ thao... Mét sè thÞ tø ®· h×nh thµnh cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. §ång b»ng S«ng Hång, ®ãng gãp cña kinh tÕ trang tr¹i sÏ lµ gãp phÇn x©y dùng míi, tu söa va më réng m¹ng l-íi thuû lîi, hÖ thèng ®-êng s¸ nèi khu vùc n«ng th«n víi thµnh thÞ vµ c¸c khu vùc n«ng th«n víi nhau, nhÊt lµ c¸c vïng ngo¹i thµnh xa trung t©m ®« thÞ, thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c trung t©m nghiªn cøu khoa häc. 3.4.Khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc Thùc tÕ cho thÊy trong c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i c¸c yÕu tè nguån lùc th-êng ®-îc sö dông hiÖu qu¶ h¬n so víi kinh tÕ hé. Kh«ng cßn mang tÝnh chÊt tù s¶n tù tiªu, c¬ chÕ thÞ tr­êng buéc c²c “doanh nghiÖp trang tr³i” ph°i h³ch to²n kinh doanh do ®ã v× lîi nhuËn, c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh- ®Êt ®ai, chi phÝ mua gièng, ph©n bãn, trang thiÕt bÞ m¸y mãc, thuª m-ín nh©n c«ng,... ®Òu ®-îc tÝnh to¸n sao cho ®em l¹i tØ suÊt lîi nhuËn cao. Réng h¬n, kinh tÕ trang tr¹i cßn gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc huy ®éng tiÒn vèn ®äng trong mét bé phËn lín n«ng d©n l©u nay vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3.5. Nh÷ng lîi Ých vÒ m«i tr-êng: §èi víi vïng §ång b»ng S«ng Hång, c¸c trang tr¹i trång rõng gÇn nh- kh«ng ®¸ng kÓ, nh-ng sè l-îng sè l-îng c¸c trang tr¹i cßn l¹i ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo c«ng cuéc x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng, sinh th¸i, bÒn v÷ng. Tãm l¹i, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i kh«ng chØ lµ mét m« h×nh thÝch hîp víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vïng §ång b»ng S«ng Hång mµ nã cßn phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-êng vµ ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi. Tuy nhiªn, nhËn thøc vÒ vai trß cña nã ch-a ®ñ ®Ó chóng ta x©y dùng ®-îc hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p hiÖu qu¶, bëi v× ta cßn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i n÷a. III. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång 1. Nhãm c¸c nh©n tè tµi nguyªn thiªn nhiªn 1.1. §Êt ®ai 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Quan träng nhÊt ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ yÕu tè ®Êt ®ai. Dï ¸p dông bÊt cø h×nh thøc s¶n xuÊt nµo, kinh doanh bÊt cø lo¹i n«ng s¶n nµo, chñ trang tr¹i còng ph¶i ph¸t triÓn trªnc¬ së mét diÖn tÝch ®Êt ®ai nhÊt ®Þnh. ¶nh h-ëng cña ®Êt ®ai ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i quyÕt ®Þnh bëi: - Quy m« ®Êt ®ai: tøc lµ diÖn tÝch cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét khèi l-îng nhÊt ®Þnh s¶n phÈm. Nãi chung, mét quy m« ®Êt s¶n xuÊt réng lín lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ trang tr¹i. - §Æc ®iÓm cña ®Êt ®ai: §©y lµ mét yÕu tè ®Æc biÖt quan träng cÇn ph¶i tÝnh ®Õn khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt, nhÊt lµ víi c¸c trang tr¹i trång trät. Nh- ta ®· biÕt, §ång b»ng S«ng Hång vèn lµ mét vïng ch©u thæ, ®Êt phï sa båi l¾ng hµng ngh×n n¨m mµu mì, nh-ng theo tiÕn tr×nh khai th¸c métc¸ch l¹c hËu vµ kh«ng tÝnh ®Õn hËu qu¶ l©u dµi cho nªn ®Õn nay, nhiÒu vïng ®Êt ®· trë nªn b¹c mµu, muèn trång trät ph¶i chi phÝ c¶i thiÖn ®Êt rÊt tèn kÐm. Bªn c¹nh ®ã cßn c¸c vïng ®Êt mÆn, ®Êt phÌn, ®Êt nhiÒu kho¸ng s¶n,... rÊt khã canh t¸c, nh-ng còng cßn nhiÒu ®Êt mµu thuËn lîi choc¸c lo¹i c©y trång ph¸t triÓn. NÕu lµ mét trang tr¹i ch¨n nu«i th× ®Êt ®ai ch-a ph¶i lµ mét yÕu tè quan träng l¾m. Tuy r»ng mét trang tr¹i ph¸t triÓn trªn vïng ®Êt ®ai réng lín th× th-êng cã kh¶ n¨ng ph¸t ®¹t nhanh, nh-ng thùc tÕ, vÉn cã nh÷ng trang tr¹i nhá mµ hiÖu qu¶ kinh doanh l¹i lín. VÊn ®Ò lµ ë chç chñ trang tr¹i biÕt vµ vËn dông nh÷ng sù hiÓu biÕt vÒ khoa häc kÜ thuËt, sö dôngm¸y mãc ®Ó tiÕn hµnh th©m canh, chuyªn canh sao cho thËt hiÖu qu¶, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai ngµy cµng trë nªn khan hiÕm, khi ®ã kinh tÕ trang tr¹i míi thùc sù chøng tá tÝnh -u viÖt cña m×nh so víi kinh tÕ hé gia ®×nh. 1.2. Thêi tiÕt, khÝ hËu YÕu tè thêi tiÕt ¶nh h-ëng m¹nh mÏ ®Õn c¬ cÊu s¶n xuÊt cña c¶ trang tr¹i ch¨n nu«i v¯ trang tr³i trång trät, bëi lÏ chóng l¯ nh÷ng “®èi t­îng sèng” ®­îc ®Æt trong mét “m«i tr­êng sèng” °nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kh° n¨ng sinh tr­ëng v¯ sinh s°n. So víi c¸c vïng trong c¶ n-íc, khÝ hËu cña vïng §ång b»ng S«ng Hång cã thÓ xÕp vµo bËc nhÊt vÒ møc ®é thuËn lîi vµ ®a d¹ng, thÝch hîp víi rÊt nhiÒu loµi ®éng, thùc vËt kh¸c nhau. Nhê sè giê n¾ng cao, tÝnh chÊt nãng Èm cña mïa hÌ vµ kh«ng khÝ l¹nh cña mïa ®«ng, vïng §ång b»ng S«ng Hång cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu c©y trång cña m×nh, c¶ c¸c loµi c©y nhiÖt ®íi vµ c©y «n ®íi. Kh«ng nh÷ng thÕ, sù phong phó cña khÝ hËu ë c¸c vïng, miÒn kh¸c nhau, ë c¸c ®é cao kh¸c nhau còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cã mét c¬ cÊu ch¨n nu«i ®a d¹ng cho c¶ vïng. 2. C¸c nh©n tè kinh tÕ x· héi 2.1. Lao ®éng cña trang tr¹i Bao gåm lao ®éng qu¶n lý vµ lao ®éng s¶n xuÊt trùc tiÕp, xÐt trªn 2 khÝa c¹nh: sè l-îng vµ chÊt l-îng. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 -Sè l-îng lao ®éng tuú thuéc vµo: quy m« s¶n xuÊt cña trang tr¹i, tr×nh ®é c¬ giíi ho¸, yªu cÇu vÒ nh©n c«ng do ®Æc tr-ng cña ngµnh s¶n xuÊt, vµ kh¶ n¨ng thuª m-ín lao ®éng cña chñ trang tr¹i. Ch¾c ch¾n, so víi kinh tÕ hé, sè lao ®éng cña trang tr¹i sÏ nhá h¬n, nh-ng ®ã lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó cã hiÖu qu¶ kinh doanh cao, t¹o ra ®éng lùc cho c¶ ngµnh n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. HiÖn nay, do cã sù d- thõa lao ®éng n«ng th«n mµ c¸c chñ trang tr¹i cã thÓ dÔ dµng thuª lao ®éng víi chi phÝ thÊp. -ChÊt l-îng lao ®éng phô thuéc: tuæi, giíi tÝnh, tr×nh ®é häc vÊn, kinh nghiÖm, tay nghÒ, møc ®é tËn tuþ cña ng-êi lao ®éng. Nh×n chung, lao ®éng cung cÊp cho c¸c trang tr¹i th-êng lµ n«ng d©n (ngay c¶ b¶n th©n chñ trang tr¹i còng th-êng xuÊt th©n nh- vËy) nªn møc ®é linh ho¹t ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr-êng cßn thÊp. PhÇn vèn lín nhÊt mµ hä cã lµ kinh nghiÖm vµ nh÷ng hiÓu biÕt truyÒn thèng vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Dï sao, §ång b»ng S«ng Hång còng lµ vïng mµ n«ng nghiÖp ®-îc c¬ giíi ho¸ nhanh vµ sím nhÊt c¶ n-íc, tiÕp cËn víi s¶n xuÊt hµng ho¸ sím nhÊt nªn Ýt nhiÒu kh¶ n¨ng ®¸p øng cña ng-êi lao ®éng còng cã phÇn nhØnh h¬n nh÷ng vïng kh¸c. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý cña chñ trang tr¹i. Hä lµ nh÷ng ng-êi cã kinh nghiÖm hoÆc Ýt ra còng lµ nh÷ng ng-êi m¹nh d¹n, cã hiÓu biÕt vÒ thÞ tr-êng, vÒ kinh tÕ hµng ho¸, vÒ c¸ch thøc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Trong ®iÒu hiÖn hiÖn nay, cã rÊt nhiÒu lao ®éng cã kinh nghiÖm, cã tr×nh ®é, am hiÓu khoa häckÜ thuËt, vµ lùcl-îng nµy cung cÊp cho trang tr¹i mét ®éi ngò nhµ nghiªn cøu, nh÷ng kÜ s- n«ng nghiÖp... chÝnh hä b»ng lao ®éng chÊt x¸m cña m×nh sÏ gãp phÇn n©ng cao s¶n l-îng vµ chÊt l-îng cña n«ng phÈm. 2.2. Sù tÝch tô vèn s¶n xuÊt: §©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó kinh tÕ hé chuyÓn thµnh kinh tÕ trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i lµ mét m« h×nh s¶n xuÊt lín cã tØ suÊt hµng ho¸ cao, chÊp nhËn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ ®Æc biÖt lµ lu«n vËn ®éng theo c¸c quy luËt kh¸ch quan cña c¬ chÕ thÞ tr-êng, nªn ngµy cµng cÇn ph¶i ®-îc t¨ng nguån vèn ®Çu t- cho ph¸t triÓn. Nguån vèn cung cÊp cho c¸c trang tr¹i bao gåm: sù hç trî tõ ng©n s¸ch ®Þa ph-¬ng, tõ phÝa nhµ n-íc, vèn tù cã cña chñ trang tr¹i, vèn vay, vèn tÝn dông, trong ®ã chñ yÕu lµ vèn cña chñ trang tr¹i, phÇn hç trî tõ phÝa nhµ n-íc lµ rÊt h¹n hÑp, v× thÕ kh¶ n¨ng tÝch luü vèn ®Ó më réng kinh doanh, ®Çu t- trang tr¹i thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn lµ rÊt khã kh¨n. 2.3. Nh÷ng t¸c ®éng cña thÞ tr-êng Cïng víi vèn, thÞ tr-êng, lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña kinh tÕ trang tr¹i, bao gåm c¶ thÞ tr-êng ®Çu vµo vµ thÞ tr-êng ®Çu ra, ®ÆcbiÖt lµ thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm. Chóng t¸c ®éng mét c¸ch m¹nh mÏ tíi t- duy vµ c¸chthøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i, ®Èy nhanh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ ë n«ng th«n, nhê ®ã d©n c- tho¸t khái t- duy kinh tÕ theo lèi tiÓu n«ng. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 V× lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nªn vÊn ®Ò cung øng vËt t- (thÞ tr-êng ®Çu vµo) lµ rÊt quan träng. Nã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña trang tr¹i, vµ râ rµng lµ mét thÞ tr-êng ®Çu vµo cã sù ®éc quyÒn sÏ g©y ra rÊt nhiÒu ®iÒu bÊt lîi, chñ trang tr¹i sÏ ph¶i mua vËt t- víi gi¸ cao mµ chÊt l-îng kh«ng ®¶m b¶o. V× vËy còng cÇn cã sù quan t©m cña nhµ n-íc trong lÜnh vùc nµy. Cßn thÞ tr-êng s¶n phÈm ®Çu ra lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¸c trang tr¹i quan t©m nhÊt, nã ph¸t ®i c¸c tÝn hiÖu ®Þnh h-íng cho c¸c thÞ tr-êng nªn s¶n xuÊt lo¹i n«ng s¶n nµo, khèi l-îng, chÊt l-îng ra sao, s¶n xuÊt nh- thÕ nµo th× hiÖu qu¶... Tuy vËy, hiÖn nay cã mét h¹n chÕ rÊt lín lµ cho ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c trang tr¹i lµ h×nh thµnh tù ph¸t, ho¹t ®éng chñ yÕu míi ë kh©u s¶n xuÊt vµ míi chØ t¹o ra s¶n phÈm nguyªn liÖu nªn th-êng xuyªn r¬i vµo t×nh tr¹ng kh«ng cã ®Çu ra hoÆc tiªu thô chËm, bÞ Ðp gi¸ s¶n phÈm (nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm t-¬i sèng) lµm ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. 2.4. TiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ Khoa häc c«ng nghÖ ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt cña trang tr¹i vß ®©u lµ mét h×nh thøc s¶n xuÊt øng dông réng r·i nh÷ng thµnh tùu cña nã, tõ m¸y mãc thiÕt bÞ, ®Õn kÜ thuËt canh t¸c, t¹o ra nhiÒu gièng míi cã n¨ng suÊt, chÊt l-îng cao cung cÊp cho thÞ tr-êng, ®Æc biÖt lµ trong kh©u chÕ biÕn n«ng s¶n. C«ng nghÖ phï hîp, kh«ng chØ gi¶i quyÕt hÕt nhu cÇu chÕ biÕn s¶n phÈm, mµ cßn lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó gi¶m gi¸ thµnh, n©ng cao søc c¹nh tranh. 2.5. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n §©y chÝnh l¯ “bÇu kh«ng khÝ sèng” cða kinh tÕ trang tr³i, l¯ yÕu tè hç trî cho kinh tÕ trang tr¹i vµ trong nhiÒu tr-êng hîp, nã mang tÝnh quyÕt ®Þnh. Mét hÖ thèng thuû lîi tèt, mét n¹ng l-íi ®iÖn vµ th«ng tin liªn l¹c ®ång bé, ®Çy ®ñ, gi¸o dôc ®µo t¹o vµ mét hÖ thèng th-¬ng m¹i ®¸p øng ®óng nhu cÇu, lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh- lµ sù thuËn lîi víi c¸c yÕu tè ®Çu vµo kh¸c. Mét hÖ thèng ®-êng giao th«ng hoµn chØnh nèi vïng s¶n xuÊt- chÕ biÕn- tiªu thô lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra mét c¬ chÕ s¶n xuÊt liªn hoµn, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i. Nh÷ng t¸c ®éng phøc t¹p cña c¸c yÕu tè kinh tÕ- x· héi sÏ ®-îc ®¬n gi¶n ho¸ vµ cã lîi nÕu c¸c chñ trang tr¹i linh ho¹t, khÐo lÐo tËn dông nh÷ng thêi c¬ mµ chóng ®em l¹i, cã ph-¬ng ¸n phßng tr¸nh rñi ro, ®ång thêi ph¶i cã sù can thiÖp cña mét chñ thÓ mµ nhê ®ã, môc tiªu kinh doanh cña trang tr¹i míi trë nªn hoµn chØnh: ®ã lµ Nhµ n-íc. 3. Vai trß cña Nhµ n-íc. Trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa nh- nÒn kinh tÕ n-íc ta, nh÷ng chÝnh s¸ch, thÓ chÕ mµ nhµ n-íc ban hµnh lu«n lµ yÕu tè ¶nh h-ëng tr-c tiÕp vµ m¹nh mÏ ®Õn c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, còng nh- ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i. ¶nh h-ëng nµy thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm sau ®©y: 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Quy ho¹ch ®Êt ®ai vµ c¸c quy ho¹ch vïng chuyªn m«n ho¸ - C¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai - C¸c chÝnh s¸ch vÒ vèn ®Çu t-, tÝn dông vµ thuÕ - ChÝnh s¸ch lao ®éng - ChÝnh s¸ch thÞ tr-êng - ChÝnh s¸ch khoa häc- c«ng nghÖ- m«i tr-êng - ChÝnh s¸ch b¶o hé tµi s¶n ®· ®Çu t- cho trang tr¹i - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng - M«i tr-êng ph¸p lý. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy ®· khuyÕn khÝch kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn ®óng h-íng, ph¸t huy ®-îc c¸c mÆt m¹nh vµ thuËn lîi, h¹n chÕ kh¾c phôc khã kh¨n vµ trë ng¹i trong ®iÒu kiÖn c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i vèn rÊt ®a d¹ng, tinh tÕ vµ phøc t¹p. IV. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè n-íc ch©u ¸ 1. §Æc ®iÓm kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c n-íc ch©u ¸ Qua kh¶o s¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña c¸c n-íc ë khu vùc Ch©u ¸, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi gÇn gòi víi n-íc ta, chóng ta cã thÓ rót ra nh÷ng nhËn xÐt, kinh nghiÖm thùc tÕ, bæ Ých ®Ó tham kh¶o vµ vËn dông cã chän läc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam. Tõ khi b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c n-íc Ch©u ¸ ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vµ ®Õn khi ®¹t tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ cao, kinh tÕ trang tr¹i vÉn tån t¹i, vµ ®ãng vai trß cña lùc trong nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, gièng nh- ë c¸c n-íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ¢u MÜ. Thùc tÕ ®· chøng minh kinh tÕ trang tr¹i lµ lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phï hîp víi yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, lµ lùc l-îng xung kÝch s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. §Æc ®iÓm cña kinh tÕ trang tr¹i c¸c n-íc Ch©u ¸ lµ quy m« nhá bÐ, phæ biÕn quy m« b×nh qu©n trªn d-íi 1 ha chØ b»ng 1/20- 1/10 cña c¸c n-íc T©y ¢u vµ b»ng 1/200- 1/100 cña c¸c n-íc B¾c MÜ. Nh-ng c¸c trang tr¹i quy m« nhá Ch©u ¸ vÉn cßn nh÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n cña kinh tÕ trang tr¹i, nh- ®¶m b¶o tØ suÊt hµng ho¸ cao, khèi l-îng n«ng s¶n nhiÒu (khi c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ tõng mÆt hµng ë vïng tËp trung) vÉn dung n¹p ®-îc c¸c tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp tõ c¸c trang tr¹i nhá tren d-íi 1 ha ®· cã c¬ giíi liªn hoµn, ®ång bé c¸c kh©u s¶n xuÊt lóa, vµ nhiÒu c©y kh¸c... TÊt nhiªn, quy m« ®Êt ®ai cña c¸c trang tr¹i lín hay nhá 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh n¨ng lùc s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ vµ ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c n-íc Ch©u ¸ ®Õn nay vÉn cã nhiÒu quy m« cùc nhá (d-íi 0,5 ha), nhá (trªn d-íi 1 ha), võa (3-5 ha) vµ lín (8-10ha), c¬ cÊu quy m« kh¸c nhau nay tiÕp tôc tån t¹i l©u dµi. Tiªu chÝ ph©n biÖt kinh tÕ trang tr¹i víi kinh tÕ tiÓu n«ng chñ yÕu lµ dùa vµo tiªu chÝ s¶n xuÊt hµng ho¸ tØ suÊt cao, khèi l-îng vµ gi¸ trÞ s¶n l-îng nhiÒu, kh«ng ph¶i dùa vµo quy m« lín, vèn ®Çu t- nhiÒu, sè l-îng lao ®éng sö dông nhiÒu... Kinh tÕ trang tr¹i ë Ch©u ¸ cã hai lo¹i h×nh phæ biÕn: trang tr¹i s¶n xuÊt theo ph-¬ng thøc gia ®×nh vµ trang tr¹i s¶n xuÊt theo ph-¬ng thøc t- b¶n chñ nghÜa. Trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i trang tr¹i phæ biÕn nhÊt ë c¸c n-íc Ch©u ¸ còng nh- ë c¸c n-íc ¢u MÜ. Cßn trang tr¹i t- b¶n t- nh©n chiÕm sè l-îng vµ tØ USD träng kh«ng lín trong tæng sè trang tr¹i, v× s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp trùc tiÕp, thµnh phÇn ®Çu t- vèn nhiÒu, dµi h¹n, thu håi chËm, lîi nhuËn thÊp, kh«ng hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t- t- b¶n t- nh©n. Kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c n-íc Ch©u ¸ ph¸t triÓn ë tÊt c¶ c¸c vïng kinh tÕ: ®åi nói, ®ång b»ng, ven biÓn, nh-ng ë mçi n-íc cã b-íc ®i cþthÓ riªng, tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm tù nhiªn- kinh tÕ- x· héi. ë NhËt B¶n ®åi nói vµ ®ång b»ng ®an xen nhau, nªn ltr ph¸t triÓn ®ång thêi ë c¸c vïng trong c¶ n-íc. Ë Th¸i Lan, ph¸t triÓn trang tr¹i trång lóa vµ ch¨n nu«i lîn gµ, xuÊt khÈu tËp trung ë ®ång b»ng trung t©m, trang tr¹i trång s¾n xuÊt khÈu vïng ®åi nói vµ trang tr¹i nu«i t«m xuÊt khÈu ë vïng ven biÓn. Malaysia, Indonesia th× tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë vïng ®åi nói tr-íc lµ vïng s¶n xuÊt cao su, cä dÇu, hå tiªu, ca cao, lµ nh÷ng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cßn ë ®ång b»ng th× trång lóa, kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn chËm ph¸t triÓn h¬n v× ë ®©y quü ®Êt h¹n chÕ, s¶n l-îng hµng ho¸ Ýt. 2. Bµi häc kinh nghiÖm cho ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vïng §ång b»ng S«ng Hång -Tr-íc hÕt cÇn xo¸ bá ngay quan niÖm vÒ kinh tÕ trang tr¹i lµ ph¶i s¶n xuÊt trªn nh÷ng diÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín nhÊt lµ khi mµ ë vïng §ång b»ng S«ng Hång, ®iÒu kiÖn nµy kh«ng dÔ ®¸p øng. Chóng ta nªn nhËn ®Þnh trang tr¹i tõ tÝnh chÊt s¶n xuÊt hµng ho¸ cña nã. -Ph¶i nhanh chãng n©ng cao tr×nh ®é c¬ giíi ho¸ trong c¸c trang tr¹i ®Ó s¶n xuÊt kh«ng bÞ l¹c hËu. -Trong giai ®o¹n ®Çu, c¬ cÊu s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i cßn hçn t¹p ®Ó tËn dông mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã, nh-ng sau dÇn chuyÓn sang c¬ cÊu mang tÝnh chuyªn canh vµ mét lo¹i n«ng, l©m, h¶i s¶n nhÊt ®Þnh. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 -M« h×nh trang tr¹i gia ®×nh ®ang vµ sÏ lµ lo¹i h×nh trang tr¹i phæ biÕn vµ thÝch hîp. Nã bao gåm trang tr¹i gia ®×nh tiÓu chñ võa sö dông lao ®éng gia ®×nh võa thuª thªm lao ®éng thêi vô vµ th-êng xuyªn víi sè l-îng kh¸c nhau, ®-îc nhµ n-íc chñ tr-¬ng khuyÕn khÝch. ChÝnh lo¹i lao ®éng tiÓu chñ lµ lùc l-îng lao ®éng cã nhiÒu tiÒm n¨ng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng hãa hiÖn nay. M« h×nh nµy cã nhiÒu -u ®iÓm næi bËt: + Cã kh¶ n¨ng dung n¹p nh÷ng tr×nh ®é s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh¸c nhau + Cã kh¶ n¨ng dung n¹p c¸c quy m« s¶n xuÊt kh¸c nhau + Cã kh¶ n¨ng dung n¹p c¸c cÊp ®é c«ng nghÖ kh¸c nhau + Cã kh¶ n¨ng liªn kÕt c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau: kinh tÕ gia ®×nh, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ hîp t¸c, kinh tÕ nhµ n-íc. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña nhµ n-íc sÏ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n cã thÓ s¶n xuÊt theo m« h×nh nµy. -XuÊt ph¸t tõ ®Æc®iÓm tù nhiªn, kinhtÕ x· héi cña vïng, tõ yªu cÇu ®Æt ra cña c«ng nghiÖp ho¸, chóng ta cã thÓ vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o nh÷ng bµi häc cña c¸c n-íc b¹n, ph¸t triÓn trang tr¹i ch¨n nu«i lîn, gia cÇm, s¶n xuÊt thãc g¹o hµng ho¸ ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu, trang tr¹i trång c©y con cÇn Ýt ®Êt, trång hoa, c©y c¶nh, nu«i c¸ c¶nh, tr¨n r¾n, baba... cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. -VÒ vÊn ®Ò ph©n ho¸ thu nhËp: cã nhiÒu ý kiÕn cho r¨ngf kinh tÕ trang tr¹i lµ “lèi l¯m ¨n cða ng­êi gi¯u”, bëi nh÷ng n«ng d©n nghÌo th× khã m¯ cã ®ð vèn ®Ó l¯m trang tr¹i, ®ång thêi cho r»ng kh«ng nªn khuyÕn khÝch lo¹i h×nh trang tr¹i t- b¶n tnh©n v× nã cã thÓ dÉn ®Õn sù t- b¶n ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §óng lµ nhê kinh tÕ trang tr¹i, mét bé phËn d©n c- ®· cã møc thu nhËp cao h¬n h¼n vµ còng lµm ph©n ho¸ giµu nghÌo, nh-ng thùc tÕ lµ nã kh«ng lµm cho nh÷ng ng-êi nghÌo nghÌo ®i vµ còng kh«ng lµm t¨ng sè ng-êi nghÌo, tr¸i l¹i cßn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho mét phÇn ®¸ng kÓ lùc l-îng lao déng n÷a. H¬n thÕ, n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn qu¸ l¹c hËu, thu nhËp cña ng-êi n«ng d©n ViÖt Nam thÊp so víi thu nhËp cña n«ng d©n c¸c n-íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, v× thÕ ®Ó ®uæi kÞp hä vÒ tr×nh ®é s¶n xuÊt, vÒ møc sèng d©n c-, vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña n«ng s¶n, th× kinh tÕ trang tr¹i lµ sù lùa chän sè mét, sù lùa chän ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i §ång b»ng S«ng Hång thêi gian qua I. Kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®-îc 1. Kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn nhanh, ®a ngµnh vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao Do tr-íc ®©y ch-a cã sù thèng nhÊt vÒ tiªu chÝ x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i nªn c¸c ®Þa ph-¬ng thèng kª sè l-îng c¸c trang tr¹i theo hÖ thèng tiªu chÝ riªng, tÝnh ®Þnh l-îng cßn thÊp, nªn sè liÖu thèng kª tr-íc vµ nay chªnh lÖch nhau ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, cã thÓ ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i b»ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i. TÝnh ®Õn n¨m 2001, §ång b»ng S«ng Hång ®· cã kho¶ng 1829 trang tr¹i (theo tiªu chÝ míi), trong ®ã c¸c ®Þa ph-¬ng cã sè l-îng trang tr¹i nhiÒu nhÊt lµ H¶i Phßng, Nam §Þnh, Ninh B×nh; tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, mÆt n-íc nu«i trång thuû s¶n lµ 19.201 ha, chiÕm 1,52% diÖn tÝch cña toµn vïng, vµ b»ng 2,67%diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. B×nh qu©n mçi trang tr¹i kho¶ng 10,5 ha. Sè trang tr¹i cña vïng §ång b»ng S«ng Hång chØ chiÕm 3% tæng sè trang tr¹i cña c¶ n-íc nh-ng hiÖu qu¶ l¹i cao h¬n. VÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt, phÇn lín c¸c trang tr¹i míi ë møc ®é kinh doanh tæng hîp, tøc lµ kinh doanh nhiÒu lo¹i c©y, con cïng mét lóc. C¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ lµ mét thÕ m¹nh cña vïng (chiÕm tíi 82,7% trong c¬ cÊu s¶n xuÊt trang tr¹i n¨m 2000), trong ®ã ch¨n nu«i gia sóc nhá vµ gia cÇm chiÕm -u thÕ v× c¸c lo¹i nµy kh«ng ®ßi hái ®Êt nhiÒu, thËm chÝ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn h×nh thøc c¸c hé n«ng d©n ch¨n nu«i gia c«ng theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. Trang tr¹i tr¹i ch¨n nu«i ®· h×nh thµnh ë tÊt c¶ c¸c ngnµh s¶n xuÊt s¶n phÈm ch¨n nu«i hµng ho¸: thÞt lîn, thÞt gia cÇm, thÞt tr©u bß... mét sè mÆt hµng ®Æc s¶n... Trang tr¹i ch¨n nu«i th-êng cã quym« võa vµ nhá, ch¼ng h¹n, víi gµ: 1000- 5000 con; lîn: 50- 100 con; 300- 500 con; c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ®Æc s¶n, sö dông tõ 500- 1000 m2 nh-ng ®Çu t- nhiÒu vèn vµ chÊt x¸m t¹o thu nhËp cao. §©y lµ mét ngµnh ch¨n nu«i chó träng ®Õn thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm vµ cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Ngoµi ra cßn cã c¸c trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, trång c©y l-¬ng thùc, thùc phÈm (ng«, l¹c, mÝa...) cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ vµ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu kh¸c. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan