Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Chuyên ngành kinh tế Chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện quảng điền, tỉnh thừa thiên huế...

Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện quảng điền, tỉnh thừa thiên huế

.PDF
120
394
123

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------------- LƯƠNG HẢI THIỆN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHÍNH TRỊ HUẾ, NĂM 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------------- LƯƠNG HẢI THIỆN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÃ SỐ: 60310102 ĐỊNH HƯỚNG ĐÀO TẠO: NGHIÊN CỨU NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HÀ XUÂN VẤN HUẾ, NĂM 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Lương Hải Thiện i LỜI CẢM ƠN Luận văn này được thực hiện dưới sự hướng dẫn của thầy giáo TS.Hà Xuân Vấn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy, người đã tận tình dạy dỗ, hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo, các cô chú, anh chị cơ quan Huyện ủy Quảng Điền, UBND huyện Quảng Điền; Phòng Thống Kê, Phòng Lao động Thương binh & Xã hội, Phòng Trung tâm giáo dục thường huyện Quảng Điền đã tận tình giúp đỡ, cung cấp thông tin và số liệu để tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào tạo sau Đại học - Trường Đại học Kinh tế Huế, thư viện Trường Đại học Kinh tế Huế, các anh chị học viên cao học chuyên ngành Kinh tế chính trị khóa 2016-2018 của Trường Đại học Kinh tế Huế đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Cuối cùng, tôi xin dành tất cả tình cảm sâu sắc nhất tới gia đình, người thân và bạn bè đã động viên, chia sẻ, hỗ trợ tôi về tinh thần cũng như vật chất trong suốt thời gian tôi học tập và thực hiện luận văn. Huế, tháng 11/2018 Tác giả luận văn ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên học viên: LƯƠNG HẢI THIỆN Chuyên ngành: Kinh tế chính trị.Niên khóa: 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: TS.NGƯT.HÀ XUÂN VẤN Tên đề tài: CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ. 1. Tính cấp thiết của đề tài Chuyển dịch cơ cấu lao động là một bộ phận trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Dưới tác động của nhiều yếu tố khác nhau, trong những năm qua ở Việt Nam, cơ cấu lao động đã có sự chuyển dịch theo chiều hướng tích cực, tăng tỷ lệ lao động phi nông nghiệp là một xu hướng tất yếu, và là một trong những nội dung quan trọng có tính chiến lược và đột phá nhằm phát huy nguồn lực cho sự tăng trưởng và phát triển kinh tế-xã hội, cải thiện đời sống nhân dân. Đối với huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, việc nghiên cứu quá trình CDCCLĐ là để đánh giá đúng thực trạng và từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy quá trình CDCCLĐ nhằm khai thác có hiệu quả những tiềm năng, thế mạnh của địa phương, tạo ra nhiều việc làm, từng bước ổn định và nâng cao thu nhập cho người lao động, góp phần đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Quảng Điền. Đây là vấn đề mà đến nay chưa có tác giả nào nghiên cứu cụ thể. Từ thực tế đó, tôi lựa chọn đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm đề tài luận văn Thạc sỹ, chuyên ngành Kinh tế chính trị của mình. 2. Phương pháp nghiên cứu Duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê; phương pháp thu thập thông tin. 3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp khoa học của luận văn Luận văn đã phân tích đánh giá thực trạng CDCCLĐ ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế trong giai đoạn 2013 - 2017. Từ đó, đưa ra phương hướng và giải pháp thích hợp để đẩy mạnh CDCCLĐ của huyện theo hướng phát huy hiệu quả bền vững. iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ ................................ iii MỤC LỤC..................................................................................................................iv DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ .............................................................................................ix PHẦN I: MỞ ĐẦU ....................................................................................................1 1.Tính cấp thiết của đề tài ...........................