Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Cơ hội & thách thức của các doanh nghiệp vừa & nhỏ việt nam trong quá trình hội ...

Tài liệu Cơ hội & thách thức của các doanh nghiệp vừa & nhỏ việt nam trong quá trình hội nhập sau khi trung quốc gia nhập wto

.DOC
30
73
53

Mô tả:

c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO Lêi më ®Çu §Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra ngµy mét s©u réng. Lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ ®ã. ChØ b»ng c¸ch tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam míi cã thÓ ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, trong lé tr×nh héi nhËp cña m×nh, ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu th¸ch thøc. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ chÞu t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tõ m«i trêng bªn ngoµi mµ tríc tiªn lµ nh÷ng biÕn ®æi t×nh h×nh kinh tÕ khu vùc. ChÝnh v× vËy, viÖc Trung Quèc gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh tíi kinh tÕ ViÖt Nam. Víi tiÒm lùc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña m×nh, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ë chõng mùc nµo ®ã cã t¸c ®éng tíi hÖ thèng kinh tÕ – chÝnh trÞ vµ th¬ng m¹i toµn cÇu, lµm thay ®æi c¸n c©n bu«n b¸n thÕ giíi còng nh luång ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. §èi víi ViÖt Nam – níc l¸ng giÒng gÇn gòi vµ cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, x· h«i vµ kinh tÕ, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cã thÓ sÏ lµ mét nh©n tè lµm thay ®æi quan hÖ kinh tÕ-th¬ng m¹i gi÷a hai níc còng nh c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam. Nh÷ng t¸c ®éng nµy sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña níc ta, thµnh phÇn kinh tÕ ®îc coi lµ sÏ ph¶i chÞu nhiÒu t¸c ®éng nhÊt tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò ¸n m«n häc “ Bµn vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO” ®îc h×nh thµnh. Víi vèn kiÕn thøc cßn h¹n chÕ vµ n¨ng lùc cã h¹n, ngêi viÕt hi väng r»ng nh÷ng néi dung ®· ®îc tr×nh bµy trong ®Ò ¸n nµy sÏ gióp Ých cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam trong qua tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Ngêi viÕt ch©n thµnh c¶m ¬n PGS. TS Vò Minh Trai ®· híng dÉn thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. PhÇn I : Héi nhËp vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi héi nhËp quèc tÕ 1.1 Kh¸i niÖm vÒ héi nhËp Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ viÖc c¸c níc t×m kiÕm mét sè ®iÒu kiÖn nµo ®ã mµ hä thèng nhÊt ®îc víi nhau ( kÓ c¶ dµnh cho nhau nh÷ng u ®·i ) t¹o ra sù c«ng b»ng trong quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ nh»m khai th¸c nh÷ng kh¶ n¨ng cña nhau phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. 1 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO ë ph¹m vi quèc gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ më cöa nÒn kinh tÕ quèc gia, g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia víi kinh tÕ khu vùc, thÕ giíi vµ tham gia ngµy cµng cµng nhiÒu vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ lµ tËp hîp c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia kh¸c nhau l¹i víi nhau t¹o thµnh mét khu vùc kinh tÕ réng lín h¬n. Mét sè nhµ kinh tÕ cßn g¾n c¶ sù héi nhËp x· héi vµ chÝnh trÞ vµo trong kh¸i niÖm nµy. Mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c cho r»ng cã nhiÒu d¹ng héi nhËp vµ trªn thùc tÕ kh¸i niÖm nµy ®· rót l¹i thµnh : dÊu hiÖu cña héi nhËp lµ tån t¹i nhiÒu h¬n mèi quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia ®éc lËp. 1.2 C¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh héi nhËp ViÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ sù héi nhËp cña tõng quèc gia vµo nÒn kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau tuú thuéc vµo tõng khu vùc liªn kÕt vµ h×nh thøc liªn kÕt. C¸c liªn kÕt khu vùc thêng lµ : Thø nhÊt, thµnh lËp khu mËu dÞch tù do hay khu bu«n b¸n tù do (Free Trade Area) lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc. §©y lµ mét liªn minh quèc tÕ gi÷a hai hay nhiÒu quèc gia nh»m môc ®Ých tù do hãa viÖc mua b¸n ®èi víi mét hay mét sè mÆt hµng nµo ®ã. §Æc trng cña khu mËu dÞch tù do lµ xo¸ bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan nh»m t¹o mét thÞ trêng thèng nhÊt cña khu vùc. Nhng mçi quèc gia thµnh viªn vÉn thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng ®éc lËp ®èi víi c¸c quèc gia ngoµi liªn minh. Thø hai, h×nh thµnh liªn minh thuÕ quan (Customs Union) lµ giai ®o¹n thø hai cña sù héi nhËp nh»m t¨ng cêng møc ®é hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c thµnh viªn. Theo tho¶ thuËn hîp t¸c nµy, c¸c quèc gia trong liªn minh bªn c¹nh viÖc xo¸ bá thuÕ quan vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ mËu dÞch kh¸c gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, cßn cÇn ph¶i thiÕt lËp mét biÓu thuÕ quan chung cña khèi ®èi víi c¸c quèc gia ngoµi liªn minh. Thø ba, h×nh thµnh thÞ trêng chung, ®©y lµ mét liªn minh quèc tÕ ë møc ®é cao h¬n liªn minh thuÕ quan, tøc lµ ngoµi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¬ng tù nh liªn minh thuÕ quan trong trao ®æi th¬ng m¹i, h×nh thøc liªn minh nµy cßn cho phÐp t b¶n vµ lùc lîng lao ®éng tù do di chuyÓn gi÷a c¸c níc thµnh viªn th«ng qua tõng bíc h×nh thµnh thÞ trêng thèng nhÊt ( nh c¸c quèc gia trong céng ®ång kinh tÕ Ch©u ¢u – EEC tõ n¨m 1992 ) thÓ hiÖn qua : mét lµ, h×nh thµnh liªn minh tiÒn tÖ, ®©y lµ mét liªn minh chñ yÕu trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ. Theo tho¶ thuËn nµy c¸c níc thµnh viªn ph¶i phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nhau vµ cïng thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thèng nhÊt trong toµn khèi, thèng nhÊt ®ång tiÒn dù tr÷ vµ ®ång tiÒn chung. Hai lµ, h×nh thµnh liªn minh kinh tÕ, ®©y lµ mét liªn minh quèc tÕ víi møc ®é cao h¬n vÒ sù tù do di 2 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO chuyÓn hµng hãa, dÞch vô, t b¶n vµ lùc lîng lao ®éng gi÷a c¸c níc. §ång thêi ¸p dông biÓu thuÕ quan chung cho tÊt c¶ c¸c quèc gia kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn vµ thèng nhÊt chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ ( Liªn minh Ch©u ¢u – EU tõ n¨m 1994). 