Tài liệu Chuong 5. ke toan nghiep vu kinh doanh ngoai te va vang bac

Ch¬ng v KÕ to¸n nghiÖp vô kinh dOANH Ngo¹i tÖ vµ vµng b¹c 1. KÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ 1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ 1.1.1. Kh¸i qu¸t néi dung kinh doanh ngo¹i tÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i Kinh doanh ngo¹i tÖ lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô quan träng cña ng©n hµng th¬ng m¹i bëi v× th«ng qua nghiÖp vô nµy, mét mÆt t¹o ra lîi nhuËn cho ng©n hµng th¬ng m¹i, mÆt kh¸c ®Ó c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i (®Æc biÖt lµ hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc) gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ trêng, æn ®Þnh tû gi¸, thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña Nhµ níc, tõ ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ho¹t ®éng xuÊt, nhËp còng nh c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong nÒn kinh tÕ. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kinh doanh ngo¹i tÖ ph¶i ®îc Ng©n hµng Nhµ níc cÊp giÊy phÐp vµ chÊp hµnh quy ®Þnh cña Nhµ níc vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. - Kinh doanh ngo¹i tÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i cã c¸c h×nh thøc chñ yÕu sau: + Mua b¸n ngo¹i tÖ: Mua b¸n trao ngay (Spot) Mua b¸n theo hîp ®ång kú h¹n (Forward) NghiÖp vô ho¸n ®æi kÐp (Swap). v..v... ViÖc mua b¸n cã thÓ thùc hiÖn trùc tiÕp gi÷a c¸c ng©n hµng víi kh¸ch hµng lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, doanh nghiÖp, c¸ nh©n hoÆc thùc hiÖn ë thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. + ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ hay kinh doanh gi÷a c¸c lo¹i ngo¹i tÖ víi nhau. ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ lµ viÖc ®æi lo¹i ngo¹i tÖ nµy lÊy mét lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c: NghiÖp vô nµy ®îc ¸p dông ®èi víi kh¸ch hµng trong níc vµ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ë níc ngoµi. Thùc chÊt cña chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ còng lµ nghiÖp vô kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i. + B¶o qu¶n chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ. B¶o qu¶n chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ nh c¸c lo¹i sÐc, c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c cña ng©n hµng th¬ng m¹i nh»m thu phÝ hoÆc mua l¹i díi h×nh thøc chiÕt khÊu. §©y còng lµ nghiÖp vô sinh lêi cña ng©n hµng th¬ng m¹i. - Tû gi¸ trong mua, b¸n kinh doanh ngo¹i tÖ vµ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ: §èi víi nghiÖp vô mua, b¸n, chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc h¹ch to¸n theo tû gi¸ thùc mua, thùc b¸n; ®èi víi c¸c c¸c nghiÖp vô kh¸c h¹ch to¸n theo tû gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. Hµng ngµy c¸c ng©n hµng niªm yÕt tû gi¸ mua, b¸n ngo¹i tÖ gåm tû gi¸ trao ngay vµ tû gi¸ cã kú h¹n trªn c¬ së tham chiÕu tû gi¸ ë thÞ trêng liªn ng©n hµng do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè hµng ngµy. Tû gi¸ mua, b¸n ngo¹i tÖ ph¶i ®¶m b¶o cho ng©n hµng th¬ng m¹i kinh doanh cã l·i nhng kh«ng ®îc vît qu¸ biªn ®é ®iÒu hoµ cho 1 phÐp cña ng©n hµng Nhµ níc so víi tû gi¸ do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè (hiÖn nay ë ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh tiÕn tíi tù do ho¸ vÒ tû gi¸ do vËy vÉn ph¶i c¨n cø vµo tû gi¸ cña Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè ®Ó ®Þnh tû gi¸ mua, b¸n ngo¹i tÖ). - C¸c kho¶n thu nhËp, chi phÝ cña ng©n hµng tõ ho¹t ®éng ®Çu t vèn, dÞch vô thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ ®îc thùc hiÖn b»ng tû gi¸ thùc mua, thùc b¸n cña ng©n hµng t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh thu nhËp, chi phÝ th«ng qua nghiÖp vô mua, b¸n ngo¹i tÖ ®Ó chuyÓn thµnh ®ång ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô thuÕ víi ng©n s¸ch nhµ níc vµ c¸c quan hÖ kh¸c. Nh vËy, ®èi víi kho¶n thu nhËp b»ng ngo¹i tÖ, ng©n hµng mua cña kh¸ch hµng kho¶n ngo¹i tÖ mµ lÏ ra kh¸ch hµng ph¶i mang ra thÞ trêng ngo¹i tÖ b¸n ®i ®Ó lÊy VND tr¶ l·i, phÝ cho ng©n hµng. §èi víi kho¶n chi phÝ b»ng ngo¹i tÖ th× lÏ ra ng©n hµng ph¶i ®a ra thÞ trêng ngo¹i tÖ b¸n ®i lÊy VND ®Ó tr¶ cho kh¸ch hµng nhng ng©n hµng th¬ng m¹i cã chøc n¨ng kinh doanh ngo¹i tÖ nªn thùc hiÖn lu«n nghiÖp vô nµy. 1.1.2. Nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ 1.1.2.1. Lo¹i tiÒn ghi sæ NghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ liªn quan ®Õn nhiÒu lo¹i tiÒn cña c¸c quèc gia. ViÖc sö dông lo¹i tiÒn nµo chñ yÕu phô thuéc vµo nhu cÇu mua, b¸n, chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ vµ thanh to¸n quèc tÕ cña kh¸ch hµng. Yªu cÇu ®èi víi kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ lµ ph¶i ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tõng lo¹i tiÒn trªn chøng tõ kÕ to¸n còng nh sæ kÕ to¸n ph©n tÝch vµ tæng hîp. VÝ dô: Kh¸ch hµng b¸n cho ng©n hµng USD ®Ó lÊy VND th× trªn chøng tõ kÕ to¸n vµ sæ h¹ch to¸n ph©n tÝch, h¹ch to¸n tæng hîp ph¶i ph¶n ¸nh ®îc râ rµng USD vµ VND. HoÆc kh¸ch hµng ®æi EURO lÊy USD th× trªn chøng tõ còng nh sæ s¸ch ph¶i ph¶n ¸nh râ rµng hai lo¹i ®ång tiÒn trªn. 1.1.2.2. H¹ch to¸n ph©n tÝch vµ h¹ch to¸n tæng hîp H¹ch to¸n ph©n tÝch vµ h¹ch to¸n tæng hîp trong kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ phô thuéc vµo ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n cña lo¹i nghiÖp vô nµy. Cã hai ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ, theo ®ã cã hai c¸ch tæ chøc h¹ch to¸n ph©n tÝch vµ h¹ch to¸n tæng hîp. a. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n quy ®æi ngo¹i tÖ ra ViÖt Nam ®ång Theo ph¬ng ph¸p nµy khi mua, b¸n ngo¹i tÖ ®îc quy ®æi ngay ra ViÖt Nam ®ång theo tû gi¸ mua, b¸n thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh nghiÖp vô. Trªn chøng tõ kÕ to¸n võa ph¶n ¸nh ngo¹i tÖ (nguyªn tÖ) mua vµo hoÆc b¸n ra, võa ph¶n ¸nh tiÒn ViÖt Nam ®· quy ®æi. Tõ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n quy ®æi ra ViÖt Nam ®ång, h¹ch to¸n ph©n tÝch vµ h¹ch to¸n tæng hîp ®îc tæ chøc nh sau: 2 - H¹ch to¸n ph©n tÝch: Võa ghi sæ b»ng nguyªn tÖ, võa ghi sæ b»ng ViÖt Nam ®ång theo tõng nghiÖp vô mua, b¸n ngo¹i tÖ (mçi nghiÖp vô ghi mét dßng sæ h¹ch to¸n ph©n tÝch). Sæ h¹ch to¸n ph©n tÝch ngoµi c¸c cét chung, cét doanh sè ph¸t sinh vµ sè d chia thµnh hai cét nhá lµ nguyªn tÖ vµ ®ång ViÖt Nam. - H¹ch to¸n tæng hîp: Ghi b»ng ®ång ViÖt Nam. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n võa b»ng nguyªn tÖ võa b»ng VND rÊt phøc t¹p dÔ g©y ra sai sãt v× cïng mét lóc võa ph¶n ¸nh b»ng nguyªn tÖ, võa ph¶n ¸nh b»ng VND, Chøng tõ vµ h¹ch to¸n ph©n tÝch ph¶n ¸nh theo nguyªn tÖ vµ VND nhng h¹ch to¸n tæng hîp th× chØ ph¶n ¸nh theo VND. MÆt kh¸c dÔ g©y ra chªnh lÖch khi tû gi¸ biÕn ®éng. Tõ nh÷ng nhîc ®iÓm nµy nªn tõ 01/ 4/ 1989 ®Õn nay hÇu hÕt c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· chuyÓn sang h¹ch to¸n theo nguyªn tÖ. b. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo nguyªn tÖ Theo ph¬ng ph¸p nµy, qu¸ tr×nh mua, b¸n ®îc h¹ch to¸n theo nguyªn tÖ, kh«ng quy ®æi vÒ VND. Trªn chøng tõ kÕ to¸n, chØ ph¶n ¸nh lo¹i nguyªn tÖ mua vµo, b¸n ra: - H¹ch to¸n ph©n tÝch: Theo nguyªn tÖ - H¹ch to¸n tæng hîp: Theo nguyªn tÖ Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo nguyªn tÖ ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n quy ®æi ra VND nªn hiÖn nay nã lµ ph¬ng ph¸p ®îc ¸p dông phæ biÕn trong kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo nguyªn tÖ ph¶i lu ý mét sè néi dung sau: - H¹ch to¸n nguyªn tÖ ph¶i b¶o ®¶m c©n ®èi tõng lo¹i ngo¹i tÖ trªn chøng tõ kÕ to¸n vµ tõng bót to¸n ph¸t sinh, trªn c¬ së ®ã ®¶m b¶o c©n ®èi tõng lo¹i ngo¹i tÖ trong tõng bót to¸n vµ c©n ®èi ngo¹i tÖ trong toµn b¶ng. - Hµng ngµy h¹ch to¸n chi tiÕt vµ h¹ch to¸n tæng hîp b»ng nguyªn tÖ ®Õn cuèi th¸ng quy ®æi sè d, doanh sè thµnh VND theo tû gi¸ mua, b¸n thùc tÕ liªn ng©n hµng cña ngµy cuèi th¸ng ®Ó tæng hîp vµ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ ho¹t ®éng trªn b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n hµng th¸ng b»ng VND. - XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ lµ võa h¹ch to¸n ngo¹i tÖ võa h¹ch to¸n theo ®ång ViÖt Nam nªn khi lËp c©n ®èi tµi kho¶n ph¶i chia thµnh hai phÇn lµ c©n ®èi ngo¹i tÖ vµ c©n ®èi ViÖt Nam ®ång (c¸c lo¹i ngo¹i tÖ quy ra USD, tõ USD quy ra VND theo tû gi¸ mua ngµy cuèi th¸ng - ngµy lËp b¶ng c©n ®èi). PhÇn c©n ®èi ngo¹i tÖ ®· ®¶m b¶o tæng tµi s¶n cã ngo¹i tÖ c©n b»ng víi tæng tµi s¶n nî ngo¹i tÖ nªn kh«ng ph¶i sö lý phÇn chªnh lÖch do quy ®æi tû gi¸. PhÇn c©n ®èi VND, do sè d ®Çu th¸ng lµ sè d cña cuèi th¸ng tríc chuyÓn sang, sè d nµy ®· ®îc quy ®æi ra ®ång VN theo tû gi¸ mua cuèi th¸ng tríc. VÒ nguyªn t¾c lËp c©n 3 ®èi th× sè d cuèi th¸ng tríc ph¶i b»ng sè d ®Çu cña th¸ng lËp c©n ®èi nhng do viÖc quy ®æi ra VND ¸p dông tû gi¸ ngµy cuèi th¸ng cña th¸ng lËp c©n ®èi nªn cã sù chªnh lÖch. §Ó ®¶m b¶o c©n ®èi toµn b¶ng, sè chªnh lÖch nµy ®îc ®a vµo doanh sè cña b¶ng c©n ®èi (thùc chÊt sè chªnh lÖch nµy kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ). 1.2. Tµi kho¶n vµ chøng tõ dïng trong kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ 1.2.1. Tµi kho¶n sö dông 1.2.1.1. Tµi kho¶n néi b¶ng a. Nhãm tµi kho¶n tiÒn mÆt vµ chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ - TK “Ngo¹i tÖ t¹i ®¬n vÞ” (SH 1031) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè ngo¹i tÖ t¹i quü cña ng©n hµng th¬ng m¹i th«ng qua c¸c nghiÖp vô cã liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ nh mua, b¸n ngo¹i tÖ . KÕt cÊu cña tµi kho¶n 1031: Bªn Nî - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ nhËp quü ghi: Bªn Cã - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ xuÊt quü ghi: Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ hiÖn cã t¹i quü cña ng©n hµng th¬ng m¹i H¹ch to¸n ph©n tÝch: më mét tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng lo¹i ngo¹i tÖ. - TK “Chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ t¹i ®¬n vÞ” (SH: 1041) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n c¸c lo¹i chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ nh sÐc, hèi phiÕu cña ng©n hµng th¬ng m¹i. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 1041 gièng kÕt cÊu cña tµi kho¶n 1031. - Tµi kho¶n “Chøng tõ cã gi¸ trÞ göi ®i nhê thu” (SH:1043) Tµi kho¶n nµy ®îc dïng ®Ó h¹ch to¸n chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i ng©n hµng kh¸c ®Ó nhê tiªu thô. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 1043: Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i nhê tiªu thô Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ chøng tõ cã gi¸ trÞ ®· ®îc tiªu thô Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®ang göi ®i nhê tiªu thô H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo ®¬n vÞ nhËn chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®Ó tiªu thô. - TK “Chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®ang vËn chuyÓn” (SH: 1049) TK nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ chuyÓn cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c ®ang trªn ®êng ®i. Trêng hîp ®¬n vÞ nhËn chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®Õn nhËn trùc tiÕp t¹i ®¬n vÞ m×nh th× kh«ng h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n nµy. KÕt cÊu cña TK 1049: Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ chuyÓn ®Õn ®¬n vÞ nhËn . Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®¬n vÞ nhËn thanh 4 to¸n (c¨n cø vµo biªn b¶n giao nhËn hoÆc giÊy b¸o cña ®¬n vÞ nhËn). Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ë ®¬n vÞ ®ang vËn chuyÓn trªn ®êng. H¹ch to¸n chi tiÕt: Më mét tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng ®¬n vÞ nhËn chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ vËn chuyÓn ®Õn. b. Tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n b»ng ngo¹i tÖ ë níc ngoµi- NOSTRO (SH:1331) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ngo¹i tÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i göi t¹i c¸c ng©n hµng ë níc ngoµi. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 1331: Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi vµo c¸c ng©n hµng ë níc ngoµi Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ lÊy ra. Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i ®ang göi t¹i c¸c ng©n hµng níc ngoµi. H¹ch to¸n chi tiÕt: Më TK chi tiÕt theo tõng ng©n hµng ë níc ngoµi nhËn tiÒn göi. c. Nhãm tµi kho¶n ph¶n ¸nh mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh -Tµi kho¶n “Mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh” (SH 4711) Dïng ®Ó h¹ch to¸n sè ngo¹i tÖ mua vµo b¸n ra trong kú kÕ to¸n Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ mua vµo Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ b¸n ra Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh sè ngo¹i tÖ mua vµo cha b¸n ra trong kú kÕ to¸n H¹ch to¸n chi tiÕt: më tµi kho¶n chi tiÕt theo lo¹i ngo¹i tÖ . - Tµi kho¶n “Thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh” (SH 4712) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè tiÒn ViÖt Nam mµ ng©n hµng bá ra ®Ó mua ngo¹i tÖ hoÆc thu vÒ do b¸n ngo¹i tÖ trong kú kÕ to¸n. Bªn Nî ghi: - Sè tiÒn ViÖt Nam chi ra ®Ó mua ngo¹i tÖ (tÝnh theo tû gi¸ thùc tÕ mua vµo) - KÕt chuyÓn sè chªnh lÖch t¨ng gi¸ trÞ ngo¹i tÖ kinh doanh khi ®¸nh gi¸ l¹i sè d ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n 4711 ngµy cuèi th¸ng (®èi øng víi bªn Cã TK 631 “ Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i”). Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn ViÖt Nam thu vÒ do b¸n ngo¹i tÖ (tÝnh theo tû gi¸ thùc tÕ b¸n ra) - KÕt chuyÓn sè chªnh lÖch gi¶m gi¸ trÞ ngo¹i tÖ kinh doanh khi ®¸nh gi¸ l¹i sè d ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n 4711 ngµy cuèi th¸ng (®èi øng víi bªn nî cña tµi kho¶n 631). Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh sè tiÒn ViÖt Nam ng©n hµng bá ra ®Ó mua ngo¹i tÖ kinh doanh (®èi øng sè d TK 4711). H¹ch to¸n chi tiÕt: Më mét tµi kho¶n chi tiÕt. 5 d- Tµi kho¶n mua, b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c -Tµi kho¶n “Ngo¹i tÖ b¸n ra tõ c¸c nguån kh¸c” (SH 4721) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè ngo¹i tÖ b¸n ra cho kh¸ch hµng tõ c¸c nguån ngo¹i tÖ kh¸c (huy ®éng, vay...), kh«ng thuéc nguån ngo¹i tÖ mua vµo ®Ó kinh doanh. Sau khi b¸n ngo¹i tÖ ra ph¶i t×m c¸ch mua vµo ®Ó bï ®¾p sè ngo¹i tÖ ®· b¸n tõ c¸c nguån kh¸c. Trong trêng hîp tµi kho¶n 4721 cã sè d Nî mµ tµi kho¶n 4711 cã sè d Cã th× ph¶i chuyÓn sè d Cã tõ tµi kho¶n 4711 sang tµi kho¶n 4721 ®Ó bï ®¾p cho ®Õn khi tµi kho¶n 4721 hÕt sè d. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 4721: Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c ®· b¸n ra Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ mua vµo bï ®¾p sè ngo¹i tÖ ®· b¸n ra - ChuyÓn sè d Cã cña tµi kho¶n 4711 “mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh” sang Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c b¸n ra mµ cha mua vµo ®îc ®Ó bï. H¹ch to¸n chi tiÕt: më mét tµi kho¶n chi tiÕt. - Tµi kho¶n “Thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c” (SH 4722) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè tiÒn VND thu vµo do b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c (t¬ng øng tµi kho¶n 4721, kh«ng thuéc nguån ngo¹i tÖ mua vµo ®Ó kinh doanh ) vµ sè tiÒn VND chi ra mua ngo¹i tÖ ®Ó bï vµo sè ngo¹i tÖ ®· b¸n ra. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 4722: Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn ViÖt Nam thu vÒ do b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c. Bªn Nî ghi: - TiÒn ViÖt Nam chi ra mua ngo¹i tÖ bï vµo sè ngo¹i tÖ b¸n ra tõ c¸c nguån kh¸c. Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh sè tiÒn ViÖt Nam thu vµo do b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c nhiÒu h¬n sè tiÒn chi ra mua ngo¹i tÖ ®Ó bï ®¾p. H¹ch to¸n chi tiÕt: Më 01 tµi kho¶n chi tiÕt. Cuèi kú kÕ to¸n, x¸c ®Þnh sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· b¸n theo tû gi¸ thùc tÕ b¸n ra víi gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· b¸n theo tû gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n trong th¸ng, sau ®ã chuyÓn kho¶n chªnh lÖch nµy vµo tµi kho¶n Thu nhËp hay Chi phÝ vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ cho phï hîp. e- Nhãm tµi kho¶n ph¶n ¸nh chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ - Tµi kho¶n “ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ thanh to¸n trong níc” (SH479). Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chuyÓn ®æi tõ ngo¹i tÖ nµy sang ngo¹i tÖ kh¸c do kh¸ch hµng trong níc yªu cÇu: KÕt cÊu cña tµi kho¶n 479: Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ kh¸ch hµng trÝch tµi kho¶n hoÆc nép tiÒn mÆt ®Ó chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ kh¸c. 6 Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· chuyÓn ®æi cho kh¸ch hµng. Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng cha chuyÓn ®æi ®îc. H¹ch to¸n chi tiÕt: Nî TK chi tiÕt theo tõng kh¸ch hµng chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ. - Tµi kho¶n “ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ thanh to¸n víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi” (SH 561) Tµi kho¶n nµy më t¹i c¸c ng©n hµng cã quan hÖ thanh to¸n víi ng©n hµng níc ngoµi, dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ngo¹i tÖ ng©n hµng th¬ng m¹i yªu cÇu ng©n hµng níc ngoµi trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh (TK NOSTRO) chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ kh¸c ®Ó thanh to¸n, kinh doanh. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 561: Bªn Nî ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ng©n hµng th¬ng m¹i yªu cÇu ng©n hµng níc ngoµi trÝch tµi kho¶n tiÒn göi (NOSTRO) chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ kh¸c. Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· ®îc ng©n hµng níc ngoµi trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh (NOSTRO) chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ kh¸c. Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ng©n hµng th¬ng m¹i ®ang nhê ng©n hµng níc ngoµi chuyÓn ®æi. H¹ch to¸n chi tiÕt: Më 01 tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng ng©n hµng ë níc ngoµi nhËn chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ. g- Tµi kho¶n "Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ®¸nh gi¸ l¹i v¸o thíi ®iÓm lËp b¸o c¸o (SH 6311). Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chªnh lÖch do thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i qua viÖc ®¸nh gi¸ l¹i c¸c tµi kho¶n ngo¹i tÖ, h¹ch to¸n b»ng ®ång ViÖt Nam. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 6311: Bªn Cã ghi: - Sè chªnh lÖch t¨ng do ®¸nh gi¸ l¹i sè d c¸c tµi kho¶n ngo¹i tÖ theo tû gi¸ mua thùc tÕ cña ngµy cuèi th¸ng. - KÕt chuyÓn sè chªnh lÖch tû gi¸ cuèi n¨m (lç tû gi¸) vµo TK chi phÝ. Bªn Nî ghi: - Sè chªnh lÖch gi¶m do ®¸nh gi¸ l¹i sè d c¸c tµi kho¶n ngo¹i tÖ theo tû gi¸ mua thùc tÕ cña ngµy cuèi th¸ng. - KÕt chuyÓn sè chªnh lÖch tû gi¸ cuèi n¨m (l·i tû gi¸) vµo TK thu nhËp. Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh sè chªnh lÖch Cã hoÆc sè chªnh lÖch Nî (hoÆc sè d Nî) tû gi¸ ngo¹i tÖ ph¸t sinh trong n¨m cha xö lý. H¹ch to¸n chi tiÕt: më mét tµi kho¶n chi tiÕt. Ngoµi c¸c tµi kho¶n néi b¶ng nh trªn, trong kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ cßn liªn quan ®Õn c¸c tµi kho¶n “ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép”, tµi kho¶n “thu nhËp”, tµi kho¶n “chi phÝ”. Nh÷ng tµi kho¶n nµy sÏ ®îc tr×nh bµy ë ch¬ng VIII “kÕ to¸n thu nhËp, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh”. 1.2.1.2. Tµi kho¶n ngo¹i b¶ng C¸c tµi kho¶n ngo¹i b¶ng cÊp 3 ph¶n ¸nh nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ ®îc bè trÝ trong tµi kho¶n cÊp 2 sè 923- c¸c cam kÕt giao dÞch hèi ®o¸i. 7 - Tµi kho¶n “Cam kÕt Mua ngo¹i tÖ trao ngay”- Spot (SH 9231) - Tµi kho¶n “Cam kÕt B¸n ngo¹i tÖ trao ngay”- Spot (SH 9232) Hai tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n nh÷ng kho¶n thanh to¸n mµ ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ thùc hiÖn theo cam kÕt hîp ®ång Mua (TK 9231) hoÆc b¸n (TK 9232) ngo¹i tÖ thanh to¸n trao ngay ®Ó Mua hoÆc B¸n ngo¹i tÖ theo tû gi¸ tho¶ thuËn ®· ghi trong hîp ®ång; viÖc thanh to¸n nµy ®îc ngêi b¸n thùc hiÖn trong vßng 02 ngµy kÓ tõ ngµy giao dÞch. - Tµi kho¶n “Cam kÕt Mua ngo¹i tÖ cã kú h¹n”- Forward (TK 9233). - Tµi kho¶n “Cam kÕt B¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n”- Forward (TK 9234). Hai tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n nh÷ng kho¶n thanh to¸n mµ ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ thùc hiÖn theo cam kÕt hîp ®ång Mua (TK 9233) hoÆc B¸n (TK 9234) ngo¹i tÖ thanh to¸n cã kú h¹n ®Ó Mua hoÆc B¸n theo tû gi¸ tho¶ thuËn ghi trong hîp ®ång, viÖc thanh to¸n nµy ®îc ngêi b¸n thùc hiÖn t¹i c¸c thêi ®iÓm trong t¬ng lai (theo quy ®Þnh ký h¹n tãi thiÓu lµ 7 ngµy, thêi h¹n tèi ®a lµ 180 ngµy kÓ tõ ngµy ký kÕt hîp ®ång giao dÞch). C¸c tµi kho¶n ngo¹i b¶ng cã kÕt cÊu chung: Bªn NhËp ghi: - Sè tiÒn cam kÕt thanh to¸n Bªn XuÊt ghi: - Sè tiÒn cam kÕt ®· thanh to¸n (hoÆc huû cam kÕt hîp ®ång giao dÞch) Sè cßn l¹i: - Ph¶n ¸nh sè tiÒn cam kÕt cßn ph¶i thanh to¸n víi kh¸ch hµng. H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng hîp ®ång vµ kh¸ch hµng cïng cam kÕt. 1.2.2. Chøng tõ kÕ to¸n Sö dông c¸c lo¹i chøng tõ th«ng dông nh phiÕu thu, phiÕu chi, phiÕu chuyÓn kho¶n, uû nhiÖm chi... Ngoµi ra cã c¸c hîp ®ång mua, b¸n ngo¹i tÖ ®îc dïng lµm chøng tõ gèc. 1.3. Quy tr×nh kÕ to¸n kinh doanh ngo¹i tÖ (theo ph¬ng ph¸p nguyªn tÖ) 1.3.1. KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ 1.3.1.1. KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh a. KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ trùc tiÕp tõ kh¸ch hµng C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i mua, b¸n ngo¹i tÖ trùc tiÕp víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, doanh nghiÖp, c¸ nh©n (ngoµi thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng) ph¶i tu©n theo quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña Nhµ níc. C¸c h×nh thøc mua, b¸n chñ yÕu ®îc ¸p dông lµ hîp ®ång giao ngay (Spot), hîp ®ång cã kú h¹n (Forward) vµ hîp ®ång ho¸n ®æi kÐp (Swap). Ngoµi ra, trong mét sè trêng hîp mua, b¸n kh«ng cã hîp ®ång b»ng v¨n b¶n mµ chØ tho¶ thuËn trùc tiÕp gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n (trêng hîp nµy còng ®îc coi lµ hîp ®ång trao ngay). - KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ hîp ®ång trao ngay (Spot). Hîp ®ång giao ngay x¸c ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng vÒ viÖc mua, b¸n ngo¹i tÖ víi thêi gian thùc hiÖn kh«ng vît qu¸ 2 ngµy kÓ tõ khi ký hîp 8 ®ång. Trong hîp ®ång cÇn ghi râ tªn ng©n hµng, tªn kh¸ch hµng mua, b¸n; sè lîng ngo¹i tÖ mua, b¸n; lo¹i ngo¹i tÖ; tû gi¸ mua, b¸n; ngµy thùc hiÖn hîp ®ång... + KÕ to¸n mua ngo¹i tÖ trao ngay: C¨n cø vµo hîp ®ång ®· ký gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n ngo¹i b¶ng: Ghi NhËp tµi kho¶n “Cam kÕt mua ngo¹i tÖ trao ngay” (TK 9231) §Õn thêi ®iÓm ng©n hµng chÝnh thøc mua ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng. KÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Ghi XuÊt TK “Cam kÕt Mua ngo¹i tÖ trao ngay” (TK 9231) §ång thêi h¹ch to¸n néi b¶ng: Bót to¸n 1: Thu ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng. Nî: - TK tiÒn mÆt ngo¹i tÖ (NÕu mua b»ng tiÒn mÆt ngo¹i tÖ), hoÆc tk tiÒn göi ngo¹i tÖ cña ngêi b¸n (nÕu mua b»ng chuyÓn kho¶n) Cã: - TK mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4711) Bót to¸n 2: Chi VND cho ngêi b¸n theo tû gi¸ mua. Nî: - TK thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ (SH 4712) Cã: - TK tiÒn mÆt t¹i quü (nÕu mua b»ng tiÒn mÆt), hoÆc TK tiÒn göi néi tÖ cña ngêi b¸n (nÕu mua b»ng chuyÓn kho¶n) + KÕ to¸n b¸n ngo¹i tÖ trao ngay. C¨n cø vµo hîp ®ång, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Ghi NhËp: - TK “Cam kÕt B¸n ngo¹i tÖ trao ngay” (TK 9232) Khi thùc hiÖn hîp ®ång, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Ghi XuÊt: - TK “Cam kÕt B¸n ngo¹i tÖ trao ngay” (TK 9232) §ång thêi h¹ch to¸n néi b¶ng: Bót to¸n 1: Ng©n hµng thu VND tõ ngêi mua (theo tû gi¸ b¸n). Nî: - TK tiÒn mÆt (nÕu b¸n b»ng tiÒn mÆt), hoÆc TK tiÒn göi cña ngêi b¸n (nÕu mua b»ng chuyÓn kho¶n). Cã: - TK thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ (SH 4712) Bót to¸n 2: Ng©n hµng chi ngo¹i tÖ cho ngêi mua. Nî: - TK mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4711) Cã: - TK tiÒn mÆt (nÕu b¸n b»ng tiÒn mÆt), hoÆc TK tiÒn göi cña ngêi b¸n (nÕu b¸n b»ng chuyÓn kho¶n) - KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ hîp ®ång cã kú h¹n (Forward) Còng nh mua, b¸n hîp ®ång trao ngay, khi mua, b¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n , gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ký hîp ®ång ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng ngo¹i tÖ mua, b¸n trong kú, tû gi¸ ¸p dông, thêi gian thùc hiÖn... C¨n cø vµo hîp ®ång, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n vµo c¸c tµi kho¶n ngo¹i b¶ng thÝch hîp: NÕu lµ hîp ®ång Mua ngo¹i tÖ: Ghi NhËp: - TK “Cam kÕt mua ngo¹i tÖ cã kú h¹n” (SH 9233) NÕu lµ hîp ®ång B¸n ngo¹i tÖ: 9 Ghi NhËp: - TK “Cam kÕt B¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n” (SH 9234) Khi hîp ®ång ®îc thùc hiÖn, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n xuÊt c¸c tµi kho¶n ngo¹i b¶ng thÝch hîp, ®ång thêi h¹ch to¸n néi b¶ng gièng h×nh thøc mua, b¸n trao ngay (Spot). b. KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ThÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng thùc hiÖn quan hÖ mua, b¸n ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ Së giao dÞch Ng©n hµng Nhµ níc. ThÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do Ng©n hµng Nhµ níc tæ chøc vµ chØ ®¹o nh»m ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong viÖc ®iÒu hoµ vµ æn ®Þnh tû gi¸ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ m¹nh nh USD, EUR, JPY... Khi cã nhu cÇu mua, b¸n ngo¹i tÖ c¸c ng©n hµng thµnh viªn tham gia thÞ trêng chñ ®éng giao dÞch víi nhau (trùc tiÕp hoÆc th«ng qua ®iÖn tho¹i, Fax, m¹ng tin häc...) ®Ó ký c¸c hîp ®ång mua, b¸n ngo¹i tÖ theo h×nh thøc trao ngay (Spot) hay cã kú h¹n (Forward)... - C¨n cø hîp ®ång, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n vµo c¸c tµi kho¶n ngo¹i b¶ng thÝch hîp nh ®· tr×nh bµy ë phÇn kÕ to¸n h×nh thøc trao ngay vµ cã kú h¹n. - VÒ h¹ch to¸n néi b¶ng: Sè tiÒn thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®Òu th«ng qua tµi kho¶n tiÒn göi néi, ngo¹i tÖ cña ng©n hµng thµnh viªn t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Nhµ níc . T¹i ng©n hµng thµnh viªn mua ngo¹i tÖ : LËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Bót