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ....................................................................................2 3.Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3 5. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ...................................................................5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CƠ CẤU LAO ĐỘNG VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG..........................................................5 1.1. Cơ sở lý luận về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động .....................5 1.1.1. Khái niệm ..........................................................................................................5 1.1.2. Nội dung của chuyển dịch cơ cấu lao động. .....................................................9 1.1.3. Tính tất yếu khách quan và vai trò của chuyển dịch của cơ cấu lao động.....13 1.1.4. Những tiền đề, phương thức và xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động .......15 1.1.5. Những nhân tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu lao động ............................19 1.1.6.Tiêu chí đánh giá chuyển dịch cơ cấu lao động ...............................................27 1.2. Cơ sở thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu lao động................................................28 1.2.1. Kinh nghiệm của một số nước về chuyển dịch cơ cấu lao động.....................28 1.2.2. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước về chuyển dịch cơ cấu lao động ..... 32 1.2.3. Những kinh nghiệm rút ra vận dụng ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế... 33 iv CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở HUYỆN QUẢNG ĐIỀN , TỈNH THỪA THIÊN HUẾ........................................35 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế....35 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ...........................................................................................35 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Quảng Điền.................................................39 2.1.3. Những thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền.....................................................................................................40 2.2. Đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................................................................................42 2.2.1. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo độ tuổi, giới tính ......................................42 2.2.2. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo vùng lãnh thổ ...........................................46 2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo cơ cấu ngành kinh tế................................52 2.2.4. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo trình độ văn hóa và chuyên môn kỹ thuật.63 2.2.5. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo thành phần kinh tế. ..................................67 2.2.6. Tình hình chuyển dịch cơ cấu lao động qua phiếu điều tra ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. ......................................................................................70 2.3. Những kết quả đạt được và hạn chế của quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền. ................................................................................................77 2.3.1. Kết quả đạt được. ............................................................................................77 2.3.2. Hạn chế............................................................................................................78 2.3.3. Nguyên nhân của những kết quả và hạn chế...................................................79 2.3.4. Những vấn đề đặt ra trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế............................................................................80 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG Ở HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .. 