Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh an giang, thực trạng và giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Thị Kim Loan CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH AN GIANG: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Thị Kim Loan CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH AN GIANG: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành Mã số : Địa lý học : 60 31 05 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.TRƯƠNG PHƯỚC MINH Thành phố Hồ Chí Minh-2013 LỜI CẢM ƠN Được học hỏi và nâng cao kiến thức về Địa lí luôn là mong muốn của bản thân tôi. Là một học viên cao học chuyên ngành Địa lí học, tôi đã nhận được sự quan tâm, hướng dẫn tận tình của quý Thầy Cô Trường Đại học sư phạm TP. HCM. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến: TS. Đàm Nguyễn Thùy Dương, TS.Trương Phước Minh đã hết lòng giúp đỡ, động viên hướng dẫn tận tình cho tôi trong thời gian thực hiện luận văn của mình. Quý thầy cô đã giảng dạy trong chương trình Cao học Địa lí học K.22, những người đã truyền đạt cho tôi những kiến thức hữu ích Địa lí học để từ đó làm cơ sở cho tôi thực hiện tốt luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các Thầy, Cô giáo Trường Đại học sư phạm TP. HCM đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trường. Tôi xin chân thành cảm ơn Ủy Ban Nhân Dân, Cục Thống kê An Giang, Sở Kế hoạch và Đầu tư An Giang đã giúp đỡ tôi trong quá trình tìm tư liệu làm luận văn. Gia đình, bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến góp ý của Thầy/Cô và các anh chị học viên. TP. HCM, ngày…..tháng…..năm 2013 Học viên Trần Thị Kim Loan MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cám ơn Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục các bảng, biểu đồ, bản đồ MỞ ĐẦU 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ ................................................................................... 8 1.1. Cơ sở kinh tế ............................................................................................................. 8 1.1.1. Khái niệm cơ cấu, cơ cấu kinh tế .............................................................. 8 1.1.2. Đặc điểm của cơ cấu kinh tế ..................................................................... 9 1.1.3. Phân loại cơ cấu kinh tế .......................................................................... 10 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc hình thành cơ cấu kinh tế ................... 13 1.1.5. Một số chỉ tiêu cơ bản để xem xét và đánh giá cơ cấu kinh tế ............... 15 1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ..................................................................................... 16 1.2.1. Khái niệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ............................................... 16 1.2.2. Tính tất yếu khách quan của chuyển dịch cơ cấu kinh tế ....................... 17 1.2.3. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế .................................................... 17 1.2.4. Các nguyên tắc chuyển dịch cơ cấu kinh tế ............................................ 18 1.2.5. Các nhân tố chủ yếu tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế .............. 18 1.3. Các mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên thế giới ............................................ 20 1.3.1. Mô hình chuyển dịch hướng nội ............................................................. 20 1.3.2. Mô hình chuyển dịch hướng ngoại ......................................................... 21 1.3.3. Mô hình chuyển dịch theo hướng kết hợp nội và ngoại lực ................... 