1.3 Nh÷ng lîi Ých kinh tÕ chñ yÕu thu ®îc tõ héi nhËp Sù héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc ®a l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau cho c¶ ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng trong c¸c níc thµnh viªn. Mét quèc gia nµo ®ã gia nhËp hiÖp héi c¸c níc thùc hiÖn u ®·i mËu dÞch thêng ®a l¹i nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu sau : Mét lµ, t¹o lËp quan hÖ mËu dÞch míi gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, më réng h¬n n÷a kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña c¸c níc trong liªn minh víi c¸c níc vµ c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi. ChÝnh v× thÕ mµ tiÒm n¨ng kinh tÕ cña c¸c níc thµnh viªn ®îc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶. H¬n n÷a, héi nhËp kinh tÕ cßn lµm t¨ng thªm phóc lîi th«ng qua viÖc thay thÕ c¸c ngµnh, tríc hÕt lµ c«ng nghiÖp cña níc chñ nhµ cã chi phÝ cao ( l·ng phÝ nguån lùc) b»ng nh÷ng ngµnh cã chi phÝ thÊp h¬n ( tøc lµ cã hiÖu qu¶ h¬n). Hµng hãa nhËp khÈu lu«n nhËn ®îc sù u ®·i víi møc gi¸ h¹ h¬n. Nªn lîi Ých cña ngêi tiªu dïng còng ®îc t¨ng lªn do mua ®îc khèi lîng hµng ho¸ lín h¬n víi chi phÝ thÊp h¬n. Hai lµ, héi nhËp khu vùc cßn gãp phÇn vµo viÖc chuyÓn híng mËu dÞch. Sù chuyÓn dÞch nµy diÔn ra phæ biÕn khi h×nh thµnh liªn minh thuÕ quan. V× khi ®ã c¸c ®iÒu kiÖn bu«n b¸n gi÷a c¸c níc thµnh viªn trong liªn minh sÏ trë nªn thuËn lîi h¬n, hÊp dÉn h¬n tríc. Ngay c¶ khi mét níc nµo ®ã trong liªn minh tiÕn hµnh nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c quèc gia ngoµi liªn minh víi gi¸ thÊp h¬n, nhng nay ®îc thay thÕ b»ng viÖc nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c quèc gia trong liªn minh mµ gi¸ c¶ l¹i cao h¬n (do ®îc hëng u ®·i thuÕ quan…). ChÝnh nh÷ng u ®·i nµy gi÷a c¸c níc thµnh viªn trong liªn minh ®· ®a tíi sù chuyÓn híng mËu dÞch nãi trªn. cã thÓ ®a ra mét vÝ dô ®¬n gi¶n ®Ó minh ho¹ nh sau : Tríc ®©y Singapore thêng nhËp cµ phª cña Braxin víi møc gi¸ thÊp h¬n cña ViÖt Nam v× gi¸ cµ phª cña Braxin lµ 1.500 USD/tÊn cßn cña ViÖt Nam lµ 1.600 USD/tÊnvíi møc thuÕ nhËp khÈu cho c¶ hai trêng hîp lµ 20%. Nhng sau khi ViÖt Nam gia nhËp liªn minh thuÕ quan th× b©y giê gi¸ cµ phª nhËp khÈu tõ ViÖt Nam kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ n÷a vµ chØ lµ 1.600 USD/tÊn thÊp h¬n gi¸ nhËp tõ Braxin (1.800 USD/tÊn) v× cã thuÕ nhËp khÈu lµ 20%. ChÝnh v× vËy, viÖc nhËp khÈu cµ phª cña Singapore sÏ chuyÓn híng tõ thÞ trêng Braxin sang thÞ trêng ViÖt Nam. Ba lµ, héi nhËp khu vùc, thùc hiÖn tù do hãa th¬ng m¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi quèc gia cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc tiÕp thu vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é 3 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO qu¶n lý…tõ c¸c quèc gia kh¸c trong liªn minh. VÒ l©u dµi, tù do ho¸ th ¬ng m¹i gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng trëng kinh tÕ. Tù do ho¸ th¬ng m¹i thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ b¨ng hai c¸ch : t¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng n¨ng suÊt cËn biªn cña hai yÕu tè s¶n xuÊt lµ vèn vµ lao ®éng. Tríc hÕt, viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sÏ gãp phÇn t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña tõng quèc gia. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn th«ng qua : + Tù do ho¸ th¬ng m¹i g©y ra ¸p lùc lín ®èi víi mçi quèc gia trong liªn minh, trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng nhËp khÈu, buéc c¸c ngµnh nµy ph¶i phÊn ®Êu gi¶m gi¸ hoÆc gi÷ gi¸ ë møc t¬ng ®èi thÊp. Muèn vËy, c¸c ngµnh nµy ph¶i nhanh trãng thay ®æi c«ng nghÖ, ¸p dông réng r·i nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý, nh÷ng thµnh tùu míi vµ hiÖn ®¹i cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ. + Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp, c¸c quèc gia thµnh viªn ®ang cã xu híng tËp trung ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ nhÊt vµ ph¸t huy tèi u nh÷ng lîi thÕ vÒ nguån lùc cña m×nh. §iÒu ®ã sÏ cho phÐp mçi quèc gia thµnh viªn n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu theo quy m« vµ do ®ã thóc ®Èy t¨ng trëng s¶n xuÊt, gãp phÇn tÝch luü vèn vµ t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng. + T¨ng cêng xuÊt khÈu gãp phÇn t¹o lËp c¸ c©n thanh to¸n theo híng tÝch cùc, t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ cho quèc gia ®©y lµ ®IÒu kiÖn quan träng ®Ó gi¶m l·i xuÊt cho vay khuyÕn khÝch ngêi s¶n xuÊt kinh doanh vay vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy tèc ®é t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ…tiÕp ®Õn viÖc t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt nhê n©ng cao n¨ng xuÊt cËn biªn cña hai yÕu tè s¶n xuÊt cho phÐp mçi quèc gia thµnh viªn kh«ng cÇn thay ®æi c¬ cÊu vËt chÊt cña s¶n xuÊt, thËm chÝ kh«ng t¨ng thªm chi phÝ s¶n xuÊt mµ vÉn ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. 1.4 Mét sè nguyªn t¾c chung khi tham gia héi nhËp quèc tÕ Tham gia héi nhËp kinh tÕ, mçi qu«c gia ph¶i tu©n theo nh÷ng luËt ch¬i chung, ng÷ng nguyªn t¾c chung ®îc qui ®Þnh cho tÊt c¶ c¸c quèc gia trong khèi. Mét trong sè nh÷ng nguyªn t¾c chung cã tÝnh chÊt b¾t buéc, ®ã lµ : Nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, dµnh cho mäi thµnh viªn sù ®èi xö thuËn lîi nhÊt ®· dµnh cho bÊt cø b¹n hµng nµo, rµ so¸t l¹i c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng ®Ó b¶o ®¶m tÝnh nhÊt qu¸n cña chóng víi quy chÕ tèi huÖ quèc. Nguyªn t¸c ®èi xö quèc gia, ¸p dông chÕ ®é øng xö nh nhau ®èi víi s¶n phÈm, dÞch vô vµ c«ng d©n trong níc vµ níc ngoµi. Nguyªn t¾c h¹n chÕ sö dông c¸c c«ng cô th¬ng m¹i phi thuÕ quan, h¹n chÕ sö dông h¹n ng¹ch rµo c¶n kü thuËt ®èi víi th¬ng m¹i nh»m môc ®Ých b¶o hé, trõ trêng hîp ®Æc biÖt. B»ng c¸ch lo¹i bá dÇn h¹n chÕ vÒ sè lîng ®èi víi 4 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO nhËp khÈu, c¶i c¸ch qu¶n lý chuyªn ngµnh ®èi víi nhËp khÈu mét sè hµng ho¸ nhÊt ®Þnh. Nguyªn t¾c gi¶m vµ rµng buéc thuÕ quan nhËp khÈu, cam kÕt kh«ng t¨ng thuÕ quan, tham gia vµo c¸c cuéc ®µm ph¸n trong t¬ng lai ®Ó gi¶m thuÕ quan, thuÕ quan ho¸ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, x©y dùng chiÕn lîc vÒ rµng buéc thuÕ quan khi ®µm ph¸n vÒ viÖc tiÕp cËn, x©y dùng c¬ cÊu thuÕ quan dµi h¹n. Râ rµng, c¸c quy t¾c ®îc quy ®Þnh sÏ lµm cho quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc giai trong khèi trë nªn ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n. 1.5 Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam Chóng ta cßn tån t¹i qu¸ nhiÒu vÊn ®Ò cha ®îc gi¶i quyÕt, nh÷ng ®iÓm yÕu cÇn kh¾c phôc. V× vËy chóng ta ph¶i v¹ch