82 3.1. Phương hướng và mục tiêu chuyển dịch cơ cấu lao động của huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế .......................................................................................82 3.1.1. Phương hướng .................................................................................................82 3.1.2. Mục tiêu ..........................................................................................................83 v 3.2. Giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................................................................................84 3.2.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành và cơ cấu sản xuất trên địa bàn huyện Quảng Điền. 84 3.2.2. Áp dụng tiến bộ kỹ thuật công nghệ ...............................................................88 3.2.3. Phát triển nguồn nhân lực, mở rộng các hình thức đào tạo nghề cho người lao động.....................................................................................................................89 3.2.4. Phát triển thị trường lao động và xuất khẩu lao động. ....................................91 3.2.5. Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng trên địa bàn huyện Quảng Điền. ...................93 3.2.6. Thực hiện có hiệu quả các chính sách kinh tế, xã hội tạo điều kiện thuận lợi cho chuyển dịch cơ cấu lao động ..............................................................................94 3.2.7. Thu hút vốn đầu tư ở địa bàn huyện Quảng Điền. ..........................................96 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................97 1.Kết luận ..................................................................................................................97 2.Kiến nghị ................................................................................................................98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................100 PHỤ LỤC QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN BẢN NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tình hình dân số huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017 ..............39 Bảng 2.2: Một số chỉ tiêu kinh tế huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017 .....39 Bảng 2.3: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Quảng Điền................................40 Bảng 2.4. Dân số, lực lượng lao động và dân cư từ 15 tuổi trở lên của huyện Quảng Điền từ năm 2013-2017.........................................................43 Bảng 2.5. Dân số LĐ tham gia LLLĐ theo độ tuổi của huyện Quảng Điền từ năm 2013-2017..................................................................................43 Bảng 2.6 Dân số trung bình theo giới tính từ năm 2013-2017.........................45 Bảng 2.7 Số người tham gia LLLĐ chia theo giới tính năm 2013-2017 của huyện Quảng Điền.............................................................................46 Bảng 2.8. Lao động theo vùng lãnh thổ tham gia hoạt động kinh tế ở huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017 .....................................................47 Bảng 2.9. Sự phân bố lao động theo ngành kinh tế trong các vùng của huyện Quảng Điền năm 2013 ......................................................................49 Bảng 2.10. Sự phân bố lao động theo ngành kinh tế trong các vùng của huyện Quảng Điền năm 2017 ......................................................................49 Bảng 2.11. Cơ cấu lao động theo ngành kinh tế của huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017 .........................................................................................54 Bảng 2.12. Cơ cấu lao động trong nội bộ ngành nông- lâm- ngư nghiệp huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017. ....................................................57 Bảng 2.13. Lao động trong nội bộ ngành công nghiệp ở huyện Quảng Điền .....59 Bảng 2.14. Cơ cấu GTSX trong nội bộ ngành thương mại dịch vụ huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017.................................................................61 Bảng 2.15. Cơ cấu lao động trong nội bộ ngành thương mại- dịch vụ huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017 .....................................................62 Bảng 2.16. Lao động chia theo trình độ chuyên môn kỹ thuật của huyện Quảng Điền năm 2013- 2017........................................................................65 