21 1.4. Một vài nét về thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Việt Nam ........................ 22 1.4.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành ................................................................... 23 1.4.2. Chuyển dịch cơ cấu thành phần kinh tế .................................................. 24 1.4.3. Chuyển dịch cơ cấu vùng kinh tế ............................................................ 25 1.4.4. Chuyển dịch cơ cấu lao động .................................................................. 27 1.5. Chỉ tiêu công nghiệp hóa xét về mặt kinh tế ........................................................... 28 Chương 2. QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH AN GIANG THỜI KỲ CÔNG NGHIỆP HÓA-HIỆN ĐẠI HÓA ..... 30 2.1. Giới thiệu tỉnh An Giang ......................................................................................... 30 2.2. Các nhân tố ảnh hưởng tới chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang .................. 30 2.2.1. Vị trí địa lí ............................................................................................... 30 2.2.2. Nhân tố tự nhiên ...................................................................................... 32 2.2.3. Nhân tố kinh tế-xã hội............................................................................. 38 2.2.4. Đánh giá chung ....................................................................................... 48 2.3. Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang từ 2002 đến 2011 ................ 50 2.3.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành .................................................. 50 2.3.2. Chuyển dịch cơ cấu theo thành phần kinh tế .......................................... 71 2.3.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ ............................................... 76 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH AN GIANG ĐẾN NĂM 2020............................. 87 3.1. Cơ sở xây dựng định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế An Giang ....................... 87 3.1.1. Cơ sở định hướng .................................................................................... 87 3.1.2. Định hướng và các phương án CDCCKT ............................................... 93 3.2. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang........................................ 100 3.2.1. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ............................. 100 3.2.2. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần kinh tế ......... 104 3.2.3. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ ......................... 105 3.3. Giải pháp ............................................................................................................... 107 3.3.1. Giải pháp chung .................................................................................... 107 3.3.2. Giải pháp cụ thể .................................................................................... 120 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 130 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 135 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASEAN : Hiệp hội các nước Đông Nam Á ĐBSCL : Đồng bằng sông Cửu Long KT-XH : Kinh tế-xã hội CDLĐ : Chuyển dịch lao động CCKT : Cơ cấu kinh tế CDCCKT : Chuyển dịch cơ cấu kinh tế CCLĐ : Cơ cấu lao động CĐN : Cao đẳng nghề TCN : Trung cấp nghề ĐTNN : Đầu tư nước ngoài KVI : Khu vực I KVII : Khu vực II KVIII : Khu vực III CNH : Công nghiệp hóa CNH-HĐH : Công nghiệp hóa-hiện đại hóa GDP : Tổng sản phẩm quốc nội GTSX : Giá trị sản xuất GTT : Giá thực tế GSS : Giá so sánh HTX : Hợp tác xã TP : Thành phố TX : Thị xã USA : Đô la Mỹ ODA : Vốn hỗ trợ chính thức FDI : Đầu tư trực tiếp nước ngoài KCN : Khu công nghiệp CCN : Cụm công nghiệp DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Cơ cấu GDP theo giá trị thực tế phân theo thành phần kinh tế ở nước ta giai đoạn 2000-2012 ................................................................................ 