râ vµ nh×n th¼ng vµo ®iÓm yÕu Êy ®Ó hiÓu râ chóng tõ ®ã ®a ra biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶. Thø nhÊt, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam rÊt yÕu v× vËy sÏ rÊt khã th©m nhËp thÞ trêng níc ngoµi trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu thËm chÝ cã thÓ sÏ thua hµng ho¸ níc ngoµi ngay ë thÞ trêng trong níc mét khi AFTA cã hiÖu lùc hoµn toµn. Theo ®¸nh gi¸ chung cña quèc tÕ th× søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam ®ang gi¶m dÇn, cã thÓ thÊy nh sau : B¶ng 1 : so s¸nh vÒ søc c¹nh tranh STT 1 2 3 4 5 6 7 8 Níc/NÒn kinh tÕ MÜ Sigapo NhËt B¶n Th¸ilan Trung Quèc Philippin Malaixia ViÖt Nam 1997 3 1 14 18 29 34 9 49 1998 3 1 12 21 28 33 17 39 1999 2 1 14 31 32 33 16 48 2000 1 2 21 31 41 37 25 53 Nguån : DiÔn ®µn Kinh tÕ ThÕ giíi (WEF). Theo sè liÖu trªn Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, s¾t thÐp ®ang tån kho 250.000 tÊn - chiÕm 18% s¶n lîng, ph©n bãn 260.000 tÊn - chiÕm 35% s¶n lîng, xi m¨ng 254.000 tÊn. Nguyªn nh©n tån kho chñ yÕu do hµng ho¸ cña ta nãi chung søc c¹nh tranh yÕu, gi¸ c¶ cao h¬n hµng ngo¹i nhËp cïng lo¹i, mÆc dï nhiÒu mÆt hµng ®ang ®îc b¶o hé. Nh ta thÊy th× søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam ®ang gi¶m sót v× nhiÒu nguyªn nh©n mµ nÕu nh chóng ta kh«ng t×m hiÓu vµ ®a ra biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi th× chóng ta sÏ tôt hËu m·i m·i. 5 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO Nguyªn nh©n ®Çu tiªn lµ do gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, tríc khi gi¶m thuÕ th× mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam ®· thua ë thÞ trêng trong níc do gi¸ b¸n cña s¶n phÈm cßn cao h¬n hoÆc cã thÊp h¬n th× thÊp h¬n rÊt Ýt gi¸ b¸n cña hµng nhËp khÈu sau khi ®· ®¸nh thuÕ. VÝ dô nh ®Çu n¨m 2001, gi¸ b¸n m¸y giÆt cì 4 kil«gam s¶n xuÊt trong níc lµ 3,7 triÖu ®ång trong khi hµng nhËp khÈu kÓ c¶ thuÕ lµ 3,8 triÖu ; tñ l¹nh cì 150 lÝt gi¸ hµng trong níc lµ 4.31 triÖu ®ång vµ hµng nhËp lµ 4,85 triÖu. Nguyªn nh©n thø hai lµ do kh¶ n¨ng th©m nhËp vµo thÞ trêng c¸c níc cña c¸c Smes ViÖt Nam qu¸ yÕu. N¨m 2000, nhãm hµng n«ng l©m thuû s¶n vµ c¸c nguyªn liÖu th« chiÕm tíi 70% tæng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc ASEAN. §ång thêi chÊt lîng vµ mÉu m· s¶n phÈm còng lµ mét vÊn ®Ò. C«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu nªn n¨ng suÊt chÊt lîng cha cao, còng v× thÕ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cha cã ®îc sù quan t©m ®óng ®¾n tíi mÉu m· s¶n phÈm mµ ®©y l¹i lµ mét chiÕn lîc quan träng cña Marketing. MÉu m·, bao b× s¶n phÈm cña hµng ViÖt Nam cha thu hót ®îc sù chó ý mua s¾m cña kh¸ch hµng l¹i chËm ®æi míi. Hµng thñ c«ng mÜ nghÖ cña ViÖt Nam ch¼ng h¹n, hµng xuÊt khÈu n¨m 2000 ®Õn h¬n 300 triÖu USD vµ cã rÊt nhiÒu kh¸ch tõ Hång C«ng, NhËt B¶n rÊt thÝch nhng ®Õn n¨m sau khi hä trë l¹i th× hä kh«ng kÝ nh÷ng hîp ®ång gièng nh n¨m tríc n÷a v× hµng kh«ng thay ®æi mÉu m· nªn hä kh«ng quan t©m vµ kh«ng mua n÷a. Nguyªn nh©n thø ba lµ vÊn ®Ò vÒ th¬ng hiÖu, kh©u qu¶ng c¸o tiÕp thÞ cña ta cha tèt nªn cha chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng. §· cã nhiÒu bµi häc vÒ th¬ng hiÖu ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam khi th©m nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi nh cña h·ng cµ phª Trung Nguyªn ch¼ng h¹n. Chóng ta cha quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn vÊn ®Ò nµy vµ ®· ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cho nã khi bíc ®Çu héi nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi. Theo nghiªn cøu cña mét c«ng ty t vÊn th× 60% ngêi tiªu dïng quan t©m ®Õn th¬ng hiÖu khi mua s¾m. Nhng hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi chØ ®Çu t cho th¬ng hiÖu kho¶ng 1% doanh sè. Trong khi ë c¸c c«ng ty níc ngoµi con sè nµy lµ 5% - 7%. Theo nhËn xÐt cña bµ Ph¹m Chi Lan, Phã chñ tÞch Phßng th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam : "VÒ c¸ch tiÕp thÞ cña c¸c c«ng ty ViÖt Nam hiÖn giê so víi mÆt b»ng chung trong vïng nh Th¸ilan, In®«nªxia, cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu. ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng chiÕn dÞch qu¶ng b¸, nh÷ng qu¶ng b¸ nh Th¸ilan ®· tõng qu¶ng b¸ du lÞch ch¼ng h¹n. Nãi chung, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ViÖc ®i héi chî, c¸c triÓn l·m quèc tÕ ë c¸c níc th× hä thêng ®i rÊt Ýt. Ngay c¶ khi ®i còng cha chän läc kÜ ®Ó g©y Ên tîng m¹nh cho 6 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO m×nh. MÉu m· vµ c¸nh tiÕp cËn thÞ trêng lµ 2 mÆt mµ doanh ngiÖp ViÖt Nam cßn yÕu. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay tËp trung rÊt nhiÒu vµo kh©u s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, nhng hä cha chó träng ®Çy ®ñ ®Õn mÆt dÞch vô kÌm theo , hoÆc dÞch vô phôc vô cho viÖc ®a ra s¶n phÈm ®ã ®îc ®a ra mét c¸nh tèt h¬n ... ". Thø hai, ChÝnh s¸nh cña Nhµ níc cßn chËm thay ®æi nªn g©y ra nh÷ng c¶n trë vÒ nhiÒu mÆt. Theo chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc coi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc lµ thµnh phÇn chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, gi÷ vai trß ®Þnh híng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. V× thÕ nã n¾m c¸c nguån lùc quan träng nhÊt vµ ®îc hëng nh÷ng u ®·i thËm chÝ ®îc b¶o hé chÆt chÏ. Nhng chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp nµy yÕu søc c¹nh tranh vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng héi nhËp ®Ó ®¬ng ®Çu víi sù c¹nh tranh trùc tiÕp cña hµng ho¸ nhËp khÈu. Doanh nghiÖp Smes cña Nhµ níc ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu cña m×nh, nhiÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, theo b¸o c¸o cña Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp th× n¨m 1998 chØ cã 37% sè doanh nghiÖp Nhµ níc lµm ¨n cã hiÖu qu¶, sè cßn l¹i thua lç nÆng. §Õn cuèi n¨m 1999, chØ cã 20% sè doanh nghiÖp Nhµ níc kinh doanh cã hiÖu qu¶. TØ suÊt lîi nhuËn trªn vèn gi¶m dÇn : n¨m 1995 lµ 19,1%, n¨m 1997 lµ 10,6%, n¨m 1998 lµ 8%. N¨m 1998, c«ng nghiÖp Nhµ níc chiÕm 47,4% vèn, 28,5% lao ®éng vµ s¶n xuÊt ra 48% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh nhng chØ ®ãng gãp 40,7% thu ng©n s¸ch trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. Ngoµi ra cßn nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c n÷a nh n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp, thu hót vèn ®Çu t thÊp, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kÐm, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ kh«ng cao ... Thø ba, quan träng nhÊt lµ vÊn ®Ò b¶o hé . §©y chÝnh lµ yÕu tè lµm mÊt ®i søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam , t¹o nªn søc ú trong héi nhËp. H¬n n÷a Nhµ níc ta cßn chËm trong vÊn ®Ò phæ biÕn kiÕn thøc héi nhËp cho doanh nghiÖp, cha c«ng bè réng r·i lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng chuÈn bÞ tèt, n©ng cao søc c¹nh tranh. Cßn thiÕu c¸c v¨n b¶n híng dÉn chi tiÕt tíi c¸c Bé, ngµnh liªn quan. TÊt c¶ ®iÒu nµy thÓ hiÖn n¨ng lùc yÕu kÐm trong qu¶n lý, bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng thiÕu ®ång bé, kh«ng thèng nhÊt. Thø t, khã kh¨n vÒ c¬ së h¹ tÇng kÜ thuËt. C¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chñ lùc cña Nhµ níc chñ yÕu kÕ thõa tõ thêi Ph¸p thuéc, Ýt ®îc söa ch÷a, c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn l¹c hËu. H¬n n÷a l¹i ph©n bè kh«ng ®Òu, kh«ng tËn dông ®îc nguån lùc. Cã thÓ lÊy vÝ dô ngay trªn ®Þa bµn Hµ Néi tËp trung rÊt nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kh«ng cao. C¸c nhµ m¸y chÝnh trªn ®Þa bµn 7 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO nh nhµ m¸y c¬ khÝ chÝnh x¸c, nhµ m¸y c¬ khÝ TrÇn Hng §¹o ... ®· tõng hng thÞnh thêi k× Ph¸p thuéc vµ trong thêi bao cÊp th× hiÖn nay s¶n xuÊt yÕu, cÇm chõng v× kh«ng ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ trong thêi k× míi, c«ng nghÖ s¶n xuÊt th× vÉn nh xa kh«ng thay ®æi lµ mÊy v× thiÕu vèn ®Çu t. Mét sè n¬i nhê cã vèn ®Çu t níc ngoµi mµ chóng ta ®· x©y míi ®îc mét sè khu c«ng nghiÖp träng ®iÓm nhng hiÖu qu¶ sö dông kh«ng cao, nhiÒu n¬i s¶n xuÊt cha hÕt c«ng suÊt thiÕt kÕ mµ khÊu hao m¸y mãc hµng n¨m th× rÊt lín. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ hiÖu qu¶ sö dông vèn kh«ng cao. VÝ dô vÒ nhµ m¸y giÊy cña ViÖt Nam, chØ s¶n xuÊt ®îc kho¶ng 60% c«ng suÊt, nhµ m¸y mÝa ®êng còng vËy vÊn ®Ò lµ do kh©u cung cÊp nguyªn liÖu kh«ng ®ñ trong khi ®ã ngay bªn ngoµi nhµ m¸y, ngêi n«ng d©n l¹i ph¶i b¸n rÎ c¸c nguyªn liÖu nµy v× kh«ng dñ tiªu chuÈn chÕ biÕn. NghÞch c¶nh nµy cßn ë nhiÒu n¬i kh¸c n÷a nÕu chóng ta kh«ng quan t©m ®Õn viÖc t×m ®Çu vµo ®Çu ra tríc khi phª duyÖt mét dù ¸n ®Çu t hµng chôc tØ ®ång. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp (FDI) vµo ViÖt Nam mµ chóng ta kh«ng lµm tèt th× sÏ thua trong cuéc c¹nh tranh vÒ m«i trêng ®Çu t víi c¸c níc trong khu vùc. Thø n¨m, thiÕu nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é kÜ thuËt vµ tr×nh ®é qu¶n lý cao. Chóng ta vÉn nãi r»ng thÕ m¹nh cña chóng ta lµ cã nguån nh©n lùc dåi dµo gi¸ nh©n c«ng l¹i rÎ nhng thÕ cã thùc sù lµ thÕ m¹nh kh«ng khi mµ xu híng chung trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ tù ®éng ho¸, vi tÝnh ho¸ c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, n©ng cao tr×nh ®é kÜ thuËt, chÊt x¸m trong s¶n phÈm ? C©u tr¶ lêi ë ®©y lµ kh«ng. NÕu chóng ta kh«ng quan t©m h¬n ®Õn ®µo t¹o nguån nh©n lùc th× kh«ng thÓ thÝch øng víi t×nh h×nh míi. HiÖn nay chóng ta ®ang thiÕu mét c¸ch trÇm träng c¸c c«ng nh©n kÜ thuËt, c¸c nhµ qu¶n lý cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao ®Æc biÖt lµ trong s¶n xuÊt C«ng nghiÖp do nh÷ng bÊt cËp trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ híng nghiÖp. Nh©n tè con ngêi chÝnh lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh trong ph¸t triÓn kinh tÕ trong khi nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò nµy cha ®Çy ®ñ, nÒn gi¸o dôc cßn l¹c hËu qu¸ nhiÒu so víi Thø s¸u, ph¶i nãi r»ng C«ng nghÖ cña chóng ta cßn qu¸ yÕu kÐm, l¹c hËu. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ViÖt Nam hiÖn t¹i tôt hËu kho¶ng 25 - 30 n¨m so víi Th¸ilan dÉn ®Õn chi phÝ cho ®Çu vµo cao h¬n tõ 30% - 50% so víi c¸c ®èi t¸c ASEAN kh¸c. §Êy lµ so s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc, c¸c níc cã tr×nh ®é s¶n xuÊt kh¸ gÇn víi ta cßn nh vËy th× nÕu so s¸nh víi c¸c níc ph¸t triÓn ë ph¬ng T©y hay MÜ th× chóng ta sÏ xÕp ë hµng thø bao nhiªu? Vµ liÖu bao giê chóng ta míi cã thÓ ®uæi kÞp hä? Tuy r»ng níc ta ®îc thiªn nhiªn u ®·i víi nhiÒu nguån tµi nguyªn phong phó ®a d¹ng nhng nÒn C«ng nghiÖp cña ViÖt Nam l¹i kh«ng ph¸t triÓn ®Çy ®ñ, c¸c ngµnh C«ng nghiÖp chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp nhÑ vµ khai 8 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO kho¸ng xuÊt khÈu s¶n phÈm th«, hµm lîng kÜ thuËt trong s¶n phÈm kh«ng cao. C«ng nghiÖp nhÑ víi c¸c mÆt hµng chñ lôc vµ cã u thÕ trong xuÊt khÈu lµ hµng may mÆc,®å da giµy, thùc phÈm ... Cßn c«ng nghiÖp khai kho¸ng th× tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp dÉn ®Õn sù khai th¸c kh«ng hîp lý vµ l·ng phÝ c¸c nguån lùc. Kh¶ n¨ng chÕ biÕn nguyªn liÖu th« khai th¸c ®îc gÇn nh lµ kh«ng cã. C¸c má dÇu khÝ cña ta ë thÒm lôc ®Þa cã tr÷ lîng lín ®· ®îc Nga hç trî ban ®Çu rÊt nhiÒu trong viÖc khai th¸c nhng chóng ta còng míi chØ dõng ë viÖc xuÊt khÈu dÇu th« víi gi¸ rÎ. Hay trong xuÊt khÈu cµ phª còng vËy, ViÖt Nam chØ dõng ë viÖc xuÊt khÈu cµ phª h¹t chø cha cã ®ñ tr×nh ®é s¶n xuÊt cµ phª bét, nh vËy chóng ta xuÊt khÈu cµ phª hµng n¨m vµo hµng cao trªn thÕ giíi nhng l¹i ph¶i nhËp khÈu µa phª bét tõ níc ngoµi víi gi¸ cao. Nh vËy vÊn ®Ò tiÒm Èn trong héi nhËp kinh tÕ AFTA lµ liÖu c¸c níc kÐm ph¸t triÓn cã trë thµnh nhµ cung cÊp nguyªn liÖu th« nh thêi k× thuéc ®Þa hay kh«ng? Kh«ng nh÷ng thÕ viÖc ph©n bè c¸c khu c«ng nghiÖp còng cßn nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý cÇn ph¶i xem xÐt vµ ®iÒu chØnh l¹i. Thø b¶y, nhËn thøc cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp vÒ vÊn ®Ò héi nhËp cßn h¹n chÕ. PhÇn lín, c¸c doanh nghiÖp cha chuÈn bÞ chu ®¸o cho qu¸ tr×nh héi nhËp, cha ®a ra ®îc c¸c chÝnh s¸ch, chiÕn lîc thÝch øng ®Ó tham gia AFTA hay WTO… Kh¶o s¸t 66 doanh nghiÖp cña B¸o Sµi Gßn TiÕp ThÞ míi ®©y còng cho thÊy : chØ cã h¬n 1/2 doanh nghiÖp cã c¸c cuéc häp chÝnh thøc bµn luËn vÒ AFTA ; h¬n 1/2 doanh nghiÖp cã giao nhiÖm vô chÝnh thøc cho c¸c c¸ nh©n hay bé phËn trong c«ng ty nghiªn cøu vÒ AFTA. Ngµnh dÖt, da, may, tuy cã nhiÒu doanh nghiÖp nghiªn cøu vÒ AFTA sím nhÊt, nhng cã gÇn 1/3 tæng sè doanh nghiÖp cho biÕt cha x¸c ®Þnh ®îc chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®èi víi AFTA. Tuy nhiªn cã mét sè c¸c doanh nghiÖp thµnh c«ng vµ ®· chuÈn bÞ ®Çy ®ñ cho héi nhËp . §ã lµ sè doanh nghiÖp t×m c¸ch ®¬ng ®Çu héi nhËp tõ rÊt sím vµ ®Õn nay th× kh¸ b×nh tÜnh, tù tin, ®iÓn h×nh lµ Vinamilk. Ngay tõ nh÷ng n¨m cuèi 1999 - 2000, Vinamilk ®· cã ý thøc ®a c¸c s¶n phÈm s÷a, bét dinh