KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
më ®Çu
§Êt níc ta ®i lªn tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt l¬ng thùc
chñ yÕu lµ c©y lóa níc mµ mét sè hoa mµu kh¸c nhng ph©n t¸n. bªn c¹nh ®ã,
nÒ kinh tÕ cña níc ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, cha cã ®îcnÒ t¶ng ®Ó t¹o ®µ
phÊt triÓn. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI n¨m 1986 ®· më ra cho nÒn
kinh tÕ n«ng nghiÖp mét híng ®i míi víi mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn, xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp theo ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc vµ ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp
®· ®îc chó träng h¬n. Tõ sau nghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ vµ nhiÒu chÝnh
s¸ch míi ®îc ban hµnh ®· gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng rµng buéc phong kiÕn phi
kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ chØ thÞ 100 cña Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng víi
nh©n d©n kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm ngêi vµ ngêi lao ®éng. §©y ®îc
coi lµ ch×a kho¸ vµng ®Ó më ra thêi kú míi cña n«ng ngiÖp. Bëi v× §¶ng ta
®· x¸c ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh tÕ th× tríc tiªn lµ ph¶i ph¸t triÓn ®îc
n«ng nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi xu híng gi¶m tû
träng c©y lîng thùc, t¨ng dÇn tû träng c©y c«ng nghiÖp vµ thuû s¶n vµ gi¶m
dÇn tû träng n«ng nghiÖp trong n«ng th«n vµ t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp, x©y
dùng vµ dÞch vô.
Ph¸t triÓn n«ng ngiÖp mét c¸ch toµn diÖn nh»m tõ ®ã tÝch luü cho
c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ.
ViÖc thùc hiÖn nh÷ng chiÕn lîc ®ã phô thuéc phÇn lín vµo hiÖu qu¶ ®æ
míi c¬ chÕ qu¶n lý, c¸c chÝnh sach hå tù ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
trong nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp thùc
hiÖn nh thÕ nµo, tËp trung vµo nh÷ng g×, thùc thi nh÷ng ngµnh nµo mòi nhän
vµ then chèt, xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp... lµ hµng lo¹t nh÷ng
vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc tÝnh ®Õn.
Bµi viÕt nµy ®îc chia thµnh 3 phÇn:
PhÇn I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng ngiÖp
PhÇn II. Thùc tr¹ng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt
Nam tõ tríc n¨m 1985-1988 tíi nay.
PhÇn III. Gi¶i ph¸p cho xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005
PhÇn I: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp
I. Vai trß, vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm cña N«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
1. §Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
N«ng nghiÖp lµ mét lÜnh vùc rÊt phong phó. N«ng d©n sèng ë khu vùc
n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi n«ng th«n, s¶n xuÊt g¾n liÒn víi thiªn nhiªn, víi
1
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
m«i trêng vµ gÆp nhiÒu rñi ro, ®Æc biÖt lµ ®èi víi níc cha ph¸t triÓn, khoa
häc kü thuËt cßn l¹c hËu. §¹i bé phËn, xÐt mét c¸ch tæng thÓ, c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn cã trªn 80% d©n sè vµ 70% lao ®éng x· héi tËp
trung ë n«ng víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, kü thuËt canh t¸c l¹c hËu,
tr×nh ®é lao ®éng thÊp. Ngêi n«ng ë ®©y, hä võa lµ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt võa
lµ nh÷ng ngêi tiªu thô s¶n phÈm cña chÝnh b¶n th©n hä lµm ra. Bëi vËy, tÝnh
phèi hîp liªn ngµnh (cung øng vËt t, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm) cßn ë møc
®é thÊp, ®ãng gãp tõ khu vùc n«ng nghiÖp vµ thu nhËp quèc d©n cha cao vµ
bÊt æn ®Þnh.
Bªn c¹nh ®ã n«ng nghiÖp ViÖt Nam cßn cã ®Æc ®iÓm næi bËt kh¸c do
nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ lÞch sö ®Æc biÖt.
Níc ta n»m ë khu vùc nhiÖt ®íi, ®Êt níc tr¶i dµi theo híng B¾c-Nam,
phÇn lín ®Þa h×nh lµ ®åi nói, cã ba mÆt tiÕp gi¸p víi biÓn … chÝnh v× vËy, cã
th¶m thùc vËt phong phó, ®a d¹ng, cã tiÒm n¨ng sinh khèi lín, nhiÒu loµi
vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ cho phÐp ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp ®a d¹ng vµ cã
thÓ ®i vµo chuyªn canh nhiÒu lo¹i c©y, con. HiÖn nay, n«ng nghiÖp níc ta
s¶n xuÊt l¬ng thùc chñ yÕu lµ c©y lóa níc nhng phÇn t¸n, viÖc ¸p dông c¸c
kü thuËt c¬ giíi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thiÕu kinh
nghiÖm vµ cßn nhiÒu bÊt cËp.
-Níc ta ®Êt chËt, d©n sè kh«ng ngõng t¨ng lªn lªn kh¶ n¨ng më réng
quy m« s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h¹n chÕ.
-ViÖc chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam sang s¶n xuÊt hµng ho¸ gÆp
nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn, kü thuËt, tr×nh ®é lao ®éng, kh¶ n¨ng qu¶n lý …
§©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cÇn ph¶i kh¾c phôc nhanh chãng t¹o
tiÒn ®Ò cho nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n
níc ta theo híng bÒn v÷ng, tiÕn lªn mét nÒn n«ng nghiÖp mµ :
-§i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸
-N¨ng suÊt c©y trång vµ gia sóc cao.
-N¨ng suÊt lao ®éng cao.
-Sö dông hÖ thèng thuû canh.
Vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ :
-Sö dông n¨ng lîng l·ng phÝ
-ChÊt lîng n«ng s¶n kÐm.
-M«i trêng bÞ « nhiÔm.
2. Vai trß, vÞ trÝ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
2
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
N«ng nghiÖp gi÷ mét vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc
biÖt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Bëi v× c¸c níc nµy ®a sè ngêi d©n sèng
dùa vµo nghÒ n«ng. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao phóc lîi cho nh©n d©n,
ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo khu vùc n«ng nghiÖp nh»m n©ng
cao n¨ng suÊt c©y trång vµ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm ë n«ng th«n.
Trõ mét sè Ýt níc dùa vµo nguån tµi nguyªn phong phó ®Ó xuÊt khÈu,
®æi lÊy l¬ng thùc, cßn hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ph¶i s¶n xuÊt l¬ng
thùc cho nhu cÇu tiªu dïng cña d©n sè n«ng th«n còng nh thµnh thÞ. N«ng
nghiÖp cßn cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho ho¹t ®éng kinh tÕ . §Ó ®¸p øng
nhu cÇu l©u dµi cña ph¸t triÓn kinh tÕ viÖc t¨ng d©n sè ë khu vùc ë khu vùc
thµnh thµnh thÞ sÏ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng. Cïng víi viÖc t¨ng n©ng suÊt
lao ®éng trong n«ng nghiÖp, sù di chuyÓn d©n sè ë n«ng th«n ra thµnh thÞ sÏ
lµ nguån nh©n lùc ®¸p øng cho nhu cÇu n«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. Bªn c¹nh
®ã, n«ng nghiÖp cßn lµ ngµnh cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ
biÕn.
Khu vùc c«ng nghiÖp còng cã thÓ lµ mét nguån cung cÊp vèn cho ph¸t
triÓn kinh tÕ, cã ý nghÜa lín lµ vèn tÝch luü ban ®Çu cho c«ng nghiÖp ho¸.
Theo Timer-1988, Morris vµ Adelma -1981 tõ kinh nghiÖm thùc tÕ cña thÕ
kû XIX vµ nhÊt lµ thËp kû gÇn ®©ycho thÊy, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ mét
®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù thµnh c«ng cña c«ng nghiÖp ho¸ (do tÝch luü tõ
c«ng nghiÖp mang l¹i) h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng trong níc, gi¶i
quyÕt viÖc lµm ë n«ng th«n trong thêi gian ®Çu, h¹n chÕ ¸p lùc lµm chËm
qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ …)
Theo Timmer-1988 ë giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp chiÕm
phÇn lín s¶n phÈm trong níc, tÝch luü chñ yÕu tõ n«ng nghiÖp, nguån thu
cña Nhµ níc chñ yÕu do c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo n«ng nghiÖp.
+Giai ®o¹n n«ng nghiÖp ®ãng gãp cñ yÕu cho sù t¨ng trëng mét phÇn
nguån thu tõ n«ng nghiÖp ®îc ®Çu t l¹i hco n«ng nghiÖp (chñ yÕu cho
nghiªn cøu vµ c¬ së h¹ tÇng) s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng lªn.
+Giai ®o¹n lao ®éng n«ng nghiÖp b¾t ®Çu gi¶m, n«ng nghiÖp ph¶i ®îc liªn kÕt vÒ thÞ trêng lao ®éng vµ tÝn dông liªn kÕt kinh tÕ thµnh thÞ-n«ng
th«n, n«ng nghiÖp ngµy cµng phô thuéc vµo thÞ trêng.
+Giai ®o¹n n«ng nghiÖp díi møc 20% cña tæng lao ®éng trong níc,
n«ng nghiÖp cßn ®îc hç trî b»ng nhiÒu biÖn ph¸p linh ho¹t cña Nhµ níc.
3
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
§Ó ®¹t ®îc nh vËy th× ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn quan träng nhÊt lµ ta ph¶i
thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. §©y lµ mét nhiÖm vô rÊt
quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
ii. chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp - n«ng th«n.
1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp víi sù ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ quèc d©n.
C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ bé phËn cÊu thµnh rÊt
quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã ý nghÜa rÊt to lín ®èi víi sù ph¸t
triÓn kinh tÕ -x· héi ë níc ta. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ
tæng thÓ cña kinh tÕ bao gåm mèi quan hÖ t¬ng t¸c gi÷a c¸c yÕu tè cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt thuéc khu vùc kinh tÕ n«ng th«n trong
nh÷ng kho¶ng thêi gian vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh.
Sau khi nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ vµ nhiÒu chÝnh s¸ch míi ®îc
ban hµnh ®· gi¶i ®îc nh÷ng kh¶ n¨ng buéc phong kiÕn phi kinh tÕ trong
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, t¹o cho n«ng nghiÖp ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to
lín gãp phÇn tõng bíc chuyÓn nÒn n«ng nghiÖp tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt
hµng ho¸. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp nãi riªng vµ n«ng
th«n nãi chung ®· vµ ®ang cã sù khëi s¾c, s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®êi sèng nh©n
d©n ®îc c¶i thiÖn. MÆt kh¸c, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, theo vïng, l·nh
thæ, theo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, theo c¬ cÊu kü thuËt - c«ng nghÖ híng tíi
nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ®¹t ®îc nhiÒu tiÕn bé ®¸ngg kÓ.
ThÕ nhng ë trong ph¹m vi cña tõng vïng trong níc th× kh«ng h¼n thÕ.
Do cã sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c vïng trong níc, qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra
ë c¸c vïng kh«ng gièng nhau: ë vïng kinh tÕ ph¸t triÓn , qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra
theo tr×nh tù chung cßn ë vïng kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ b¾t
®Çu tõ viÖc ph¸ thÕ ®éc canh ho¸ chuyÓn sang ®a canh lóa, mµu ph¸t triÓn
ch¨n nu«i vµ bíc tiÕp the« lµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÒu, thñ c«ng nghiÖp
vµ dÞch vô. Xu híng chung cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
vµ n«ng th«n lµ: tû träng n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m vµ tû träng c¸c ngµnh
c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ngµy cµng t¨ng.
Bªn c¹nh ®ã, ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n cßn ph¶i cã sù quan hÖ rÊt nhiÒu tíi c¸c ngµnh kh¸c nh ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp hµng ho¸ ph¶i chÞu sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp vµ n«ng
nghiÖp kh«ng thÓ tù ®i lªn nÕu kh«ng cã sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña mét nÒn
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Vµ ®îc c¸c ngµnh nghÒ míi trong n«ng nghiÖp.
4
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
Trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®i cïng víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ sù ph©n c«ng lao ®éng còng ®îc diÔn ra. Tõ lao
®éng trång lóa chuyÓn sang lao ®éng trång hoa mµu ch¨n nu«i, lµm c¸c
ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, nã kh«ng chØ phô thuéc vµo
phôc vô cho c¶ nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp mµ cßn phôc vô cho c¶ nhu
cÇu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh doanh nghiÖp kh¸c.
Tõ thÕ kû 20 ®· chøng minh vµ x¸c ®Þnh khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ
ph¸t triÓn vµ ®æi míi nh vò b·o, tÝnh céng ®ång trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô
s¶n phÈm ngµy cµng cao, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét níc kh«ng
thÓ t¸ch rêi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña céng ®ång quèc tÕ hay còng nh
kh«ng thÓ t¸ch rêi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n
víi c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ c¬ cÊu kinh tÕ chung cña c¶ níc.
MÆt kh¸c, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ë n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n kh«ng
thÓ tr¸nh khái, nã diÔn ra theo híng : khi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn
th× kho¶ng c¸ch ®ã t¬ng ®èi do·ng ra, khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ë
tr×nh ®é cao th× kho¶ng c¸ch ®ã thu hÑp laih vµ cã thÓ trë l¹i kho¶ng c¸ch
ban ®Çu (nhng ë tr×nh ®é cao h¬n). §iÒu ®ã chøng tá sù ph©n ho¸ giµu nghÌo
võa lµ kÕt qu¶, võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
Thªm vµo ®ã, ë ®©u cã tr×nh ®é d©n trÝ thÊp th× ë ®ã viÖc x¸c l¹p vµ
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®¬ng nhiªn lµ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ khã tr¸nh
khái sai lÇm . §iÒu nµy còng chøng tá r»ng víi víi tr×nh ®é d©n trÝ hay mÆt
b»ng trong gi¸o dôc cã chÞu sù ¶nh hëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
2. Kinh nghiÖm cña mét sè níc trªn thÕ giíi
a. Kinh nghiÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña §µi
Loan.
Ta biÕt r»ng §µi Loan lµ mét l·nh thæ nhá víi 2/3 lµ ®åi nói, ®Êt canh
t¸c chØ cã gÇn 900.000 ha, khÝ hËu ¸ nhiÖt ®èi vµ nhiÖt ®íi, bëi vËy c¬ cÊu
n«ng nghiÖp rÊt ®a d¹ng, phong phó nh trång trät cã lóa níc, lóa m×, khoai
l©ng, khoai t©y, l¹c, chuèi…. VÒ ch¨n nu«i cã lîn, gµm vÞt , tr©u, bß… Ng
nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû h¶i
s¶n, cã nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ nh t«m, c¸…
Tuy vËy, cho ®Õn gi÷a thÕ kû xÐt xö, n«ng nghiÖp §µi Loan vÉn ë t×nh
tr¹ng l¹c hËu, s¶n xuÊt tiÓu n«ng tù cÊp, tù tóc. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1950 ®Õn
nay c¬ cÊu n«ng nghiÖp §µi Loan, do cã sù t¸c ®éng cña c«ng nghiÖp ho¸,
®· cã mét bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®· chuyÓn dÞch theo
5
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
híng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, híng vÒ vÒ xuÊt khÈu, vµ ®· ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu to lín trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸. Qu¸ tr×nh ®ã cña §µi
Loan ®îc chia lµm 3 thêi kú.
*Thêi kú thø nhÊt:
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh
chuÈn bÞ c«ng nghiÖp ho¸ (1949-1953).
Trong thêi kú nµy, §µi Loan b¾t ®Çu thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt do
chÝnh quyÒn Quèc D©n §¶ng thùc hiÖn trong 4 n¨m (1949-1953) víi néi
dung: gi¶m t« tõ 50-60% xuèng 37,5% (1949), chÝnh quyÒn ®em 130.000 ha
ruéng c«ng b¸n cho 177.000 hé n«ng d©n thiÕu ruéng (1951), ban chÊp hµnh
"luËt ngêi cµy ruéng: (1953), trng mua sè ruéng ®Êt qu¸ h¹n møc cña ®Þa
chñ b¸n cho n«ng d©n thiÕu ruéng.
§iÒu trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp
phong kiÕn tiÓu n«ng sang nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ T b¶n
chñ nghÜa, dän ®êng cho c«ng nghiÖp ho¸. KÕt qu¶, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
1952 ®¹t 129,7% so víi n¨m 1940-19443 (thêi kú kinh tÕ thÞnh vîng tríc
®©y). C¬ cÊu n«ng nghiÖp thêi kú nµy vÉn lµ c¬ cÊu truyÒn th«ng. N¨m
1953, trong c¬ cÊu n«ng nghiÖp, gi¸ trÞ s¶n lîng trång trät chiÕm 71,9%,
ch¨n nu«i chiÕm 15,6%, thuû s¶n chiÕm 7,4%, l©m nghiÖp chiÕm 5,1%.
Trong ngµnh trång trät: lua chiÕm 58,7 %, m× mµu 13,3%, c©y c«ng nghiÖp
19,7%, rau 4,8, qu¶ 3,5%. Trong ngµnh n«ng s¶n xuÊt khÈu n¨m 1952 ®¹t
114 triÖu USD chiÕm 95,5% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nã ®¸nh dÊu bíc ngoÆc
®Çu tiªn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chuyÓn tõ híng néi thuÇn tuý sang híng
ngo¹i.
* Thêi kú thø hai
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó nu«i dìng c«ng nghiÖp (1953-1968): §©y lµ thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ ë §µi Loan nã ®îc thùc hiÖn trong 4 kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia
(NEDP)
6
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
BiÓu 1: C¬ cÊu n«ng nghiÖp thêi kú 1953-1968
N¨m
1953
1968
Gi¸ trÞ s¶n lîng
n«ng nghiÖp
10.390 (1)
48.883
Trång trät
Ch¨n nu«i
Ng nghiÖp
L©m nghiÖp
71,9%
60,1%
15,6%
23,0%
7,4%
10,6%
5,1%
6,3%
(1) TriÖu ®ång §µi Loan.
Víi chøc n¨ng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®Ó nu«i dìng c«ng nghiÖp
trong thêi gian 1953-1968, n«ng nghiÖp §µi Loan tËp trung vµo c¸c môc
tiªu:
-N©ng cao n«ng nghiÖp b»ng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ c¹nh tranh ®Ó
®¶m b¶o nhu cÇu dinh dìng cho nh©n d©n.
-Më réng xuÊt khÈu n«ng s¶n phÈm phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ .
-Cung cÊp nguyªn liÖu vµ lao ®éng cho c«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp ho¸.
KÕt qu¶: s¶n phÈm trång trät chÝnh (lóa, mÝa, rau qu¶) t¨ng tõ 60400%, n¨ng suÊt cÊy trång tõ 50-200%, s¶n lîng thuû s¶n t¨ng 400%, l©m
s¶n t¨ng 50%-120%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng l©m thuû s¶n ®¹t 266,590
triÖu USD, t¨ng 220%. §iÓm chñ ý ë ®©y lµ c¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi
kú 1953-1968 ®· cã sù chuyÓn dÞch m¹nh mÏ theo híng c«ng nghiÖp ho¸.
Gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng, l©m ng nghiÖp n¨m 1968 t¨ng 5 lÇn so víi 1953, c¬
cÊu gi¸ trÞ ch¨n nu«i t¨ng tõ 15,6% lªn 23%, ng nghiÖp tõ 7,4%-10,6%, l©m
nghiÖp tõ 5,1%-6,3%.
* Thêi kú thø ba
C¬ cÊu n«ng nghiÖp trong thêi kú ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó hç trî
n«ng nghiÖp (1961 ®Õn nay). Mét trong nh÷ng néi dung chñ yÕu trong thêi
kú nµy lµ tiÕp tôc chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp cho phï hîp víi yªu cÇu vµ
kh¶ n¨ng cña c«ng nghiÖp ho¸.
Sè trang tr¹i gia ®×nh b¾t ®Çu gi¶m, lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 1,6
triÖu (1969) xuèng 1,09 triÖu (1991). Tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp trong
tæng sè lao ®éng x· héi gi¶m tõ 38,9% (1969) xuèng 12,9% (1991).
DiÖn tÝch canh t¸c gi¶m 914 ha (1969) xuèng 883540 ha (1991). Gi¸
trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng 47731 triÖu §µi Loan (1969) lªnhµ níc
234185 triÖu (1981). Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n t¨ng 297 triÖu USD
(1969) lªn 10,042 tû USD (1991).
BiÓu 2: c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp (1968-1981)
N¨m
Tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm (%)
7
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
1968
1981
Gi¸ trÞ Sl (1)
n«ng nghiÖp
48833
234185
Trång trät
Ch¨n nu«i
Ng nghiÖp
L©m nghiÖp
60,1
47,1
23
29,5
9,5
21,4
5,6
2,0
(1) triÖu ®ång §µi Loan
KÕ ho¹ch cña §µi Loan tõ nay ®Õn sau n¨m 2000 lµ tiÕp tôc chuyÓn
dÞch nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp theo ph¬ng híng chän ®îc c¬ cÊu n«ng
nghiÖp hîp lý trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao, ®Êt ®ai
vµ lao ®éng ®Êt ë trong níc tËp trung vµ s¶n xuÊt. KÕ ho¹ch cña §µi Loan tõ
nay ®Õn sau n¨m 2000 lµ tiÕp tôc chuyÓn dÞch chuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng
nghiÖp theo híng chän ®îc c¬ cÊu n«ng nghiÖp hîp lý trong ®iÒu kiÖn c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é cao, ®Êt ®ai vµ lao ®éng ®Êt ë trong níc tË
trung vµo s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cÇn Ýt ®Êt ®ai, lao ®éng, ®em l¹i gi¸ trÞ kinh
tÕ vµ lîi nhuËn cao vµ t×m c¸ch xuÊt khÈu vèn c«ng nghÖ , chuyªn gia n«ng
nghiÖp ra c¸c níc ngoµi, cã ®Êt ®ai vµ lao ®éng rÎ h¬n, ®Ó s¶n xuÊt n«ng s¶n
®a vÒ níc vµ ®em xuÊt khÈu.
KÕt luËn:
+Trong thêi gian tõ 1949-1953 ®Ó më ®êng cho c«ng nghiÖp ho¸ §µi
Loan ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch ruéng ®Êt, chuyÓn ph¬ng thøc së h÷u vµ sö dông
®Êt phong kiÕn sang ph¬ng thøc sö dông ruéng ®Êt t b¶n chñ nghÜa.
+§µi Loan ®· chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp tõ híng néi phôc vô
nhu cÇu nhu cÇu trong níc sang híng ngo¹i phôc vô nhu cÇu xuÊt khÈu n«ng
s¶n.
+§· chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng l©m ng nghiÖp cho phï hîp tõng thêi kú
c«ng nghiÖp ho¸ theo híng t¨ng tû träng s¶n phÈm ch¨n nu«i thuû s¶n, rau
qu¶ vµ gi¶m tû träng l¬ng thùc, l©m s¶n.
+ChuyÓn dÞch lao ®éng n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë
thµnh thÞ vµ n«ng th«n, t¹o ra thu nhËp cao h¬n, ®¸p øng nhu cÇu cho c«ng
nghiÖp.
+ChuyÓn dÞch lao ®éng ®éng thñ c«ng trong n«ng th«n sang lao ®éng
c¬ khÝ trªn lao ®éng chuång tr¹i vµ trong xÝ nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n.
+ Khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn tr×nh ®é lao ®éng cao, sÈn xuÊt n«ng
nghiÖp cã xu thÕ gi¶m s¶n xuÊt mät sè n«ng s¶n vµ thay thÕ b»ng n«ng s¶n
nh©p khÈu cã lîi cao, chuyÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ néi ®Þa ra níc ngoµi,
nh»m vµo ®Êt níc cã ®Êt ®ai vµ lao ®éng rÎ ®Ó s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng
sÈn tõ níc ngoµi cã lîi h¬n.
8
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
b. Kinh nghiÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cña
Indonesia.
Víi h¬n 200 triÖu d©n vµ 70% d©n c sèng ë n«ng th«n, ngµnh n«ng
nghiÖp Indonesia cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. VÊn
®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nnn1 cña Indonesia quan t©m s©u s¾c, trong
®ã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp tËp trung s¶n xuÊt l¬ng thùc, thùc
phÈm v× môc tiªu an toµn l¬ng thùc, thùc phÈm vµ ®Ò cao vai trß khu vùc
n«ng th«n.
§Ó thùc hiÖn viÖc dÔ dµng trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp chÝnh phñ níc nµy ®· t¨ng cêng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nh ®êng s¸,
c«ng tr×nh thuû lîi, nghiªn cøu øng dông c¸c lo¹i gièng cao s¶n… ®Òu ® îc
trî gi¸ ë møc ®é kh¸c nhau. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn nh»m khuyÕn khÝch ph¸t
triÓn cho nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp.
C¬ cÊu vµ diÖn tÝch c©y trång liªn tôc ®îc më réng, chó träng ph¸t
triÓn nh÷ng c©y c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ë c¸c trang tr¹i nhµ níc vµ
t nh©n. Trong khu vùc §«ng Nam ¸, Indonesia thùc hiÖn kh¸ tèt chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Nhê ®ã, Indonesia trë thµnh níc xuÊt khÈu ca
cao, cµ phª, chÌ hµng ®Çu thÕ giíi. ChÝnh phñ níc nµy lu«n cè g¾ng duy tr×
sù cÇn b»ng t¬ng ®èi gi÷a n«ng nghiÖp vµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch
vô.. ®a khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, thóc ®Èy xuÊt khÈu, hç trî gi¶i quyÕt
c¸c yÕu tè ®Çu vµo, ®Çu ra cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
3. C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n.
+VÞ trÝ ®¹i lý vµ khÝ hËu tù nhiªn: ë nh÷ng vÞ trÝ ®Þa lý kh¸c nhau vµ
vïng khÝ hËu kh¸c , viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ còng kh¸c nhau. X¸c ®Þnh
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n còng cã nghÜa lµ x¸c ®Þnh c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë c¸c vïng ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ khÝ hËu tù
nhiªn kh¸c nhau cña níc ta. Bëi vËy, c¬ cÊu kinh tÕ cña mét níc, mét vïng
bao giê còng dùa trªn qu thÕ vÒ ®i¹ lý vµ khÝ hËu cña níc ®ã, vïng ®ã.
+C¸c nguån lîi: bao gåm tµi nguyªn kho¸ng s¶n,nguån níc, nguån
n¨ng lîng, ®Êt ®ai… cã hay kh«ng cã, cã nhiÒu hay cã Ýt c¸c tµi nguyªn nµy
sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia nã
chung vµ cña vïng ®ã nãi riªng.
+Phong tôc tËp qu¸n vµ truyÒn thèng d©n téc: §©y lµ nh©n tè võa cã
t¸c dông thóc ®Èy võa cã t¸c dông k×m h·m. Mét quèc gia nµo hay mét vïng
nµo ®ã ë ®©u ®ã cã phong tôc tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu vÝ dô nh du canh, du
9
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
c th× ë ®ã cã sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra kh«ng thÓ nhanh chãng
vµ su«n sÎ ®îc. Ngîc l¹i, ë ®©u cã tËp tô, tËp qu¸n truyÒn thèng s¶n xuÊt tiÕn
bé th× ë ®ã viÖc lµm chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung sÏ dÔ dµng h¬n.
+Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ : víi tr×nh ®é nµy cµng cao
th× sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sÏ cµng dÔ dµng h¬n vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
tiªn tiÕn ®ã sÏ lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nãi riªng.
+Con ngêi: ta biÕt r»ng c¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh kh¸ch quan, thÕ nhng
viÖc nã h×nh thµnh nhanh hay chËm , hîp lý hay kh«ng hîp lý, l¹i do t¸c
®éng chñ quan cña con ngêi. Bëi v×, con ngêi lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh trong viÖc tiÕn hµnh c¬ cÊu kinh tÕ.
VÝ dô ®iÓn h×nh nh NhËt B¶n, mét níc hiÕm tµi nguyªn, ®Êt níc v¬n
lªn ngang tÇm víi c¸c níc ph¸t triÓn nhÊt trªn thÕ giíi, mét ®Êt níc cã nÒn
kinh tÕ, khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn.
4. Sù cÇn thiÕt ph¶i c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp
ChuyÓn dÞc c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp nãi riªng theo híng ngµy cµng tiÕn boä lµ mét xu thÕ tÊt yÕu
kh¸ch quan cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia kh¸c nhau, nã võa cã nh÷ng nÐt
chung mang tÝnh quy luËt vµ võa cã nh÷ng nÐt riªng mang tÝnh ®Æc thï phï
hîp víi yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia Êy trong
tõng thêi kú lÞch sö.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn
trong c¹nh tranh trªn thÞ trêng, nh÷ng ngµnh cã hiÖu qu¶ cao sÏ ph¸t triÓn
ngµy cµng m¹nh mÏ, c¸c ngµnh kÐm hiÖu qu¶ sÏ bÞ thu hÑp l¹i, mµ viÖc chñ
®éng thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung theo môc tiªu vµ nhu
cÇu cña sù ph¸t triÓn, g¾n víi dù b¸o tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ thÞ trêng
lµ mét trong nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh t¹o ra t¨ng trëng kinh tÕ, ë nh÷ng níc
cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn th× lu«n t¹o ra c«ng nghÖ míi, cßn ë nh÷ng níc ®ang
ph¸t triÓn th× tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tõ ®ã h×nh thµnh c¬
cÊu míi trong c«ng nghiÖp vµ trong nÒn kinh tÕ víi c¸c ngµnh nghÒ míi, s¶n
phÈm míi, t¹o ra søc c¹nh tranh cao vµ t¨ng trëng nhanh.
§Êt níc ta xuÊt ph¸t vµ ®i lªn tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu chÝnh
v× vËy chóng ta ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp
vµ n«ng th«n.
Trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ sÏ thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn vît bËc. Thùc hiÖn c«ng nghiÖp
10
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n sÏ thóc ®Èy ®îc nhiÒu vïng s¶n
xuÊt hµng ho¸ tËp trung, chuyªn canh nh: lóa, cao su, cµ phª, chÌ.. H¬n n÷a,
víi ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m thuû s¶n ®· cã nh÷ng bíc t¨ng
trëng ®¸ng kÓ . §ã lµ ®iÒu kiÖn nh»m thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp n«ng th«n.
11
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
PhÇn ii: Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp tõ n¨m 1985 ®Õn nay.
i. Giai ®o¹n tõ tríc n¨m 1985-1988
N«ng nghiÖp níc ta trong giai ®o¹n nµy gÆp rÊt nhiÒu nh÷ng rµo c¶n,
vît qua t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ suy tho¸i kÐo dµi trong nh÷ng n¨m 1976-1980.
§Õn th¸ng 1-1980 - ChØ thÞ 100 cña Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng ra ®êi
lóc ®ã víi nh©n d©n kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm ngêi vµ hé lao ®éng
(vµ ®©y thùc chÊt lµ kho¸n hé). ChÝnh v× vËy, ®· ®îc coi lµ ch×a kho¸ vµng
më ra thêi kú míi cña n«ng nghiÖp vµ c¶ cña kinh tÕ n«ng th«n. Nh÷ng kÕt
qu¶ ®¹t ®îc trong giai ®o¹n nµy cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ nh÷ng thµnh
tùu bíc ®Çu h¬n h¼n c¸c thêi kú tríc. B×nh qu©n 5 n¨m 1981-1985 so víi
b×nh qu©n 5 n¨m 1976-1980 s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng 27%, riªng thãc t¨ng
lªn 32%, n¨ng suÊt lóa t¨ng 23%, l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi t¨ng 14%,
®µn tr©u t¨ng 8%, ®µn bß t¨ng 39%, ®µn lîn t¨ng 22%.
NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5/4/1988) vÒ ®æi míi qu¶n lý n«ng
nghiÖp víi néi dung c¬ b¶n lµ kho¸n gän ®Õn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ
tù chñ ë n«ng th«n, ®¸nh dÊu sù më ®Çu cña thêi kú ®æi míi trong n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta.
S¶n xuÊt l¬ng thùc ®· t¨ng lªn víi xu híng n¨m sau cao h¬n n¨m tríc: n¨m 1987 lµ 17,5 triÖu tÊn, 1988 lµ 19,6 triÖu tÊn. Trong gÇn 3 thËp kû l¬ng thùc ë níc ta lu«n lµ vÊn ®Ò nãng báng, t×nh tr¹ng thiÕu l¬ng thùc diÔn
ra triÒn miªn. Riªng 13 n¨m (1976-1988) níc ta nhËp khÈu 8,5 triÖu tÊn quy
g¹o, b×nh qu©n hµng n¨m nhËp 0,654 triÖu tÊn.
MÆt kh¸c, n«ng nghiÖp níc ta mang nÆng tÝnh ®éc canh (vµo nh÷ng
n¨m ®Êuau thêi kú gi¶i phãng). DiÖn tÝch c©y l¬ng thùc n¨m 1976 chiÕm
88,0% trong ®ã lóa chiÕm 75,2% tæng diÖn tÝch gieo trång, c¸c lo¹i c©y
trång kh¸c chiÕm tû träng diÖn tÝch cßn thÊp. C©y c«ng nghiÖp chiÕm 6%,
c©y ¨n qu¶ 2%. Tõ n¨m 1981 trë ®i l¬ng thùc cã sù ph¸t triÓn, vÊn ®Ò l¬ng
thùc gi¶m bít khã kh¨n cho nh©n d©n ta trong nghiªn cøu n¨m cña thêi kú
®ã.
N«ng nghiÖp trong thêi gian nµy còng ®· cã ®îc sù ®ãng gãp quan
träng trong viÖc t¨ng nguån hµng xuÊt khÈu, t¨ng thªm nguån ngo¹i tÖ cho
®Êt níc víi quan ®iÓm xuÊt khÈu ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, do vËy, kinh tÕ níc ta
®· cã nh÷ng tiÕn bé khëi s¾c vµ chuyÓn biÕn tÝch cùc. N¨m 1986 gi¸ trÞ xuÊt
khÈu n«ng l©m thuû s¶n ®¹t 513 triÖu róp-®o la.
Cã ®îc nh÷ng bíc ®Çu khëi s¾c cña giai ®o¹n gÇn thËp niªn 90 nµy lµ
do sù chØ ®¹o, l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ níc ta nh»m tõng bíc ph¸t triÓn
12
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi riªng. Trong giai ®o¹n
nµy, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp míi b¾t ®Çu ®îc h×nh
thµnh song vÉn cha ®îc quan t©m ®óng møc v× do ®iÒu kiÖn kinh tÕ níc ta
t¸c ®éng. N«ng nghiÖp ta thêi kú nµy vÉn ®éc canh lµ chñ yÕu, c©y trång
vËt nu«i míi chØ lµ "cã sù gãp mÆt" cßn chñ yÕu lµ lóa, hoa mµu cho ta n¨ng
xuÊt thÊp khiÕn níc ta vÉn ph¶i nk l¬ng thùc, thùc phÈm.
ii. giai ®oahn tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 1994
1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
a. ChÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
Trong giai ®o¹n nµy, §¶ng ta lu«n lu«n kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh
tÕ níc ta ph¶i dùa trªn c¬ së kÕt hîp mét c¸ch ®óng ®¾n gi÷a c«ng nghiÖp,
n«ng nghiÖp, dÞch vô.
Trong héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú, kho¸ VII häp th¸ng
12 n¨m 1993 ®· x¸c ®Þnh "tõ nay ®Õn cuèi thËp kû ph¶i rÊt quan t©m ®Õn
c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, ph¸t triÓn toµn
diÖn n«ng, l©m ng nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n,
c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu…" (§¶ng céng s¶n
ViÖt Nam, V¨n kiÖnn Héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII,
Th¸ng 1 n¨m 1994). Tríc ®ã nhµ níc ta ®· cã chÝnh s¸ch u tiªn , ph¸t triÓn
cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp.
Th¸ng 1 n¨m 1980, chØ thÞ 100 cña Ban chÊp hµnh bÝ th Trung ¬ng
§¶ng víi néi dung kho¸n s¶n phÈm c©y lóa ®Õn nhãm vµ ngêi lao ®éng
(thùc chÊt lµ kho¸n hé). §©y lµ ch×a kho¸ vµng më ra thêi kú míi cña n«ng
nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n cho níc ta.
TiÕp ®Õn lµ NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5-4-1988) vÒ ®æi míi
qu¶n lý n«ng nghiÖp víi néi dung c¬ b¶n lµ kho¸n gän ®Õn hé n«ng d©n,
thõa nhËn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ë n«ng th«n. §©y lµ mét mèc
míi ®¸nh dÊu cho sù më ®Çu cña thêi kú ®æi míi trong n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n níc ta.
Nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ níc ë trªn lµ mét tiÒn ®Ò më ra
cho nÒn n«ng nghiÖp mét híng ®i míi, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp níc ta mét c¸ch c¬ nÒn t¨ng trëng, cã hiÖu qu¶ h¬n.
Trong giai ®o¹n nµy, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· vµ
®ang chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp níc ta mét c¸ch cã nÒn t¶ng,
cã hiÖu qu¶ h¬n.
13
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
Trong giai ®o¹n nµy, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· vµ
®ang chuyÓn dÞch theo c¬ cÊu ngµnh, theo vïng, theo l·nh thæ tíi nÒn s¶n
xuÊt hµng ho¸, víi nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ:
* Mét lµ: c¬ cÊu n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn biÕn kh¸ râ nÐt, ®· vµ
®ang t¹o thÕ cho sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Víi thµnh tùu to
lín nhÊt cña n«ng nghiÖp trong giai ®o¹n nµy lµ c¨n b¶n gi¶i quyÕt ®îc vÊn
®Ò l¬ng thùc. Sau 18 n¨m kÓ tõ tríc nh÷ng n¨m 1985-1988, sau lîng l¬ng
thùc níc ta t¨ng 86,6%, møc l¬ng b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ 274,4kg/n¨m n¨m
1976 t¨ng lªn 359,2kg/n¨m 1993. ChØ trong thêi gian 6 n¨m ë giai ®o¹n nµy,
khèi lîng g¹o xuÊt khÈu tõ 1,5-2,0 triÖutÊn vµ xÕp hµng thø 3 vÒ xuÊt khÈu
g¹o trªn thÕ giíi.
Gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn
®a d¹ng ho¸ c©y trång vµ vËt nu«i. §Õn n¨m 1993 diÖn tÝch c©y c«ng nghiÖp
t¨ng lªn 1290.000ha, chiÕm 13,3% trong ®ã c©y c«ng nghiÖp t¨ng 3,77 lÇn,
c©y ¨n qu¶ t¨ng 3,0 lÇn so víi tríc nh÷ng n¨m 1985-1988, tû träng diÖn tÝch
c©y l¬ng thùc gi¶m xuèng 78,4% trong ®ã riªng lóa chiÕm 65,7. L¬ng thùc
dåi dµo, nguån thøc ¨n phong phó t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i,
trong ®ã ®µn lîn lµ nguån cung cÊp thÞt chñ yÕu cho nh©n d©n, n¨m 1991
chiÕm 70,5% tæng s¶n lîng thÞt h¬i xuÊt chuång. N¨m 1993 sè lîng ®µn bß ë
MiÒn b¾c ®· gÊp 2,56 lÇn so víi n¨m 1976 vµ gÊp 2,45 lÇn so víi n¨m 1980.
Ngoµi ra, ch¨n nu«i gia cÇm ®ang ph¸t triÓn m¹nh vÒ sè lîng vµ chñng lo¹i
cïng víi ph¬ng thøc ch¨n nu«i truyÒn thèng, n«ng d©n ®· tiÕp thu ph¸t triÓn
ch¨n nu«i theo kiÓu c«ng nghiÖp.
Trong nh÷ng n¨m cña giai ®o¹n nµy, thuû s¶n ®· cã bíc ph¸t triÓn
®¸ng kÕ, c«ng t¸c nu«i trång thuû s¶n ®îc co träng, nhÊt lµ vïng ven biÓn.
Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt gièng vµ nu«i t«m xuÊt khÈu ®îc ph¸t triÓn , më réng
c¸c h×nh thøc tæ chøc liªn doanh víi níc ngoµi ®Ó nu«i t«m ®îc triÓn khai ë
ven biÓn MiÒn trung. ViÖc ®¸nh b¾t h¶i s¶n ®ang ®îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn
ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, tÇu thuyÒn, c¸c ph¬ng tiÖn ®¸nh b¾t ®îc t¨ng cêng, nhê
vËy mµ s¶n lîng thuû h¶i s¶n t¨ng nhanh, s¶n phÈm xuÊt khÈu ngµy cµng
lín.
BiÓu 3: C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n c¶ níc 1991-1994
(%)
1991
1992
1993
1994
N«ng nghiÖp
84,5
84,7
84,5
85,3
L©m nghiÖp
7,7
6,8
7,0
6,5
Thuû s¶n
7,6
8,5
8,5
8,2
14
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
ViÖc giao ®Êt, giao rõng ®îc tiÕn hµnh réng r·i tíi ngêi d©n, viÖc b¶o
vÖ, khoanh nu«i vµ t¸i sinh rõng tèt h¬n, diÖn tÝch rõng trång t¨ng lªn, kÕt
hîp trång rõng víi trång c©y c«ng nghiÖp, lµm vên vµ ch¨n nu«i, gãp phÇn
t¹o ra sù bÒn v÷ng vÒ sinh th¸i vµ x· héi ®Ó ph¸t triÓn rõng. ë nhiÒu vïng cã
dù ¸n 327 ®ang triÓn khai tèt bíc ®Çu chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ l©m nghiÖp
miÒn nói. Nhµ níc chñ tr¬ng h¹n chÕ khai th¸c xuÊt khÈu gç trßn, s¶n lîng
gç vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu l©m s¶n cã gi¶m xuèng, nh÷ng rõng ®ang tõng bíc ®îc håi phôc.
ChÝnh nhê vËy, n«ng nghiÖp ®· ®ãng gãp quan träng viÖc t¨ng nguån
hµng xuÊt khÈu, t¨ng thªm nguån ngo¹i tÖ cho ®Êt níc. Víi quan ®iÓm xuÊt
khÈu ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng tiÕn bé vµ chuyÓn
biÕn tÝch cùc. N¨m 1993 t¨ng gÇn 3 lÇn (1500 triÖu róp ®ola) ®Õn n¨m 1994
t¨ng lªn kho¶ng 1800 triÖu ®« la, chiÕm 48,0% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu
cña c¶ níc.
* Hai lµ: ë c¸c vïng sinh th¸i cña ®Êt níc ®· bíc ®Çu khai th¸c lîi thÕ
so s¸nh ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo híng
s¶n xuÊt hµng ho¸ lín cã hiÖu qu¶.
Trong nh÷ng n¨m cña giai ®o¹n nµy, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
ngµnh diÔn ra cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ xuÊt khÈu. Tríc hÕt, ph¶i kh¼ng ®Þnh
thµnh tùu to lín vÒ s¶n xuÊt l¬ng thùc chñ yÕu lµ c©y lóa. Lóa g¹o ®· vµ ®ang
h×nh thµnh 2 vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ cña c¶ níc, nh÷ng n¨m nµy tû
träng s¶n lîng thãc so víi c¶ níc t¨ng lªn tõ 69,6% n¨m 1993, trong ®ã vïng
§ång b»ng S«ng Hång tõ 19,5% lªn 20,6% vµ §ång B»ng S«ng Cöu Long tõ
43,2 lªn 49%. C©y c«ng nghiÖp l©u n¨m ph¸t triÓn m¹nh vµ ®ang h×nh thµnh
nh÷ng vïng s¶n xuÊt víi quy m« lín. DiÖn tÝch cao su n¨m 1993 cña c¶ níc
cã 220.000 ha, trong ®ã cã 93.000 ha cho thu ho¹ch mñ víi 70.000 tÊn mñ
kh« ®îc ph©n bè chñ yÕu ë mñ kh« c¶ níc. S¶n xuÊt cµ phª còng ®ang h×nh
thµnh 2 vïng lín: vïng T©y nguyªn vµ vïng §ång Nam Bé. Vïng T©y
nguyªn trong ®ã tËp trung nhÊt lµ §aklak chiÕm 45,6% diÖn tÝch thu ho¹ch
lµ 54,4% s¶n lîng cµ phª nh©n cña c¶ níc, tiÕp ®ã §ång Nai chiÕm 22%
diÖn tÝch thu ho¹ch vµ 24,6% s¶n lîng cµ phª nh©n.
* Ba lµ: ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, nh÷ng n¨m giai ®o¹n nµy
cã sù chuyÓn dÞch quan träng tõ kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp trung lµ
chñ yÕu sang kinh tÕ hé vµ c¸c hé n«ng d©n ®ang trë thµnh lùc lîng chñ yÕu
ho¹t ®éng trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
15
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
Doanh nghiÖp nhµ níc ®Õn nay ®· cã 1921 ®¬n vÞ qu¶n lý vµ sö dông
7,5 triÖu ha ®Êt (trong ®ã cã 415 l©m trêng sö dông 6,3 triÖu ha rõng vµ ®Êt
rõng, 318 n«ng trêng sö dông 1,3 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp) víi 377.000 lao
®éng, sö dông 70% vèn ®Çu t c¬ b¶n cho n«ng l©m ng nghiÖp, ®Õn nöa n¨m
1993 ®· cã 940 doanh nghiÖp ®¨ng ký l¹i theo nghÞ ®Þnh 388/H§BT.
GÇn ®©y doanh nghiÖp nhµ níc vÒ n«ng nghiÖp næi lªn hai vÊn ®Ò:
+Mét s¬ së n«ng nghiÖp quèc doanh bíc ®Çu ph¸t huy vai trß trung
t©m khoa häc kü thuËt cho thµnh phÇn kinh tÕ vµ d©n c trªn ®Þa bµn nh gièng
c©y, con, g¾n c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi vïng s¶n xuÊt nguyªn liÖu: mÝa ®êng,
chÌ, cao su, cµ phª.
+Víi kho¶ng 70% ®¬n vÞ chuyÓn sang kho¸n gän cho hé thµnh viªn
c¸c kho¶n nµy ®· t¹o cho c¸c hé nhËn kho¸n tiÕp thu kü thuËt míi, yªn t©m
®Çu t vèn, lao ®éng vµo c©y trång, vËt nu«i ®Ó t¨ng thu nhËp. Trong l©m
nghiÖp thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao ®Êt, giao rõng vµ c¬ chÕ kho¸n gi÷ ®Êt l©m
nghiªp cho hé gia ®×nh c«ng nh©n sö dông. C¸c hé n«ng d©n ®ang trë thµnh
lùc lîng chñ yÕu s¶n xuÊt l¬ng thùc vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng c©y trång, vËt nu«i
kÕt hîp khai th¸c n«ng l©m thuû s¶n, më réng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ
míi…
Bèn lµ: C¬ cÊu kü thuËt trong c«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· vµ ®ang ®îc chuyÓn dÞch mét c¸ch m¹nh mÏ vµ réng kh¾p. HÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng
®îc c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. Nh÷ng kü thuËt truyÒn thèng ®ang ®îc thay thÕ
bëi nh÷ng kü thuËt tiÕn bé, râ nhÊt lµ gièng c©y trång vËt nu«i. Cïng víi
cuéc c¸ch m¹ng sinh häc, vÊn ®Ò thuû lîi ho¸, ho¸ häc ho¸, ®iÖn khÝ ho¸
tõng bíc ®îc t¨ng cêng cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, c«ng nghÖ sau thu
ho¹ch nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n ®îc coi träng vµ ph¸t triÓn
BiÓu 4 c¬ cÊu tû träng n«ng nghiÖp trong GDP (%) 1991-1994
1991
1992
1993
Tû träng n«ng nghiÖp trong GDP (%)
40,5
33,9
28,9
BiÓu 5: S¶n lîng l¬ng thùc 1990-1994 (triÖu tÊn)
1990
1991
1993
S¶n lîng l¬ng thùc quy ra thãc
1993
1994
28,7
1994
b. §¸nh gi¸ chung vÒ nh÷ng h¹n chÕ cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
doanh n«ng nghiÖp
16
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
Bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé vµ kÕt qu¶ ®îc ë trªn, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ vµ tån t¹i.
+Mét lµ: c¬ cÊu n«ng nghiÖp níc ta vÉn cha tho¸t khái t×nh tr¹ng ®éc
canh, tù cung, tù tóc vµ vÉn cßn ®ang ë tr×nh ®é s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá lµ
chñ yÕu.
MÆc dï cã nh÷ng tiÕn bé trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña
§¶ng vµ Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ n«ng nghiÖp nãi riªng ë níc ta kh«ng thÓ chuyÓn m×nh nhanh chãng ph¸t triÓn ngay ®îc. Trong thêi
kú nµy, ®Êt níc ta míi b¾t ®Çu cã sù chuyÓ dÞch nhng cßn nhá bÐ, cÇn ph¶i
cã mét kho¶ng thêi gian nh»m kh¾c phôc dÇn nh÷ng mÆt yÕu kÐm trong nÒn
n«ng nghiÖp cña níc ta.
+Hai lµ: c¸c ngµnh n«ng l©m nghiÖp cha g¾n bã víi nhau trong c¬ cÊu
kinh tÕ thèng nhÊt , mµ thËm chÝ cßn g©y trë ng¹i, m©u thuÉn gay g¾t trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
N«ng nghiÖp níc ta kh«ng thÓ ph¸t triÓn cïng mét lóc tÊt c¶ c¸c
ngµnh n«ng nghiÖp ngay ®îc mµ cÇn ph¶i cã sù hç trî cho nhau, cã mèi liªn
hÖ gi÷a c¸c ngµnh víi nhau th× míi t¹o ®µ vµ nÒn t¶ng cho ph¸t triÓn vµ ®Æc
biÖt cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. Cã ph¸t triÓn vµ
cung cÊp ®Çy ®ñ l¬ng thùc th× míi cã thÓ ®a ®îc ch¨n nu«i ph¸t triÓn ®îc.
Bëi v× l¬ng thùc hay s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp nãi chung lµ s¶n phÈm thiÕt
yÕu ®èi víi sù tån t¹i cña con ngêi.
+Bèn lµ: tû lÖ thuÇn n«ng cßn cao, cha g¾n kinh tÕ n«ng nghiÖp víi
n«ng th«n, sè hé chuyªn vµ kiªm vÒ ngµnh nghÒ - dÞch vô cha nhiÒu phÇn
lín lao ®éng thñ c«ng, sù chi viÖn cña c«ng nghiÖp vµo n«ng nghiÖp cßn Ýt.
Nh ta thÊy, ®Êt níc ta tõ xa ®· lµ mét níc c«ng nghiÖp, vµ ngµy nay,
n«ng nghiÖp ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn cßn lín, tû lÖ d©n c sèng
trong n«ng nghiÖp n«ng th«n rÊt lín chiÕm gÇn80% vµ cßn l¹i lµ d©n c sèng
ë khu vùc thµnh thÞ. NÒn kinh tÕ níc ta cßn nghÌo, cßn l¹c hËu so víi nh÷ng
níc trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi, nh©n d©n sèng chñ yÕu lµ ®ång
ruéng, nÒn c«ng nghiÖp vÉn cha ph¸t triÓn. §iÒu ®ã sÏ t¹o ra sù chi viÖn gi÷a
c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ lµ kh«ng hiÖu qu¶ (cã nh÷ng kh«ng nhiÒu).
Víi nh÷ng níc trong khu vùc, víi mét nÒn c«ng nghÖ ®a d¹ng ho¸, l¬ng thùc ®Çy dñ cho nh©n d©n vµ xuÊt khÈu ra níc ngoµi cïng víi viÖc ph¸t
triÓn c¸c ngµnh kh¸c nh ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n xuÊt khÈu thu ngo¹i
tÖ. Bªn c¹nh ®ã cßn cã ngµnh dÞch vô ph¸t triÓn m¹nh…
17
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
+Bèn lµ: c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n tuy
®îc ph¸p luËt thõa nhËn song vÉn cßn nh÷ng rµng buéc .
+N¨m lµ: Kinh tÕ hé tù chñ ®· cã bíc ph¸t triÓn kh¸, song n¨ng lùc
néi sinh cña kinh tÕ hé cßn yÕu, cha ®ñ søc tù v¬n lªn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
hµng ho¸ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
+S¸u lµ: thÞ trêng n«ng s¶n cßn h¹n hÑp , cha ®îc khai th«ng søc mua
cña n«ng d©n cßn thÊp.
2. Mét sè t¸c ®éng cña viÖc ®æi míi trong chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng ngµy cµng tiÕn bé lµ mét xu thÕ
tÊt yÕu, kh¸ch quan cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia nãi chung vµ n«ng nghiÖp
nãi riªng.
NÒn n«ng nghiÖp níc ta ph¶i nghiªn cøu mét híng ®i míi nh»m ®a
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn , lµ ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ
quèc d©n cïng ph¸t triÓn. Nh vËy, tríc tiªn lµ ta ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp
ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. C«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp
híng vµo viÖc thùc hiÖn thuû lîi ho¸ sím, c¬ giíi ho¸ tõng phÇn c«ng viÖc,
më réng ®iÖn khÝ ho¸ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n
®ång thêi tÝch cùc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi ë n«ng th«n.
Cã thÓ nãi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ý
nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§¶ng vµ nhµ níc ta rÊt quan t©m tíi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp
chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng
vµ hµng xuÊt khÈu.
§©y sÏ lµ mét thêi kú më réng thªm ra vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cho
n«ng nghiÖp. Nã sÏ tËo ®iÒu kiÖn cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®i lªn cïng
víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp sÏ dÔ dµng h¬n, thuËn
lîi h¬n, vµ nã sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hç trî cho c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ c¸c
ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Kinh nghiÖm cho thÊy nÕu kh«ng t¹o ra ®îc mét c¬ cÊu kinh doanh
thÝch hîp, n¨ng ®ån gi÷a n«ng, l©m, thuû s¶n, chÕ biÕn vµ dÞch vô víi c«ng
nghiÖp thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ trêng th× nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sÏ dÔ dµng
h¬n, thuËn lîi vµ nã sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hç trî cho c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ
c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
18
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
Kinh nghiÖm cho thÊy nÕu kh«ng t¹o ra ®îc mét c¬ cÊu ktt thÝch hîp,
n¨ng ®éng gi÷a n«ng, l©m , thuû s¶n, chÕ biÕn vµ dÞch vô víi c«ng nghiÖp
thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ trêng th× nÒn kinh tÕ ®Êt níc sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn
®îc.
ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng n«ng
th«n còng nh viÖc gãp phÇn cïng lao ®éng x· héi trong c¶ níc.
iii. Giai ®o¹n1995- 2003
1. Nh÷ng ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ xu híng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ n11 giai ®o¹n 1995- 2003.
§Ó tiÕp tôc thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nã chung vµ
n«ng nghiÖp n«ng nghiÖp nãi riªng, ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc
trong nh÷ng n¨m tríc §¶ng vµ nhµ níc ta ®· ®Ò ra môc tiªu vµ nhiÖm vô chñ
yÕu trong v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VIII: "Ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m, ng
nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m thuû s¶n vµ ®æi míi c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng th«n theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸". Cïng víi môc
tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toµn diÖn, híng vµo b¶o ®¶m an toµn l¬ng thùc
quèc gia trong mäi t×nh huèng, t¨ng nhanh nguån thùc phÈm vµ rau qu¶, c¶i
thiÖn chÊt lîng b÷a ¨n.
§¶ng vµ nhµ níc ta vÉn tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n mét c¸ch cã hiÖu qu¶, vµ dùa trªn c¬ së
b¶o ®¶m b¶o v÷ng ch¾c nhu cÇu l¬ng thùc, chñ yÕu lµ lóa, më réng diÖn tÝch
c©y trång c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, t¨ng nhanh ®µn gia sóc, gia cÇm, ph¸t
triÓn kinh tÕ biÓn, ®¶o, kinh tÕ rõng, khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña nÒn
n«ng nghiÖp sinh th¸i, t¨ng nhanh s¶n lîng hµng ho¸ g¾n víi c«ng nghiÖp
chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, më réng thÞ trêng n«ng th«n…
Trong nh÷ng n¨m võa qua, n«ng nghiÖp níc ta díi sù chØ ®¹o cña
§¶ng vµ nhµ níc ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. VÊn ®Ò chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ®îc phæ biÕn vµ lµ chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn
nÒn n«ng nghiÖp nhµ níc.
*Mét lµ: chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp nh»m môc ®Ých
ph¸t triÓn hµng ho¸, n©ng cao n¨ng suÊt n«ng s¶n hµng ho¸.
Thêi kú nµy ®· thùc hiªn chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch n«ng nghiÖp l¹c
hËu, nhá, nÆng vÒ tù cung, tù cÊp sang nÒn n«ng nghiÖp lín s¶n xuÊt hµng
ho¸, lµ xu híng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña níc ta nãi riªng, nÒn kinh tÕ thÕ giíi
nãi chung v× vai trß cña n«ng nghiÖp trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ lu«n ®îc
®¸nh gi¸ hÕt søc quan träng. ViÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp phï
19
KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
hîp víi nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i trong giai ®o¹n hiÖn nay - nÒn kinh tÕ thÞ trêng
lµ mét sù cÇn thiÕt tÊt yÕu.
XÐt vÒ ph¬ng diÖn tæng thÓ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
lµ sù ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp sao hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¶i nh»m ph¸t triÓn hµng ho¸,
n©ng cao tû suÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay hay
còng cã nghÜa lµ vËn hµnh n«ng nghiÖp sao cho ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi
cao, t¹o ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh cho b¶n th©n n«ng nghiÖp nãi
riªng vµ cho ngµnh kinh tÕ ®Êt níc nãi chung .
BiÓu 6: S¶n lîng l¬ng thùc 1995-2000
1995 1996 1997 1998 1999 íc tÝnh n¨m 2000
S¶n lîng l¬ng thùc 27,5 29,5 30,6 31,8 34,3
Trªn 35,5 tÊn
(triÖu tÊn)
S¶n lîng l¬ng thùc níc ta nh÷ng n¨m võa qua, mçi n¨m t¨ng 5% (hay
1,3 triÖu tÊn) vµ cao h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè (1,8%) nªn l¬ng thùc b×nh qu©n
nh©n khÈu/n¨m t¨ng 372kg (1995) lªn 447 kg (1999) vµ íc tÝnh sÏ t¨ng ®Õn
455 kg (2000).
Bªn c¹nh ®ã, l¬ng thùc níc ta tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc
ë giai ®o¹n tríc ,viÖc më réng diÖn tÝch c©y tr«ng c«ng nghiÖp l©u n¨m ®îc
ph¸t triÓn m¹nh h¬n, cïng víi viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo trong
n«ng nghiÖp ®· cho mét kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n trong s¶n lîng còng nh thu
ho¹ch s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ c©y trång nh mÝa, l¹c, cµphª, cao su… lµm
phong phó thªm vÒ nguån s¶n phÈm míi cho n«ng nghiÖp. So víi nh÷ng
n¨m ë giai ®o¹n tríc, th× s¶n lîng n«ng nghiÖp t¨ng ®¸ng kÓ: s¶n lîng l¹c
t¨ng 34,5%, mÝa t¨ng 74%, cµ phª t¨ng 2,8 lÇn, cao su t¨ng 87%, hå tiªu
t¨ng 68%, chÌ t¨ng 27,3%, b«ng t¨ng 2,38 lÇn. §Æc biÖt s¶n lîng cµ phª t¨ng
nhanh. Mét 119.000 tÊn n¨m (1990), 320.000 tÊn (1996), 509.000 tÊn (1999)
vµ xuÊt khÈu n¨m 1999 ®¹t 600 triÖu USD.
N¨m 1998, s¶n lîng cao su (mñ kh«) ®¹t 199.000 tÊn, t¨ng lªn 3,5 lÇn
so víi n¨m 1990. Nguyªn nh©n chÝnh ë ®©y lµ do t¨ng diÖn tÝch cho s¶n
phÈm, ®Õn n¨m 1999 ®¹t 248.000 tÊn. S¶n lîng cao su xuÊt khÈu n¨m 1996
®¹t 194.000 tÊn, 1997 ®¹t 197.000 tÊn, 1998 ®¹t 195.000 tÊn, 1999 ®¹t
263.000 tÊn.
Ngµnh ch¨n nu«i ë giai ®o¹n nµy cã sù t¨ng trëng ®¸ng kÓ. Trong giai
®o¹n nµy, kÕt hîp víi nh÷ng thµnh tùu, kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong giai ®o¹n tríc,
®a d¹ng ho¸ vËt nu«i: gia sóc gia cÇm, thuû s¶n… ®· t¹o ra kh¶ n¨ng t¨ng tr ëng cao vµ bÒn v÷ng trong ch¨n nu«i. Nh÷ng n¨m ë giai ®o¹n nµy so víi
20
- Xem thêm -
.DOC 
31 
196 
136 