24 Bảng 1.2. Chỉ tiêu công nghiệp hóa dự kiến ............................................................ 28 Bảng 1.3. Các giai đoạn công nghiệp hóa theo H.Chenery ...................................... 28 Bảng 2.1. Đơn vị hành chính và diện tích các địa phương tỉnh An Giang ............... 30 Bảng 2.2. Tình hình sử dụng đất ở An Giang từ 2002 đến năm 2011 ...................... 36 Bảng 2.3.Dân số, diện tích và mật độ dân số An Giang năm 2011 .......................... 38 Bảng 2.4. Quy mô và chuyển biến dân số An Giang 2002-2011.............................. 39 Bảng 2.5. Dân số lao động tỉnh An Giang 2002-2011 .............................................. 41 Bảng 2.6. GDP, cơ cấu GDP (giá thực tế) và tăng trưởng (giá so sánh) GDP ở An Giang theo nông nghiệp và phi nông nghiệp 2002-2011 ........................ 51 Bảng 2.7. Lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động phân theo nhóm ngành nông nghiệp và phi nông nghiệp 2002-2011 ........................................... 53 Bảng 2.8. GDP, cơ cấu GDP (giá thực tế) và tăng trưởng GDP (giá so sánh) tỉnh An Giang phân theo ngành sản xuất vật chất và dịch vụ 2002-2011 ............ 55 Bảng 2.9. Lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động tỉnh An Giang 20022011 ......................................................................................................... 56 Bảng 2.10. GDP, cơ cấu GDP (giá thực tế) và tăng trưởng GDP (giá so sánh) ở An Giang phân theo 3 khu vực kinh tế 2002-2011 ....................................... 57 Bảng 2.11. Lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động An Giang 2002-201160 Bảng 2.12. GTSX, cơ cấu GTSX (giá thực tế) và tăng trưởng (giá so sánh) khu vực Nông-Lâm-Thủy sản tỉnh An Giang 2002-2011 ..................................... 62 Bảng 2.13. Lao động, cơ cấu lao động, năng suất lao động khu vực Nông-lâm- thủy sản tỉnh An Giang 2002-2011 .................................................................. 64 Bảng 2.14. GTSX, cơ cấu GTSX thực tế và tăng trưởng (giá so sánh) khu vực Công nghiệp và xây dựng tỉnh An Giang 2002-2011 ....................................... 65 Bảng 2.15. Lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động khu vực công nghiệp và xây dựng của tỉnh An Giang 2002-2011 ............................................. 67 Bảng 2.16. Cơ cấu GTSX (giá thực tế) khu vực dịch vụ tỉnh An Giang 2002-2011 68 Bảng 2.17. Lao động, cơ cấu lao động và năng suất lao động tỉnh An Giang 20022011 ......................................................................................................... 70 Bảng 2.18. GDP, cơ cấu GDP (giá thực tế) và tăng trưởng (giá so sánh) theo thành phần kinh tế An Giang 2002-2011 .......................................................... 73 Bảng 2.19. Lao động, cơ cấu lao động, năng suất lao động theo thành phần kinh tế An Giang 2002-2011 ............................................................................... 75 Bảng 2.20. GTSX và tỷ trọng GTSX phân theo lãnh thổ tỉnh An Giang 2002-201176 Bảng 2.21. Cơ cấu GTSX phân theo khu vực kinh tế của các địa phương ở An Giang 2002-2011 ..................................................................................... 78 Bảng 3.1. Bố trí các phương án phát triển tỉnh An Giang đến năm 2020 ................. 93 Bảng 3.2. Dân số, lao động tỉnh An Giang giai đoạn 2010-2020 ............................. 94 Bảng 3.3. Dân số, lao động tỉnh An Giang giai đoạn 2010-2020 theo PAII ............ 95 Bảng 3.4. GDP và cơ cấu GDP tỉnh An Giang giai đoạn 2010-2020 theo PAI........ 96 Bảng 3.5. GDP và cơ cấu GDP tỉnh An Giang giai đoạn 2010-2020 theo PAII ...... 97 Bảng 3.6. GDP và cơ cấu GDP tỉnh An Giang giai đoạn 2010-2020 theo PAIII ..... 98 Bảng 3.7. So sánh CCKT tỉnh An Giang theo các phương án đến năm 2020 .......... 99 Bảng 3.8. Ba phương án phát triển kinh tế tỉnh An Giang đến năm 2020 ................ 99 Bảng 3.9. Dự báo chuyển dịch cơ cấu GDP An Giang đến năm 2020 phân theo nhóm ngành nông nghiệp-phi nông nghiệp ........................................... 101 Bảng 3.10. Dự báo chuyển dịch cơ cấu GDP An Giang phân theo 3 khu vực kinh tế đến năm 2020 ......................................................................................... 102 Bảng 3.11. Dự báo cơ cấu lao động An Giang phân theo khu vực kinh tế đến năm 2020……………… ............................................................................... 103 Bảng 3.12. Dự báo cơ cấu GDP tỉnh An Giang theo thành phần kinh tế đến năm 2020……………… ............................................................................... 104 Bảng 3.13. Dự báo lao động tỉnh An Giang theo thành phần kinh tế đến năm 2020105 Bảng 3.14. Cơ cấu GTSX phân theo khu vực kinh tế của các địa phương trong tỉnh đến năm 2020 ......................................................................................... 106 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Cơ cấu GDP của Việt Nam phân theo khu vực kinh tế……………… 23 Biểu đồ 1.2. Cơ cấu GDP Việt Nam phân theo thành phần kinh tế………………. 25 Biểu đồ 1.3. Cơ cấu lao động của Việt Nam phân theo khu vực kinh tế…………. 27 Biểu đồ 2.1. Quy mô và tỉ lệ gia tăng tự nhiên tỉnh An Giang thời kỳ 2002-2011.. 40 Biểu đồ 2.2. Tốc độ tăng trưởng (giá so sánh) của nhóm ngành nông nghiệp và phi nông nghiệp 2002-2011……………………………………………. 52 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu GDP tỉnh An Giang phân theo khu vực kinh tế 2002-2011…. 58 Biểu đồ 2.4. Cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế tỉnh An Giang 2002-2011…… 74 Biểu đồ 2.5. Chuyển dịch cơ cấu GTSX theo lãnh thổ tỉnh An Giang……………. 77 Biểu đồ 3.1. Dự báo cơ cấu GDP tỉnh An Giang phân theo khu vực kinh tế đến năm 2020………………………………………………………………...102 Biểu đồ 3.2. Dự báo cơ cấu lao động tỉnh An Giang phân theo khu vực kinh tế đến năm 2020…………………………………………………………...103 DANH MỤC BẢN ĐỒ Bản đồ 2.1. Bản đồ hành chính An Giang ................................................................31 Bản đồ 2.2. Bản đồ mật độ dân số tỉnh An Giang....................................................42 Bản đồ 2.3. Cơ cấu GTSX tỉnh An Giang phân theo lãnh thổ năm 2002 .................80 Bản đồ 2.4. Cơ cấu GTSX tỉnh An Giang phân theo lãnh thổ năm 2011 .................81 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Do quá trình phát triển nền kinh tế thế giới đòi hỏi mọi quốc gia trên thế giới cần phải có những chính sách phát triển kinh tế phù hợp với nền kinh tế hội nhập toàn cầu. Cho nên cần phải có các chính sách về phát triển kinh tế trong từng giai đoạn để hội nhập với khu vực và thế giới, vì vậy đòi hỏi mỗi quốc gia cần có nhưng tầm nhìn thật vĩ mô, Việt Nam cũng không ngoại lệ, nhất là khi nước ta gia nhập vào tổ chức kinh tế lớn nhất thế giới (WTO) thì điều này cần có ý nghĩa. Vì vậy chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một quy tất tất yếu của nền kinh tế. Từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI, Đảng ta đã đưa ra đường lối đổi mới kinh tế với mục tiêu xây dựng và phát triển theo hướng CNH-HĐH đất nước. Trong Đại hội Đảng lần thứ XI cũng vậy, mục tiêu của Đảng ta là phấn đấu đến năm 2020 sẽ đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Đổi mới kinh tế phải bắt đầu từ đổi mới kinh tế, tức là chuyển dần từ nền kinh tế nông nghiệp và dịch vụ. Qua các giai đoạn phát triển của nền kinh tế của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã thấy rằng, mọi thành công hay thất bại của phát triển kinh tế đều bắt nguồn từ việc xác định cơ cấu kinh tế có phù hợp hay không. Vì thế, việc xác định hợp lý cơ cấu kinh tế là một động lực quan trọng để quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH-HĐH. An Giang là tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long (VKTĐBSCL), với sự phát triển kinh tế các ngành khá đều. Trong những năm qua, cùng với quá trình phát triển kinh tế của đất nước, kinh tế của tỉnh cũng đã có sự thay đổi rõ rệt. Mặc dù cơ cấu kinh tế của tỉnh đã có sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nền nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ nhưng vẫn còn chậm. Do nằm trong vùng kinh tế ĐBSCL đã tạo điều kiện thuận lợi cho nền kinh tế của tỉnh được đầu tư phát triển hơn. 2 Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế theo chiều rộng lẫn chiều sâu càng làm cho quá trình chuyển dịch nền kinh tế nhanh và hiệu quả đòi hỏi mỗi quốc phải có các chính sách phát triển hợp lý nhất. An Giang là tỉnh có sự phát triển tương đối mạnh so với nhiều tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, tỉnh cũng có nhiều chính sách nhằm phát triển kinh tế tỉnh, tuy nhiên trong quá trình thực hiện còn nhiều bất cập. Chính vì điều đó mà tôi đã chọn đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang: Thực trạng và giải pháp” để có cái nhìn về tình hình phát triển kinh tế của tỉnh trong các lĩnh vực kinh tế. 2. Mục tiêu đề tài và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu các cơ sở lí luận và thực tiễn chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang trong những năm gần đây, từ đó đưa ra các định hướng và giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang thích hợp với xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế cũng như của đất nước. 2.2. Nhiệm vụ Để đạt được các mục tiêu đề ra, tác giả đề ra một số nhiệm vụ sau đây: - Khái quát chung về cơ sở lí luận có liên quan đến cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải thích các khái niệm, các nhân tố tác động và những tiêu chí đánh giá cơ bản. - Ảnh hưởng của các nguồn lực đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang, từ đó phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang trong giai đoạn 2002-2011 và đánh giá những thành tựu đã đạt được và những mặt hạn chế còn tồn tại cần phải khắc phục trong thời gian tới. - Từ đó, nêu định hướng và đề ra một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang theo hướng phát triển nền kinh tế đất nước trong thời kỳ hội nhập quốc tế. 3. Phạm vi nghiên cứu 3 3.1. Nội dung Do đây là đề tài có nội dung rộng, phức tạp nên phạm vi nghiên cứu của luận văn được giới hạn ở những nội dung sau: Phân tích ảnh hưởng của các nguồn lực tới sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh. Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo các ngành gồm: Cơ cấu GDP, cơ cấu giá trị sản xuất, cơ cấu lao động trong các khu vực kinh tế. Nhưng không phân tích sâu các lĩnh vực trong từng ngành. Phân tích chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần kinh tế bao gồm: Cơ cấu GTSX, cơ cấu lao động của từng thành phần kinh tế. Phân tích chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ như: Cơ cấu GTSX ở các địa phương phân theo khu vực kinh tế và tỷ trọng so với toàn huyện. Nêu ra những định hướng và đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế tỉnh trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế. 3.2. Về không gian Đề tài chủ yếu được nghiên cứu trên phạm vi lãnh thổ tỉnh An Giang. Bao gồm đơn vị hành chính như: thành phố Long Xuyên, Thị xã Châu Đốc, thị xã Tân Châu, các huyện như An Phú, Châu Phú, Châu Thành, Chợ Mới, Phú Tân, Thoại Sơn, Tịnh Biên, Tri Tôn. Với diện tích toàn tỉnh là 3.536,7 km2. Năm 2011 dân số An Giang 2.150.000 người. 3.3. Về thời gian Thời gian được đề cập đến trong luận văn là từ năm 2002 đến năm 2011 ở phần hiện trạng của tỉnh An Giang. Đến phần định hướng và đề ra một số giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang được tính đến năm 2020. 4. Lịch sử nghiên cứu Hiện nay, để hội nhập nền kinh tế của thế giới và khu vực, CDCCKT là xu thế tất yếu của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới muốn phát triển. Xu hướng này có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. Đất nước muốn có nền kinh tế phát triển cần phải có chính sách đổi mới trong các lĩnh vực nhằm hội nhập kinh tế quốc tế, nhưng phải phù hợp với các điều kiện của từng quốc gia. 4 Chính vì thế, cho nên có rất nhiều công trình nghiên cứu nói về thực tiễn lí luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của các tỉnh, thành phố ở Việt Nam như “ Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở Thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình công nghiệp hóa, hiên đại hóa” của TS. Trương Thị Minh Sâm (chủ biên) năm 2000, “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế Việt Nam trong những năm đầu của thế kỉ 21 của TS Nguyễn Trần Quốc (chủ biên) năm 2004, “ Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng trọng điểm phía Nam” của TS. Trần Du Lịch, PGS.TS Đặng Văn Phan (chủ nhiệm đề tài) năm 2004, “ Chuyển dịch cơ cấu kinh tế Việt Nam” của PGS.TS Bùi Tất Thắng (chủ biên) năm 2006”, “ Những vấn đề về kinh tế phát triển” của PGS.TS Ngô Doãn Vịnh năm 2006…. Hiện nay chưa có một đề tài nào nói về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh An Giang. Các đề tài chủ yếu đề cập về các khía cạnh của nền kinh tế như Th.s Huỳnh Trường Giang “ Sản xuất lúa vụ ba với sự phát triển nông thôn bền vững tỉnh An Giang”, Th.s Lê Thị Ngọc Linh “ Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và an ninh lương thực ở tỉnh An Giang” Trường đại học sư phạm TP.HCM (2003), “ An Giang 25 năm xây dựng và phát triển UBND tỉnh An Giang (2007), Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2008), Báo cáo kết quả thực hiện chương trình thực hiện chương trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và phát triển thủy sản năm 2007, kế hoạch năm 2008 An Giang. An Giang là tỉnh có nhiều điều kiện phát triển kinh tế nhưng sự phát triển kinh tế chưa thật tương xứng với điều kiện của tỉnh, còn rất nhiều bất cập trong quá trình phát triển kinh tế của tỉnh. Chính vì lí do đó mà tôi đã chọn đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang: Thực trạng và định hướng” để hiểu rõ hơn tình hình phát triển kinh tế trong quá trình hội nhập. 5. Hệ quan diểm và phương pháp nghiên cứu 5.1. Hệ quan diểm 5.1.1. Quan điểm hệ thống Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một hệ thống hoàn chỉnh gồm nhiều tầng, bản thân nó là sự kết hợp của nhiều hệ thống khác nhau đồng thời cũng là bộ phận của 5 hệ thống kinh tế-xã hội. Trong CDCCKT của tỉnh An Giang cũng thế, nó có mối liên hệ chặt chẽ với môi trường xung quanh, bao gồm cả môi trường kinh tế và ngược lại. Vì vậy, cần phải xem CDCCKT như một hệ thống luôn luôn vận động và phát triển. Chính vì thế, khi nghiên cứu CDCCKT tỉnh An Giang cần phải tính đến các nhân tố tác động và xem xét chúng với mối tương quan về CDCCKT của tỉnh, vùng ĐBSCL và cả nước. 5.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ Cơ cấu lãnh thổ kinh tếtỉnh An Giang là một tổng thể hoàn chỉnh. Với các yếu tố tự nhiên và kinh tế-xã hội luôn có mối liên hệ mật thiết với nhau, cùng tác động chi phối lẫn nhau tạo thành những thế mạnh riêng từng vùng trong tỉnh, từ đó tạo thành những thế mạnh điển hình của tỉnh. Cho nên, việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng CDCCKT tỉnh An Giang. Từ đó đưa ra những giải pháp, định hướng phát triển có tính đồng bộ, tổng hợp nhằm khai thác tối đa những tiềm năng, những lợi thế của tỉnh. 5.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh Trong quá trình phát triển kinh tế và CDCCKT, có sự chuyển biến theo không gian và thời gian. Để thấy được những nguyên nhân phát sinh, diễn biến của các yếu tố kinh tế trong một khoảng thời gian và không gian cụ thể, ta cần vận dụng quan điểm lịch sử vào trong nghiên cứu. Qua đó, mới có được đánh giá chính xác về hiện trạng trong hiện tại và định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong tương lai. 5.1.4. Quan điểm sinh thái và phát triển bền vững Cần phải vận dụng quan điểm sinh thái và phát triển bền vững trong quá trình nghiên cứu những vấn đề KT-XH, đặc biệt là CDCCKT. Vì phát triển bền vững đã và đang trở thành mục tiêu KT-XH ở hầu hết các quốc gia trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, phát triển KT-XH phải luôn gắn liền với việc bảo vệ và sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường. Phát triển hài hòa giữa kinh tế và tiến bộ công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhân dân, đảm bảo an sinh xã hội. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 6 5.2.1. Phương pháp phân tích tổng hợp Trên cơ sở nguồn tài liệu liên quan đến nội dung nghiên cứu được thu thập từ nhiều nguồn tài liệu tham khảo như: Niên giám thống kê, báo cáo thường niên, quy hoạch tổng thể của các phòng, sở, ban ngành huyện, các tạp chí khoa học. Qua phân tích tổng hợp tác giả đưa ra được hiện trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong giai đoạn 2002-2011 và giải pháp, định hướng đến năm 2020. 5.2.2. Phương pháp thực địa Đây là một phương pháp không thể nào thiếu đối với những ai học chuyên ngành Địa lí. Với phương pháp này, tác giả có thể thu thập thêm thông tin, thực trạng chuyển dịch kinh tế, thẩm định mức độ tin cậy của số liệu, báo cáo. 5.2.3. Phương pháp biểu đồ, bản đồ Là phương pháp rất đặc trưng của Khoa học địa lý, sử dụng các phương pháp bản đồ, biểu đồ giúp cho các vấn đề nghiên cứu được cụ thể hơn, trực quan sinh động hơn. 5.2.4. Phương pháp thống kê toán học Đây là phương pháp sử dụng thường xuyên, tuy nhiên muốn phân tích hay đánh giá cần phải lựa chọn những giá trị đúng nhất, phù hợp với thực tiễn nhất, dựa vào các cơ sở những số liệu thu thập được để phân tích ảnh hưởng của các yếu tố tự nhiên và KT-XH đến CDCCKT tỉnh An Giang. Bên cạnh đó, phương pháp này còn giúp cho tác giả phân tích, lựa chọn, dự báo các giải pháp phù hợp cho CDCCKT trong tương lai. 5.2.5. Phương pháp chuyên gia CDCCKT là một vấn đề rất được sự quan tâm của các nhà khoa học và các cấp lãnh đạo đặc biệt là lãnh đạo địa phương. Vì vậy, việc gặp gỡ, trao đổi ý kiến của các nhà khoa học, cán bộ, chuyên viên của các sở, ban ngành trong tỉnh. Thông qua cuộc gặp gỡ này, tác giả có thể tiếp cận để kiểm chứng lại số liệu, tìm hiểu hiện trạng và định hướng vấn đề nghiên cứu một cách hiệu quả hơn và nhanh hơn. 6. Cấu trúc luận văn 7 Đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang: Thực trạng và giải pháp” ngoài phần mở đầu và kết luận, phần nội dung bao gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế Chương 2: Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang thời kỳ công nghiệp hóa-hiện đại hóa Chương 3: Định hướng và giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh An Giang đến năm 2020 8 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ 1.1. Cơ sở kinh tế 1.1.1. Khái niệm cơ cấu, cơ cấu kinh tế 1.1.1.1. Cơ cấu “ Cơ cấu” là cách tổ chức các thành phần, nhằm thực hiện một chức năng của chỉnh thể nào đó. [14, tr.223]. Từ “ cơ cấu” tương đương với từ “ Structure” hay “Construction” nhưng chính xác hơn “Structure” tương ứng với thuật ngữ “cấu trúc” của Việt Nam hay mang nội dung rộng lớn hơn. Cấu trúc là khái niệm nòi về kết cấu bên trong của một đối tượng nào đó, kể cả số lượng và chất lượng tạo nên một đối tượng nào đó. 1.1.2.2. Cơ cấu kinh tế Cơ cấu kinh tế (CCKT) của xã hội theo C.Mác là toàn bộ những quan hệ sản xuất phù hợp với quá trình phát triển nhất định của các lực lượng sản xuất vật chất. Mác đồng thời nhấn mạnh, khi phân tích cơ cấu, phải chú ý đến cả hai khía cạnh là chất lượng và số lượng, cơ cấu chính là sự phân chia về chất và tỉ lệ về số lượng của những quá trình sản xuất xã hội. “Cơ cấu kinh tế” là tổng thể các ngành, lĩnh vực, bộ phận kinh tế với vị trí, tỉ trọng tương ứng của chúng và mối quan hệ hữu cơ tương đối ổn định hợp thành. [13, tr.16]. Theo tác giả, CCKT được hiểu như sau: CCKT là tổng thể những nhân tố cấ thành nền kinh tế, đó là các ngành sản xuất, các thành phần kinh tế và các vùng kinh tế. Chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau được biểu hiện về chất và lượng tùy thuộc vào mục tiêu của nên kinh tế trong từng thời kỳ nhất định. 9 1.1.2. Đặc điểm của cơ cấu kinh tế Cơ cấu kinh tế là vấn đề có nội dung rộng, biểu hiện mối quan hệ giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất của nền kinh tế. Mối quan hệ đó không chỉ là những quan hệ riêng lẻ của từng bộ phận cấu thành nền kinh tế ( bao gồm các yếu tố kinh tế, các lĩnh vực tổ chức sản xuất phân phối tra đổi tiêu dùng), các khu vực kinh tế (nông thôn, thành thị), các thành phần kinh tế ( nhà nước, ngoài nhà nước (cá thể, tư nhân, tập thể), vốn đầu tư nước ngoài). Hiểu một cách đầy đủ “Cơ cấu kinh tế là tổng thể một hệ thống kinh tế bao gồm tất cả các yếu tổ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, tác động lẫn nhau trong không gian và thời gian nhất định, phù hợp với mục tiêu đã xác định của nền kinh tế. [25] CCKT là một hệ thống ràng buộc, có các đặc trưng chủ yếu là mang tính khách quan và tính lịch sử. Đồng thời, cơ cấu kinh tế là một hệ thống động, gắn với sự biến đổi phát triển không ngừng của các yếu tố và các bộ phận cấu thành. Muốn phát huy tác dụng CCKT, CCKT phải trải qua một quá trình, một thời gian nhất định. Thời gian này dài hay ngắn tùy thuộc vào đặc điểm của từng loại CCKT. Vì vậy, các loại cơ cấu thường không tồn tại một cách cố định bất biến mà có sự thay đổi, chuyển dịch phù hợp với biến động của điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Như vậy, CCKT không những quy định về số lượng và tỉ lệ, giữa các yếu tố và bộ phận cấu thành biểu hiện về lượng (là sự tăng trưởng của hệ thống), mà còn thể hiện những mối quan hệ cơ cấu giữa các yếu tố biểu hiện về chất (là sự phát triển của hệ thống). Mối quan hệ giữa lượng và chất trong cơ cấu của nền kinh tế thực chất là biểu hiện về tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế đó. Một nền kinh tế chỉ có thể ổn định và tăng trưởng bền vững khi có cơ cấu cân đối và hợp lý. Do đó, nghiên cứu CCKT là nhằm nhận biết cấu trúc của nền kinh tế và phát hiện xu hướng vận động của nền kinh tế theo từng thời kỳ để có những tác động cần thiết, thúc đẩy các xu hướng tích cực hay hạn chế những tiêu cực để đạt được những mục tiêu đã định trước. Khi nghiên cứu, nó mang một ý nghĩa rất lớn đối với thực tiễn phát triển