dìng ... vµo c¸c thÞ trêng ASEAN ®Ó lµm quen tríc khi hä vµo ®Õn m×nh. Cßn t¹i s©n nhµ, Vinamilk ®· liªn tôc ®a ra c¸c s¶n phÈm míi, chÊt lîng cao nhng gi¸ thµnh thÊp so víi c¸c s¶n phÈm nhËp, ®Ó " ®uæi " ®èi thñ. M¹ng líi ph©n phèi cña Vinamilk phñ kÝn cÊp x·. C«ng ty TNHH Kinh §«, ngoµi viÖc phñ kÝn thÞ trêng néi ®Þa, xuÊt khÈu sang c¸c thÞ trêng ASEAN ... míi ®©y cßn dù ®Þnh ®Çu t mét nhµ m¸y s¶n xuÊt ngay trªn ®Êt MÜ. §©y lµ mét sè doanh nghiÖp tiªu biÓu thÝch hîp cho qu¸ tr×nh héi nhËp, c¸c kinh nghiÖm cña m« h×nh nµy cÇn ph¶i ®îc nh©n réng, 9 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO phæ biÕn cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c häc tËp vµ chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh héi nhËp thËt tèt. 10 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO PhÇn II : Tæng quan vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam 2.1 Kh¸i niÖm vµ c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay, ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ vÊn ®Ò ®îc Nhµ níc quan t©m ®Æc biÖt. V× sù thµnh ®¹t cña mét quèc qia phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Mµ trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng th× doanh nghiÖp qui m« võa vµ nhá cã ý nghÜa v« cïng quan träng. §Ó nhËn biÕt doanh nghiÖp võa vµ nhá mét c¸ch cã c¬ së khoa häc, chóng ta h·y ®i tõ viÖc x¸c ®Þnh doanh nghiÖp nãi chung. Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh doanh, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, cung øng trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ trêng theo nguyªn t¾c tèi ®a ho¸ lîi Ých cña ngêi tiªu dïng, th«ng qua ®ã tèi ®a ho¸ lîi Ých cña chñ së h÷u tµi s¶n cña doanh nghiÖp. HiÖn nay ngêi ta ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, tuú theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng, ngµnh kinh tÕ kü thuËt, nguån vèn së h÷u, quy m« doanh nghiÖp vµ tÝnh chÊt qu¶n lý. Theo ngµnh nghÒ kÜ thuËt, cã doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, n«ng-l©m-ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp, dÞch vô… Theo h×nh thøc së h÷u, cã h×nh thøc doanh nghiÖp Nhµ níc, doanh nghiÖp t nh©n… Theo cÊp qu¶n lý, cã doanh nghiÖp trung ¬ng, doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng. Theo qui m«, tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh, cã doanh nghiÖp quy m« lín, doanh nghiÖp quy m« võa, doanh nghiÖp quy m« nhá. Ngoµi ra, cßn c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng chÝnh thøc thµnh lËp doanh nghiÖp thuéc lo¹i doanh nghiÖp “siªu nhá”. Theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng, tøc lµ theo yªu cÇu x· héi vµ c¬ chÕ thÞ trêng, cã doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ c«ng céng, kh«ng nh»m môc tiªu lîi nhuËn lµ hµng ®Çu nh c«ng ty m«i trêng ®« thÞ, c«ng ty c«ng viªn… vµ cã nh÷ng doanh nghiÖp nh»m môc tiªu lîi nhuËn tèi ®a. ViÖc ph©n lo¹i c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp chØ mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi v× trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mang tÝnh chÊt tæng hîp, ®a ngµnh hoÆc cã sù ®an xen nhiÒu chñ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. 2.2 C¸c tiªu thøc x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ThuËt ng÷ “ doanh nghiÖp võa vµ nhá” ë c¸c níc ph¬ng T©y gäi lµ SME (Small and Medium Enterprise), cã nghÜa lµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cã qui m« t¬ng ®èi nhá. Nhng nÕu muèn nãi mét c¸ch chÝnh x¸c r»ng qui m« kh«ng lín l¾m ®Õn ®©u hoÆc qui m« nh thÕ nµo th× gäi lµ “nhá” cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng tiªu thøc ®Ó xem xÐt. ViÖc x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá cña mét níc thêng ®îc 11 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO c©n nh¾c ®èi víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ, t×nh h×nh lµm viÖc nãi chung trong c¶ níc vµ tÝnh chÊt nÒn kinh tÕ hiÖn hµnh cña níc ®ã. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c doanh ngiÖp võa vµ nhá kh«ng cã tÝnh chÊt cè ®Þnh mµ cã xu híng thay ®æi theo tÝnh chÊt nh÷ng ho¹t ®éng cña nã, môc ®Ých cña viÖc x¸c ®Þnh vµ møc ®é ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Tiªu chuÈn ®îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh doanh nhgiÖp võa vµ nhá lµ : Thø nhÊt, tæng vèn ®Çu t ®îc huy ®éng vµo s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh, gi¸ trÞ b»ng tiÒn cña s¶n phÈm b¸n hoÆc dÞch vô, lîi nhuËn, vèn b×nh qu©n cho mét lao ®éng, doanh thu …§Ó tiÖn cho viÖc so s¸nh quèc tÕ ng êi ta thêng qui ®æi ra lo¹i tiÒn th«ng dông trong giao dÞch quèc tÕ nh USD… Thø hai, sè lao ®éng ®îc sö dông thêng xuyªn, tiªu thøc nµy rÊt thuËn tiÖn cho viÖc so s¸nh quèc tÕ bëi nã kh«ng dÔ dµng chÞu ¶nh hëng cña nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a c¸c quèc gia vÒ møc thu nhËp hay nh÷ng thay ®æi trong gi¸ trÞ ®ång tiÒn néi ®Þa hiÖn hµnh qua c¸c thêi kú kh¸c nhau. Tuú thuéc vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi níc mµ ngêi ta quan t©m ®Õn ®é lín cña mçi tiªu thøc lao ®éng, tæng vèn ®Çu t hoÆc doanh thu…trong c¸c ngµnh, nhãm ngµnh kh¸c nhau. Hµn Quèc lµ mét níc c«ng nghiÖp trÎ, ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng chÝnh lµ tõ c¸c Smes, cã nh÷ng tiªu chuÈn ph©n lo¹i c¸c Smes nh sau : Trong lÜnh vùc chÕ t¹o, khai th¸c, x©y dùng, doanh nghiÖp cã díi 300 lao ®éng thêng xuyªn vµ tæng vèn ®Çu t díi 600.000 USD ®ù¬c coi lµ c¸c Smes, díi 20 lao ®éng ®îc coi lµ nhá. Trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, doanh nghiÖp díi 20 lao ®éng thêng xuyªn vµ doanh thu díi 500.000 USD/n¨m (nÕu lµ b¸n lÎ) vµ díi 250.000USD/n¨m (nÕu lµ b¸n bu«n) ®îc coi lµ c¸c Smes, díi 5 lao ®éng thêng xuyªn gäi lµ nhá. §èi víi níc ta, kh¸i niÖm “doanh nghiÖp võa vµ nhá” ®· ®îc c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c ngµnh vËn dông mét c¸ch kh¸c nhau. T¹i Héi th¶o “ Ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc” tæ chøc t¹i Trung t©m triÓn l·m Gi¶ng Vâ, Hµ Néi, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu c¸ch x¸c ®Þnh vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá nh sau : B¶ng 2 : C¸c tiªu thøc chñ yÕu ®Ó x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam Ph¹m vi x¸c ®Þnh Qui m« doanh nghiÖp Vèn ( tû ®ång ) Lao §éng (Ngêi) Thµnh phè Hå ChÝ Minh Lo¹i võa Lo¹i nhá >1 <1 > 100 < 100 12 Doanh thu hµng n¨m ( tû ®ång ) > 10 < 10 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam Lo¹i