to¸n 1: Chi VND ®Ó mua ngo¹i tÖ . Nî: - TK Thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ (SH 4712) Cã: - TK TiÒn göi VND t¹i Ng©n hµng Nhµ níc . Bót to¸n 2: Thu ngo¹i tÖ do mua vµo Nî: - TK TiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i Ng©n hµng Nhµ níc Cã: - TK mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4711) T¹i ng©n hµng thµnh viªn b¸n ngo¹i tÖ . LËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Bót to¸n 1: thu VND do b¸n ngo¹i tÖ. Nî: - TK TiÒn göi VND t¹i Ng©n hµng Nhµ níc . Cã: - TK Thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ (SH 4712) Bót to¸n 2: Chi ngo¹i tÖ do b¸n ra Nî: - TK mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4711) Cã: - TK TiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i Ng©n hµng Nhµ níc 1.3.1.2. KÕ to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c Ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c lµ sè ngo¹i tÖ mµ ng©n hµng th¬ng m¹i cã ®îc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn ngo¹i tÖ, vay ngo¹i tÖ ë c¸c ng©n hµng kh¸c. Sè ngo¹i tÖ tõ nguån kh¸c ®îc sö dông ®Ó bï ®¾p sè ngo¹i tÖ ®· b¸n ra. H×nh thøc mua, b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c còng gièng h×nh thøc mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (ký hîp ®ång giao ngay hoÆc hîp ®ång kú h¹n...) nªn vÒ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n c¬ b¶n gièng h¹ch to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh . 10 a. KÕ to¸n khi b¸n ngo¹i tÖ thuéc c¸c nguån kh¸c Bót to¸n 1: Thu VND theo tû gi¸ b¸n ngo¹i tÖ . Nî: - TK- 1011(NÕu b¸n b»ng tiÒn mÆt), hoÆc TK tiÒn göi cña ngêi mua (nÕu b¸n b»ng chuyÓn kho¶n) Cã: - TK thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c (SH 4722) Bót to¸n 2: chi ngo¹i tÖ cho ngêi mua. Nî: - TK ngo¹i tÖ b¸n ra tõ c¸c nguån kh¸c (SH 4721) Cã: - TK- 1031 (nÕu b¸n b»ng tiÒn mÆt ngo¹i tÖ), hoÆc TK tiÒn göi ngo¹i tÖ cña ngêi mua (nÕu b¸n b»ng chuyÓn kho¶n) b. KÕ to¸n khi mua ngo¹i tÖ ®Ó bï ®¾p sè ngo¹i tÖ ®· b¸n ra thuéc c¸c nguån kh¸c. Bót to¸n 1: Chi VND ®Ó mua ngo¹i tÖ theo tû gi¸ mua Nî: - TK thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c (SH 4722). Cã: - TK- 1011 (nÕu mua b»ng tiÒn mÆt), hoÆc TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng b¸n (nÕu mua b»ng chuyÓn kho¶n) Bót to¸n 2: Thu ngo¹i tÖ do mua vµo ®Ó bï ®¾p ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån kh¸c. Nî: - TK- 1031 (NÕu mua b»ng tiÒn mÆt), hoÆc TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng b¸n (nÕu mua b»ng chuyÓn kho¶n) Cã: - TK ngo¹i tÖ b¸n tõ c¸c nguån kh¸c (SH 4721) 1.3.2. KÕ to¸n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ NghiÖp vô chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i nh»m ®¸p øng nhu cÇu chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ nµy (nh EUR) lÊy mét lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c (nh USD) cña kh¸ch hµng. NghiÖp vô chuyÓn ngo¹i tÖ ®æi kh«ng nh÷ng phôc vô nhu cÇu thanh to¸n cña kh¸ch hµng mµ cßn lµ nghiÖp vô sinh lêi cña ng©n hµng th¬ng m¹i (v× ng©n hµng th¬ng m¹i ¸p dông tû gi¸ b¸n ®èi víi ngo¹i tÖ ®æi ®i vµ tû gi¸ mua ®èi víi ngo¹i tÖ nhËn ®æi). 1.3.2.1. KÕ to¸n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc cã thÓ b»ng tiÒn mÆt hoÆc trÝch tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng. a. KÕ to¸n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ b»ng tiÒn mÆt. VÝ dô 1: Kh¸ch hµng A cÇn ®æi 1.000 USD ra EUR víi tû gi¸: Lo¹i ngo¹i tÖ Mua B¸n USD 15.000 ® 15.040 ® EUR 16.500 ® 16.520 ® Yªu cÇu: tÝnh sè EUR cÇn ®æi cho kh¸ch hµng A: Sè EUR ®æi ®i Suy ra: = 1.000 USD x Tû gi¸ mua USD Tû gi¸ b¸n EUR 1.000 USD x 15.000 ® = 907,9 EUR 16.520 ® C¨n cø vµo sè ngo¹i tÖ nhËn ®æi vµ sè ngo¹i tÖ ®æi ®i, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch = to¸n: Bót to¸n 1: Thu ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng (USD). 11 Nî: - TK TiÒn mÆt ngo¹i tÖ (SH 1031) Cã: - TK ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc (SH 479) Bót to¸n 2: Chi ngo¹i tÖ ®æi cho kh¸ch hµng (EUR) Nî: - TK mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4711) Cã: - TK TiÒn mÆt ngo¹i tÖ (SH 1031) Bót to¸n 3: KÕt chuyÓn sè ngo¹i tÖ nhËn ®æi vµo TK 4711 ®Ó tÊt to¸n TK 479 Nî: - TK chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc (SH 479) Cã: - TK mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4711) Bót to¸n 4: Quy ®æi ra VND hai lo¹i ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi ®Ó ph¶n ¸nh vµo TK 4712 phôc vô ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ Nî: - TK thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4712) + TiÓu kho¶n cña ngo¹i tÖ nhËn ®æi. Cã: - TK thanh to¸n mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (SH 4712) + TiÓu kho¶n cña ngo¹i tÖ ®æi ®i. Theo vÝ dô 1 h¹ch to¸n: 1) Nî: - TK 1031- USD 1.000 USD Cã: - TK 479 - USD 2) Nî: - TK 4711- EUR 907,9 EUR Cã: - TK 1031- EUR 3) Nî: - TK 479 - USD 1.000 USD Cã: - TK 4711- USD 4) Nî: - TK 4712- USD 15 triÖu VND Cã: - TK 4712- EUR b. KÕ to¸n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ b»ng c¸ch trÝch tµi kho¶n tiÒn göi (sè lîng cha cô thÓ ) ®Ó ®æi lÊy ngo¹i tÖ kh¸c cã sè lîng cô thÓ. VÝ dô 2: Kh¸ch hµng B yªu cÇu trÝch tµi kho¶n tiÒn göi b»ng USD ®Ó ®æi lÊy 100.000 EUR theo tû gi¸ nh vÝ dô 01. tÝnh sè USD cÇn trÝch tµi kho¶n tiÒn göi t¬ng ®¬ng víi 100.000 EUR. Sè USD cÇn trÝch 100.000 EUR x Tû gi¸ b¸n EUR TK tiÒn göi = Tû gi¸ mua USD Suy ra: 110.133,3 100.000 EUR x 16.520 ® = 15.000® USD C¨n cø sè lîng ngo¹i tÖ nhËn ®æi vµ sè lîng ngo¹i tÖ ®æi ®i, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Bót to¸n 1: Nî: - TK tiÒn göi ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng : 110.133,3 USD Cã: - TK chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc (479) : 110.133,3 USD Bót to¸n 2: Nî: - TK mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4711) : 100.000 EUR Cã: - TK tiÒn göi ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng : 100.000 EUR Bót to¸n 3: = 12 Nî: - TK chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc (479) : 110.133,3 USD Cã: - TK mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4711) : 110.133,3 USD Bót to¸n 4: Nî: - TK Thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh : 1.652 tû VND (4712) + TiÓu kho¶n USD Cã: - TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh : 1.652 tû VND (4712) + TiÓu kho¶n EUR Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ diÔn ra liªn tôc hµng ngµy vµ ®îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, kÞp thêi trªn tµi kho¶n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ trong níc (TK 479). XÐt vÒ b¶n chÊt kinh tÕ th× nghiÖp vô chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ còng lµ nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (mua, b¸n trùc tiÕp b»ng ngo¹i tÖ kh«ng th«ng qua VND) nªn ph¶i ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®Ó ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n thu nhËp nÕu l·i, hoÆc tµi kho¶n chi phÝ nÕu lç trong tõng kú kÕ to¸n hoÆc trong mét thêi kú ®¸nh gi¸ lç, l·i ®Ó x¸c ®Þnh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ kh¸c. §Ó ®¸nh gi¸ thùc chÊt kÕt qu¶ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ph¶i chuyÓn ®æi tÊt c¶ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ (nh EUR, JPY...) ra mét lo¹i ngo¹i tÖ tiªu biÓu hoÆc ra mét lo¹i ngo¹i tÖ cã thÓ dÔ dµng b¸n ®Ó lÊy ®ång ViÖt Nam. Lo¹i ngo¹i tÖ tiªu biÓu thêng dïng lµ USD. Tõ lo¹i ngo¹i tÖ tiªu biÓu (USD) cã thÓ b¸n cho c¸c ®¬n vÞ trong níc lÊy tiÒn VND, sau ®ã chuyÓn vµo tµi kho¶n thu nhËp nÕu l·i (tµi kho¶n chuyÓn ®æi ra lo¹i ngo¹i tÖ cuèi cïng d Cã), chuyÓn vµo tµi kho¶n chi phÝ nÕu lç (tµi kho¶n chuyÓn ®æi ra lo¹i ngo¹i tÖ cuèi cïng d Nî). - BiÖn ph¸p nghiÖp vô ®Ó chuyÓn ®æi c¸c lo¹i ngo¹i tÖ ra lo¹i ngo¹i tÖ tiªu biÓu thêng lµ mua, b¸n ngo¹i tÖ ë níc ngoµi th«ng qua tµi kho¶n NOSTRO. NghiÖp vô ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ rÊt phøc t¹p nªn ph¶i tæ chøc h¹ch to¸n mét c¸ch chÝnh x¸c; thêng xuyªn theo dâi s¸t t×nh h×nh biÕn ®éng tû gi¸ trªn thÞ trêng quèc tÕ ®Ó lùa chän mua, b¸n tõng lo¹i ngo¹i tÖ sao cho ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt, tr¸nh t×nh tr¹ng thua thiÖt vÒ tû gi¸. 1.3.2.2. KÕ to¸n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ë níc ngoµi Trong nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ ë níc ngoµi th× nghiÖp vô chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ lµ nghiÖp vô rÊt quan träng v× nghiÖp vô chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ë níc ngoµi võa lµ nghiÖp vô ®¸p øng yªu cÇu thanh to¸n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp lµ kh¸ch hµng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i võa lµ nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ ë níc ngoµi cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ, cã thÓ kh¸ch hµng ViÖt Nam cã mét lo¹i ngo¹i tÖ cÇn ®æi ra lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c ®Ó thanh to¸n víi kh¸ch hµng ë níc ngoµi theo hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ®· ký kÕt. Trong khi ®ã lo¹i ngo¹i tÖ mµ kh¸ch hµng cÇn ®æi l¹i kh«ng cã trªn tµi kho¶n NOSTRO ë níc ngoµi, do ®ã ph¶i trÝch mét lîng ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n NOSTRO b¸n ®i ®Ó mua lo¹i ngo¹i tÖ kh¸ch hµng cÇn ®Ó thanh to¸n. 13 Kinh doanh ngo¹i tÖ ë níc ngoµi cña ng©n hµng th¬ng m¹i chñ yÕu ¸p dông chuyÓn ®æi c¸c lo¹i ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n NOSTRO nh»m t¹o ra chªnh lÖch tû gi¸ ®Ó thu lêi. §Ó ®¶m b¶o nghiÖp vô kinh doanh nµy cã hiÖu qu¶ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i tæ chøc theo dâi chÆt chÏ biÕn ®éng tµi kho¶n NOSTRO vµ diÔn biÕn tû gi¸ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ trªn thÞ trêng quèc tÕ ®Ó ph¸n ®o¸n xu híng t¨ng, gi¶m cña tõng lo¹i ngo¹i tÖ. NÕu thÊy lo¹i ngo¹i tÖ nµo cã tû gi¸ biÕn ®éng theo xu híng gi¶m th× ph¶i b¸o ngay cho ng©n hµng níc ngoµi ®Ó mua lo¹i ngo¹i tÖ cã tû gi¸ theo xu híng t¨ng, cã nh vËy míi tr¸nh ®îc rñi ro vÒ tû gi¸ vµ ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i. ChuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ë níc ngoµi phôc vô thanh to¸n vµ kinh doanh ngo¹i tÖ ë níc ngoµi cã chung ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n nhng ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®îc doanh sè chuyÓn ®æi cña tõng lo¹i ngo¹i tÖ, tËp trung ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi vµo tµi kho¶n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (TK 4711) vµ x¸c ®Þnh ®îc kÕt qu¶ kinh doanh quy vÒ VND ®Ó gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ kh¸c nh nép thuÕ GTGT... Tr×nh tù h¹ch to¸n chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ë níc ngoµi: - Bíc 1: Nhê ng©n hµng níc ngoµi trÝch tµi kho¶n NOSTRO ®Ó chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ kh¸c, ghi: Nî: - TK chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ thanh to¸n víi níc ngoµi (561)- tiÓu kho¶n ngo¹i tÖ ®æi ®i Cã: - TK NOSTRO (1331) - TK ngo¹i tÖ ®æi ®i - Bíc 2: Khi nhËn ®îc giÊy b¸o cña ng©n hµng níc ngoµi ®· thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi ra ngo¹i tÖ kh¸c, ghi: Nî: - TK NOSTRO (1331) - TK ngo¹i tÖ nhËn ®æi Cã: - TK mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4711) - TK ngo¹i tÖ nhËn ®æi §ång thêi h¹ch to¸n sè ngo¹i tÖ ®· chi ra ®Ó chuyÓn ®æi: Nî: - TK mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4711) - TK ngo¹i tÖ ®æi ®i Cã: - TK chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ thanh to¸n víi níc ngoµi (561) - TK ngo¹i tÖ ®æi ®i - Bíc 3: Ph¶n ¸nh quy ®æi VND gi÷a hai lo¹i ngo¹i tÖ: Nî: - TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4712) + TiÓu kho¶n cña ngo¹i tÖ nhËn ®æi Cã: TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4712) + TiÓu kho¶n cña ngo¹i tÖ ®æi ®i 1.3.3. KÕ to¸n kÕt qu¶ kinh doanh ngo¹i tÖ vµ chªnh lÖch tû gi¸. 1.3.3.1. KÕ to¸n kÕt qu¶ kinh doanh ngo¹i tÖ. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kinh doanh ngo¹i tÖ theo ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo nguyªn tÖ ®îc thùc hiÖn trong kú kÕ to¸n th¸ng. Cuèi hµng th¸ng kÕ to¸n c¸c NHTM x¸c ®Þnh sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· b¸n trong th¸ng theo tû gi¸ thùc tÕ ®· b¸n ra (doanh sè b¸n ra thÓ hiÖn bªn Cã TK 4712) víi gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· b¸n theo tû gi¸ thùc tÕ mua vµo b×nh qu©n (*) (doanh sè mua vµo thÓ hiÖn bªn Nî TK 4712). KÕt qu¶ t×m ®îc sÏ x¶y ra mét trong ba trêng hîp: 14 NÕu doanh sè b¸n ra = Doanh sè mua vµo  Hoµ vèn NÕu doanh sè b¸n ra > Doanh sè mua vµo  Chªnh lÖch l·i NÕu doanh sè b¸n ra < Doanh sè mua vµo  Chªnh lÖch lç (*) C«ng thøc ®Ó tÝnh tû gi¸ thùc tÕ mua vµo b×nh qu©n: Sè d ngo¹i tÖ ®Çu Doanh sè mua vµo trong Tû gi¸ mua kú (Sè d Nî TK + kú (ph¸t sinh Nî TK thùc tÕ b×nh 4712) 4712) Sè ngo¹i tÖ ®Çu kú Sè ngo¹i tÖ mua trong kú qu©n = (Sè d Cã TK + (ph¸t sinh Cã TK 4711) 4711) Sau khi x¸c ®Þnh ®îc sè chªnh lÖch l·i tiÕn hµnh x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép theo thuÕ suÊt lµ 10% trªn gi¸ trÞ gia t¨ng - l·i (phÇn tÝnh to¸n cô thÓ vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT sÏ tr×nh bµy ë ch¬ng III) C¨n cø vµo kÕt qu¶ tÝnh to¸n, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó ph¶n ¸nh vµo TK thu nhËp vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ nÕu l·i, hoÆc TK chi