vii Bảng 2.17. Sự phân bố lao động theo các thành phần kinh tế ở huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017.................................................................67 Bảng 2.18. Số lượng lao động chia theo các ngành kinh tế của hộ điều tra........70 Bảng 2.19. Các nguồn thu nhập từ ngành nghề phụ của lao động được điều tra 71 Bảng 2.20. Ý kiến người lao động khi được hỏi về cản trở lớn nhất khi thay đổi công việc ...........................................................................................73 Bảng 2.21 Ý kiến của người lao động khi hỏi về ngành nghề đem lại thu nhập cao trên địa bàn huyện Quảng Điền. .................................................73 Bảng 2.22. Ý kiến của người lao động khi hỏi về ngành nghề cần nhiều lao động trên địa bàn huyện Quảng Điền.........................................................74 viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 Dân số trung bình huyện Quảng Điền phân theo nam, nữ (2013-2017) 45 Biểu đồ 2.2. Lao động theo vùng lãnh thổ tham gia hoạt động kinh tế huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017. ....................................................48 Biểu đồ 2.3. Tỷ trọng các ngành kinh tế của huyện Quảng Điền..........................53 Biểu đồ 2.4. Cơ cấu lao động huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017 ...............54 Biểu đồ 2.5. Tỷ trọng nội bộ ngành nông- lâm- ngư- nghiệp huyện Quảng Điền năm 2013 và năm 2017 .....................................................................57 Biểu đồ 2.6. Cơ cấu lao động trong nội bộ ngành công nghiệp huyện Quảng Điền giai đoạn 2013-2017..........................................................................59 ix DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CCKT : Cơ cấu kinh tế CCLĐ : Cơ cấu lao động CDCCKT : Chuyển dịch cơ cấu kinh tế CDCCLĐ : Chuyển dịch cơ cấu lao động CMKT : Chuyên môn kỹ thuật CN : Công nghiệp CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNKTKB :Công nhân kỹ thuật không bằng GDP : Tổng sản phẩm quốc nội (viết tắt của Gross Domestic Product) GTSX : Gía trị sản xuất KT-XH : Kinh tế xã hội LĐ : Lao động LLLĐ : Lực lượng lao động NSLĐ : Năng suất lao động PTSX : Phương thức sản xuất LLSX : Lực lượng sản xuất QHSX : Quan hệ sản xuất SX và PP : Sản xuất và phân phối TPKT : Thành phần kinh tế TTCN : Tiểu thủ công nghiệp UBND : Ủy ban nhân dân XKLĐ : Xuất khẩu lao động x PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở nước ta lao động nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn và năng suất thấp, đó là một trong những trở ngại chủ yếu làm hạn chế tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn bộ nền kinh tế. Chuyển dịch cơ cấu lao động là một bộ phận trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Dưới tác động của nhiều yếu tố khác nhau, trong những năm qua ở Việt Nam, cơ cấu lao động đã có sự chuyển dịch theo chiều hướng tích cực, tăng tỷ lệ lao động phi nông nghiệp là một xu hướng tất yếu, và là một trong những nội dung quan trọng có tính chiến lược và đột phá nhằm phát huy nguồn lực cho sự tăng trưởng và phát triển kinh tế-xã hội, cải thiện đời sống nhân dân. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XI, XII đã xác định các chính sách và giải pháp các nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội nước ta, CDCCLĐ được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong quá trình đổi mới kinh tế, nhằm phục vụ đắc lực cho CDCCKT. Chuyển dịch cơ cấu lao động vừa là kết quả, vừa là nhân tố thúc đẩy CDCCKT, vì lao động là nhân tố đóng vai trò quyết định trong các nhân tố của quá trình sản xuất. CDCCLĐ không chỉ tuân theo các quy luật kinh tế khách quan, mà còn nhằm vào sự phát triển bền vững (kinh tế - xã hội – môi trường) Quảng Điền là huyện đồng bằng ven biển, đầm phá, nằm về phía Bắc tỉnh Thừa Thiên Huế, huyện nằm trên hai tuyến tỉnh lộ quan trọng là tỉnh lộ 11A và tỉnh lộ 4, có các tuyến đường ngang liên thông với quốc lộ 1A và các vùng lân cận. Quảng Điền không những có lợi thế phát triển nông nghiệp mà còn có điều kiện phát triển nuôi trồng thủy sản và dịch vụ. Tuy vậy, đến nay, Quảng Điền vẫn là một huyện nghèo, CDCCLĐ còn chậm, cơ cấu lao động phân