Ch¬ng iV
KÕ to¸n nghiÖp vô ng©n quü vµ
c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
1. KÕ to¸n nghiÖp vô ng©n quü
1.1.
Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ nghiÖp vô ng©n quü
1.1.1. Néi dung nghiÖp vô ng©n quü
NghiÖp vô ng©n quü cña tæ chøc tÝn dông bao gåm c¸c nghiÖp vô thu, chi vµ ®iÒu
chuyÓn tiÒn mÆt.
Møc tån quü tiÒn mÆt ë mçi tæ chøc tÝn dông phô thuéc vµo qui m« ho¹t ®éng,
vµo tÝnh chÊt thêng xuyªn hay thêi vô cña c¸c kho¶n thu, chi tiÒn mÆt qua quü nghiÖp
vô cña tæ chøc tÝn dông ®ã. C¸c tæ chøc tÝn dông lu«n ph¶i c©n nh¾c c¸c yÕu tè trªn
®Ó tù x¸c ®Þnh møc tån quü tiÒn mÆt tèi u cho m×nh ®Ó mét mÆt ®¶m b¶o thùc hiÖn
nhu cÇu thu, chi tiÒn mÆt bÊt cø lóc nµo, mÆt kh¸c kh«ng ®Ó tån quü tiÒn mÆt qu¸ cao
lµm ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi cña ng©n hµng.
Quü tiÒn mÆt do bé phËn ng©n quü (hay phßng ng©n quü) thùc hiÖn vµ b¶o qu¶n
trong kho, kÐt tuyÖt ®èi an toµn. T¹i bé phËn ng©n quü bè trÝ thñ quü vµ c¸c nh©n viªn
kiÓm ng©n, thñ quü chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sè tµi s¶n trong kho, kÐt.
ViÖc tæ chøc c«ng t¸c quü phô thuéc vµo m« h×nh giao dÞch mµ ng©n hµng lùa
chän: m« h×nh giao dÞch nhiÒu cöa hay m« h×nh giao dÞch mét cöa.
Trong m« h×nh giao dÞch nhiÒu cöa: quü lµ mét bé phËn trùc tiÕp giao dÞch víi kh¸ch
hµng trong c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn viÖc thu (chi) tiÒn mÆt tõ (cho) kh¸ch hµng.
Víi m« h×nh giao dÞch mét cöa: ®Çu ngµy, cuèi ngµy quü chÝnh thùc hiÖn viÖc
giao (nhËn) tiÒn mÆt cho c¸c giao dÞch viªn (Teller) phï hîp víi h¹n møc quü mµ c¸c
giao dÞch viªn ®îc n¾m gi÷. Nh vËy, khi cã nghiÖp vô tiÒn mÆt ph¸t sinh, quü kh«ng
ph¶i trùc tiÕp thu - chi tiÒn mÆt cho kh¸ch hµng (trõ c¸c giao dÞch vît h¹n møc giao
dÞch cña c¸c giao dÞch viªn).
1.1.2.
Tµi kho¶n, chøng tõ vµ sæ s¸ch sö dông
1.1.2.1. Tµi kho¶n
TK “TiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ” - 1011
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè tiÒn mÆt t¹i quü nghiÖp vô cña c¸c Tæ chøc
tÝn dông.
Bªn Nî ghi:
Sè tiÒn mÆt thu vµo quü nghiÖp vô
Bªn Cã ghi:
Sè tiÒn mÆt chi ra tõ quü nghiÖp vô
Sè d Nî:
Sè tiÒn mÆt hiÖn cã t¹i quü nghiÖp vô cña TCTD
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më 1 tµi kho¶n chi tiÕt.
TK “TiÒn mÆt ®ang vËn chuyÓn” - 1019
1
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n sè tiÒn mÆt xuÊt tõ quü tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ
chuyÓn cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c ®ang trªn ®êng ®i.
Bªn Nî ghi: Sè tiÒn xuÊt quü ®Ó vËn chuyÓn ®Õn ®¬n vÞ nhËn tiÒn
Bªn Cã ghi: Sè tiÒn ®· vËn chuyÓn ®Õn ®¬n vÞ nhËn
Sè d Nî:
Sè TM thuéc quü nghiÖp vô ë ®¬n vÞ ®ang trªn ®êng vËn chuyÓn
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng ®¬n vÞ nhËn tiÒn vËn chuyÓn ®Õn.
TK “TiÒn mÆt ngo¹i tÖ t¹i ®¬n vÞ” - 1031
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n gi¸ trÞ ngo¹i tÖ t¹i quü cña Tæ chøc tÝn dông.
Bªn Nî ghi:
Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ nhËp quü
Bªn Cã ghi:
Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ xuÊt quü
Sè d Nî:
Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ hiÖn cã t¹i quü cña TCTD
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më 1 tµi kho¶n chi tiÕt.
TK “Ngo¹i tÖ ®ang vËn chuyÓn” - 1039
Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó h¹ch to¸n gi¸ trÞ ngo¹i tÖ chuyÓn cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c
®ang trªn ®êng ®i.
Bªn Nî ghi:
Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ vËn chuyÓn ®Õn ®¬n vÞ nhËn tiÒn
Bªn Cã ghi:
Gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ®· vËn chuyÓn ®Õn ®¬n vÞ nhËn
Sè d Nî:
Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ngo¹i tÖ ë ®¬n vÞ ®ang vËn chuyÓn trªn ®êng
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng ®¬n vÞ nhËn ngo¹i tÖ vËn chuyÓn ®Õn.
TK “Tham «, thiÕu mÊt tiÒn, tµi s¶n chê xö lý” - 3614
TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh c¸c kho¶n nî ph¶i thu ph¸t sinh trong ho¹t ®éng néi
bé cña TCTD.
Bªn Nî ghi:
Sè tiÒn TCTD ph¶i thu
Bªn Cã ghi:
Sè tiÒn ®îc xö lý chuyÓn vµo c¸c tµi kho¶n thÝch hîp kh¸c
Sè d Nî:
Ph¶n ¸nh sè tiÒn TCTD cßn ph¶i thu
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt cho tõng ®¬n vÞ, c¸ nh©n cã quan hÖ thanh to¸n
TK “Thõa quü, tµi s¶n thõa chê xö lý” – 461
TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
néi bé cña TCTD.
Bªn Cã ghi:
Sè tiÒn TCTD ph¶i tr¶
Bªn Nî ghi:
Sè tiÒn TCTD ®· tr¶ hoÆc ®îc gi¶i quyÕt chuyÓn vµo TK kh¸c
Sè d Cã:
Ph¶n ¸nh sè tiÒn TCTD cßn ph¶i tr¶
H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt cho tõng ®¬n vÞ, c¸ nh©n cã quan hÖ thanh to¸n
1.1.2.2. Chøng tõ
2
- NÕu thu tiÒn mÆt:
+ GiÊy nép tiÒn (dïng cho kh¸ch hµng nép tiÒn vµo NH)
+ PhiÕu thu (dïng cho néi bé NH)
- NÕu chi tiÒn mÆt:
+ SÐc lÜnh tiÒn mÆt (dïng cho kh¸ch hµng lÜnh tiÒn tõ TKTG)
+ GiÊy lÜnh tiÒn mÆt (dïng trong trêng hîp cho vay)
+ PhiÕu chi (dïng cho néi bé NH)
1.1.2.3. Sæ s¸ch
T¹i bé phËn kÕ to¸n më c¸c lo¹i sæ sau:
- Sæ nhËt ký quü (sæ tê rêi): Do kiÓm so¸t tiÒn mÆt gi÷ ®Ó ghi chÐp tÊt c¶ c¸c kho¶n
thu, chi tiÒn mÆt trong ngµy theo c¸c chøng tõ tiÒn mÆt ph¸t sinh. Dïng lµm c¨n cø
lËp nhËt ký chøng tõ vµ h¹ch to¸n tæng hîp trong ngµy. Cuèi ngµy kho¸ sæ t×m tæng
tiÒn mÆt thu vµo, tæng tiÒn mÆt chi ra trong ngµy vµ tån quü cuèi ngµy => §èi chiÕu
víi thñ quÜ.
MÉu sæ nhËt ký quü
Ng©n hµng
...........................................
nhËt kü quü
Ngµy ..........th¸ng..............n¨m..............
Sè chøng tõ
Sè
tiÓu kho¶n
Ký hiÖu thèng kª
Thu
................
Chi
.................
...................
..............................
................
................
.................
.................
...................
...................
..............................
..............................
Céng ngµy
Tån quü h«m tríc
Tån quü h«m nay
KiÓm so¸t
KÕ to¸n trëng
(kÕ to¸n)
(ký tªn)
Sè tiÒn
Thu
..............
Chi
..............
..............
..............
..............
..............
..............
...............
...............
...............
...............
........
Gi¸m ®èc Ng©n hµng
(ký tªn)
- Sæ kÕ to¸n chi tiÕt tiÒn mÆt: Sæ nµy dïng ®Ó ghi tæng sè tiÒn mÆt thu, chi trong
ngµy vµ tån quü tiÒn mÆt cuèi ngµy (mçi ngµy mét dßng). Sæ nµy dïng lµm c¬ së cho
viÖc lËp b¸o c¸o kÕ to¸n hµng th¸ng.
C¨n cø ®Ó lËp sæ kÕ to¸n chi tiÕt tiÒn mÆt lµ nhËt ký quü. Cuèi ngµy céng sæ nhËt
ký quü ®Ó cã tæng thu tiÒn mÆt, tæng chi tiÒn mÆt trong ngµy. C¨n cø vµo sè tæng thu
®Ó vµo cét ph¸t sinh bªn Nî, sè tæng chi vµo cét ph¸t sinh bªn Cã. Sau khi vµo sè ph¸t
sinh bªn Nî vµ bªn Cã sÏ rót sè d cuèi ngµy cña tµi kho¶n tiÒn mÆt, sè d Nî tµi kho¶n
3
tiÒn mÆt cuèi ngµy ph¶i b»ng tån quü tiÒn mÆt cuèi ngµy trªn sæ s¸ch vµ tån quü thùc
tÕ do thñ quü qu¶n lý.
T¹i bé phËn quü nghiÖp vô më c¸c lo¹i sæ sau:
- Sæ quü: §îc ®ãng thµnh quyÓn (®¸nh sè trang liªn tôc, ®ãng dÊu gi¸p lai): Do thñ
quü gi÷ ®Ó ghi chÐp c¸c kho¶n thu, chi tiÒn mÆt trong ngµy theo c¸c chøng tõ thu chi
tiÒn mÆt. Hµng ngµy, thñ quü ph¶i kiÓm kª sè tån quü tiÒn mÆt thùc tÕ ®Ó ®èi chiÕu
víi kÕ to¸n vµ tiÒn mÆt tån quü b¶o qu¶n trong kho, kÐt. NÕu thùc hiÖn giao dÞch mét
cöa th× sæ nµy do nh©n viªn giao dÞch (Teller) trùc tiÕp gi÷.
- C¸c lo¹i sæ kh¸c: Sæ theo dâi c¸c lo¹i tiÒn thu, chi ®Ó phôc vô thèng kª c¸c lo¹i
tiÒn.
1.2.
KÕ to¸n nghiÖp vô thu, chi tiÒn mÆt
1.2.1. KÕ to¸n thu tiÒn mÆt
NghiÖp vô thu tiÒn mÆt cña ng©n hµng th¬ng m¹i ph¸t sinh khi:
- Kh¸ch hµng nép tiÒn mÆt vµo tµi kho¶n tiÒn göi; hoÆc tr¶ nî, tr¶ l·i vay, nép
lÖ phÝ cho ng©n hµng b»ng tiÒn mÆt.
- Ng©n hµng nhËn tiÒn mÆt tõ ng©n hµng kh¸c ®iÒu chuyÓn ®Õn.
- NhËn tõ Ng©n hµng Nhµ níc th«ng qua vay Ng©n hµng Nhµ níc hay rót tõ tµi
kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Nhµ níc.
- v.v...
Khi kh¸ch hµng cã nhu cÇu nép tiÒn mÆt vµo quü nghiÖp vô cña Ng©n hµng th×
tuú theo néi dung cô thÓ sÏ lËp giÊy nép tiÒn vµ nép trùc tiÕp tiÒn mÆt cho thñ quü
ng©n hµng ®Ó kiÓm ®Õm. Trêng hîp thùc hiÖn giao dÞch mét cöa th× nh©n viªn giao
dÞch (Teller) trùc tiÕp nhËn tiÒn mÆt.
Quy tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ thu tiÒn mÆt ®îc thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c: Thu
tríc - Ghi sæ sau.
C¨n cø vµo giÊy nép tiÒn ®· ®îc x¸c nhËn thu ®ñ tiÒn cña thñ quü, kÕ to¸n h¹ch
to¸n:
+ NÕu nép vµo tµi kho¶n tiÒn göi hay tr¶ nî ng©n hµng, ghi:
Nî:
TK tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ (1011).
Cã:
TK tiÒn göi (nÕu nép vµo TK tiÒn göi).
TK cho vay (nÕu nép tiÒn mÆt ®Ó tr¶ Nî ng©n hµng).
+ NÕu nép tiÒn mÆt ®Ó chuyÓn ®i ng©n hµng kh¸c, ghi:
Nî:
TK 1011
Cã:
TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c Ng©n hµng
4
1.2.2. KÕ to¸n chi tiÒn mÆt
TiÒn mÆt chi tõ quü nghiÖp vô ng©n hµng theo c¸c néi dung:
- Chi tr¶ tiÒn göi vµ tr¶ l·i cho kh¸ch hµng b»ng tiÒn mÆt.
- Cho kh¸ch hµng vay b»ng tiÒn mÆt.
- §iÒu chuyÓn tiÒn mÆt ®i ng©n hµng kh¸c cïng hÖ thèng.
- Nép vµo Ng©n hµng Nhµ níc.
- Chi trong néi bé ng©n hµng nh chi l¬ng c¸n bé, chi kh¸c.
- v.v.
Khi kh¸ch hµng cã nhu cÇu lÜnh tiÒn mÆt tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n th× viÕt
SÐc lÜnh tiÒn mÆt göi tíi ng©n hµng ®Ó ®îc lÜnh tiÒn mÆt theo sÐc. Trêng hîp ng©n
hµng cho vay b»ng tiÒn mÆt hay chi tiÒn mÆt tõ tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm, kú phiÕu,
tr¸i phiÕu th× lËp giÊy lÜnh tiÒn mÆt.
§èi víi nghiÖp vô chi tiÒn mÆt th× ngoµi viÖc kiÓm so¸t chÆt chÏ tÝnh chÊt hîp
ph¸p, hîp lÖ c¸c chøng tõ (SÐc lÜnh tiÒn mÆt, giÊy lÜnh tiÒn...), kÕ to¸n cßn ph¶i kiÓm
tra sè d TKTG, h¹n møc tÝn dông, nÕu ®ñ kh¶ n¨ng chi tr¶ kÕ to¸n h¹ch to¸n vµo sæ
s¸ch kÕ to¸n, sau ®ã míi chuyÓn chøng tõ cho thñ quü chi tiÒn cho kh¸ch hµng hoÆc
míi trùc tiÕp chi tiÒn cho kh¸ch hµng (trong m« h×nh giao dÞch mét cöa) - §¶m b¶o
®óng nguyªn t¾c: Ghi sæ tríc - Chi sau.
+ Chi tõ tµi kho¶n tiÒn göi, ghi:
Nî:
TK tiÒn göi cña kh¸ch hµng.
Cã:
TK tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ (1011)
+ Cho vay b»ng tiÒn mÆt, ghi:
Nî:
TK cho vay cña kh¸ch hµng.
Cã:
TK 1011
+ NÕu c¸n bé NH lÜnh tiÒn ®Ó chi néi bé, kÕ to¸n lËp phiÕu chi vµ h¹ch to¸n:
Nî:
TK chi l¬ng, t¹m øng
Cã:
TK 1011
5
Ph¶n ¸nh bót to¸n thu, chi tiÒn mÆt trªn s¬ ®å tµi kho¶n ch÷ T
TK tiÒn göi cña KH
xxx
TK tiÒn mÆt (1011)
xxx
(1)
x
x
TK cho vay KH
xxx
(3)
x
x
TK thanh to¸n vèn
x
x
(5)
x
x
x
(2)
x
(4)
Chó gi¶i:
1 - Nép tiÒn mÆt vµo tµi kho¶n tiÒn göi.
2 - Chi tiÒn mÆt tõ tµi kho¶n tiÒn göi.
3 - Cho kh¸ch hµng vay b»ng tiÒn mÆt.
4 - Kh¸ch hµng tr¶ nî ng©n hµng b»ng tiÒn mÆt.
5 - Kh¸ch hµng nép tiÒn mÆt ®Ó chuyÓn ®i ng©n hµng kh¸c.
1.3.
KÕ to¸n nghiÖp vô ®iÒu chuyÓn tiÒn mÆt
§iÒu chuyÓn vèn tiÒn mÆt gi÷a c¸c chi nh¸nh ng©n hµng th¬ng m¹i víi Héi së
chÝnh, hoÆc gi÷a c¸c chi nh¸nh víi nhau thuéc nghiÖp vô ®iÒu hoµ vèn nªn chØ ®iÒu
chuyÓn tiÒn mÆt trong ph¹m vi mét hÖ thèng ng©n hµng. §¬n vÞ ®iÒu chuyÓn tiÒn mÆt
®îc nhËn phÝ vµ ®¬n vÞ nhËn tiÒn mÆt ph¶i tr¶ phÝ. ViÖc ®iÒu chuyÓn nµy chØ ®îc thùc
hiÖn khi cã lÖnh cña NH cÊp chñ qu¶n.
Cã hai c¸ch giao nhËn tiÒn mÆt, theo ®ã cã hai c¸ch h¹ch to¸n:
C¸ch 1: Ng©n hµng nhËn vèn tiÒn mÆt cö ngêi vµ ph¬ng tiÖn ®Õn nhËn tiÒn trùc
tiÕp t¹i ng©n hµng ®iÒu tiÒn mÆt ®i. Trêng hîp nµy kh«ng ph¶i h¹ch to¸n qua tµi
kho¶n 1019.
ViÖc xö lý chøng tõ vµ h¹ch to¸n ®îc thùc hiÖn nh sau:
- T¹i Ng©n hµng ®iÒu tiÒn mÆt ®i:
LËp biªn b¶n giao nhËn tiÒn, kÕ to¸n lËp phiÕu chi vµ chøng tõ thanh to¸n vèn ghi:
Nî:
TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng thÝch hîp
Cã:
TK 1011 "tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ".
- T¹i ng©n hµng nhËn vèn tiÒn mÆt:
6
Sau khi lµm thñ tôc nhËn tiÒn mÆt nhËp kho; kÕ to¸n lËp phiÕu thu vµ c¨n cø vµo
chøng tõ thanh to¸n vèn cña Ng©n hµng ®iÒu vèn ®i göi kÌm tiÒn mÆt, kÕ to¸n ghi:
Nî:
TK 1011 "tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ".
Cã:
TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng thÝch hîp.
C¸ch 2: Ng©n hµng ®iÒu tiÒn mÆt ®i cö ngêi ®¹i diÖn mang tiÒn mÆt giao t¹i
ng©n hµng nhËn vèn tiÒn mÆt ®iÒu ®Õn. Trêng hîp nµy t¹i ng©n hµng ®iÒu ®i ph¶i h¹ch
to¸n qua TK 1019 "tiÒn mÆt ®ang vËn chuyÓn".
ViÖc xö lý chøng tõ vµ h¹ch to¸n ®îc thùc hiÖn nh sau:
- T¹i Ng©n hµng ®iÒu vèn tiÒn mÆt ®i:
KÕ to¸n lËp phiÕu chi ®Ó chi tiÒn mÆt khái quü nghiÖp vô giao cho ngêi ®¹i
diÖn. C¨n cø phiÕu chi, ghi:
Nî:
TK 1019 "TM ®ang vËn chuyÓn"/ tªn ngêi ®¹i diÖn
Cã:
TK 1011 "tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ"
Khi nhËn ®îc chøng tõ thanh to¸n vèn tõ ng©n hµng nhËn vèn tiÒn mÆt göi ®Õn,
kÕ to¸n h¹ch to¸n ®Ó tÊt to¸n tµi kho¶n 1019 "tiÒn mÆt ®ang vËn chuyÓn":
Nî:
TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng thÝch hîp
Cã:
TK 1019 "tiÒn mÆt ®ang vËn chuyÓn"
- T¹i Ng©n hµng nhËn vèn tiÒn mÆt:
Sau khi nhËn ®ñ tiÒn mÆt vµ nhËp kho, kÐt; thñ quü ký vµo biªn b¶n giao nhËn
tiÒn kÕ to¸n c¨n cø biªn b¶n giao nhËn tiÒn lËp phiÕu thu vµ chøng tõ thanh to¸n vèn.
C¨n cø chøng tõ h¹ch to¸n:
Nî:
TK 1011 "tiÒn mÆt t¹i ®¬n vÞ".
Cã:
TK chuyÓn tiÒn ®i, hay TK ®iÒu chuyÓn vèn.
7
Ph¶n ¶nh c¸c bót to¸n ®iÒu chuyÓn vèn tiÒn mÆt trªn s¬ ®å tµi kho¶n ch÷ T
Ng©n hµng ®iÒu chuyÓn vèn TM ®i
C¸ch 1:
TK 1011
xxx
x
Ng©n hµng nhËn vèn tiÒn mÆt
TK T.To¸n vèn gi÷a c¸c NH
(1)
TK T.To¸n vèn gi÷a c¸c NH
(2)
TK 1011
xxx
x
TK T.to vèn gi÷a c¸c NH
TK 1011
x
x
C¸ch 2:
TK 1011 TK 1019
xxx
x (1’) x x
1.4.
TK T.to vèn gi÷a c¸c NH
(3’)
x
x
(2’)
x
KÕ to¸n nghiÖp vô ®èi chiÕu sè liÖu tiÒn mÆt cuèi ngµy
Theo quy ®Þnh, hµng ngµy kÕt thóc giê giao dÞch víi kh¸ch hµng, bé phËn quü tiÕn
hµnh kho¸ sæ quü, bé phËn kÕ to¸n kho¸ sæ nhËt ký quü, céng sè ph¸t sinh vµ rót sè d
trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt tiÒn mÆt råi ®èi chiÕu sè liÖu tiÒn mÆt víi nhau ®Ó ®¶m b¶o:
- Tæng thu tiÒn mÆt, tæng chi tiÒn mÆt, tån quü trªn Sæ quü cña bé phËn quü ph¶i
b»ng tæng sè ph¸t sinh bªn Nî, tæng sè ph¸t sinh bªn Cã vµ d Nî trªn sæ nhËt ký quü
cña bé phËn kÕ to¸n.
- Tån quü tiÒn mÆt trªn sæ s¸ch ph¶i b»ng tån quü tiÒn mÆt thùc tÕ trong kho, kÐt.
ViÖc ®èi chiÕu ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: Thñ quü c«ng bè sè liÖu tríc ®Ó
kiÓm so¸t tiÒn mÆt (thuéc phßng kÕ to¸n) ®èi chiÕu theo. Khi ®èi chiÕu khíp ®óng
theo c¸c tiªu thøc trªn thñ quü, kÕ to¸n trëng (hoÆc kiÓm so¸t tiÒn mÆt), Gi¸m ®èc
ng©n hµng cïng ký trªn sæ quü vµ nhËt ký quü. Trêng hîp thùc hiÖn giao dÞch mét
cöa th× nh©n viªn giao dÞch tù c©n ®èi sæ s¸ch vµ tiÒn mÆt tån quü cña m×nh tríc khi
nép l¹i tiÒn mÆt cho Quü chÝnh.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô tiÒn mÆt do nhiÒu lý do kh¸c nhau cã thÓ
x¶y ra thõa, thiÕu tiÒn mÆt (ph¸t hiÖn khi ®èi chiÕu sè liÖu tiÒn mÆt cuèi ngµy), ph¶i
xö lý theo ®óng chÕ ®é.
Xö lý ®èi víi trêng hîp thõa, thiÕu quü khi ®èi chiÕu cuèi ngµy:
§èi víi trêng hîp thõa quü:
Tån quü thùc tÕ > Tån quü trªn sæ s¸ch kÕ to¸n (D Nî TK TiÒn mÆt)
- Sau khi kiÓm tra l¹i mét lÇn n÷a sæ s¸ch, kÕ to¸n vµ thñ quü cïng lËp biªn b¶n x¸c
®Þnh thõa quü chê xö lý. Trong biªn b¶n ph¶i ghi râ néi dung vµ ngêi chÞu tr¸ch
8
nhiÖm vÒ sè tiÒn thõa quü, biªn b¶n ph¶i cã ch÷ ký cña thñ quü, kÕ to¸n trëng vµ
gi¸m ®èc ng©n hµng.
- Sè tiÒn thõa, cha x¸c minh ®îc nguån gèc nguyªn nh©n (kh«ng thÓ hiÖn trªn b¶ng
kª) ph¶i lËp biªn b¶n, c¨n cø vµo ®ã kÕ to¸n lËp phiÕu thu vµ ghi vµo TK “Thõa
quü, tµi s¶n thõa chê xö lý” - 461 ®Ó xem xÐt xö lý sau:
Nî TK 1011
Cã TK Thõa quü, tµi s¶n thõa chê xö lý - 461
- §Þnh kú, ng©n hµng thµnh lËp Héi ®ång xö lý thõa thiÕu tµi s¶n. C¨n cø vµo biªn
b¶n kÕt luËn cña Héi ®ång, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó chuyÓn sè tiÒn thõa quü vµo tµi
kho¶n thÝch hîp.
NÕu kh«ng t×m ra nguyªn nh©n vµ còng kh«ng cã kh¸ch hµng nµo khiÕu n¹i
th× Héi ®ång sÏ quyÕt ®Þnh lËp phiÕu chuyÓn kho¶n ®Ó h¹ch to¸n:
Nî TK 461
Cã TK thu nhËp kh¸c tõ ho¹t ®éng ng©n quü – 719
NÕu t×m ra nguyªn nh©n do KH X nép thõa th× sè tiÒn thõa ®ã sÏ tr¶ l¹i cho
KHX, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n:
Nî: TK 461
Cã: - TK tiÒn göi KH X (nÕu tr¶ b»ng CK)
- HoÆc TK 1011 (nÕu tr¶ b»ng tiÒn mÆt )
§èi víi trêng hîp thiÕu quü:
Tån quü thùc tÕ < Tån quü trªn sæ s¸ch kÕ to¸n (D Nî TK TiÒn mÆt)
- T¬ng tù nh trªn, lËp biªn b¶n x¸c ®Þnh thiÕu quü chê xö lý.
- C¨n cø vµo biªn b¶n, kÕ to¸n lËp phiÕu chi ®Ó h¹ch to¸n sè tiÒn thiÕu quü vµo Tµi
kho¶n tham «, thiÕu mÊt tiÒn, tµi s¶n chê xö lý - 3614/tiÓu kho¶n ®øng tªn ngêi
g©y ra thiÕu quü:
Nî TK 3614/ ngêi g©y thiÕu quü
Cã TK 1011
- Thµnh lËp Héi ®ång xö lý ®Ó quy tr¸ch nhiÖm:
+ NÕu ngêi g©y thiÕu quü båi hoµn ngay 100% sè tiÒn thiÕu, lËp giÊy nép tiÒn mÆt:
Nî TK 1011
Cã TK 3614/ngêi g©y thiÕu quü
+ NÕu båi thêng b»ng c¸ch trõ l¬ng hµng th¸ng:
Nî TK Chi phÝ tr¶ l¬ng
9
Cã TK 3614/ngêi g©y thiÕu quü
2. KÕ to¸n c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
2.1.
Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
2.1.1. Sù cÇn thiÕt, kh¸i niÖm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
TiÒn tÖ ®i vµo lu th«ng thùc hiÖn chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n diÔn ra díi hai
h×nh thøc lµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt (hay thanh
to¸n qua tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n).
Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ ph¬ng thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n vµ tiÖn dông nhÊt ®îc sö dông ®Ó mua b¸n hµng ho¸ mét c¸ch dÔ dµng. Tuy nhiªn, nã chØ phï hîp víi
nÒn kinh tÕ cã quy m« s¶n xuÊt nhá, s¶n xuÊt cha ph¸t triÓn, viÖc trao ®æi thanh to¸n
hµng ho¸ diÔn ra víi sè lîng nhá, trong ph¹m vi hÑp. V× vËy, khi nÒn kinh tÕ ngµy
mét ph¸t triÓn víi tèc ®é cao c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng th× viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn
mÆt kh«ng cßn ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu thanh to¸n cña toµn bé nÒn
kinh tÕ. ViÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· béc lé mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Tríc hÕt
lµ viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt cã ®é an toµn kh«ng cao. Víi khèi lîng hµng hãa,
dÞch vô giao dÞch lín th× viÖc thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt sÏ kh«ng an toµn,
thuËn tiÖn cho c¶ ngêi chi tr¶ vµ ngêi thô hëng. Thø hai lµ Ng©n hµng Nhµ níc ph¶i
bá ra chi phÝ rÊt lín ®Ó in Ên vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n tiÒn mÆt. Ngoµi ra, mét h¹n chÕ
quan träng cña viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt n÷a lµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµm
gi¶m kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña NHTM, trong khi nÒn kinh tÕ lu«n cã nhu cÇu vÒ tiÒn mÆt
®Ó thanh to¸n chi tiªu g©y søc Ðp gi¶ t¹o vÒ sù khan hiÕm tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ,
lµm cho gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng t¨ng cao g©y khã kh¨n cho Ng©n hµng Nhµ níc trong viÖc
®iÒu tiÕt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tõ thùc tÕ kh¸ch quan trªn ®ßi hái ph¶i cã sù ra ®êi cña
mét ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c tiªn tiÕn h¬n, hiÖn ®¹i h¬n ®ã lµ ph¬ng thøc thanh
to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt (KDTM).
Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ c¸ch thøc thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô
kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña tiÒn mÆt mµ ®îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch trÝch tiÒn tõ tµi
kho¶n cña ngêi chi tr¶ chuyÓn vµo tµi kho¶n cña ngêi thô hëng hoÆc b»ng c¸ch bï
trõ lÉn nhau th«ng qua vai trß trung gian cña c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh
to¸n.
Nh vËy, xÐt vÒ gãc ®é kÕ to¸n, kÕ to¸n nghiÖp vô thanh to¸n KDTM lµ thùc hiÖn
c¸c bót to¸n b»ng ®ång tiÒn ghi sæ hay bót tÖ.
Tham gia vµo ho¹t ®éng thanh to¸n cã c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n
vµ tæ chøc, c¸ nh©n sö dông dÞch vô thanh to¸n:
- Tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n gåm c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, c¸c tæ
chøc tÝn dông kh¸c vµ tæ chøc kh¸c khi ®îc NHNN cÊp phÐp.
10
- Tæ chøc, c¸ nh©n ®îc sö dông dÞch vô thanh to¸n lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c
doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ cã nhu cÇu sö dông dÞch vô thanh to¸n
®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô trong quan hÖ th¬ng m¹i.
2.1.2.C¸c quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
Thanh to¸n KDTM ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ ph¸p lý trong giao nhËn vµ
thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô nªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh to¸n c¸c bªn
tham gia ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c sau:
Thø nhÊt: C¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n (kÓ c¶ ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n) ®Òu
ph¶i më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n vµ ®îc quyÒn
lùa chän tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n ®Ó më tµi kho¶n. Khi tiÕn hµnh thanh
to¸n ph¶i thùc hiÖn thanh to¸n th«ng qua tµi kho¶n ®· më theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh
vµ ph¶i tr¶ phÝ thanh to¸n theo quy ®Þnh cña ng©n hµng vµ tæ chøc lµm dÞch vô thanh
to¸n. Trêng hîp ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ th× ph¶i tu©n thñ quy chÕ qu¶n lý
ngo¹i hèi cña nhµ níc.
Thø hai: Sè tiÒn thanh to¸n gi÷a ngêi chi tr¶ vµ ngêi thô hëng ph¶i dùa trªn c¬
së lîng hµng ho¸, dÞch vô ®· giao gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n. Ngêi mua ph¶i chuÈn
bÞ ®Çy ®ñ ph¬ng tiÖn thanh to¸n (sè d trªn tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n t¹i tæ chøc
cung øng dÞch vô thanh to¸n hoÆc h¹n møc thÊu chi nÕu cã) ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thanh
to¸n ®Çy ®ñ, kÞp thêi khi xuÊt hiÖn yªu cÇu thanh to¸n.
NÕu ngêi mua chËm trÔ thanh to¸n; hoÆc vi ph¹m chÕ ®é thanh to¸n th× ph¶i chÞu
ph¹t theo chÕ ®é thanh to¸n hiÖn hµnh.
Thø ba: Ngêi b¸n hay cung cÊp dÞch vô lµ ngêi ®îc hëng sè tiÒn do ngêi chi tr¶
chuyÓn vµo tµi kho¶n cña m×nh nªn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm giao hµng hay cung cÊp dÞch
vô kÞp thêi vµ ®óng víi lîng gi¸ trÞ mµ ngêi mua ®· thanh to¸n; ®ång thêi ph¶i kiÓm
so¸t kü cµng c¸c chøng tõ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thanh to¸n.
Thø t: Lµ trung gian thanh to¸n gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n, c¸c tæ chøc cung øng
dÞch vô thanh to¸n ph¶i thùc hiÖn ®óng vai trß trung gian thanh to¸n:
- ChØ trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n cña ngêi chi tr¶ chuyÓn vµo tµi kho¶n cña ngêi thô hëng khi cã lÖnh cña ngêi chi tr¶ (thÓ hiÖn trªn c¸c chøng tõ thanh to¸n). Trêng hîp
kh«ng cÇn cã lÖnh cña ngêi chi tr¶ (kh«ng cÇn cã ch÷ ký cña chñ tµi kho¶n trªn
chøng tõ) chØ ¸p dông ®èi víi mét sè h×nh thøc thanh to¸n nh uû nhiÖm thu, hay lÖnh
cña Toµ ¸n kinh tÕ.
- C¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n ph¶i cã tr¸ch nhiÖm híng dÉn, gióp
®ì kh¸ch hµng më tµi kho¶n, sö dông c¸c c«ng cô thanh to¸n phï hîp víi ®Æc ®iÓm
s¶n xuÊt, kinh doanh, ph¬ng thøc giao nhËn, vËn chuyÓn hµng ho¸. Cung cÊp ®Çy ®ñ
c¸c chøng tõ sö dông trong qu¸ tr×nh thanh to¸n cho kh¸ch hµng.
11
- Tæ chøc h¹ch to¸n, chuyÓn chøng tõ thanh to¸n mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh
x¸c, an toµn tµi s¶n. NÕu ®Ó chËm trÔ hay h¹ch to¸n thiÕu chÝnh x¸c g©y thiÖt h¹i cho
kh¸ch hµng trong qu¸ tr×nh thanh to¸n th× ph¶i chÞu ph¹t ®Ó båi thêng cho kh¸ch hµng
theo chÕ tµi chung.
2.1.3.C¬ së ph¸p lý cña hÖ thèng c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ë ViÖt Nam
§Ó ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n, ChÝnh
phñ vµ Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam kh«ng ngõng nghiªn cøu vµ ®a ra c¸c v¨n b¶n
cã tÝnh ph¸p lý, t¹o hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng thanh to¸n KDTM nãi chung vµ
c¸c h×nh thøc thanh to¸n KDTM ph¸t huy t¸c dông. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy
®ã bao gåm:
- LuËt NHNN vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ban hµnh n¨m 1997, trong ®ã cã ®Ò cËp
®Õn vÊn ®Ò thanh to¸n qua ng©n hµng.
- QuyÕt ®Þnh 371/Q§-NHNN cña Thèng ®èc NHNN ban hµnh ngµy 19/10/1999 vÒ
quy chÕ ph¸t hµnh vµ thanh to¸n thÎ ng©n hµng.
- NghÞ ®Þnh 64/2001/N§-CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 20/09/2001 vÒ ho¹t
®éng thanh to¸n qua tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n.
- QuyÕt ®Þnh 226/2002/Q§-NHNN cña Thèng ®èc NHNN ban hµnh ngµy
26/03/2002 vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ ho¹t ®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung
øng dÞch vô thanh to¸n.
- QuyÕt ®Þnh 235/2002/Q§-NHNN cña Thèng ®èc NHNN ban hµnh ngµy
01/04/2002 vÒ viÖc chÊm døt ph¸t hµnh Ng©n phiÕu thanh to¸n.
- QuyÕt ®Þnh 1092/2002/Q§-NHNN cña Thèng ®èc NHNN ban hµnh ngµy 08/10/2002
quy ®Þnh thñ tôc thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n.
- NghÞ ®Þnh 159/2003/N§-CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 10/12/2003 vÒ cung
øng vµ sö dông SÐc cã hiÖu lùc thi hµnh ngµy 01/04/2004.
Theo c¸c v¨n b¶n ph¸p quy nµy th× hiÖn nay cã 5 h×nh thøc thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt ®îc sö dông ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n trong nÒn
kinh tÕ, ®ã lµ:
+ SÐc thanh to¸n: SÐc chuyÓn kho¶n, SÐc ®îc b¶o chi, SÐc ®îc b¶o l·nh
+ ñy nhiÖm thu – nhê thu
+ ñy nhiÖm chi – lÖnh chi
+ ThÎ thanh to¸n
+ Th tÝn dông néi ®Þa
2.1.4. Tµi kho¶n vµ chøng tõ dïng trong kÕ to¸n thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
12
2.1.4.1. Tµi kho¶n
Tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n b»ng VN§/ngo¹i tÖ (TK 4211/4221)
Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè tiÒn ®ång ViÖt Nam/ngo¹i tÖ cña kh¸ch hµng trong níc göi
kh«ng kú h¹n (chñ yÕu phôc vô cho môc ®Ých thanh to¸n qua ng©n hµng)
Bªn Cã
: Sè tiÒn KH göi vµo ®Ó t¹o nguån vèn thanh to¸n
Bªn Nî
: Sè tiÒn KH rót ra ®Ó thanh to¸n
D Cã
: Sè tiÒn cña KH ®ang göi t¹i NH
H¹ch to¸n chi tiÕt: më TK chi tiÕt theo tõng KH göi tiÒn.
Tµi kho¶n nµy cã thÓ cã sè D Nî trong ®iÒu kiÖn KH ®îc NH cho phÐp thÊu chi,
møc d Nî cao nhÊt b»ng H¹n møc thÊu chi.
TK TiÒn ký quü b»ng ®ång ViÖt Nam/ngo¹i tÖ
Trong ®ã:
TK TiÒn göi ®¶m b¶o thanh to¸n SÐc (TK 4271)
TK TiÒn göi ®Ó më th tÝn dông (TK 4272)
TK TiÒn göi ®Ó b¶o ®¶m thanh to¸n thÎ (TK 4273)
Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè tiÒn ®ång ViÖt Nam/ngo¹i tÖ mµ Tæ chøc tÝn dông nhËn ký
quü, ký cîc cña kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng cung øng dÞch vô thanh
to¸n ®îc thùc hiÖn theo hîp ®ång ®· ký.
Bªn Cã
: Sè tiÒn kh¸ch hµng göi ®Ó b¶o ®¶m thanh to¸n
Bªn Nî
: Sè tiÒn ký göi ®· sö dông ®Ó thanh to¸n cho ngêi hëng
Sè tiÒn ký göi sö dông cßn thõa tr¶ l¹i cho kh¸ch hµng
D Cã : Sè tiÒn KH ®ang ký göi t¹i TCTD ®Ó ®¶m b¶o thanh to¸n
H¹ch to¸n chi tiÕt: më TK chi tiÕt theo tõng KH
TK Cho vay ng¾n h¹n b»ng ®ång ViÖt Nam/ngo¹i tÖ (TK 2111/2141)
Dïng trong trêng hîp kh¸ch hµng ®îc ng©n hµng cho vay ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô
thanh to¸n víi ®èi t¸c.
Bªn Nî
: Sè tiÒn ng©n hµng cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong níc vay
Bªn Cã
: Sè tiÒn c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong níc tr¶ nî
Sè tiÒn chuyÓn sang nî qu¸ h¹n
D Nî : Sè tiÒn c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong níc ®ang nî trong h¹n
H¹ch to¸n chi tiÕt: më TK chi tiÕt theo tõng KH
Sæ theo dâi c¸c chøng tõ díi h×nh thøc ngo¹i b¶ng
13
+ STD UNT göi ®i
+ STD UNT göi ®Õn cha thanh to¸n (qu¸ h¹n)
+ STD th tÝn dông ®Õn
1.4.2. Chøng tõ
Chøng tõ dïng trong nghiÖp vô thanh to¸n cã thÓ lµ chøng tõ b»ng giÊy hoÆc
chøng tõ ®iÖn tö. ThÝch øng víi mçi h×nh thøc thanh to¸n cã c¸c chøng tõ phï hîp.
Chøng tõ giÊy dïng trong kÕ to¸n dÞch vô thanh to¸n gåm:
+ SÐc thanh to¸n: SÐc chuyÓn kho¶n vµ sÐc b¶o chi
+ GiÊy uû nhiÖm chi (UNC)
+ GiÊy uû nhiÖm thu (UNT)
+ GiÊy më th tÝn dông (TTD)
+ B¶ng kª nép sÐc, b¶ng kª thanh to¸n TTD
+ v.v...
Chøng tõ ®iÖn tö dïng trong kÕ to¸n dÞch vô thanh to¸n gåm:
+ LÖnh chi
+ Nhê thu
+ ThÎ ng©n hµng (Card)
+ LÖnh thanh to¸n (LÖnh chuyÓn Nî, LÖnh chuyÓn Cã...)
+ v.v...
2.2.
KÕ to¸n c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
2.2.1. KÕ to¸n nghiÖp vô thanh to¸n b»ng SÐc
2.2.1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ SÐc thanh to¸n
a. Kh¸i niÖm: SÐc lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n do ngêi kÝ ph¸t lËp díi h×nh thøc chøng
tõ theo mÉu in s½n lÖnh cho ngêi thùc hiÖn thanh to¸n tr¶ kh«ng ®iÒu kiÖn mét sè
tiÒn nhÊt ®Þnh cho ngêi thô hëng cã tªn trªn sÐc hoÆc ngêi cÇm sÐc.
b. Mét sè quy ®Þnh c¬ b¶n vÒ sÐc:
- C¸c chñ thÓ tham gia thanh to¸n sÐc:
+ Ngêi ký ph¸t: lµ ngêi lËp vµ ký tªn trªn SÐc ®Ó ra lÖnh cho ngêi thùc hiÖn thanh
to¸n thay mÆt m×nh tr¶ sè tiÒn ghi trªn SÐc.
+ Ngêi ®îc tr¶ tiÒn: lµ ngêi mµ ngêi ký ph¸t chØ ®Þnh cã quyÒn hëng hoÆc chuyÓn
nhîng quyÒn hëng ®èi víi sè tiÒn ghi trªn tê sÐc.
+ Ngêi thô hëng: lµ ngêi cÇm tê sÐc mµ tê sÐc ®ã:
Cã ghi tªn ngêi ®îc tr¶ tiÒn lµ chÝnh m×nh; hoÆc
Kh«ng ghi tªn ngêi ®îc tr¶ tiÒn hoÆc ghi côm tõ “Tr¶ cho ngêi cÇm sÐc”;
hoÆc:
14
§· ®îc chuyÓn nhîng b»ng ký hËu cho m×nh th«ng qua d·y ch÷ ký chuyÓn
nhîng liªn tôc.
+ §¬n vÞ thùc hiÖn thanh to¸n: lµ tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n n¬i ngêi ký
ph¸t ®îc sö dông tµi kho¶n thanh to¸n víi mét kho¶n tiÒn ®Ó ký ph¸t sÐc theo tho¶
thuËn gi÷a ngêi ký ph¸t víi tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n ®ã.
+ §¬n vÞ thu hé: lµ tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n lµm dÞch vô thu hé sÐc.
+ Trung t©m thanh to¸n bï trõ sÐc: lµ NHNN hoÆc TCTD cung øng dÞch vô thanh
to¸n ®îc NHNN cÊp phÐp ®Ó tæ chøc, chñ tr× viÖc trao ®æi, thanh to¸n bï trõ sÐc vµ
quyÕt to¸n c¸c nghÜa vô tµi chÝnh ph¸t sinh tõ viÖc thanh to¸n sÐc cho c¸c tæ chøc
cung øng dÞch vô thanh to¸n lµ thµnh viªn.
- Ngµy ký ph¸t: lµ ngµy mµ ngêi ký ph¸t ghi trªn SÐc ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thêi h¹n
xuÊt tr×nh cña tê sÐc.
- Thêi h¹n xuÊt tr×nh: lµ 30 ngµy theo lÞch, kÓ tõ ngµy ký ph¸t ®Õn ngµy tê SÐc ®ã
®îc xuÊt tr×nh t¹i ®Þa ®iÓm thanh to¸n (®Þa chØ cña ngêi thùc hiÖn thanh to¸n, trô
së chÝnh cña ngêi thùc hiÖn thanh to¸n hoÆc t¹i Trung t©m TTBT SÐc). Trong thêi
h¹n nµy, tê SÐc ®îc thanh to¸n v« ®iÒu kiÖn khi xuÊt tr×nh.
- Thêi h¹n thanh to¸n cña SÐc: lµ 06 th¸ng kÓ tõ ngµy ký ph¸t, nÕu sau thêi h¹n
xuÊt tr×nh (30 ngµy) ngêi thùc hiÖn thanh to¸n kh«ng nhËn ®îc th«ng b¸o ®×nh chØ
thanh to¸n ®èi víi tê sÐc ®ã vµ ngêi ký ph¸t ®ang cã kho¶n tiÒn ®îc sö dông ®ñ ®Ó
chi tr¶ cho tê sÐc ®ã.
- §×nh chØ thanh to¸n: Lµ viÖc sau thêi h¹n xuÊt tr×nh, ngêi kÝ ph¸t th«ng b¸o b»ng
v¨n b¶n yªu cÇu ngêi thùc hiÖn thanh to¸n kh«ng thanh to¸n tê sÐc do m×nh ®· kÝ
ph¸t.
- SÐc tr¶ tiÒn vµo tµi kho¶n vµ sÐc tr¶ tiÒn mÆt:
+ SÐc chØ tr¶ vµo tµi kho¶n, kh«ng ®îc rót tiÒn mÆt lµ tê sÐc ®îc ghi côm tõ “tr¶
vµo tµi kho¶n”.
+ SÐc kh«ng ghi côm tõ “tr¶ vµo tµi kho¶n” th× ngêi thô hëng cã thÓ ®îc tr¶ b»ng
tiÒn mÆt.
- ChuyÓn nhîng SÐc:
+NÕu lµ SÐc cã ghi tªn ngêi ®îc tr¶ tiÒn (SÐc ký danh): Ngêi ®îc tr¶ tiÒn cã quyÒn
chuyÓn nhîng tê sÐc cho ngêi kh¸c b»ng c¸ch ghi tªn ngêi ®îc chuyÓn nhîng, ngµy
th¸ng chuyÓn nhîng, ký vµ ghi râ hä tªn, ®Þa chØ cña m×nh vµo n¬i quy ®Þnh cho viÖc
chuyÓn nhîng ë mÆt sau tê sÐc. Ngêi chuyÓn nhîng sÐc cã quyÒn chÊm døt viÖc
chuyÓn nhîng sÐc tiÕp b»ng c¸ch ghi tríc ch÷ ký cña m×nh côm tõ “kh«ng tiÕp tôc
chuyÓn nhîng”.
15
+NÕu tê SÐc ®îc ký ph¸t kh«ng ghi tªn ngêi ®îc tr¶ tiÒn hoÆc ghi “tr¶ cho ng êi
cÇm sÐc”(SÐc v« danh): th× ngêi thô hëng cã thÓ chuyÓn nhîng b»ng c¸ch chuyÓn
giao tê sÐc ®ã cho ngêi ®îc chuyÓn nhîng mµ kh«ng cÇn ký hËu.
- SÐc ph¸t hµnh qu¸ sè d: lµ tê SÐc khi xuÊt tr×nh trong thêi h¹n xuÊt tr×nh mµ sè
tiÒn trªn tµi kho¶n cña ngêi ký ph¸t kh«ng ®ñ ®Ó thanh to¸n toµn bé sè tiÒn trªn tê
SÐc ®ã.
- Ph¹t vi ph¹m ph¸t hµnh sÐc qu¸ sè d:
+ NÕu vi ph¹m lÇn thø nhÊt: ngêi thùc hiÖn thanh to¸n göi th«ng b¸o c¶nh c¸o ®Õn
ngêi ký ph¸t.
+ NÕu t¸i ph¹m lÇn thø hai: ngêi thùc hiÖn thanh to¸n cã tr¸ch nhiÖm ®×nh chØ t¹m
thêi quyÒn ký ph¸t SÐc cña ngêi t¸i ph¹m trong vßng 03 th¸ng, kh«ng cung øng SÐc
tr¾ng cho ngêi ®ã trong thêi h¹n nãi trªn ®ång thêi thu håi toµn bé sè sÐc tr¾ng ®·
cung øng cho ngêi ®ã.
+ NÕu t¸i ph¹m lÇn thø 3: ®×nh chØ vÜnh viÔn quyÒn ký ph¸t sÐc cña ngêi t¸i
ph¹m, thu håi toµn bé sè SÐc tr¾ng ®· cung øng, ®ång thêi th«ng b¸o mäi th«ng tin vÒ
ngêi nµy cho NHNN.
2.2.1.2. KÕ to¸n ph¸t hµnh vµ thanh to¸n SÐc chuyÓn kho¶n
SÐc chuyÓn kho¶n lµ tê sÐc do chñ tµi kho¶n ký ph¸t hµnh vµ trùc tiÕp giao cho
ngêi thô hëng ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô thanh to¸n cña m×nh.
Nh vËy, khi nhËn SÐc, ngêi thô hëng kh«ng biÕt ch¾c ch¾n kh¶ n¨ng thanh to¸n
cña ngêi ký ph¸t ®èi víi tê SÐc ®ã. Do ®ã, SÐc chuyÓn kho¶n thêng dïng trong trêng
hîp 2 bªn tÝn nhiÖm nhau trong thanh to¸n. Vµ còng v× sù kh«ng ch¾c ch¾n nµy nªn
trong thanh to¸n SÐc chuyÓn kho¶n, ®¬n vÞ thanh to¸n ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c h¹ch
to¸n: ghi Nî tríc, ghi Cã sau.
Ngêi thô hëng SÐc cã thÓ nép sÐc vµo ®¬n vÞ thanh to¸n theo 1 trong 3 trêng hîp
sau:
- Ngêi ký ph¸t vµ ngêi thô hëng cïng më tµi kho¶n t¹i mét tæ chøc cung øng dÞch
vô thanh to¸n th× ngêi thô hëng trùc tiÕp xuÊt tr×nh SÐc t¹i ®Þa ®iÓm thanh to¸n xin
thô hëng sè tiÒn trªn sÐc.
- NÕu ngêi ký ph¸t vµ ngêi thô hëng kh«ng cïng më tµi kho¶n t¹i mét tæ chøc cung
øng dÞch vô thanh to¸n, ngêi thô hëng cã thÓ trùc tiÕp nép hoÆc uû quyÒn cho tæ
chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n phôc vô m×nh thay mÆt m×nh xuÊt tr×nh vµ thu
hé sè tiÒn trªn tê SÐc víi ®iÒu kiÖn ®¬n vÞ thanh to¸n vµ ®¬n vÞ thu hé ®· cã sù
tho¶ thuËn tríc vÒ viÖc tæ chøc thanh to¸n sÐc cho c¸c kh¸ch hµng cña hai bªn.
- Trêng hîp tê SÐc ®îc thanh to¸n qua Trung t©m thanh to¸n bï trõ SÐc sÏ ®îc ®¬n
vÞ thu hé xuÊt tr×nh t¹i Trung t©m thanh to¸n bï trõ SÐc. Cuèi phiªn giao dÞch, sau
16
khi ®· tiÕp nhËn vµ thùc hiÖn bï trõ sÐc tõ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, Trung t©m sÏ
thanh to¸n sè ph¶i thu (ph¶i tr¶) vÒ SÐc cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn.
a) KÕ to¸n thanh to¸n SÐc chuyÓn kho¶n cïng tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n
- Quy tr×nh thanh to¸n:
Ngêi FH SÐc
(2) giao SCK
Ngêi thô hëng
(1) giao hh, dÞch vô
(4)
Ghi Nî
(3)
BKNS +
(5)
Ghi Cã
SÐc CK
Tæ chøc cung øng
dÞch vô thanh to¸n
(1) Ngêi b¸n giao hµng ho¸, dÞch vô cho ngêi mua
(2) Ngêi mua ký ph¸t hµnh sÐc chuyÓn kho¶n (SCK) vµ giao trùc tiÕp cho ngêi
b¸n.
(3) Ngêi b¸n (ngêi thô hëng) lËp b¶ng kª nép sÐc (BKNS) cïng víi c¸c tê SCK
göi ®Õn NH ®Ò nghÞ thanh to¸n (mét BKNS cã thÓ gåm nhiÒu tê sÐc cïng ®Õn
mét NH ph¸t hµnh)
(4) Tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n thùc hiÖn kiÓm so¸t chøng tõ, h¹ch to¸n
ghi Nî cho ngêi ký ph¸t
(5) ghi Cã cho ngêi thô hëng
- Quy tr×nh kÕ to¸n:
Khi tiÕp nhËn BKNS cïng c¸c tê SCK, kÕ to¸n ph¶i kiÓm so¸t tÝnh chÊt hîp ph¸p
hîp lÖ cña tê sÐc, kiÓm tra sè d TKTG cña ngêi ph¸t hµnh.
+ NÕu thÊy tê sÐc kh«ng ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p sÏ lo¹i khái b¶ng kª nép sÐc, tr¶
l¹i cho ngêi nép sÐc, yªu cÇu lËp BKNS kh¸c phï hîp.
+ NÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× ghi ngµy, th¸ng, n¨m thanh to¸n trªn tê sÐc vµ ký nhËn råi
tr¶ l¹i mét liªn BKNS cho ngêi nép sÐc lµm biªn lai nhËn sÐc.
Sau ®ã h¹ch to¸n:
Nî TK tiÒn göi thanh to¸n/ngêi ph¸t hµnh sÐc
Cã TK tiÒn göi thanh to¸n/ngêi thô hëng
17
Trêng hîp SÐc bÞ ph¸t hµnh qu¸ sè d:
NÕu ngêi thô hëng yªu cÇu thanh to¸n mét phÇn sè tiÒn ghi trªn SÐc th× ®¬n vÞ
thanh to¸n cã nghÜa vô thanh to¸n theo yªu cÇu cña ngêi thô hëng trong ph¹m vi
kho¶n tiÒn mµ ngêi ký ph¸t hiÖn cã vµ ®îc sö dông ®Ó thanh to¸n SÐc. Khi thanh to¸n,
®¬n vÞ thanh to¸n ph¶i ghi râ sè tiÒn ®· thanh to¸n trªn tê SÐc vµ tr¶ l¹i tê sÐc cho ngêi thô hëng. Ngêi thô hëng ph¶i lËp chøng tõ biªn nhËn vÒ viÖc thanh to¸n ®ã vµ giao
cho ®¬n vÞ thanh to¸n.
KÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c chøng tõ h¹ch to¸n:
Nî TK tiÒn göi thanh to¸n /ngêi ký ph¸t
Sè tiÒn ®· thanh to¸n
Cã TK tiÒn göi thanh to¸n /ngêi thô hëng
§Õn khi ngêi ký ph¸t ®ñ kh¶ n¨ng thanh to¸n sè tiÒn cßn l¹i trªn tê sÐc, ®¬n vÞ thanh
to¸n thùc hiÖn thanh to¸n nèt sè tiÒn cßn l¹i ®ång thêi tÝnh ph¹t chËm tr¶ trªn sè tiÒn cha
thanh to¸n.
Sè tiÒn ph¹t
=
Sè tiÒn chËm tr¶ * ngµy chËm tr¶ * l·i suÊt ph¹t
30
Trong ®ã:
Sè tiÒn chËm tr¶ = Sè tiÒn ghi trªn sÐc – Sè tiÒn ®· thanh to¸n (nÕu cã)
Ngµy chËm tr¶: tÝnh tõ ngµy tê sÐc ®ã ®îc xuÊt tr×nh ®Õn ngµy ®îc thanh to¸n
L·i suÊt ph¹t: do NHNN quy ®Þnh t¹i thêi ®iÓm xuÊt tr×nh tê sÐc
KÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c chøng tõ h¹ch to¸n:
Nî TK tiÒn göi thanh to¸n /ngêi ký ph¸t
Cã TK tiÒn göi thanh to¸n /ngêi thô hëng
Sè tiÒn chËm tr¶ + Sè tiÒn ph¹t
b) KÕ to¸n thanh to¸n sÐc chuyÓn kho¶n gi÷a hai tæ chøc cung øng dÞch vô
thanh to¸n cã thanh to¸n trùc tiÕp víi nhau
- Trêng hîp SÐc chuyÓn kho¶n kh«ng cã uû quyÒn chuyÓn Nî
+ Quy tr×nh thanh to¸n:
Ngêi ký ph¸t
(Ngêi mua)
(2) Giao sÐc
Ngêi thô hëng
(Ngêi b¸n)
(1) Giao hµng ho¸ dÞch vô
(5)
Ghi Nî
(3) BKNS
+ SCK
(7)
Ghi Cã
(4) BKNS + SCK
§¬n vÞ thanh to¸n
(TCC¦DVTT phôc
vô ngêi FH SÐc)
§¬n vÞ thu hé
(TCC¦DVTT phôc vô
ngêi thô hëng)
18
(6) LÖnh chuyÓn Cã
(1) Ngêi b¸n giao hµng ho¸, dÞch vô cho ngêi mua
(2) Ngêi mua ký ph¸t hµnh sÐc chuyÓn kho¶n (SCK) vµ giao trùc tiÕp cho ngêi b¸n.
(3) Ngêi b¸n (ngêi thô hëng) lËp b¶ng kª nép sÐc (BKNS) cïng víi c¸c tê SCK
göi ®Õn NH ®Ò nghÞ thanh to¸n (mét BKNS cã thÓ gåm nhiÒu tê sÐc cïng ®Õn
mét NH ph¸t hµnh)
(4) ChuyÓn BKNS kÌm (c¸c) tê sÐc chuyÓn kho¶n sang ®¬n vÞ thanh to¸n
(5) §¬n vÞ thanh to¸n thùc hiÖn kiÓm so¸t, h¹ch to¸n vµ ghi Nî cho ngêi ph¸t
hµnh sÐc.
(6) TruyÒn LÖnh chuyÓn Cã tíi ®Þa ®iÓm ®¬n vÞ thu hé.
(7) C¨n cø vµo LÖnh chuyÓn Cã nhËn ®îc, ®¬n vÞ thu hé ghi Cã cho ngêi thô hëng.
+ Quy tr×nh kÕ to¸n:
T¹i ®¬n vÞ thu hé:
Giai ®o¹n nhËn thu hé:
Khi tiÕp nhËn BKNS cïng c¸c tê SCK, ph¶i kiÓm so¸t tÝnh chÊt hîp ph¸p hîp lÖ
cña tê sÐc, kiÓm tra thêi h¹n xuÊt tr×nh, thêi h¹n thanh to¸n cña tê sÐc:
NÕu thÊy tê sÐc kh«ng ®¶m b¶o tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p sÏ lo¹i khái b¶ng kª
nép sÐc, tr¶ l¹i cho ngêi nép sÐc, yªu cÇu lËp BKNS kh¸c phï hîp.
NÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× ký nhËn råi giao mét liªn BKNS l¹i lµm biªn lai nhËn
sÐc cho ngêi nép sÐc, chuyÓn 2 liªn BKNS kÌm tê sÐc chuyÓn kho¶n sang
ng©n hµng thanh to¸n.
Trêng hîp tê sÐc ®· qu¸ thêi h¹n xuÊt tr×nh nhng cha qu¸ 6 th¸ng (kÓ tõ ngµy ký
ph¸t), ng©n hµng thu hé vÉn cã thÓ nhËn thu hé.
Ng©n hµng thu hé thu phÝ dÞch vô thu hé SÐc theo quy ®Þnh. Trong trêng hîp tê
sÐc bÞ tõ chèi thanh to¸n, ®¬n vÞ thu hé kh«ng cã nghÜa vô ph¶i hoµn tr¶ phÝ thu hé
cho ngêi thô hëng.
KÕ to¸n phÝ dÞch vô thu hé:
Nî TK thÝch hîp (TiÒn mÆt, TKTG/ngêi thô hëng) : Sè tiÒn KH ph¶i nép
Cã TK Thu tõ dÞch vô thanh to¸n
: PhÝ thu hé
Cã TK ThuÕ VAT ph¶i nép
: ThuÕ
Sau ®ã chuyÓn BKNS vµ (c¸c) tê sÐc chuyÓn kho¶n sang ®¬n vÞ thanh to¸n ®Ó
thùc hiÖn ghi Nî ngêi ký ph¸t tríc.
Giai ®o¹n thanh to¸n cho ngêi thô hëng:
19
Khi nhËn ®îc LÖnh chuyÓn Cã tõ ®¬n vÞ thanh to¸n, kÕ to¸n thùc hiÖn kiÓm so¸t
LÖnh vµ tr¶ tiÒn cho kh¸ch hµng, h¹ch to¸n:
Nî TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng
Cã TK tiÒn göi thanh to¸n/ ngêi thô hëng
T¹i ®¬n vÞ thanh to¸n:
Khi tiÕp nhËn BKNS kÌm (c¸c) tê sÐc chuyÓn kho¶n tõ ®¬n vÞ thu hé, kÕ to¸n
thùc hiÖn kiÓm so¸t bé chøng tõ, kiÓm tra thêi h¹n xuÊt tr×nh, thêi h¹n thanh to¸n sÐc,
kiÓm tra sè d tµi kho¶n cña ngêi ph¸t hµnh sÐc.
NÕu tê sÐc ®· qu¸ thêi h¹n thanh to¸n, ng©n hµng thanh to¸n ®îc quyÒn tõ
chèi thanh to¸n sÐc.
NÕu vÉn trong thêi h¹n thanh to¸n, nhng qu¸ thêi h¹n xuÊt tr×nh sÐc vµ ng©n
hµng còng ®· nhËn ®îc th«ng b¸o ®×nh chØ thanh to¸n ®èi víi tê sÐc ®ã, th×
ng©n hµng thanh to¸n ®îc quyÒn tõ chèi thanh to¸n sÐc.
NÕu vÉn trong thêi h¹n thanh to¸n, nhng qu¸ thêi h¹n xuÊt tr×nh sÐc, ng©n
hµng thanh to¸n vÉn cã thÓ thanh to¸n nÕu kh«ng nhËn ®îc th«ng b¸o ®×nh
chØ thanh to¸n ®èi víi tê sÐc ®ã vµ tµi kho¶n cña ngêi ký ph¸t ®ñ kh¶ n¨ng chi
tr¶.
NÕu tê sÐc hîp lÖ ®îc xuÊt tr×nh trong thêi h¹n xuÊt tr×nh, ng©n hµng thanh
to¸n ph¶i thùc hiÖn thanh to¸n v« ®iÒu kiÖn cho tê sÐc ®ã nÕu ngêi ký ph¸t cã
kho¶n tiÒn ®îc sö dông ®ñ ®Ó chi tr¶ cho tê sÐc ®ã.
§¬n vÞ thanh to¸n thùc hiÖn thanh to¸n SÐc b»ng c¸ch trÝch tµi kho¶n cña ngêi
ký ph¸t vµ lËp LÖnh chuyÓn Cã truyÒn tíi ®¬n vÞ thu hé ®Ó tr¶ sè tiÒn trªn sÐc. Tuú
thuéc vµo mèi quan hÖ, sù tho¶ thuËn gi÷a hai ng©n hµng thanh to¸n vµ thu hé ®Ó lùa
chän ph¬ng thøc thanh to¸n vèn phï hîp.
KÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c chøng tõ h¹ch to¸n:
Nî TK tiÒn göi thanh to¸n / ngêi ph¸t hµnh sÐc
Cã TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng
Trêng hîp SÐc bÞ ph¸t hµnh qu¸ sè d ®îc thùc hiÖn t¬ng tù nh trªn.
- Trêng hîp SÐc chuyÓn kho¶n cã uû quyÒn chuyÓn Nî
Uû quyÒn chuyÓn Nî: Lµ cam kÕt gi÷a hai kh¸ch hµng (ngêi thô hëng vµ ngêi
chi tr¶) vÒ viÖc ngêi thô hëng ®îc quyÒn b¸o Nî sang ®ßi tiÒn ngêi chi tr¶ hay ng©n
hµng phôc vô ngêi thô hëng ®îc quyÒn lËp LÖnh chuyÓn Nî sang ng©n hµng phôc vô
ngêi chi tr¶ ®Ó ®ßi tiÒn nÕu ngêi thô hëng cã chøng tõ thanh to¸n hîp lÖ.
NÕu tê SÐc chuyÓn kho¶n cã kÌm theo Uû quyÒn chuyÓn Nî tríc gi÷a hai kh¸ch
hµng vµ th«ng b¸o cho hai tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n biÕt th× sau khi nhËn
20
- Xem thêm -
.DOC 
49 
472 
105 