phÝ vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ nÕu lç ®èi øng víi TK 4712 - thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh. + Trêng hîp chªnh lÖch l·i, ghi: Nî: - TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4712) Cã: - TK thu nhËp - thu vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ + Trêng hîp chªnh lÖch lç, ghi: Nî: - TK chi phÝ - chi vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ Cã: - TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4712) VÝ dô vÒ c¸ch tÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n kÕt qu¶ kinh doanh ngo¹i tÖ: VÝ dô 1: Trong th¸ng ng©n hµng b¸n ra 200.000 USD gåm 3 ®ît: - Sè tiÒn thu vÒ do b¸n 200.000 USD trong 3 ®ît: 1.500 triÖu + 328 triÖu + 1.180 triÖu = 3.008 triÖu - Sè tiÒn chi ra ®Ó mua 200.000 USD theo tû gi¸ mua vµo b×nh qu©n trong th¸ng: 15.020 ®ång x 200.000 USD = 3.004 triÖu ®ång - Chªnh lÖch l·i: 3.008 triÖu - 3.004 triÖu = 4 triÖu ®ång - H¹ch to¸n: Nî: - TK 4912 - thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh: 4 triÖu ®ång Cã: - TK thu vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ: 4 triÖu ®ång VÝ dô 2: Trong th¸ng b¸n ra 10.000 UER - Sè tiÒn thùc thu b¸n 10.000 UER = 160 triÖu ®ång - Sè tiÒn chi ra ®Ó mua 10.000 UER theo tû gi¸ thùc tÕ mua vµo b×nh qu©n: 16.010 ®ång x 10.000 UER = 160,1 triÖu ®ång 15 - Chªnh lÖch lç : 160,1 triÖu - 160 triÖu = 0,1 triÖu ®ång H¹ch to¸n: Nî: - TK chi phÝ vÒ kinh doanh ngo¹i tÖ: 100.000 ®ång Cã: - TK 4712 - thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh: 100.000 ®ång 1.3.3.2. KÕ to¸n chªnh lÖch tû gi¸. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh ngo¹i tÖ, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lu«n cã mét lîng ngo¹i tÖ tån quü do cha b¸n ra hÕt, trong khi ®ã tû gi¸ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ lu«n biÕn ®éng t¨ng hoÆc gi¶m nªn hµng th¸ng ph¶i tÝnh to¸n ®iÒu chØnh chªnh lÖch tû gi¸ ®Ó h¹ch to¸n sè chªnh lÖch nµy vµo tµi kho¶n chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i (TK 6311). Ngµy cuèi th¸ng, kÕ to¸n tÝnh to¸n x¸c ®Þnh sè chªnh lÖch t¨ng hoÆc gi¶m gi¸ trÞ ngo¹i tÖ kinh doanh trªn c¬ së so s¸nh sè d tµi kho¶n "Mua b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh" (TK 4711) sau khi ®· quy ®æi ra VND theo tû gi¸ do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè vµo ngµy cuèi th¸ng (ngµy ®iÒu chØnh) víi sè d TK “Thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (TK 4712) ®Ó t×m ra sè chªnh lÖch. Sè chªnh lÖch nµy sÏ h¹ch to¸n vµo bªn Cã hoÆc bªn Nî TK 6311 ®èi øng víi TK 4712 ®Ó ®¶m b¶o sè d TK 4711 (®· quy vÒ VND) lu«n c©n b»ng víi sè d TK 4712 theo tõng lo¹i ngo¹i tÖ. C¨n cø vµo sè chªnh lÖch ®· tÝnh to¸n ®îc, kÕ to¸n lËp phiÕu chuyÓn kho¶n, h¹ch to¸n: NÕu sè d TK 4711 (®· quy vÒ VND) > sè d TK 4712  t¨ng, h¹ch to¸n: Nî: - TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4712) Cã: - TK chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ (6311) NÕu sè d TK 4711 (®· quy vÒ VND) < sè d TK 4712  gi¶m, h¹ch to¸n: Nî: - TK chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ (6311) Cã: - TK thanh to¸n mua, b¸n ngo¹i tÖ kinh doanh (4712) VÝ dô 1: T¹i ng©n hµng th¬ng m¹i A, cuèi ngµy 30 th¸ng 6 cã t×nh h×nh: + TK 4711 d Cã 50.000 USD + TK 4712 d Nî 742.000.000 ® +Tû gi¸ do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè vµo ngµy 30/6 = 15.000 ®/USD TÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n: Quy ®æi 50.000 USD ra VND theo tû gi¸ 15.000 ®/USD 15.000 ® x 50.000 USD = 750 triÖu ®ång So s¸nh d Cã cña TK 4711 ( ®· qui ®æi) víi d Nî TK 4712: 750 triÖu ®ång - 742 triÖu ®ång = + 8 triÖu ®ång H¹ch to¸n: Nî: - TK 4712: 8 triÖu ®ång Cã: - TK 6311: 8 triÖu ®ång 16 VÝ dô 2: T¹i ng©n hµng th¬ng m¹i B, cuèi ngµy 31 th¸ng 7 cã t×nh h×nh: + TK 4711 d Cã 40.000 USD + TK 4712 d Nî 603.000.000 ® Tû gi¸ do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè vµo cuèi ngµy 31/7 = 15.010 ®/USD TÝnh to¸n vµ h¹ch to¸n: Quy ®æi 40.000 USD ra VND theo tû gi¸ 15.010 ®/USD: 15.010 ® x 40.000 USD = 600,4 triÖu ®ång So s¸nh d Cã cña TK 4711 (®· qui ®æi) víi d Nî TK 4712: 600,4 triÖu ®ång - 603 triÖu ®ång = - 2,6 triÖu ®ång H¹ch to¸n: Nî: - TK 6311 : 2,6 triÖu ®ång Cã: - TK 4712: 2,6 triÖu ®ång 1.3.3.3. KÕ to¸n chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ C¸c lo¹i chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ nh c¸c lo¹i sÐc, c¸c giÊy tê cã gi¸ kh¸c mµ c¸c NHTM cã thÓ mua l¹i cña kh¸ch hµng víi gi¸ chiÕt khÊu theo ph¬ng thøc cã thÓ tr¶ tiÒn ngay cho kh¸ch hµng, hoÆc göi ®i tiªu thô ë c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh hay c¸c ®¹i lý ph¸t hµnh. Trêng hîp c¸c chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i tiªu thô ë c¸c ng©n hµng ®¹i lý th× chØ ghi Cã cho ngêi thu hëng khi nhËn ®îc giÊy b¸o Cã cña ng©n hµng ®¹i lý vÒ viÖc chÊp nhËn thanh to¸n chøng tõ cã gi¸ nhê tiªu thô. a. KÕ to¸n chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ nhËp quü. C¨n cø vµo gi¸ trÞ cña chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ, kÕ to¸n tÝnh to¸n sè tiÒn chi tr¶ cho kh¸ch hµng theo c«ng thøc: Sè tiÒn chi tr¶ Gi¸ trÞ cña chøng tõ Sè tiÒn cho kh¸ch hµng cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ chiÕt khÊu KÕ to¸n lËp chøng tõ, ghi: Nî: - TK chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ t¹i quü (SH 1041): Sè tiÒn cña chøng tõ cã gi¸ ngo¹i tÖ Cã: - TK tiÒn mÆt ngo¹i tÖ hoÆc tiÒn göi ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng: Sè tiÒn cña chøng tõ - sè tiÒn chiÕt khÊu Cã: - TK Thu nhËp - thu kinh doanh ngo¹i tÖ: Sè tiÒn chiÕt khÊu b. KÕ to¸n chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· göi ®i nhê thu C¸c chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· göi ®i nhê tiªu thô lµ nh÷ng chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ do c¸c ng©n hµng ®¹i lý hoÆc c¸c ®¹i lý ph¸t hµnh. C¸c ng©n hµng ph¸t hµnh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ do m×nh ph¸t hµnh. §Ó ®îc hëng sè tiÒn cña chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ c¸c NHTM ph¶i göi c¸c lo¹i chøng tõ tíi c¸c ng©n hµng ®¹i lÝ ph¸t hµnh ®Ó nhê tiªu thô. - KÕ to¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ trÞ ®· nhËp quü göi ®i nhê thu: KÕ to¸n lµm thñ tôc xuÊt quü sè chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i ng©n hµng ®¹i lý nhê tiªu thô. H¹ch to¸n: 17 Bíc 1: Göi chøng tõ ®i, h¹ch to¸n: Nî: - TK chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i nhê tiªu thô (TK 1043) Cã: - TK chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ t¹i quü (TK 1041) Bíc 2: NhËn ®îc giÊy b¸o Cã cña ng©n hµng ®¹i lý, h¹ch to¸n: Nî: - TK NOSTRO Cã: - TK chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i nhê tiªu