bổ chưa đều, chưa tạo đủ việc làm và thu nhập ổn định cho người lao động, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Vì vậy, việc nghiên cứu quá trình CDCCLĐ ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế để đánh giá đúng thực trạng và từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy quá trình CDCCLĐ nhằm khai thác có hiệu quả những tiềm năng, thế mạnh của địa 1 phương, tạo ra nhiều việc làm, từng bước ổn định và nâng cao thu nhập cho người lao động, góp phần đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện Quảng Điền. Với những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm đề tài luận văn Thạc sỹ, chuyên ngành Kinh tế chính trị của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Về vấn đề chuyển dịch cơ cấu lao động, đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến như: - Phạm Trọng Nhân (2012): “Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Thừa Thiên Huế”, luận văn Thạc sỹ- Trường Đại học Kinh tế- Đại học Huế. - Mai Chủ (2013), “Chuyển dịch cơ cấu lao động trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế”, luận văn thạc sĩTrường đại học kinh tế- Đại học Huế. - Phí Thị Hằng (2014): “Chuyển dịch cơ cấu lao động theo ngành ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay”, Luận án Tiến sĩ- Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. - Đỗ Thiên Kính (2014): “Tác động của chuyển đổi cơ cấu lao động- nghề nghiệp xã hội đến phân tầng mức sống”, Nhà xuất bản Nông nghiệp - Tường Mạnh Dũng (2016): “Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động trong quá trình công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn”, Tạp chí Tài Chính, tháng 3/2016, tr 70-72. Ngoài ra, còn có nhiều khóa luận, luận văn cũng như các bài viết cũng đề cập đến vấn đề nay; tuy nhiên, trên địa bàn huyện Quảng Điền, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách có hệ thống, tổng quát và đầy đủ về chuyển dịch cơ cấu lao động của địa phương huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. 3.Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động, luận văn đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng 2 Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế; rút ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của nó; từ đó đề xuất phương hướng, giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền theo hướng phát huy hiệu quả, bền vững. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động. - Phân tích đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền và rút ra những kết quả đạt được, hạn chế và các vấn đề cần giải quyết để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động trong giai đoạn mới. - Đề xuất phương hướng và các giải pháp chủ yếu để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng phát huy hiệu quả, bền vững. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu chuyển dịch cơ cấu lao động trong phạm vi: theo độ tuổi, giới tính; theo vùng lãnh thổ; theo cơ cấu ngành kinh tế; theo trình độ văn hóa chuyên môn kỹ thuật; theo các thành phần kinh tế. - Về thời gian: Giai đoạn 2013-2017, số liệu sơ cấp tháng 2,3 năm 2018 và giải pháp, định hướng đến 2025. - Về không gian: địa bàn huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế 5. Phương pháp nghiên cứu - Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê nin vận dụng vào điều kiện thực tế của địa phương. - Phương pháp thu thập thông tin: + Số liệu thứ cấp: Phương pháp thu thập và nghiên cứu tài liệu thông qua các tư liệu, sách tham khảo, các tạp chí chuyên ngành, báo cáo của phòng, sở, ban, ngành trong huyện và tỉnh; niên giám thống kê, các luận văn thạc sỹ,… Ngoài ra, 3 luận văn còn sử dụng các phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh; thống kê. + Số liệu sơ cấp: Tiến hành điều tra 5 xã, thị trấn thuộc địa bàn huyện Quảng Điền đó là: xã ven biển Quảng Ngạn, xã ven phá Quảng Phước, xã đồng bằng thuần nông Quảng Thọ, Quảng Thái và thị trấn Sịa mỗi đơn vị điều tra 20 phiếu. Tiến hành điều tra các cán bộ huyện, xã (thị trấn) nêu trêu. Tổng số phiếu điều tra phát ra là 120 phiếu. Trong đó: 100 phiếu cho người lao động và 20 phiếu cho cán bộ huyện, xã (thị trấn) trên địa bàn huyện. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài Mở đầu, Kết luận, nội dung luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chương 3: Phương hướng và giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CƠ CẤU LAO ĐỘNG VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG 1.1. Cơ sở lý luận về cơ cấu lao động và chuyển dịch cơ cấu lao động 1.1.1. Khái niệm 1.1.1.1. Lao động Học thuyết về LĐ của chủ nghĩa Mác – Lênin khẳng định: Lao động chính là hoạt động lịch sử vĩ đại mà con người có được để tạo nên sự khác biệt bản chất giữa con người với thế giới loài vật, là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. C.Mác viết: “ Lao động trước hết là một quá trình diễn ra giữa con người và tự nhiên, một quá trình trong đó, bằng mọi hoạt động của chính mình, con người làm trung gian điều tiết và kiểm tra sự trao đổi chất giữa họ và tự nhiên. Bản thân con người đối diện với thực thể của tự nhiên với tư cách là một lực lượng của tự nhiên…Trong khi tác động vào tự nhiên ở bên ngoài thông qua sự vận động đó, và làm thay đổi tự nhiên, con người cũng đồng thời làm thay đổi bản tính của chính nó.” [13;247] Rõ ràng lao động sản xuất ra của cải vật chất là quá trình biểu hiện mang tính lịch sử của quan hệ biện chứng giữa con người với tự nhiên và con người với xã hội. Theo đó, chủ nghĩa Mác đã chỉ ra lao động của loài người có 2 đặc trưng sau đây: Thứ nhất, Lao động của con người là một hoạt động có mục đích,“ Con người không chỉ làm biến đổi cái tự nhiên cung cấp; trong những cái do tự nhiên cung cấp, con người cũng đồng thời thực hiện cái mục đích tự giác của mình, mục đích ấy quyết định phương thức hành động của họ giống như một quy luật và bắt ý chí của họ phải phục tùng nó...”[13;275], Con người vận dụng công cụ LĐ để tác động cải biến tự nhiên thành sản phẩm phục vụ cho con người. Thứ hai, Việc sử dụng và sáng tạo những tư liệu lao động kết hợp với đối tượng lao động tạo ra các sản phẩm theo một mục đích đã được định sẵn là một nét đặc trưng riêng trong quá trình lao động của con người. Tóm lại, có thể khái quát: Lao động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm tạo ra các sản phẩm phục vụ cho nhu cầu trong đời sống con 5 người. Hay LĐ là hoạt động hữu ích của con người nhằm sáng tạo ra của cải vật chất và tinh thần cần thiết để thỏa mãn nhu cầu cá nhân, của một nhóm người, của cả doanh nghiệp, của toàn xã hội. 1.1.1.2. Nguồn lao động, nguồn nhân lực * Về nguồn nhân lực (hay nguồn lực con người) Theo định nghĩa của Liên Hợp Quốc:"Nguồn nhân lực là trình độ lành nghề, là kiến thức và năng lực của toàn bộ cuộc sống con người hiện có thực tế hoặc tiềm năng để phát triển kinh tế - xã hội trong một cộng đồng".[26] Giáo trình kinh tế nguồn nhân lực đưa ra khái niệm:“Nguồn nhân lực là sức lực con người, nằm trong mỗi con người và làm cho con người hoạt động. Sức lực đó ngày càng phát triển cùng với sự phát triển của cơ thể con người và đến một mức độ nào đó, con người đủ điều kiện tham gia vào quá trình lao động – con người có sức lao động.”[21;12] “… nguồn nhân lực là một phạm trù để chỉ sức mạnh tiềm ẩn của dân cư, khả năng huy động tham gia vào quá trình tạo ta của cải vật chất và tinh thần cho xã hội trong hiện tại cũng như trong tương lai. Sức mạnh và khả năng đó được thể hiện thông qua số lượng, chất lượng và cơ cấu dân số, nhất là số lượng và chất lượng con người có đủ điều kiện tham gia vào nền sản xuất hàng hóa.” [21;13] * Về nguồn lao động Trước tiên, nói về người lao động, theo Điều 3, Bộ Luật Lao Động áp dụng năm 2013: “Người lao động là người từ đủ 15 tuổi trở lên, có khả năng lao động, làm việc theo hợp đồng lao động, được trả lương và chịu sự quản lý, điều hành của người sử dụng lao động.” [18] Theo Báo cáo tổng hợp chuyển dịch cơ cấu lao động 5 huyện ngoại thành TP Hồ Chí Minh trong quá trình đô thị hóa – Thực trạng và giải pháp: “Lao động đang làm việc là những người đang có việc làm để tạo ra thu nhập, thời gian làm việc chiếm nhiều thời gian nhất trong các công việc mà người đó tham gia. Lao động đang làm việc không giới hạn trong độ tuổi lao động mà bao gồm cả những người ngoài độ tuổi đang tham gia lao động” .