võa vµ nhá < 18 < 500 < 20 §ång Nai Lo¹i võa Lo¹i nhá Lo¹i võa Lo¹i nhá > 0,3 0,1 – 0,3 > 50 5 - 50 < 100 C¸c chuyªn gia kinh tÕ - (-) Kh«ng cã sè liÖu Nguån : Th«ng t Liªn bé Bé lao ®éng –Th¬ng binh vµ x· héi Tham luËn Héi th¶o khoa häc vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá 2.3 Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 2.3.1 SMEs t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng XÐt trªn gãc ®é gi¶i quyÕt viÖc lµm th× doanh nghiÖp võa vµ nhá lu«n ®ãng vai trß quan träng h¬n c¸c doanh nghiÖp lín, ®Æc biÖt trong thêi k× suy tho¸i kinh tÕ. LÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn còng nh thêi kú ®Çu ®æi míi cña ViÖt Nam ®· chØ ra r»ng : khi nÒn kinh tÕ suy tho¸i, c¸c doanh nghiÖp lín ph¶i gi¶m lao ®éng ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xu¸t tíi møc cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc , v× cÇu cña thÞ trêng thÊp h¬n cung cña thÞ trêng. Nhng ®èi víi c¸c doanh ngiÖp võa vµ nhá do ®Æc tÝnh linh ho¹t, uyÓn chuyÓn dÔ thÝch øng víi sù thay ®æi cña thÞ trêng nªn nã vÉn cã thÓ ho¹t ®éng ®îc, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp nhá. Do ®ã, doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m lao ®éng mµ vÉn cã thÓ thu hót thªm lao ®éng Héi ®ång doanh nghiÖp nhá thÕ giíi cho r»ng : “ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ liÒu thuèc cuèi cïng ch÷a trÞ bÖnh thÊt nghiÖp khi mµ nÒn kinh tÕ suy tho¸i”. 2.3.2 SMEs t¹o ra thu nhËp b¶o ®¶m ®êi sèng cña ngêi lao ®éng ë ViÖt Nam tÝnh ®Õn 31/02/1995 c¶ níc ®· cã 12.190 c«ng ty, doanh nghiÖp t nh©n ®îc h×nh thµnh theo luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp t nh©n, trong ®ã cã 8694 doanh nghiÖp t nh©n, 104 c«ng ty cæ phÇn, 3392 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Ngoµi ra cßn cã hµng triÖu c¸c c¬ së kinh daonh dÞch vô, vËn t¶i hé c¸ thÓ. ChØ tÝnh riªng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i, dÞch vô, du lÞch, vËn t¶i, x©y dùng, th× c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· thu hót ®îc 3.5 triÖu lao ®éng, chiÕm 11% tæng sè lao ®éng x· héi c¶ níc, ®· ®Çu t 4150 tû ®ång trong tæng sè 9100 tû ®ång ®Çu t cña khu vùc nµy. Kh¶o s¸t 49 doanh nghiÖp ë thÞ x· Hµ §«ng cuèi n¨m 1999, cho thÊy thu nhËp b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nh sau : 10% sè doanh 13 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO nghiÖp cã thu nhËp díi 200.000 §/th¸ng, 18% sè doanh nghiÖp cã thu nhËp tõ 200.000 - 300.000 §/th¸ng, 51% c¸c doanh nghiÖp cã thu nhËp tõ 300.000 400.000 §/th¸ng, 21% sè doanh nghiÖp cã thu nhËp tõ 400.000 – 450.000 §/th¸ng. TÝnh chung cho c¸c doanh nghiÖp, th× thu nhËp b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng ®¹t 350.000 §/th¸ng. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cao h¬n s¶n xuÊt c¸ thÓ vµ hé gia ®×nh n«ng nghiÖp thuÇn tuý. 2.3.3 Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã kh¶ n¨ng tËn dông c¸c nguån lùc x· héi Thø nhÊt, VÒ tiÒn vèn, doanh nghiÖp võa vµ nhá thêng khëi sù ban ®Çu b»ng nguån vèn h¹n hÑp cña c¸ nh©n, sù tµi trî bªn ngoµi lµ hÕt søc h¹n chÕ. Do dÔ khëi sù b»ng nguån vèn Ýt ái nªn doanh nghiÖp võa vµ nhá dÔ ®îc ®«ng ®¶o nh©n d©n tham gia ho¹t ®éng, qua ®ã thu hót ®îc nguån vèn trong nh©n d©n vµo s¶n xuÊt kinh doanh. ¦íc tÝnh trªn 400.000 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· thu hót kho¶ng 25.000 tû ®ång, cha kÓ phÇn thu hót hµng ngµn tû ®ång nhµn rçi kh¸c phôc vô cho nhu cÇu ng¾n h¹n vÒ vèn cña doanh nghiÖp. Thø hai, VÒ lao ®éng, doanh nghiÖp võa vµ nhá thêng nh»m vµo môc tiªu s¶n xuÊt kinh doanh phôc vô nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n, sö dông nhiÒu lao ®éng, Ýt vèn. Do ®ã, phÇn lín lao ®éng trong khu vùc nµy kh«ng ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é cao, ph¶i ®µo t¹o nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ tèn kÐm, chØ cÇn båi dìng hoÆc ®µo t¹o ng¾n ngµy lµ ngêi lao ®éng cã thÓ tham gia s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp. Thø ba, VÒ mÆt kü thuËt, doanh nghiÖp Smes thêng lùa chän kü thuËt phï hîp víi tr×nh ®é lao ®éng vµ kh¶ n¨ng vÒ vèn, hä kÕt hîp kü thuËt thñ c«ng víi kü thuËt mµ qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éng cã thÓ nhanh trãng tiÕp thu vµ lµm chñ trong s¶n xuÊt. Hä Ýt sö dông nh÷ng thiÕt bÞ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i ®ßi hái vèn lín, ®µo t¹o sö dông l©u, tèn kÐm kinh phÝ. Do ®ã, phÇn lín c¸c trang thiÕt bÞ cña c¸c Smes lµ s¶n phÈm trong níc. Thø t, VÒ nguyªn vËt liÖu, doanh nghiÖp Smes víi nguån vèn Ýt, lao ®éng thñ c«ng lµ chñ yÕu, do vËy nguån nguyªn liÖu ®îc sö dông chñ yÕu lµ t¹i chç, thuéc ph¹m vi ®Þa ph¬ng, dÔ khai th¸c, sö dông, qua ®ã còng t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt viÖc lµm trong khu vùc, rÊt Ýt doanh nghiÖp sö dông nguyªn liÖu nhËp ngo¹i. Cuéc kh¶o s¸t 1000 doanh nghiÖp nhá cho thÊy 80% nguån nguyªn vËt liÖu cung øng cho c¸c doanh nghiÖp lµ ë t¹i ®Þa ph¬ng. 14 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO 2.3.4 SMEs cã t¸c dông quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn doanh nghiÖp Smes còng lµ qu¸ tr×nh c¶i tiÕn m¸y mãc thiÕt vµ thiÕt bÞ, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó ®¸p nhu cÇu thÞ trêng, ®Õn mét møc ®é nµo ®ã nhÊt ®Þnh sÏ dÉn ®Õn ®æi míi c«ng nghÖ, lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc diÔn ra kh«ng chØ ë chiÒu s©u mµ c¶ ë chiÒu réng. Doanh nghiÖp Smes ph¸t triÓn lµm cho c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ph¸t triÓn dÉn ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng ngµy mét tèt h¬n, ®Æc biÖt lµ ë vïng n«ng th«n. 2.4 Nh÷ng u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong qu¸ tr×nh héi nhËp 2.4.1 Nh÷ng u ®iÓm Doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nh÷ng lîi thÕ râ rµng, ®ã lµ kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cã h¹n trong nh÷ng thÞ trêng chuyªn m«n ho¸, khuynh híng sö dông nhiÒu lao ®éng víi tr×nh ®é kü thuËt trung b×nh thÊp, ®Æc biÖt lµ sù mÒm m¹i vµ nhanh trãng thÝch nghi víi c¸c nhu cÇu vµ thay ®æi cña kinh tÕ thÞ tr êng, doanh nghiÖp Smes cã thÓ bíc vµo c¸c thÞ trêng míi mµ kh«ng hót sù chó ý c¸c doanh nghiÖp lín, vµ s½n sµng phôc vô ë c¸c n¬i xa x«i nhÊt hoÆc c¸c kho¶ng trèng võa vµ nhá cña thÞ trêng. ChÝnh v× vËy, nã cã nhiÒu ®iÓm m¹nh : Thø nhÊt, DÔ dµng khëi sù vµ n¨ng ®éng nh¹y bÐn víi thÞ trêng. Doanh nghiÖp Smes chØ cÇn mét sè vèn h¹n chÕ, mét mÆt b»ng nhá hÑp ®· cã thÓ khëi sù doanh