thô (TK 1043) - KÕ to¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng göi ®i nhê thu (cha nhËp quü). Bíc 1: Göi chøng tõ ®i, h¹ch to¸n: Ghi NhËp TK ngo¹i b¶ng "Chøng tõ cã gi¸ trÞ ngo¹i tÖ göi ®i níc ngoµi nhê thu" (TK 9123). Bíc 2: Khi nhËn ®îc b¸o Cã cña ng©n hµng ®¹i lý, h¹ch to¸n: Ghi XuÊt TK ngo¹i b¶ng 9123 §ång thêi h¹ch to¸n néi b¶ng: Nî: - TK NOSTRO: Sè tiÒn theo giÊy b¸o Cã Cã: - TK tiÒn mÆt ngo¹i tÖ hoÆc tiÒn göi cña kh¸ch hµng : Sè tiÒn theo giÊy b¸o Cã - sè tiÒn chiÕt khÊu Cã: - TK Thu nhËp - thu kinh doanh ngo¹i tÖ: Sè tiÒn chiÕt khÊu 2. KÕ to¸n nghiÖp vô kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý Kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý lµ nghiÖp vô sinh lêi cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Còng nh kinh doanh ngo¹i tÖ, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý ph¶i ®îc c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc (Ng©n hµng Nhµ níc) cÊp giÊy phÐp vµ ph¶i tu©n thñ quy chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cña Nhµ níc. 2.1. Tµi kho¶n vµ chøng tõ sö dông 2.2.1. Tµi kho¶n sö dông - Tµi kho¶n "vµng" (SH 1051) Tµi kho¶n nµy më t¹i c¸c ®¬n vÞ cã kinh doanh vµng ®Ó h¹ch to¸n sè vµng hiÖn cã cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Khi h¹ch to¸n TK 1051ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh: + Gi¸ trÞ vµng h¹ch to¸n trªn tµi kho¶n nµy khi nhËp kho, xuÊt kho ®Òu tÝnh theo gi¸ mua thùc tÕ, Trêng hîp vµng nhËp kho cã nhiÒu gi¸ mua kh¸c nhau th× khi xuÊt kho gi¸ trÞ vµng xuÊt kho ®îc h¹ch to¸n theo gi¸ mua bÝnh qu©n cña sè vµng tån kho. + NÕu cã ®iÒu kiÖn tæ chøc h¹ch to¸n theo râi vµ b¸o qu¶n sè vµng tån kho theo gi¸ mua kh¸c nhau, cã thÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n gi¸ trÞ vµng xuÊt kho theo ®óng gi¸ mua thùc tÕ cña sè vµng ®ã. + Trong kÕ to¸n chi tiÕt vÒ vµng ph¶i h¹ch to¸n c¶ gi¸ trÞ vµ khèi lîng hiÖn vËt nhËp, xuÊt vµ tån kho. KÕt cÊu cña TK 1051: 18 Bªn Nî - Gi¸ trÞ vµng nhËp kho ghi: - Sè ®iÒu chØnh t¨ng gi¸ vµng tån kho Bªn Cã - Gi¸ trÞ vµng xuÊt kho ghi: - Sè ®iÒu chØnh gi¶m gi¸ vµng tån kho Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ vµng tån kho H¹ch to¸n chi tiÕt: më tµi kho¶n chi tiÕt theo chÊt lîng cña tõng lo¹i vµng. - Tµi kho¶n "Kim lo¹i quý, ®¸ quý" (SH 1059) Tµi kho¶n nµy më t¹i c¸c ®¬n vÞ cã kinh doanh kim lo¹i quý, ®¸ quý ®Ó h¹ch to¸n sè kim lo¹i quý, ®¸ quý cña ng©n hµng th¬ng m¹i. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 1059 gièng kÕt cÊu cña tµi kho¶n 1051: H¹ch to¸n chi tiÕt: më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng lo¹i vµ chÊt lîng cña kim lo¹i quý, ®¸ quý. - Tµi kho¶n "Tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý" (SH 478) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu tiªu thô vµng, b¹c, ®¸ quý cña ng©n hµng th¬ng m¹i. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 478: Bªn Nî ghi: - TrÞ gi¸ vµng b¹c, ®¸ quý ®· tiªu thô theo gi¸ vèn - Sè tiÒn chi phÝ gia c«ng chÕ t¸c Bªn Cã ghi: - Sè doanh thu vÒ tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý - Sè tiÒn thu vÒ gia c«ng chÕ t¸c Sè d Nî: - Ph¶n ¸nh sè tiÒn lç vÒ tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh sè tiÒn l·i vÒ tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý H¹ch to¸n chi tiÕt: Më mét tµi kho¶n chi tiÕt - Tµi kho¶n " chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i vµng b¹c, ®¸ quý" (SH 632) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chªnh lÖch gi¸ vµng b¹c, ®¸ quý do ®iÒu chØnh gi¸ vµng b¹c, ®¸ quý tån kho, h¹ch to¸n b»ng ®ång VN. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 632: Bªn Cã - Sè tiÒn chªnh lÖch t¨ng gi¸ trÞ vµng b¹c, ®¸ quý tån kho ghi: Bªn Nî - Sè tiÒn chªnh lÖch gi¶m gi¸ trÞ vµng b¹c, ®¸ quý tån kho ghi: Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh chªnh lÖch t¨ng trong n¨m cha xö lý Sè d Nî: Ph¶n ¸nh chªnh lÖch gi¶m trong n¨m cha xö lý Cuèi n¨m tµi kho¶n 632 tÊt to¸n sè d. NÕu TK nµy d Cã chuyÓn sè d Cã vµo tµi kho¶n Thu nhËp; nÕu tµi kho¶n d Nî chuyÓn sè d Nî vµo tµi kho¶n Chi phÝ. H¹ch to¸n chi tiÕt: më mét tµi kho¶n chi tiÕt. 2.1.2. Chøng tõ Sö dông c¸c lo¹i chøng tõ: Chøng tõ gèc: ho¸ ®¬n mua hµng, b¸n hµng, phiÕu nhËp kho, phiÕu xuÊt kho, biªn b¶n giao nhËn, vËn chuyÓn vµng b¹c, ®¸ quý. Chøng tõ ghi sæ: phiÕu thu, phiÕu chi, phiÕu chuyÓn kho¶n tæng hîp. 19 2.2. Quy tr×nh kÕ to¸n kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý 2.2.1. KÕ to¸n khi mua vµng b¹c, ®¸ quý nhËp kho C¨n cø ho¸ ®¬n mua hµng, kÕ to¸n lËp phiÕu nhËp kho, h¹ch to¸n: Nî: - TK vµng/ kim lo¹i quý, ®¸ quý (SH 1051/1059) Cã: - TK thÝch hîp (TK TiÒn mÆt hoÆc TK tiÒn göi t¹i NHNN nÕu thanh to¸n qua Ng©n hµng Nhµ níc) 2.2.2. KÕ to¸n khi b¸n vµng b¹c, ®¸ quý KÕ to¸n lµm thñ tôc xuÊt kho ®Ó b¸n vµng b¹c, ®¸ quý; H¹ch to¸n: Bót to¸n 1: Ph¶n ¸nh sè tiÒn theo gi¸ vèn vµo tµi kho¶n tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý: Nî: - TK Tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý (478) : Sè tiÒn theo gi¸ vèn Cã: - TK Vµng/ Kim lo¹i quý/ ®¸ quý : Sè tiÒn theo gi¸ vèn (1051/1059) Bót to¸n 2: Thu tiÒn b¸n hµng theo gi¸ b¸n Nî: - TK thÝch hîp (TK tiÒn mÆt/ TK tiÒn göi cña ngêi mua): Sè tiÒn theo gi¸ b¸n Cã: - TK tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý (478): Sè tiÒn theo gi¸ b¸n 2.2.3. KÕ to¸n thu, chi vÒ chÕ t¸c vµng b¹c , ®¸ quý C¸c lo¹i vµng b¹c, ®¸ quý kinh doanh ph¶i qua chÕ t¸c (®å trang søc) sÏ ph¸t sinh chi phÝ hoÆc thu nhËp vÒ chÕ t¸c vµng b¹c, ®¸ quý. Kho¶n ph¸t sinh nµy ®îc h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n "Tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý" ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. 2.2.3.1. KÕ to¸n chi phÝ chÕ t¸c Khi ph¸t sinh chi phÝ chÕ t¸c, h¹ch to¸n: Nî: - TK tiªu thô vµng, b¹c, ®¸ quý (SH 478) Cã: - TK thÝch hîp (TK tiÒn mÆt/ TK tiÒn göi cña ngêi mua...) 2.2.3.2. KÕ to¸n thu nhËp tõ chÕ t¸c Khi cã thu nhËp vÒ chÕ t¸c (gia c«ng vµng b¹c ®¸ quý cho kh¸ch hµng), h¹ch to¸n: Nî: - TK thÝch hîp (TK tiÒn mÆt/ TK tiÒn göi cña ngêi mua...) Cã: - TK tiªu thô vµng, b¹c, ®¸ quý 2.2.4. KÕ to¸n kÕt qu¶ kinh doanh vµng b¹c ®¸ quý ViÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý ®îc thùc hiÖn theo kú kÕ to¸n th¸ng (vµo ngµy cuèi th¸ng) vµ c¨n cø vµo sè d tµi kho¶n "Tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý" (TK 478). NÕu tµi kho¶n 478 d Cã tøc lµ kinh doanh cã l·i, h¹ch to¸n: Nî: - TK tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý (SH 478) Cã: - TK thu nhËp - thu vÒ kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý NÕu tµi kho¶n 478 d Nî tøc lµ kinh doanh bÞ lç, h¹ch to¸n: Nî: - TK chi phÝ - chi vÒ kinh doanh vµng b¹c, ®¸ quý Cã: - TK tiªu thô vµng b¹c, ®¸ quý (SH 478) 20