[23] 6 Theo PGS-TS Vũ Văn Phú và TS Nguyễn Duy Hùng: “Nguồn lao động là tổng số những người trong độ tuổi lao động đang tham gia lao động hoặc đang tích cực tìm kiếm việc làm. Nguồn lao động cũng được hiểu trên hai phương diện: số lượng và chất lượng.” [16;11] “Lực lượng lao động” hay “nguồn lao động” là những khái niệm được sử dụng theo ý nghĩa khá gần gũi với nhau nhằm đề cập đến tập hợp người lao động trong nền kinh tế. Theo thống kê của Việt Nam, nguồn lao động hiện hành bao gồm những người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động và những người ngoài độ tuổi lao động có tham gia lao động. Những người trong độ tuổi lao động là nam từ đủ 15 tuổi đến hết 60 tuổi, nữ từ đủ 15 tuổi đến hết 55 tuổi. Như vậy, có sự khác biệt cơ bản giữa hai khái niệm nguồn lao động và nguồn nhân lực, cụ thể, khái niệm nguồn nhân lực được tiếp cận rộng hơn. Thực tế có một bộ phận người lao động được tính là nguồn nhân lực nhưng lại không phải là nguồn lao động, đó là những người không có việc làm nhưng không tích cực tìm kiếm việc làm (những người không có nhu cầu tìm việc làm), những người trong độ tuổi lao động, nhưng đang đi học,… 1.1.1.3. Cơ cấu lao động Cơ cấu lao động là phạm trù kinh tế - xã hội, phản ánh hình thức cấu tạo bên trong của tổng thể lao động, sự tương quan giữa các bộ phận và mối quan hệ giữa các bộ phận đó trong tổng lao động xã hội. Đặc trưng của CCLĐ là mối quan hệ tỷ lệ về mặt số lượng lao động theo những tiêu chí nhất định. CCLĐ có những thuộc tính cơ bản, đó là tính khách quan, tính lịch sử và tính xã hội. Trong đó: Tính khách quan: được thể hiện ở chỗ CCLĐ bắt nguồn từ dân số và CCKT của một quốc gia. Tính khách quan của quá trình tăng giảm dân số và CCKT xác định tính khách quan của CCLĐ xã hội. Tính lịch sử: CCLĐ xã hội là một chỉnh thể, tồn tại và vận động gắn liền với phương thức sản xuất xã hội. Khi phương thức này có sự vận động, biến đổi thì CCLĐ của một quốc gia cũng có sự vận động, biến đổi theo. Tính xã hội: CCLĐ mang tính xã hội đậm nét và sâu sắc. Quá trình phân công lao động xã hội phản ánh quá trình tiến hoá của lịch sử xã hội loài người. Khi LLSX 7 có sự phát triển và nhảy vọt sẽ đánh dấu sự phân công lao động xã hội mới. Quá trình phát triển phân công lao động mới, với CCLĐ mới, phản ánh trình độ văn minh của xã hội. Xét trên phương diện sản xuất, CCLĐ phản ánh cơ cấu các giai tầng của xã hội trong nền sản xuất xã hội. Thông qua CCLĐ có thể nhận biết được hoạt động kinh tế của các giai tầng xã hội trong mỗi giai đoạn phát triển. Vậy cơ cấu lao động là một phạm trù phản ánh một tập hợp các bộ phận cấu thành tổng thể lao động theo những tỷ trọng nhất định và mối quan hệ về lao động giữa các bộ phận đó. 1.1.1.4. Chuyển dịch cơ cấu lao động Theo Giáo trình Kinh tế Nguồn nhân lực, trường Đại học Kinh tế quốc dân: "Chuyển dịch cơ cấu lao động là quá trình thay đổi tỷ trọng và chất lượng lao động vào các ngành và các vùng khác nhau. Chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng tiến bộ là quá trình thay đổi tỷ trọng và chất lượng lao động vào các ngành, các vùng theo xu hướng hợp lý nhằm sử dụng đầy đủ và có hiệu quả cao các nguồn nhân lực để tăng trưởng và phát triển kinh tế" .[21;73] Theo PGS.TS Lê Xuân Bá, "Chuyển dịch cơ cấu lao động là quá trình biến đổi, chuyển hóa khách quan từ cơ cấu lao động cũ sang cơ cấu lao động mới tiến bộ hơn, phù hợp với cơ cấu kinh tế trong một thời kỳ nhất định " .[1;8] Theo PGS.TS Nguyễn Tiệp, "Chuyển dịch cơ cấu lao động là sự thay đổi trong quan hệ tỷ lệ, cũng như xu hướng vận động của các bộ phận cấu thành nên nguồn nhân lực, được diễn ra trong một không gian, thời gian và theo một chiều hướng nhất định. Đó là quá trình tổ chức và phân công lại lực lượng lao động, qua đó làm thay đổi quan hệ tỷ lệ giữa các bộ phận của nguồn nhân lực".[20;332] Chuyển dịch CCLĐ bao gồm: (i) Chuyển dịch cơ cấu cung lao động theo hướng thay đổi cơ cấu số lượng và chất lượng lao động đáp ứng yêu cầu sản xuất và TTLĐ (thể hiện ở trình độ học vấn; trình độ CMKT, tay nghề; nhân cách trong lao động; tính năng động xã hội của lao động cũng như khả năng sẵn sàng, sự linh hoạt, tính thích ứng, tác phong và văn hóa trong lao động...); (ii) Chuyển dịch cơ cấu cầu lao động (sử dụng lao động) theo ngành, theo vùng, theo thành phần kinh tế; theo tình trạng việc làm... 8
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan