Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn Gia L©m
Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam vèn lµ mét n-íc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi trªn 80% d©n sè
sèng ë n«ng th«n, sè lao ®éng trong n«ng nghiÖp chiÕm 70%. Trong qu¸
tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu tõ chØ thÞ 100 cña Ban BÝ Th-. NghÞ quyÕt
10 cña Bé chÝnh trÞ, luËt ®Êt ®ai vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña chÝnh phñ ®·
më ra giai ®o¹n mçi cho nÒn kinh tÕ cña n-íc ta. N«ng nghiÖp ®· cã b-íc
ph¸t triÓn v-ît bËc. §iÒu nµy ®-îc c¶ d- luËn trong n-íc vµ n-íc ngoµi c«ng
nhËn. Tõ mét n-íc thiÕu l-¬ng thùc cho tiªu dïng mµ cßn ®øng thø 3 trong
c¸c n-íc xuÊt khÈu g¹o cña thÕ giíi. Thu nhËp vµ ®êi sèng cña ng-êi d©n
kh«ng ngõng ®-îc c¶i thiÖn. Tuy nhiªn trong kinh tÕ n«ng th«n, ngµnh n«ng
nghiÖp vÉn chiÕm tû träng cao. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chñ yÕu vÉn tËp
trung vµo trång trät, ch¨n nu«i ch-a ®-îc chó träng ph¸t ph¸t triÓn, quy m«
cßn nhá bÐ. Nh- vËy ®Ó nhanh chãng lµm thay ®æi bé mÆt n«ng th«n ®ßi hái
ph¶i cã sù chuyÓn ®Þnh c¬ cÇu kinh tÕ n«ng th«n. §©y lµ mét vÊn ®Ò quan
träng vµ cã tÝnh cÊp thiÕt trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
Gia L©m lµ mét huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi, cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi ®Ó
ph¸t triÓn c¸c mÆt kinh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi. Tuy vËy huyÖn Gia L©m hiÖn
nay kh«ng cÇn thiÕt ®Æt vÊn ®Ò an toµn l-¬ng thùc lªn hµng ®Çu mµ cµn tËp
trung vao ph¸t triÓn c«ng nghiÖp th-¬ng m¹i, dÞch vô, du lÞch vµ n«ng
nghiÖp. Gia L©m ph¶i chuyÓn sang ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt theo c¬ chÕ thÞ
tr-êng, phôc vô cho nhu cÇu thñ ®« Hµ Néi, huyÖn Gia L©m cã nhiÒu tiÒm
n¨ng cÇn ®-îc khai th¸c, l¹i n»m trong khu vùc c«ng nghiÖp Hµ Néi - H¶i
Phßng - Qu¶ng Ninh, ®©y lµ ®Çu mèi giao th«ng thuËn lîi, lao ®éng dåi dµo,
cã tr×nh ®é kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng ®-îc n©ng cÊp vµ tõng b-íc ®-îc hoµn
thiÖn. Vèn trong d©n cña huyÖn Gia L©m ®Ó ®Çu t- cho s¶n xuÊt lín. §ång
thêi ë huyÖn Gia L©m cã c¸c khu c«ng nghiÖp ®Þa ph-¬ng vµ trung -¬ng víi
kü thuËt vµ tr×nh ®é tæ chøc cao ®-îc ®Çu t- më réng. Víi nh÷ng ®iÇu kiÖn
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
®â,Gia l©m cã nh÷ng thuËn lîi trong chuÓn dÞch c¬ c©u kinh tª n«ng th«n
theo h-íng t©ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp , th-¬ng m¹i ,dÞch vô. ChÝnh v× vËy
t¸c gi¶ ®· chän ®Ò tµi "ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn Gia
L©m” lµm ®Ò tµi luËn v¨n tèt nghiÖp. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ
nh»m hÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn Gia L©m trong giai ®o¹n 1996-1999, tõ ®ã ®-a ra
c¸c biÖn ph¸p ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë Gia L©m giai ®o¹n
2001 - 2010 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo.
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®-îc giíi h¹n ë kinh tÕ cÊp huyÖn, tøc
lµ bao gåm toµn bé c¸c ngµnh n«ng-l©m-thuû s¶n,cong nghiÑp ,th-¬ng m¹i
,dÞch vô thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña huyÖn.
KÕ cÊu cña luËn v¨n ®-îc tr×nh bµy nh- sau:
Ch-¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu KTNT
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu KTNT huyÖn Gia L©m
qua c¸c n¨m.
Ch-¬ng III: Ph-¬ng h-íng vµ nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu chuyÓn
dÞch c¬ cÊu KTNT huyÖn Gia L©m trong thêi gian tíi.
V× ph¹m vi cña lu¹n v¨n lµ rÊt réng nh-ng thêi gian nghiªn cøu cã
h¹n, mÆt kh¸c do sö dông nhiÒu nguån tµi liÖu kh¸c nhau. Do ®ã luËn v¨n
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i kÝnh mong ®-îc sù chØ dÉn cña c¸c
gi¸o viªn trong khoa vµ ®éc gi¶ ®Ó luËn v¨n ®-îc hoµn thiÖn h¬n.
Hµ Néi, ngµy ... th¸ng 06 n¨m 2000
Sinh viªn
D-¬ng ThÞ Hoa
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
Ch-¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
1. C¸c kh¸i niÖm.
1.1 Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu kinh tÕ.
C¬ cÊu kinh tÕ lµ mét tæng thÓ hÖ thèng kinh tÕ bao gåm nhiÒu yÕu tè
cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong nh÷ng kh«ng
gian vµ thêi gian , trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Nã thÓ
hiÖn c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng, c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng, phï hîp
víi môc tiªu ®-îc x¸c ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ kh«ng cã tÝnh
chÊt cè ®Þnh mµ lu«n vËn ®éng, thay ®æi ®Ó phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ trong tõng thêi kú ph¸t triÓn, nh»m t¨ng tr-ëng kinh tÕ n©ng
cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi.
C¬ cÊu kinh tÕ muèn ph¸t huy ®-îc t¸c dông cÇn cã mét qu¸ tr×nh,
mét thêi gian nhÊt ®Þnh, qu¸ tr×nh Êy dµi hay ng¾n phô thuéc tõng h×nh thøc
chuyÓn dÞch vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vÒ ngµnh cña Nhµ n-íc...
V× vËy c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng mang tÝnh æn ®Þnh l©u dµi, mµ tõng thêi
kú ph¶i cã mét chÝnh s¸ch vÒ c¬ cÊu kinh tÕ t-¬ng øng thÝch hîp víi sù biÕn
®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn ,kinh tÕ , x· héi.
Sù duy tr× qu¸ l©u hoÆc thay ®æi qu¸ nhanh chãng c¬ cÊu kinh tÕ mµ
kh«ng dùa vµo nh÷ng biÕn ®æi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi ®Òu g©y
nªn nh÷ng h¹i vÒ kinh tÕ.
V× vËy cã nªn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hay kh«ng ? chuyÓn dÞch
nhanh hay chËm kh«ng ph¶i lµ sù mong muèn chñ quan, mµ ph¶i dùa vµo
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
môc tiªu, c¸c quy luËt kinh tÕ ®Ó lµm c¬ së cho qu¸ t×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ cña mçi n¬i, mçi vïng vµ trong doanh nghiÖp .
1.2. Kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n:
Kinh tÕ n«ng th«n lµ mét trong hai khu vùc kinh tÕ ®Æc tr-ng cña kinh
tÕ quèc d©n: khu vùc kinh tÕ n«ng th«n vµ khu vùc kinh tÕ thµnh thÞ. Khu vùc
kinh tÕ n«ng th«n cã vÞ trÝ quan träng, tr-íc hÕt lµ khu vùc s¶n xuÊt cung cÊp
l-¬ng thùc, thùc phÈm cho toµn x· héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Nã cßn cung cÊp
ngµy cµng nhiÒu c¸c nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn, cung cÊp nguån
lao ®éng phong phó cho khu vùc thµnh thÞ ®ã lµ thÞ tr-êng réng lín ®Ó tiªu
thô s¶n phÈm c«ng nghiÖp bao gåm c¶ t- liÖu s¶n xuÊt vµ t- liÖu tiªu dïng.
Trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng nghiÖp ho¸, do cã lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ t-¬ng ®èi
cã thÓ khai th¸c nguån n«ng - l©m - thuû s¶n ®Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu,
t¨ng thªm nguån tÝch luü cña ®Êt n-íc, gãp phÇn ph¸t triÓn khu vùc n«ng
th«n, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Æc biÖt lµ khu vùc
thµnh thÞ, tû träng s¶n phÈm thuéc khu vùc kinh tÕ n«ng th«n gi¶m xuèng,
chñ yÕu lµ s¶n phÈm n«ng - l©m- ng- nghiÖp. Nh-ng kh«ng v× thÕ mµ vÞ trÝ
cña nã gi¶m, xuèng mµ khu vùc nµy vÉn gi÷ vÞ trÝ lµ n¬i s¶n xuÊt vµ cung cÊp
nh÷ng s¶n phÈm chñ yÕu kh«ng thÓ thay thÕ ®-îc. V× thÕ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
th«n ®ãng vai trß to lín nã tån t¹i, ph¸t triÓn g¾n liÒn víi tæng thÓ c¸c quan
hÖ kinh tÕ nhÊt ®Þnh. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n lu«n vËn ®éng vµ thÝch øng
víi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ë
tõng giai ®o¹n.
Nh- vËy c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ®-îc hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ lµ mét
tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong vïng n«ng th«n, cã mèi quan hÖ g¾n
bã h÷u c¬ víi nhau theo tØ lÖ nhÊt ®Þnh vÒ mÆt l-îng vµ liªn quan chÆt chÏ vÒ
chÊt, chóng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian
nhÊt ®Þnh, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh t¹o mét hÖ
thèng kinh tÕ n«ng th«n, mét bé phËn hîp thµnh kh«ng thÓ t¸ch rêi cña hÖ
thèng kinh tÕ quèc d©n.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
C¸c mèi quan hÖ trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ph¶n ¸nh tr×nh ®é
ph¸t triÓn sù ph©n c«ng lao ®éng trong l·nh thæ, khi sù ph©n c«ng ®¹t ®Õn
tr×nh ®é cao, th× c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cµng ®a d¹ng c¶ vÒ chiÒu réng lÉn
chiÒu s©u.
1.3. Kh¸i niÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ®ã lµ qu¸ tr×nh lµm thay ®æi cÊu
tróc vµ c¸c mèi quan hÖ cña hÖ thèng kinh tÕ n«ng th«n theo mét tû lÖ vµ
môc tiªu nhÊt ®Þnh, nghÜa lµ ®-a hÖ thèng kinh tÕ n«ng th«n ®Õn tr¹ng th¸i
ph¸t triÓn tèi -u, ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao. Th«ng qua c¸c t¸c ®éng ®iÒu khiÓn
cã ý thøc cña con ng-êi, trªn c¬ së nhËn thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy
luËt kh¸ch quan.
2. C¸c néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
2.1. C¬ cÊu ngµnh:
Trong qu¸ t×nh ph¸t triÓn loµi ng-êi ®· tr¶i qua 3 lÇn ph©n c«ng lao
®éng x· héi: ch¨n nu«i t¸ch khái trång trät; thñ c«ng nghiÖp t¸ch khái n«ng
nghiÖp; dÞch vô l-u th«ng t¸ch khái s¶n xuÊt.
Nh- vËy sù ph©n c«ng lao ®éng theo ngµnh lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu
ngµnh, sù ph©n c«ng lao ®éng ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, cµng chÆt chÏ th× sù
ph©n chia ngµnh cµng ®a d¹ng vµ s©u s¾c. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt vµ tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, ®Æc biÖt sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ®-îc c¶i tiÕn nhanh chãng
theo h-íng c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i ho¸.
C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n bao gåm 3 nhãm: n«ng nghiÖp (n«ng - l©m ng- nghiÖp), c«ng nghiÖp n«ng th«n (bao gåm c«ng nghiÖp khai th¸c, chÕ
biÕn, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp truyÒn thèng) vµ dÞch vô n«ng
th«n (bao gåm dÞch vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng). Trong tõng nhãm ngµnh ®-îc
ph©n theo nhá h¬n ch¼ng h¹n nh- trong n«ng nghiÖp (theo nghi· hÑp) ®-îc
ph©n theo nh- trång trät, ch¨n nu«i. Trong ngµnh trång trät ®-îc chia tiÕp
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
thµnh: c©y l-¬ng thùc, c©y c«ng nghiÖp, c©y rau ®Ëu, c©y ¨n qu¶, c©y d-îc
liÖu ...
Ph©n c«ng lao ®éng thùc hiÖn cµng s©u s¾c th× c¬ cÊu ngµnh cµng
®-îc ph©n chia cµng tØ mØ vµ ®a d¹ng.TiÒn ®Ò cña sù ph©n c«ng lao ®éng lµ
n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp, chñ yÕu lµ n¨ng suÊt lao ®éng cña khu vùc
s¶n xuÊt l-¬ng thùc, ph¶i ®¹t ë møc nhÊt ®Þnh, ®¶m b¶o sè l-îng vµ chÊt
l-îng l-¬ng thùc cho x· héi míi t¹o nªn sù ph©n c«ng lao ®éng gi÷a ng-êi
s¶n xuÊt l-¬ng thùc víi ng-êi s¶n xuÊt nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp, ch¨n
nu«i... t¹o nªn sù ph©n c«ng lao ®éng gi÷a nh÷ng ng-êi lµm n«ng nghiÖp vµ
nh÷ng ng-êi lµm ë c¸c ngµnh kh¸c... Cã nh÷ng quèc gia kh«ng thÓ lµm giµu
b»ng n«ng nghiÖp mµ ph¶i lµm giµu b»ng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Nh-ng
muèn lµm giµu b»ng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cã hiÖu qu¶ th× tr-íc hÕt ph¶i
coi träng n«ng nghiÖp, NghÜa lµ n«ng nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o ph¸t triÓn ®Õn
møc ®é nhÊt ®Þnh t¹o tiÒn ®Ò vµ lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho sù ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp vµ dÞch vô víi nhÞp ®é cao vµ æn ®Þnh.
2.2. C¬ cÊu vïng l·nh thæ:
Sù ph©n c«ng lao ®éng theo ngµnh kÐo theo sù ph©n c«ng theo l·nh
thæ. §ã lµ 2 mÆt cña mét qu¸ tr×nh g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Sù ph©n c«ng lao
®éng theo ngµnh bao giê còng diÔn ra trªn vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh.NghÜa lµ
c¬ cÊu vïng l·nh thæ lµ n¬i bè trÝ c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô theo kh«ng
gian cô thÓ nh»m khai th¸c mäi -u thÕ tiÒm n¨ng s½n cã. Xu thÕ chuyÓn dÞch
cña c¬ cÊu vïng l·nh thæ theo h-íng ®i vµo chuyªn m«n ho¸ vµ tËp trung ho¸
s¶n xuÊt vµ dÞch vô, h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, tËp trung
cã hiÖu qu¶ cao, më réng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c vïng chuyªn m«n ho¸
kh¸c, g¾n víi c¬ cÊu kinh tÕ cña tõng khu vùc víi c¶ n-íc. Trong tõng vïng
l·nh thæ cÇn coi träng chuyªn m«n ho¸ kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp vµ ®a
d¹ng. Theo kinh nghiÖm lÞch sö ,®Ó h×nh thµnh c¬ cÊu vïng l·nh thæ hîp lý
tr-íc hÕt cÇn h-íng vµo c¸c khu vùc cã lîi thÕ so s¸nh. §ã lµ nh÷ng khu vùc
cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai khÝ hËu tèt, vÞ trÝ ®Þa lý, giao th«ng thuËn lîi ®ã lµ nh÷ng
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
vïng g¾n víi c¸c trôc ®-êng giao th«ng cöa s«ng, cöa biÓn, gÇn c¸c thµnh
phè, khu c«ng nghiÖp lín s«i ®éng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ më réng giao
l-u kinh tÕ víi c¸c vïng bªn trong vµ bªn ngoµi, cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ hoµ
nhËp nhanh chãng vµo thÞ tr-êng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Tuy nhiªn so víi c¬
cÊu ngµnh th× c¬ cÇu vïng l·nh thæ cã søc ú h¬n. V× vËy cÇn ®¸nh gi¸ vµ xem
xÐt ®Ó quy ho¹ch sao cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt.
C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cña mçi vïng th-êng cã nh÷ng ®Æc tr-ng rÊt
kh¸c nhau vµ phô thuéc vµo hai nhãm nh©n tè chÝnh:
- Thø nhÊt: yªu cÇu cña thÞ tr-êng t¸c ®éng ®Õn c¬ cÊu vïng.
- Thø hai: Kh¶ n¨ng ®iÒu kiÖn riªng cña tõng vïng nh»m t×m kiÕm
nh÷ng lîi thÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó tho¶ m·n ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ
tr-êng.
2.3. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ.
C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ lµ néi dung quan träng cña qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng ë n-íc
ta. Tõ §¹i héi §¶ng lÇn thø VI ®· kh¼ng ®Þnh chuyÓn nÒn kinh tÕ n-íc ta tõ
nÒn kinh tÕ chØ huy bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý Nhµ
n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa vµ rÊt coi träng ph¸t triÓn nhiÒu thµnh
phÇn kinh tÕ. Tõ ®ã ®Õn nay sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo nÒn
kinh tÕ quèc d©n ngµy cµng ®«ng, trong ®ã hé tù chñ lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh
doanh lµ lùc l-äng chñ yÕu trùc tiÕp t¹o ra c¸c s¶n phÈm n«ng - l©m - thuû
s¶n cho toµn x· héi. Trong kinh tÕ hé ®· tõng b-íc gi¶m sè hé thuÇn n«ng
t¨ng tû lÖ sè hé kiªm vµ c¸c hé chuyªn lµm thñ c«ng nghiÖp, dÞch vô. §Ó cã
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ lín chóng ta kh«ng dõng l¹i ë kinh tÕ hé mµ
ph¸t triÓn lªn x©y dùng kinh tÕ n«ng tr¹i råi qui m« liªn hé. Tû träng khu vùc
quèc doanh trong n«ng nghiÖp n«ng th«n cã xu thÕ gi¶m dÇn, v× vËy cÇn r·
so¸t l¹i s¾p xÕp l¹i vµ cñng cè ®Ó c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh trong n«ng
nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
§èi víi khu vùc kinh tÕ hîp t¸c chóng ta cÇn ®æi míi c¸c hîp t¸c x·
kiÓu cò, khuyÕn khÝch më réng vµ ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc hîp t¸c x· kiÓu
míi vµ tr×nh ®é kh¸c nhau, hîp t¸c x· vµ hé n«ng d©n cïng tån t¹i, ph¸t triÓn
trªn c¬ së tù nguyÖn cña c¸c hé thµnh viªn vµ ®¶m b¶o lîi Ých thiÕt thùc.
2.4. C¬ cÊu kü thuËt:
C¬ cÊu kü thuËt lµ quan hÖ tØ lÖ vÒ l-îng gi÷a c¸c yÕu tè cña qu¸ t×nh
s¶n xuÊt, theo thêi gian vµ ®iÒu kiÖn m«i tr-êng nhÊt ®Þnh.
Còng nh- c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, trong thêi gian dµi c¬ cÊu kü thuËt
trong n«ng th«n n-íc ta mang nÆng t×nh cæ truyÒn vµ n«ng nghiÖp truyÒn
thèng l¹c hËu ph©n t¸n, manh món, vµ b¶o thñ. VÒ kü thuËt chñ yÕu lµ dùa
vµo kinh nghiÖm qua c¸c thÕ hÖ cña tõng hé n«ng d©n. V× vËy, s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp phô thuéc rÊt lín vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
Ngµy nay d-íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ
sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®·
lµm ph¸ vì c¸c h×nh thøc, c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cæ truyÓn. §iÒu nµy ®·
lµm cho c¬ cÊu kü thuËt ë n«ng th«n n-íc ta trong nh÷ng n¨m qua cã nh÷ng
chuyÓn biÕn ch-a tõng cã.
3. §Æc tr-ng cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
* C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n mang tÝnh kh¸ch quan vµ ®-îc h×nh thµnh
do sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi chi
phèi, ë mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh sÏ cã mét c¬ cÊu kinh tÕ cô thÓ
t-¬ng øng trong n«ng th«n. §IÒu nµy kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc x¸c lËp c¬ cÊu
kinh tÕ n«ng th«n ph¶i t«n träng tÝnh kh¸ch quan cña nã vµ cµng kh«ng thÓ
¸p ®Æt mét c¸ch chñ quan duy ý chÝ.
* C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n bao giê còng mang tÝnh lÞch sù vµ x· héi
nhÊt ®Þnh.
* C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n kh«ng ngõng vËn ®éng biÕn ®æi, ph¸t triÓn
theo h-íng ngµy cµng hoµn thiÖn vµ nã ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
yªu cÇu vÒ lùc l-îng s¶n xuÊt,con ng-êi cµng v¨n minh, khoa häc kü thuËt
ngµy cµng hiÖn ®¹i, tÊt yÕu dÉn ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng hoµn thiÖn, sù
vËn ®éng vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng cña c¸c yÕu tè c¸c bé phËn trong nÒn kinh
tÕ quèc d©n nãi chung còng nh- trong nÒn kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng. C¬
cÊu kinh tÕ n«ng th«n vËn ®éng, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn th«ng qua sù chuyÓn
ho¸ cña chÝnh nã, khi ®ã c¬ cÊu cò mÊt ®i vµ ra ®êi c¬ cÊu míi. C¬ cÊu míi
ra ®êi l¹i tiÕp tôc vËn ®éng vµ ph¸t triÓn vµ l¹i trë thµnh l¹c hËu, nã l¹i ®-îc
thay thÕ b»ng mét c¬ cÊu míi tiÕn bé h¬n hoµn thiÖn h¬n ®ã lµ tÊt yÕu c¶u sù
ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i.
* ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n lµ mét qu¸ tr×nh vµ còng
kh«ng cã mét c¬ cÊu nµo hoµn thiÖn vµ bÊt biÕn. C¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng sÏ vËn ®éng chuyÓn ho¸ tõ c¬ cÊu kinh tÕ
cò sang c¬ cÊu kinh tÕ míi ®ßi hái ph¶i cã thêi gian vµ c¸c thang bËc nhÊt
®Þnh cña sù ph¸t triÓn. §Çu tiªn lµ tù chuyÓn ®çi vÔ l-îng sau ®ã míi biÕn
®æi vÒ chÊt. §ã lµ qu¸ tr×nh chuyÔn ho¸ dÇn sang mét c¬ cÊu kinh tÕ míi phï
hîp vµ hiÖu qu¶ h¬n. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh
nh-ng kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh tù ph¸t mµ ph¶i cã sù t¸c ®éng cña con
ng-êi, trªn c¬ së nhËn thøc ®-îc ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan ®Ò t¸c
®éng theo ®óng môc tiªu. VÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ®©u vµ biÖn
ph¸p nµo mµ t¸c ®éng sao cho hiÖu qu¶ nhÊt.
4. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi
chung vµ kinh tÕ n«ng th«n ngo¹i thµnh nãi riªng.
4.1. Thùc tr¹ng vÒ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë n-íc ta hiÖn nay
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo ®-êng lèi chÝnh
s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ®· vµ ®ang diÔn ra kh¾p c¸c ®Þa ph-¬ng trong c¶
n-íc. Tuy nhiªn sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n cßn
chËm ch¹p mang tÝnh tù ph¸t theo tõng vïng, tõng ®Þa ph-¬ng nªn ch-a
thèng nhÊt vµ thiÕu ®ång ®Òu, xu h-íng chuyÓn dÞch theo h-íng tÝch cùc cña
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ch-a béc lé râ nÐt. Cho tíi nay s¶n phÈm trång trät vÉn
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
chiÕm tíi trªn ®-íi 75% tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n. Lùc l-îng lao ®éng n«ng
nghiÖp cßn cao, trong ®â 70% chñ yÕu tËp trung ë ngµnh trång trät. Sè lao
®éng lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chØ cã kho¶ng 14 - 15 % lao ®éng lµm nghÒ
®¸nh b¾t nu«i trång thuû s¶n chiÕm kho¶ng 14%. Nh- vËy tØ träng s¶n phÈm
trång trät còng nh- tû träng lao ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô còng nh- lao
®éng ë hai ngµnh nµy t¨ng lªn ch-a ®¸ng kÓ ch-a ®¸p øng kÞp thêi cho kinh
tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh. Mét sè lµng nghÒ truyÒn thèng ch-a ®-îc
kh«i phôc hoÆc ®· kh«i phôc nh-ng ch-a ph¸t triÓn.
V× thiÕu vèn, kü thuËt, lao ®éng, ngµnh dÞch vô ë n«ng th«n ch-a ®-îc
më réng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . NghÒ phô ë n«ng th«n
ch-a ®-îc chó träng ph¸t triÓn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thêi gian lao ®éng ë n«ng
th«n ch-a ®-îc sö dông mét c¸ch triÖt ®Ó.
4.2. c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n n-íc ta cßn thÓ hiÖn nhiÒu ®iÓm bÊt
hîp lý.
Theo quan ®iÓm cò kinh tÕ n«ng th«n lu«n ®ång nghÜa víi kinh
tÕ n«ng nghiÖp tõ ®ã t¹o ra sù c¸ch trë ph¸t triÓn n«ng th«n so víi thµnh thÞ
ngµy cµng râ rÖt.
-
C¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu vïng cßn mang nÆng ®Æc ®iÓm, dÊu hiÖu cña thêi
kú qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp, kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña
ngµnh.
-
C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ gi÷a quèc doanh, tËp thÓ vµ t- nh©n ch-a
hîp lý.
- S¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n cßn mang nÆng tÝnh tù cÊp
tù tóc manh món.
4.3. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
-
Ph¶i coi träng thÞ tr-êng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trªn viÖc chuyÓn dÞch c¬
cÊu. Tõ ®ã chuyÓn tõ s¶n xuÊt theo nhu cÇu tiªu dïng cña ng-êi s¶n xuÊt lµ
chÝnh sang s¶n xuÊt nh÷ng g× mµ thÞ tr-êng ®ßi hái.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
- ThÞ tr-êng trong vµ ngoµi n-íc hiÖn nay cã nh÷ng thay ®æi rÊt nhanh
chãng do vËy ®ßi hái s¶n phÈm n«ng s¶n ph¶i phong phó vµ ®a dang.
5. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tr×nh ®é vµ hiÖu qu¶
5.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tr×nh ®é c¬ cÊu kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh
chuyÓn dÞch c¬ cÇu kinh tÕ n«ng th«n:
- C¬ cÊu gi¸ trÞ lo¹i s¶n phÈm vµ dÞch vô
- C¬ cÊu vÒ lao ®éng
- C¬ cÊu vÒ vèn ®Çu t- C¬ cÊu vÒ sö dông ®Êt ®ai.
C¸c chØ tiªu nµy cã thÓ sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é vµ qu¸ tr×nh
chuyÓn dÞch kinh tÕ n«ng th«n trong c¶ n-íc,trong vïng l·nh thæ vµ trong
ph¹m vi thµnh phÇn kinh tÕ. Trong c¸c chØ tiªu trªn chØ tiªu vÒ c¬ cÊu lao
®éng biÓu hiÖn râ nhÊt cßn c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô ph¶n
¸nh râ nhÊt qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
5.2. C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ cña qu¸ t×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ.
- C¸c chØ tiªu kÕt qu¶ vµ chØ tiªu nh©n tè bao gåm:
+ N¨ng suÊt c©y trång vµ n¨ng suÊt vËt nu«i
+ Gi¸ trÞ c¸c lo¹i s¶n phÈm vµ dÞch vô
+ Gi¸ trÞ tæng thu nhËp.
+ Vèn ®Çu t- vµ chi phÝ vËt ch©t.
+ N¨ng suÊt ruéng ®Êt tÝnh theo gi¸ trÞ.
- C¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng th«n bao gåm:
+ HiÖu qu¶ ®Çu t- vèn ph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung vµ mét sè ngµnh
chñ yÕu nãi riªng.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
+ HiÖu qu¶ cña chi phÝ vËt chÊt.
+ N¨ng suÊt lao ®éng n«ng th«n
C¸c chØ tiªu nµy sö dông ®Ó tÝnh toµn hiÖu qu¶ cu¶ qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n.
6. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
th«n.
6.1. Nhãm c¸c nh©n tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
Nhãm nµy bao gåm: VÞ trÝ ®Þa lý cña c¸c vïng l·nh thæ; ®iÒu kiÖn ®Êt
®ai cña c¸c vïng, ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt; c¸c nguån tµi nguyªn kh¸c cña
c¸c vïng l·nh thæ nh- nguån n-¬c, rõng, biÓn, kho¸ng s¶n... c¸c nh©n tè tù
nhiªn trªn cã t¸c ®éng mét c¸ch trùc tiÕp tíi sù h×nh thµnh vËn ®éng vµ biÕn
®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Tuy nhiªn sù t¸c ®éng vµ ¶nh h-ëng cña
c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn tíi mçi néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n lµ
kh«ng ph¶i nh- nhau. Trong c¸c néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ c¬ cÊu vïng vµ
c¬ cÊu ngµnh chÞu sù ¶nh h-ëng lín nhÊt cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn.
Trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, n«ng nghiÖp th-êng chiÕm tû träng
lín vµ ¶nh h-ëng m¹nh mÏ ®Õn c¸c ngµnh kh¸c. Trong mçi quèc gia vµ vïng
l·nh thæ kh¸c nhau th× cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ c¸c nguån tµi
nguyªn kh¸c cho nªn vÒ sè l-îng quy m« ph©n ngµnh gi÷a c¸c vïng th-êng
kh¸c nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ nÐt trong sù ph©n biÖt vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh
tÕ trong n«ng th«n gi÷a trung du vµ miÒn nói. Ngay gi÷a c¸c vïng c¬ cÊu
kinh tÕ ngµnh cã sù kh¸c nhau kh¸ râ do tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó cña tù
nhiªn n-íc ta vµ sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña nguån lùc. Mét sè vïng cã ®iÒu
kiÖn ®Æc thiÖt thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn mét sè ngµnh s¶n xuÊt, t¹o ra c¸c lîi thÕ
so víi nh÷ng vïng kh¸c cña ®Êt n-íc. §©y lµ c¬ së tù nhiªn ®Ó h×nh thµnh
c¸c vïng kinh tÕ nãi chung vµ c¸c vïng kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng trong
mçi quèc gia.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
Ngoµi sù t¸c ®éng vµ ¶nh h-ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, c¬ cÊu kinh tÕ
vïng l·nh thæ cßn chÞu ¶nh h-ëng bëi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¬ cÊu
thµnh phÇn kü thuËt cu¶ khu vùc kinh tÕ n«ng th«n. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vµ
c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn phong phó cña mçi vïng l·nh thæ lµ nh©n tè thuËn lîi
cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. Th«ng th-êng ë nh÷ng vïng cã ®iÒu
kiÖn tù nhiªn thuËn lîi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: Quèc doanh tËp thÓ, c¸ thÓ, tnh©n vµ kinh tÕ hé ph¸t triÓn h¬n c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh«ng thuËn
lîi.
6.2 Nhãm c¸c nh©n tè kinh tÕ x· héi
Nhãm nµy lu«n cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. C¸c nh©n tè kinh tÕ x· héi ¶nh h-ëng tíi c¬ cÊu
thµnh phÇn kinh tÕ n«ng th«n bao gåm: thÞ tr-êng (c¶ thÞ tr-êng trong n-íc
vµ ngoµi n-íc), hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n-íc, , kinh
nghiÖm tËp qu¸n vµ truyÒn thèng s¶n xuÊt cña d©n c-.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®-îc thÓ hiÖn th«ng
qua thÞ tr-êng. ThÞ tr-êng n«ng th«n kh«ng chØ thùc hiÖn chøc n¨ng tiªu thô
s¶n phÈm cña c¸c ngµnh kinh tÕ n«ng th«n (®Çu ra) mµ cßn gãp phÇn quan
träng thu hót c¸c yÕu tè (®Çu vµo) cña thÞ tr-êng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh trong n«ng th«n nh-: vèn, søc lao ®éng, vËt t- c«ng nghÖ.
Tuy nhiªn thÞ tr-êng víi c¸c quy luËt vèn cã lu«n chøa ®ùng kh¶ n¨ng
tù ph¸t vµ dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro cho ng-êi s¶n xuÊt còng nh- g©y l·ng phÝ c¸c
nguån lùc x· héi nãi chung vµ khu vùc kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng: §Ó h¹n
chÕ kh¶ n¨ng tù ph¸t cÇn cã sù t¸c ®éng hîp lý cña Nhµ n-íc ë tÇm vÜ v« ®Ó
®Þnh h-íng sù vËn ®éng vµ biÕn ®æi cña thÞ tr-êng.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më cÇn chó träng sù t¸c ®éng vµ ¶nh
h-ëng cña thÞ tr-êng quèc tÕ tíi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cña mçi n-íc. §©y
lµ mét nh©n tè hÕt søc quan träng ¶nh h-ëng tíi qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¬ cÊu
kinh tÕ nãi chung vµ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng. Th«ng qua qu¸ tr×nh
tham gia thÞ tr-êng quèc tÕ mµ mçi quèc gia t¨ng thªm c¸c c¬ héi t×m kiÕm
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
c«ng nghÖ vµ kü thuËt míi còng nh- vèn ®Çu t- ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ mçi
n-íc.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng Nhµ n-íc cÇn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m« ®Ó t¹o ra ®éng lùc kinh tÕ mµ cèt lâi lµ lîi Ých kinh tÕ cña ng-êi
s¶n xuÊt. §ång thêi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt cã ®-îc
hµnh lang vµ khu«n khæ ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng
kinh tÕ cña m×nh nhÊt thiÕt Nhµ n-íc ph¶i cã c«ng cô qu¶n lý vÜ m« ®èi víi
nÒn kinh tÕ. §Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, ®ßi hái cã nh÷ng ®iÒu
kiÖn vËt chÊt nhÊt ®Þnh ®Æc biÖt lµ nguån vèn ®Çu t-, v× nã ¶nh h-ëng trùc
tiÕp tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh kinh tÕ, thµnh phÇn kinh tÕ vµ vïng
kinh tÕ ®ång thêi còng t¹o ®iÒu kiÖn ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn ngµnh kinh tÕ, thµnh phÇn kinh tÕ vµ vïng kinh tÕ n«ng th«n ®ßi
hái ph¶i cã nh÷ng ®iÓu kiÖn cho c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t- c«ng nghÖ, kü thuËt
trong n«ng th«n. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n còng lµ mét trong c¸c yÕu tè quyÕt
®Þnh cho sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n
bao gåm: h¹ tÇng kü thuËt vµ h¹ tÇng x· héi phôc vô trùc tiÕp cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt, th-¬ng m¹i, dÞch vô vµ sinh ho¹t v¨n ho¸ x· héi cña céng ®ång d©n
c- n«ng th«n.
Sù ph¸t triÓn cña c¸c khu c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ còng lµ mét nh©n tè
quan träng ¶nh h-ëng tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
th«n.
6.3. Nhãm nh©n tè vÒ kü thuËt cã ¶nh h-ëng tíi c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng th«n.
Ngµy nay khoa häc kü thuËt ®ang trë thµnh lùc l-îng s¶n xuÊt trùc
tiÕp. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ viÖc øng dông chóng vµo s¶n
xuÊt cã vai trß ngµy cµng to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, kinh
tÕ n«ng th«n vµ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng.
ë ®©y vai trß cña khoa
häc kü thuËt kü thuËt ®-îc øng dông s¶n xuÊt gãp phÇn quyÕt ®Þnh hoµn
thiÖn c¸c ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m khai th¸c sö dông hîp lý, hiÖu qu¶ h¬n
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
c¸c nguån lùc cña x· héi vµ khu vùc n«ng th«n. §ång thêi viÖc øng dông tiÕn
bé khoa häc kü thuËt còng lµm ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt trong n«ng th«n
qua ®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c vïng kinh tÕ trong
n«ng th«n ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh c¸c vïng cã nhiÒu lîi thÕ.
§ång thêi khoa häc c«ng nghÖ cµng ph¸t triÓn cho phÐp thay ®æi vÒ c¬
cÊu kü thuËt cña tÊt c¶ c¸c ngµnh trong khu vùc n«ng th«n nãi chung vµ n«ng
th«n huyÖn Gia L©m nãi riªng. Gãp phÇn lµm gi¶m tû träng cña ngµnh n«ng
nghiÖp t¨ng tû träng cña ngµnh n«ng nghiÖp t¨ng tû träng ngµnh c«ng
nghiÖp vµ dÞch vô t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n huyÖn
Gia L©m theo xu h-íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
7. Kinh nghiÖm cña mét sè n-íc trong viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ n«ng th«n.
ë mçi n-íc cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ ®Æc ®iÓm riªng ë vµo tõng thêi
®iÓm vµ hoµn c¶nh lÞch sö kh¸c nhau, nh-ng ®Òu coi kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ
ph¸t triÓn n«ng th«n lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò trong mét b-íc ®i cña chiÕn l-îc ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n-íc. Trong qu¸ tr×nh ®ã c¸c n-íc ®· cã nh÷ng b-íc
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo
h-íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Tuy nhiªn c¸ch thøc tiÕn hµnh vµ kÕ
qu¶ c¶u tõng b-íc lµ kh¸c nhau. Ta cã thÓ kh¸i qu¸t mét sè kinh nghiÖm cã
tÝnh phæ biÕn vËn dông vµo qu¸ t×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë
n-íc ta:
7.1 Gi¶m tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng trong khu vùc n«ng
nghiÖp trong tæng s¶n phÈm vµ lao ®éng x· héi.
Trong kho¶ng 30 n¨m tõ 1950 - 1980 c¸c n-íc trong khu vùc §«ng
Nam ¸ tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng gi¶m kh¸ nhanh: N¨m 1950 GDP cña
toµn khu vùc chiÕm 20,4% ®Õn n¨m 1980 gi¶m xuèng cßn 13,7% táng GDP
x· héi. Riªng NhËt B¶n tû träng GDP trong n«ng nghiÖp tõ 22,3gi¶m xuèng
cßn 4%; tû träng lao ®éng tõ 45,2% gi¶m xuèng cßn 11%. §èi víi §µi Loan
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
c¸c chØ tiªu t-¬ng tù tõ 83,3% gi¶m xuèng cßn 7,6% vµ tõ 56% xuèng cßn
19,5%.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n¨ng suÊt ruéng ®Êt vµ n¨ng suÊt lao ®éng
trong n«ng nghiÖp t¨ng lªn, tr-íc hÕt lµ l-¬ng thùc, thùc phÈm ®· v-ît qua
nhu cÇu cÇn thiÕt cña con ng-êi, mét bé phËn lao ®éng d«i ra ®-îc chuyÓn
c¸c ngµnh nghÔ c«ng nghiÖp vµ dÞch. Nh- vËt tû träng s¶n phÈm trong ngµnh
n«ng nghiÖp vµ lao ®éng n«ng nghiÖp tÊt yÕu sÏ gi¶m xuèng ®©y lµ xu thÕ cã
tÝnh chÊt quy luËt.
7.2 ChuyÓn n«ng nghiÖp ®éc canh lÊy s¶n xuÊt l-¬ng thùc lµ chñ
yÕu sang nÒn n«ng nghiÖp ®a c¹nh.
C¸c n-íc trong khu vùc ®· khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù
nhiªn ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu. ë Hµ
Lan trong 10 n¨m tõ 1977 ®Õn n¨m 1987 s¶n l-îng c©y cã h¹t hµng n¨m t¨ng
b×nh qu©n 3% trong ®ã lóa t¨ng 2,4 %; né t¨ng 6,1 %, s¶n l-îng cao su t¨ng
tõ 431 ngh×n tÊn n¨m 1977 lªn 860 ngµn tÊn, n¨m 1987. Tèc ®é t¨ng tr-ëng
b×nh qu©n cña thêi kú nµy lµ 9,6%; s¶n l-îng cµ phª t¨ng b×nh qu©n hµng
n¨m lµ 16%; chÌ 21,9%; ®Æc biÖt c©y cä dÇu t¨ng 39,4 %. Nhê sù ph¸t triÓn
cña n«ng nghiÖp theo h-íng ®a c¹nh g¾n víi xuÊt khÈu nªn gi¸ trÞ n«ng lËp
thuû s¶n xuÊt khÈu t¨ng lªn nhanh. NÕu n¨m 1970 gi¸ xuÊt khÈu ®¹t
522,67% triÖu USD th× n¨m 1989 gi¸ trÞ t¨ng lªn 6727 triÖu USD. Sau 10
n¨m gi¸ trÞ ngµnh n«ng nghiÖp t¨ng lªn 14,6 lÇn trong ®ã gi¸ trÞ xuÊt khÈu
n«ng s¶n t¨ng lªn 12,2 lÇn ®Æc biÖt thuû s¶n t¨ng 91,6 lÇn.
7.3. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng theo h-íng ph¸t triÓn m¹nh
c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng.
Trªn c¬ së c¸c ngµnh kinh tÕ truyÒn thèng c¸c lµng nghÒ, c¸c n-íc ®·
coi träng ®-a nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Ó ®æi míi vµ n©ng cao chÊt
l-îng s¶n phÈm, tõng b-íc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c lµng nghÒ. §ång thêi c¸c n-íc
®· chó ý viÖc ®Çu t- vèn ®Ó x©y dùng c«ng nghiÖp n«ng th«n nh»m khai th¸c
nguån nguyªn liÖu phong phó ®a d¹ng vµ thu hót lùc l-îng lao ®éng d- thõa
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
ë n«ng th«n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y n«ng th«n Trung Quèc ®· vµ ®ang
ph¸t triÓn m¹nh xÝ nghiÖp "H-¬ng TrÊn" víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng ë nhiÒu
khu vùc kh¸c nhau. Lo¹i h×nh xÝ nghiÖp nµy do x·, th«n, hé gia ®×nh hoÆc
liªn hé qu¶n lý. Nhê khai th¸c c¸c h×nh thøc ®a d¹ng ®ã víi chÝnh s¸ch phï
hîp ®· t¹o ®éng lùc m¹nh ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn. C¸c
xÝ nghiÖp nµy ®· thu hót mét bé phËn lín lao ®éng d- thõ trong n«ng th«n.
Trong vßng 10 n¨m tõ 1980 ®Õn 1991 nhê ph¸t triÓn xÝ nghiÖp "H-¬ng TrÊn"
víi ph-¬ng tr©m "ly n«ng bÊt ly h-¬ng" n«ng d©n trong n«ng th«n Trung
quèc ®· cã sù chuyÓn dÞch m¹nh mÏ c¬ cÊu kinh tÕ t¹i chç: N¨m 1980 gi¸ trÞ
s¶n l-îng n«ng nghiÖp chiÕm 68,8% vµ gi¸ trÞ c«ng nghiÖp n«ng th«n chiÕm
34,1% th× ®Õn n¨m 1991 tû lÖ nµy lµ 42,9% vµ 57,1%.
7.4. Më réng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô n«ng th«n lµ xu thÕ
phæ biÕn ë nhiÒu n-íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
C¸c n-íc trong khu vùc rÊt coi träng hÖ thèng dÞch vô n«ng th«n bao
gåm nh÷ng dÞch vô s¶n xuÊt vµ dÞch vô phôc vô ®êi sèng x· héi. Nh- lµ mét
xu h-íng cã tÝnh qui luËt khi n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn, ®êi sèng vËt
chÊt vµ tinh thÇn n«ng d©n ®-îc n©ng cao th× ®ßi hái ngµnh dÞch vô ph¶i ®-îc
më réng vµ ph¸t triÓn. LÜnh vùc ho¹t ®éng nµy mét mÆt thu hót ®-îc bé
phËn lao ®éng d- thõa tõ n«ng nghiÖp gãp phÇn t¨ng thu nhËp vµ n©ng cao
®êi sèng. DÞch vô trong n«ng th«n c¸c n-íc coi träng c¸c kh©u chñ yÕu nhcung øng ph©n bãn hãa häc; t-íi tiªu, cung cÊp gièng c©y; con; dÞch vô tÝn
dông; chÕ biÕn vµ tiªu thô n«ng s¶n.
7.5. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n g¨n liÒn víi viÖc b¶o
vÖ m«i tr-êng sinh th¸i.
Trong mét thêi gian dµi do chóng ta ch-a nhËn thøc ®óng ®¾n vµ coi
thiªn nhiªn lµ v« tËn, v× thÕ ®· Ýt quan t©m ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr-êng tù
nhiªn. GÇn ®©y con ng-êi ®· nhËn thøc ®-îc ý nghÜa cña m«i tr-êng tù
nhiªn ®èi víi cuéc sèng con ng-êi tõ nhËn thøc ®ã nhiÒu n-íc trong khu vùc
®· cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo sù kÕt hîp hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi
tíi viÖc b¶o vÖ m«i tr-êng tù nhiªn, x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i bÒn
v÷ng.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
Ch-¬ng II
Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n
huyÖn Gia L©m qua c¸c n¨m 1996 - 1997 - 1998 - 1999
1. Kh¸i qu¸t t×nh t×nh c¬ b¶n cña huyÖn:
1.1. §Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña huyÖn Gia L©m Hµ Néi:
Gia l©m n»m ë §«ng B¾c thñ ®« Hµ Néi víi 31 x·, 4 thÞ trÊn, d©n sè
kho¶ng 32,37 v¹n ng-êi, ®Êt tù nhiªn 17554 ha ®Êt n«ng nghiÖp lµ 9998 ha
trong ®ã ®©t canh t¸c lµ 8600ha. N¬i ®©y lµ vïng cã nhiÒu tiÒm n¨ng, ®ang
®-îc ®« thÞ ho¸ vµ ®-îc x¸c ®Þnh lµ huyÖn ®ang ph¸t triÓn c¸c khu c«ng
nghiÖp thñ ®«. §©y lµ ®Çu mèi giao th«ng ®i c¸c tØnh H¶i Phßng, Qu¶ng
Ninh vµ ®i c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång, c¸c tØnh miÒn nói vµ trung du phÝa
B¾c, (riªng ®èi víi ®-êng hµng kh«ng ®i c¸c tØnh trong n-íc), ®ã lµ nÒn t¶ng
cho viÖc më réng giao l-u kinh tÕ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña
huyÖn.
1.1.1. §Êt ®ai cña huyÖn:
VÒ mÆt ®Þa h×nh, ®Þa chÊt Gia L©m lµ mét huyÖn ®ång b»ng n»m trªn
®Êt phï sa, cïng chung ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña ®ång b»ng s«ng Hång, ®é
cao cña ®Êt diÔn biÕn tõ 3 ®Õn 7m. ë phÝa B¾c cu¶ huyÖn cã ®é dèc theo
h-íng T©y Nam §«ng B¾c, ch¶y vÒ vïng thÊp x· Yªn Th-êng cã ®é cao tõ
4,5 ®Õn 5,8m. H-íng thø hai ch¶y vÒ s«ng T¹o Phª cã ®é cao 3 ®Õn 4,5m.
PhÝa Nam huyÖn Gia L©m cã d¹ng lßng ch¶o, vïng ®ª s«ng Hång, s«ng
§uèng cã ®é cao 3 ®Õn 4 m.
Vïng b·i trªn s«ng Hång cã ®é cao 5,7 - 9m, dèc theo h-íng ch¶y cña
dßng s«ng, hµng n¨m th-êng bÞ ngËp 2 - 3 th¸ng. §· 1000 n¨m qua sau khi
h×nh thµnh hÖ thèng ®ª ®iÒu, ®Êt huyÖn Gia L©m ®-îc chia thµnh 2 khu vùc:
PhÇn ngoµi ®ª ®-îc båi hµng n¨m phÇn ë trong ®ª th× ng-îc l¹i. Tuy nhiªn
nhê cã hÖ thèng cèng lÊy n-íc phï sa tù ch¶y khi mïa lò lªn cao pham vi 7 -
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
9m vïng ®Êt trong ®ª vÉn lÊy ®-îc 1 ®Õn 3 lÇn n-íc phï sa cho 1500 - 2000
ha.
VÒ cÊu t¹o ®Êt phÇn lín lµ ®Êt c¸t vµ ®Êt pha c¸t ®-îc chia lµm 3 lo¹i
chÝnh:
- §Êt c¸t: 115 ha = 3% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c
- §Êt phï sa: 7793 ha = 85% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c
- §Êt gley: 1156ha = 12,6% diÖn tÝch ®Êt canh t¸c.
VÒ ®é dµy cu¶ ®Êt trªn 1m, ®é dèc d-íc 15o vµ kh«ng bÞ nhiÔm mÆn
(100% diÖn tÝch). Cã 1024 ha chiÕm 11,1% thuéc ®Êt cã ®é ph× nhiªu trung
b×nh, sè cßn l¹i lµ ®Êt tèt. §Êt thÞt nÆng, ®Êt sÐt c«, ®Êt khã t-íi 2151 ha
(chiÕm46,2%), ®Êt bÞ ngËp dµi ngµy lµ 2151 ha (chiÕm 54,8%) .Theo sè liÖu
®iÒu tra 1999 cña phßng thèng kª huyÖn:
§Êt phï sa ngoµi ®ª (®-îc båi hµng n¨m ) lµ 2085 ha = 24,9%, l-îng
vi chÊt trong ®Êt: l©n dÔ tiªu 10mg/100g ®Êt vµ kali trao ®æi 5,8mg/100g ®Êt,
®é PH 7- 7,2.
§Êt phï sa trong ®ª (kh«ng ®-îc båi) 4697 ha = 55,9%), l-îng vi chÊt
trong ®Êt: l©n dÔ tiªu lµ 5mg/100g ®Êt kali trao ®æi 5,8mg/100g ®Êt, ®é PH
6,2 - 7.
- §Êt bÞ gley m¹nh (®Êt tròng) cã diÖn tÝch 1165ha = 13,9% ,l-îng vi
chÊt trong ®Êt: l©n dÔ tiªu 4mg/100g ®Êt, kali trao ®æi 2,8mg/100g ®Êt, ®é PH
6 - 6,8.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ N«ng th«n HuyÖn Gia L©m
BiÓu 1:T×nh h×nh ®Êt ®ai cña huyÖn Gia L©m qua 4 n¨m (1996 -1999)
§¬n vÞ tÝnh: ha
1996
1997
1998
1999
S.l-îng
%
S.l-îng
%
S.l-îng
%
S.l-îng
%
Tæng d.t ®Êt t.nhiªn
17639
100
16575
100
17211
100
17554
100
a.§Êt n«ng nghiÖp
9743
55,2
9944
59,9
10033
58,2
9998
56,9
+ §Êt trång lóa
9236
89,9
9191
92,4
9180
91,4
9149
91,5
+ Chuyªn rau
1370
14,2
1284
12,9
1460
14,5
1758
17,5
+ Chuyªn hoa
18
0,18
14
0,14
28
0,27
3
0,03
+ Chuyªn mµu
450
4,6
630
6,33
882
8,8
936
9,36
- C©y ¨n qu¶
246
2,5
272
2,73
279
2,78
287
2,87
- Ao hå ®Çm
174
1,78
157
1,57
143
1,42
127
1,27
b. §Êt d©n c-
2561
14,5
279
16,8
3044
1768
3378
18,9
c.§Êt chuyªn dïng
3550
20,1
3743
22,5
3930
22,8
4126
23,5
d.C¸clo¹i ®Êt kh¸c
2724
15,4
2418
14,5
2128
1236
1873
1066
e.T×nh h×nh mÊt ®Êt
152
0,86
182
1,09
218
1,26
262
1,49
ChØ tiªu
canh t¸c hµng n¨m
Nguån: Phßng thèng kª Gia L©m
Qua biÓu 1 ta thÊy ®Êt trång lóa qua 4 n¨m gi¶m dÇn vÒ sè l-îng tuyÖt
®èi tõ 9236 ha n¨m 1996 xuèng cßn 9149 ha, nh-ng vÒ sè t-¬ng ®èi th× diÖn
tÝch ®Êt trång lóa gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c diÖn tÝch ®Êt chuyªn mµu
t¨ng qua 4 n¨m, 1996 lµ 450 ha (chiÕm 4,6% ®Êt n«ng nghiÖp) th× ®Õn n¨m
1999 t¨ng lªn 936 ha (chiÕm 9,36 % ®Êt n«ng nghiÖp ). Ngoµi ra diÖn tÝch ®Êt
chuyªn rau, chuyªn mµu ®Òu t¨ng trong suèt thêi kú.
Nh- vËy ta nhËn thÊy diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña huyÖn Gia L©m
trong 4 n¨m (1996 - 1999) biÕn ®éng kh«ng ®¸ng kÓ. Nh-ng diÖn tÝch c¸c
lo¹i ®Êt trång c©y kh¸c ®Òu cã xu h-íng t¨ng. §èi víi ®Êt d©n c- vµ ®Êt
chuyªn dïng cã tèc ®é t¨ng kh¸ nhanh c¶ vÒ sè l-îng tuyÖt ®èi lÉn t-¬ng
20
.PDF 
71 
80 
56 