nghiÖp. Vßng quay s¶n phÈm nhanh do ®ã cã thÓ sö dông vèn tù cã, hoÆc vay b¹n bÌ, ngêi th©n dÔ dµng, tæ chøc qu¶n lý gän nhÑ dÔ quyÕt ®Þnh, khi nhu cÇu thÞ trêng thay ®æi hoÆc doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n, th× dÔ dµng thay ®æi t×nh thÕ, néi bé dÔ thèng nhÊt. Thø hai, DÔ ph¸t huy b¶n chÊt hîp t¸c. C¸c Smes chØ tiÕn hµnh mét hoÆc mét vµi c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét s¶n phÈm hoµn chØnh, mµ c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ph¶i kÕt hîp víi nhau ®Ó hoµn thµnh mét s¶n phÈm hoµn chØnh ®a ra tiªu thô trªn thÞ trêng, do ®ã c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh vµ tiÕn hµnh hîp t¸c s¶n xuÊt, nÕu kh«ng sÏ bÞ ®µo th¶i. Thø ba, Thu hót nhiÒu lao ®éng, ho¹t ®éng hiÖu qu¶ víi chi phÝ cè ®Þnh thÊp. C¸c Smes, do nguån vèn Ýt v× vËy ®Çu t vµo tµi s¶n cè ®Þnh còng Ýt, hä thêng tËn dông lao ®éng thay thÕ cho vèn, ®Æc biÖt lµ c¸c níc cã lùc lîng lao ®éng dåi dµo vµ gÝa c«ng lao ®éng thÊp nh níc ta, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh phôc vô d©n sinh, vµ thêng hä ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao. 15 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO Thø t, Kh«ng cã hoÆc Ýt cã xung ®ét gi÷a nguêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Do qui m« võa vµ nhá, sù ng¨n c¸ch gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng kh«ng lín, vµ b¶n th©n ngêi chñ, ngêi sö dông lao ®éng lu«n s¸t víi c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng, do vËy nÕu cã xung ®ét, m©u thuÉn còng dÔ dµng gi¶i quyÕt. Thø n¨m, Cã thÓ ph¸t huy tiÒm lùc cña thÞ trêng trong níc. Sù ph¸t triÓn cña c¸c Smes ë giai ®o¹n ®Çu lµ ph¬ng thøc tèt ®Ó s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta, chØ cÇn lùa chän mét sè mÆt hµng ®Ó s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu víi møc chi phÝ vµ vèn ®Çu t thÊp, kü thuËt kh«ng phøc t¹p, s¶n phÈm phï hîp víi søc mua cña ngêi d©n, tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ søc mua cña thÞ trêng. Thø s¸u, VÒ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Qua thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh, m¹ng líi c¸c Smes trªn kh¾p mäi miÒn cña ®Êt níc ®· ®µo t¹o, sµng läc c¸c nhµ doanh nghiÖp, vµ lµ n¬i ®µo t¹o h÷u hiÖu nhÊt. MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña Smes lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vèn, t×m kiÕm më mang thÞ trêng,…®Ó ph¸t triÓn thµnh doanh nghiÖp lín. C¸c Smes cã mét lîi thÕ lµ míi ph¸t triÓn, quy m« nhá bÐ, tån t¹i trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ vµ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸, do ®ã cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, nã cha chÞu ¶nh hëng lín cña ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh quyÕt liÖt víi nhau cho nªn nhu cÇu cña thÞ trêng cßn réng lín. Do ®ã, nÕu tËn dông hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh th× ch¾c ch¾n c¸c Smes ViÖt Nam sÏ lµ mét lùc lîng nßng cèt cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp nhiÒu khã kh¨n vµ thö th¸ch. 2.4.2 Nh÷ng h¹n chÕ S¶n xuÊt-kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Smes ®¹t hiÖu qu¶ thÊp diÔn ra cã tÝnh chÊt phæ biÕn trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c lo¹i h×nh së h÷u, nguyªn nh©n chÝnh lµ do gi¸ c¶, chÊt lîng s¶n phÈm kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. Lo¹i trõ c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh bu«n lËu trµn lan, sù ®éc quyÒn cã ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶, chÊt lîng s¶n phÈm kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc cña c¸c Smes, th× c¸c yÕu tè cña m«i trêng kinh tÕ – x· héi vµ b¶n th©n doanh nghiÖp Smes t¸c ®éng nh©n qu¶ víi nhau dÉn ®Õn yÕu kÐm cña nã. Theo c¸ch ph©n tÇng th× cã 8 vÊn ®Ò ¶nh hëng trùc tiÕp : Mét lµ, chi phÝ vËn chuyÓn qua cao. Hai lµ, vai trß hîp ®ång phô nhËn thøc cha ®óng. Ba lµ, thiÕu th«ng tin vÒ thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. Bèn lµ, khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. N¨m lµ, c«ng nghÖ, kü thuËt thÊp, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm . S¸u lµ, nhu cÇu ®µo t¹o cña doanh nghiÖp Smes cha ®îc ®¸nh gi¸ ®óng. B¶y lµ, nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo cßn thiÕu vµ ®«i khi ph¶i dùa vµo nhËp khÈu. T¸m lµ, 16 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo chÊt lîng cao ë trong níc cßn h¹n chÕ. ChÝn lµ, hÖ thèng chÝnh s¸ch kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §¸nh gi¸ vµ nhËn ra nh÷ng mÆt yÕu cña m×nh vµ kh¾c phôc nã lµ mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh thµnh c«ng. “BiÕt m×nh biÕt ngêi, tr¨m trËn tr¨m th¾ng” sÏ lµ lêi khuyªn tèt nhÊt cho c¸c Smes trong giai ®o¹n hiÖn nay. NhËn thøc ®îc nh÷ng khã kh¨n tõ héi nhËp vµ biÕn nh÷ng c¬ héi cã ®îc tõ sù chuyÓn ®æi thµnh hiÖn thùc, nhÊt ®Þnh c¸c Smes sÏ thµnh c«ng. 17 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO PhÇn III : Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®Æt ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO. 3.1 ý nghÜa vµ ¶nh hëng cña kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi tõ sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ®¹i diÖn th¬ng m¹i Mü Robert Zoellick ®· nãi trong cuéc häp t¹i Quata võa qua r»ng “ Víi viÖc kÕt n¹p Trung Quèc vµo WTO, chóng ta ®· thùc hiÖn mét bíc quyÕt ®Þnh trong viÖc ®Þnh h×nh hÖ thèng kinh tÕ vµ th¬ng m¹i toµn cÇu”. Cßn cao uû th¬ng m¹i EU Pascal lamy th× nãi r»ng “§©y lµ mét quyÕt ®Þnh lÞch sö, mét bíc tiÕn lín nhÊt cña WTO ®Ó trë thµnh mét tæ chøc mang tÝnh toµn cÇu”. Víi d©n sè 1.3 tû ngêi, nguån thu nhËp quèc d©n 980 tû USD, chiÕm 3,3% GDP cña thÕ giíi, khèi lîng ngo¹i th¬ng vÒ hµng ho¸ lµ 474,4 tû USD, chiÕm kho¶ng 8% thÕ giíi, Trung Quèc lµ thÞ trêng tiÒm n¨ng vÒ ®Çu t vµ xuÊt khÈu. ChÝnh v× vËy, trë thµnh thµnh viªn cña WTO, thÞ trêng Trung Quèc sÏ më réng hµng ho¸ cña c¸c níc thµnh viªn kh¸c, ®ång thêi hµng ho¸ cña níc nµy sÏ tù do th©m nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi, dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®æi ®¸ng kÓ ®Õn c¸n c©n bu«n b¸n thÕ giíi còng nh luång FDI. Tríc hÕt, Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ ¶nh hëng tíi kinh tÕ c¸c ®èi t¸c chñ yÕu cña Trung Quèc nh c¸c níc OECD, ASEAN, NIE ch©u ¸ vµ mét sè níc thuéc APEC. C¸c nghiªn cøu kh¸c nhau ®ªu cho thÊy nÒn kinh tÕ ®a sè c¸c níc nµy ®Òu chÞu t¸c ®éng tÝch cùc vµ khai th¸c tèt h¬n nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña m×nh ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. GDP cña c¸c níc OECD sÏ t¨ng thªm tõ 0,01 ®Õn 0,006% nhê qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i víi Trung Quèc. Riªng Mü, GDP gi¶m víi møc 0,04% ®Õn 0,02% do th©m hôt th¬ng m¹i. Bï l¹i Mü t¨ng xuÊt khÈu n«ng s¶n vµo thÞ trêng Trung Quèc. KÕt qu¶ ®iÒu tra ph¶n øng cña c¸c doanh nghiÖp ®èi víi viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ë 12 níc Ch©u ¸ cña tæ chøc nghiªn cøu rñi ro vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ (PERC) t¹i Singapore cho thÊy møc ®é t¸c ®éng kh¸c nhau : 92,3% doanh nghiÖp ë hµn Quèc vµ 85,7% ë NhËt B¶n cho r»ng Trung Quèc gia nhËp WTO cã t¸c ®éng tÝch cùc trong khi con sè nµy lµ 66,7% ë Th¸i Lan, 40% ë Singapore vµ chØ cã 5,7% ë ViÖt Nam, trong sè nµy ®a sè lµ c¸c doanh nghiÖp Smes. §èi víi c¸c níc ASEAN, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ¶nh hëng Ýt nhiÒu tíi nÒn kinh tÕ khu vùc. Theo nghiªn cøu cña Ban th ký ASEAN cã thÓ GDP cña ®a sè c¸c níc ®Òu t¨ng do xuÊt khÈu n«ng s¶n vµo thÞ trêng Trung Quèc vµ gia t¨ng xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng mµ Trung Quèc mÊt dÇn lîi thÕ c¹nh tranh ë nh÷ng thÞ trêng kh¸c. VÒ lý thuyÕt, ASEAN cã Ýt lý do ®Ó lo ng¹i vÒ xuÊt khÈu khi c¹nh tranh trùc tiÕp víi hµng Trung Quèc cïng chñng lo¹i (dÖt may, dµy dÐp…) trªn cïng thÞ trêng xuÊt khÈu (Mü, EU vµ B¾c ¸). Tuy nhiªn, mét so s¸nh 18 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO vÒ 10 s¶n phÈm xuÊt khÈu hµng ®Çu cña ASEAN vµ Trung Quèc cho thÊy r»ng hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc nh×n chung cã tÝnh c¹nh tranh cao h¬n so víi hµng Philippin, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam nhng l¹i Ýt c¹nh tranh h¬n so víi hµng Indonesia, Malaysia vµ Singapore. ChÝnh v× vËy c¸n c©n th¬ng m¹i cña c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n trong khèi sÏ thÆng d. ChØ cã Lµo vµ ViÖt Nam lµ cã thÆng d th¬ng m¹i ©m dï khèi lîng xuÊt khÈu vÉn gia t¨ng víi sè d¬ng. Cã thÓ nãi r»ng, trë thµnh thµnh viªn WTO, víi søc m¹nh kinh tÕ kÕt hîp víi søc m¹nh chÝnh trÞ. Trung Quèc sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng thµnh viªn cã tiÕng nãi quyÕt ®Þnh, trong t¬ng lai sÏ gãp phÇn h×nh thµnh mét trËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi. 3.2 Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c SMEs ViÖt Nam 3.2.1 Nh÷ng th¸ch thøc Kh«ng thÓ phñ nhËn mét thùc tÕ lµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chÞu t¸c ®éng rÊt lín tõ nÒn kinh tÕ trung Quèc. Tríc hÕt lµ do c¬ cÊu kinh tÕ hai níc cã qu¸ nhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång : n«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt chñ ®¹o, cïng ®ang tiÕn hµnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, t¨ng cêng më cöa, x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. MÆt kh¸c, víi 1350km ®êng biªn giíi chung vµ 6 cöa khÈu, c¸c luång hµng ho¸ vµ dÞch vô cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó lu chuyÓn tõ thÞ trêng Trung Quèc sang thÞ trêng ViÖt Nam vµ ngîc l¹i. ViÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tíi c¸c Smes, cô thÓ lµ : Thø nhÊt, t¸c ®éng tíi hµng xuÊt khÈu cña c¸c Smes. Trung Quèc sÏ ph¶i thùc hiÖn cam kÕt gi¶m thuÕ quan vµ xo¸ bá h¹n ng¹ch. §èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp, thuÕ nhËp khÈu gi¶m tõ 21% xuèng cßn 17%, khi kh«ng cßn ®îc Nhµ níc bï lç n÷a, c¸c n«ng phÈm cña Trung Quèc ch¾c ch¾n sÏ t¨ng gi¸, mÊt dÇn tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ nh vËy hµng ho¸ cña c¸c níc thµnh viªn WTO do ®îc hëng u ®·i vÒ thuÕ sÏ rÎ ®i nhiÒu, søc c¹nh tranh lín h¬n sÏ ¶nh hëng tíi thÞ phÇn vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm ViÖt Nam ë Trung Quèc. Ngoµi ra, ®ang tån t¹i mét nguy c¬ lµ hiÖn nay Trung Quèc ®· tù trång ®îc hÇu hÕt c¸c lo¹i hoa qu¶ nhiÖt ®íi mµ tõ tríc tíi nay do ViÖt Nam ®éc quyÒn nh nh·n, v¶i thiÒu, thanh long, chuèi, da hÊu.C¸c nhµ khoa häc trung Quèc ®· lai t¹o ®îc nhiÒu lo¹i qu¶ tr¸i mïa. ¶nh hëng tríc m¾t cha lín nhng vÒ l©u dµi, khi chóng ta tham gia héi nhËp kinh tÕ, chÝnh nh÷ng n«ng s¶n nµy sÏ trµn vµo níc ta, c¹nh tranh trùc tiÕp víi n«ng s¶n cña c¸c Smes. Víi nhãm cao su tù nhiªn, ®Ó xuÊt khÈu cao su sang Trung Quèc, c¸c Smes phait c¹nh tranh víi Th¸i Lan, §µi Loan vµ Malaysia. Thao tæng c«ng ty cao su ViÖt Nam( chiÕm kho¶ng 50% s¶n lîng vµ 65% khèi lîng xuÊt khÈu). Tuy nhiªn chÊt lîng cao su cßn kÐm v× s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn SVR cña liªn X« tríc ®©y, trong khi Th¸i Lan, §µi Loan vµ 19 c¬ héi vµ th¸ch thøc cña c¸c Smes ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung Quèc ra nhËp WTO Malaysia s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn ISS cña Mü. Râ rµng, ngµnh cao su còng ®ang ®øng tríc khã kh¨n cÇn ph¶i vît qua lµ ph¶i gi¶m gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ trêng Trung Quèc. §èi víi c¸c mÆt hµng cßn l¹i nh may mÆc, giµy dÐp, linh kiÖn ®iÖn tö vµ m¸y tÝnh nguyªn chiÕc, tØ träng trong c¬ cÊu xuÊt sang Trung Quèc kh«ng cao. XÐt trong bèi c¶nh hiÖn nay, hµng ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh gay g¾t ®Ó dµnh dËt thÞ phÇn trªn thÞ trêng Trung Quèc. B¶ng 3 : C¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc §¬n vÞ tÝnh :% A. Hµng nguyªn vËt liÖu vµ thùc phÈm s¬ chÕ 1. DÇu th« 2. H¶i s¶n 3. Rau qu¶ 4. Cao su 5. H¹t ®IÒu 6. Than 7. Cµ phª B. Hµng c«ng nghiÖp 8. Hµng may mÆc 9. Giµy dÐp 10.M¸y tÝnh Tæng céng ( TriÖu USD ) 1999 2000 61,9 75,6 38,6 6 4,2 6 6,3 0,4 0,4 0,3 0,1 0,2 100 (859) 48,8 14,5 7,8 4,3 0,2 0,4 0,2 0,2 100 (1.534) 2001 ( S¸u th¸ng ®Çu n¨m ) 83,6 52,7 15,9 9,8 2,8 1,7 0,6 0,1 2 1,3 0,3 0,4 100 (794) (- ) Kh«ng cã sè liÖu Nguån : Tæng côc h¶i quan Thø hai, t¸c ®éng tíi hµng xuÊt khÈu cña c¸c Smes sang thÞ trêng thø ba. Do c¬ cÊu hµng nhËp khÈu cã nhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång nªn hµng ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®ang c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ trêng c¸c níc thø ba. Nh÷ng u ®·i cã ®îc tõ viÖc gia nhËp WTO sÏ lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ Trung Quèc. Trong ®ã, dÖt may, giµy dÐp vµ hµng ®iÖn tö lµ nh÷ng mÆt hµng bÞ ¶nh hëng m¹nh nhÊt. Theo Bé th¬ng m¹i,chi phÝ s¶n xuÊt mét ®«i giµy ë Trung Quèc lµ 23 USD trong khi ë ViÖt Nam, chi phÝ s¶n xuÊt mét ®«i giµy t¬ng tù sÏ lµ 5-6 USD 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan