Tài liệu Chuong 2. ke toan nguon von hoat dong cua nhtm

PhÇn hai KÕ to¸n c¸c nghiÖp vô chñ yÕu cña ng©n hµng th¬ng m¹i ––––––––––––––––––––––––––––––– ––––––––––––––––––––––––––––––– Ch¬ng II KÕ to¸n nguån vèn ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i Nguån vèn cña NHTM gåm hai nguån chñ yÕu: vèn tù cã vµ vèn huy ®éng. Mçi lo¹i nguån vèn cã néi dung kinh tÕ, yªu cÇu qu¶n lý vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n kh¸c nhau. 1. KÕ to¸n vèn tù cã (VTC) 1.1. Mét sè nÐt vÒ vèn tù cã cña ng©n hµng th¬ng m¹i Vèn tù cã lµ nguån lùc tù cã mµ chñ ng©n hµng së h÷u vµ sö dông vµo môc ®Ých kinh doanh theo luËt ®Þnh. Vèn tù cã tuy chiÕm tû träng nhá trong tæng nguån vèn cña NHTM song nã l¹i lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét ng©n hµng. MÆt kh¸c, víi chøc n¨ng b¶o vÖ VTC ®îc coi nh tµi s¶n ®¶m b¶o g©y lßng tin ®èi víi kh¸ch hµng, duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n trong trêng hîp ng©n hµng gÆp thua lç. Vèn tù cã còng lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n c¸c hÖ sè ®¶m b¶o an toµn vµ c¸c chØ tiªu tµi chÝnh trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng. Theo ®iÒu 20, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông quy ®Þnh: VTC cña NHTM bao gåm gi¸ trÞ thùc cã cña vèn ®iÒu lÖ, c¸c quü dù tr÷ vµ mét sè tµi s¶n Nî kh¸c (nh chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n, lîi nhËn cha ph©n phèi...). Nh vËy, vèn chñ së h÷u cña NHTM bao gåm 3 bé phËn lµ: Vèn cña NHTM, quü cña NHTM vµ c¸c tµi s¶n Nî kh¸c ®îc xÕp vµo vèn. 1.1.1. Vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i a. Vèn ®iÒu lÖ Vèn ®iÒu lÖ ®îc quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ cña NHTM vµ tèi thiÓu ph¶i b»ng vèn ph¸p ®Þnh. Vèn ®iÒu lÖ lµ ®iÒu kiÖn ph¸p lý b¾t buéc khi thµnh lËp mét ng©n hµng. Nguån h×nh thµnh vèn ®iÒu lÖ phô thuéc vµo tÝnh chÊt së h÷u cña tõng lo¹i h×nh ng©n hµng. §èi víi ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc do Nhµ níc cÊp 100%, ®èi víi ng©n hµng th¬ng m¹i ngoµi Nhµ níc (NHTM cæ phÇn...) ®- 1 îc h×nh thµnh do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp díi h×nh thøc mua cæ phÇn hoÆc c¸c bªn tham gia liªn doanh ®ãng gãp. b. Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ mua tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) Vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n vµ mua TSC§ ®Ó x©y dùng nhµ cöa, c«ng tr×nh kiÕn tróc, mua s¾m m¸y mãc, trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i... phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, kinh doanh cña NHTM. Nguån h×nh thµnh cña lo¹i vèn nµy cã thÓ do ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp (®èi víi NHTM Nhµ níc) hoÆc tÝch lòy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña NHTM. c. Vèn kh¸c Ngoµi 2 lo¹i vèn trªn, NHTM cßn cã c¸c lo¹i vèn kh¸c nh thÆng d ph¸t hµnh cæ phiÕu, lîi nhuËn ®Ó l¹i kh«ng ph©n phèi... 1.1.2. Quü cña ng©n hµng th¬ng m¹i Quü cña NHTM bao gåm: - Quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ; - Quü dù phßng tµi chÝnh; - Quü ®Çu t ph¸t triÓn; - Quü khen thëng; - Quü phóc lîi. Nh÷ng quü nµy ®îc trÝch tõ lîi nhuËn hµng n¨m theo luËt ®Þnh, do vËy tû lÖ trÝch, néi dung sö dông quü ph¶i theo ®óng qui ®Þnh. 1.1.3. Mét sè tµi s¶n Nî ®îc xÕp vµo vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng - Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n: gåm chªnh lÖch ®¸nh gi¸ tû gi¸ hèi ®o¸i, vµng b¹c, ®¸ quü; chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i c¸c tµi s¶n trùc tiÕp t¹o ra lîi nhuËn cho NHTM (nh chøng kho¸n, tµi s¶n g¸n nî ®· chuyÓn quyÒn së h÷u...) vµ ®¸nh gi¸ l¹i TSC§, NÕu chªnh lÖch ®¸nh gi¸ cã kÕt qu¶ t¨ng (d Cã) sÏ gãp phÇn lµm t¨ng vèn cña NHTM; ngîc l¹i, nÕu kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cã sè chªnh lÖch gi¶m (d Nî) sÏ lµm gi¶m vèn cña NHTM. - Chªnh lÖch thu nhËp, chi phÝ trong n¨m: nÕu thu nhËp lín h¬n chi phÝ th× gãp phÇn t¨ng vèn; ngîc l¹i. - KÕt qu¶ lîi nhuËn n¨m sau cha ph©n phèi. 1.2. Tµi kho¶n sö dông Tµi kho¶n ph¶n ¸nh vèn chñ së h÷u bè trÝ ë lo¹i 6 hÖ thèng tµi kho¶n cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Tïy theo néi dung cña tõng ngån vèn, trong lo¹i 6 tµi 2 kho¶n ®îc bè trÝ thµnh tµi kho¶n cÊp 1, cÊp 2 ®Ó ghi chÐp sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh sö dông tõng lo¹i vèn. 1.2.1. Tµi kho¶n 60 - Vèn cña tæ chøc tÝn dông (NHTM) Tµi kho¶n cÊp 1 sè 60 dïng ®Ó tËp hîp c¸c lo¹i vèn cña mét NHTM nh vèn ®iÒu lÖ, vèn ®Çu t XDCB vµ mua s¾m tµi s¶n, c¸c lo¹i vèn kh¸c. Do mçi lo¹i vèn cã môc ®Ých sö dông kh¸c nhau nªn TK60 ®îc chi tiÕt thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp 2. - Tµi kho¶n vèn ®iÒu lÖ (SH601) Tµi kho¶n 601 më t¹i héi së chÝnh cña mçi NHTM. Tµi kho¶n nµy cã mét tµi kho¶n chi tiÕt. §èi víi c¸c NHTM cæ phÇn, ngoµi sæ tµi kho¶n chi tiÕt më thªm sæ theo dâi danh s¸ch c¸c cæ ®«ng vµ sæ sè tiÒn gãp cæ phÇn. KÕt cÊu tµi kho¶n 601: - Vèn ®iÒu lÖ: Bªn Cã ghi: - Nguån vèn ®iÒu lÖ t¨ng. Bªn Nî ghi: - Nguån vèn ®iÒu lÖ gi¶m. Sè d Cã: - Ph¶n ¸nh sè vèn ®iÒu lÖ hiÖn cã cña NHTM. - Tµi kho¶n vèn ®Çu t XDCB mua s¾m TSC§ (SH602) Tµi kho¶n 602: më t¹i héi Së chÝnh cña NHTM dïng ®Ó ph¶n ¸nh nguån vèn XDCB; mua s¾m TSC§ cña NHTM (ngoµi vèn ®iÒu lÖ ®îc sö dông ®Ó XDCB, mua s¾m TSC§). Tµi kho¶n 602 cã 2 tµi kho¶n chi tiÕt: + Vèn Ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp. + Vèn cña NHTM. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 602 - Vèn ®Çu t XDCB vµ mua s¾m TSC§ Bªn Cã ghi: - Nguån vèn XDCB, mua s¾m TSC§ cña NHTM ®îc cÊp (®èi víi NHTM Nhµ níc), trÝch tõ quü ®Çu t, ph¸t triÓn, quü phóc lîi. - §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§. Bªn Nî ghi: - Sè khÊu hao c¬ b¶n TSC§ nép NSNN (gi¶m vèn NSNN cÊp). - Gi¶m vèn do cha khÊu hao c¬ b¶n hÕt gi¸ trÞ TSC§ thanh lý. - §iÒu chØnh gi¶m nguyªn gi¸ TSC§. - Tµi kho¶n vèn kh¸c (SH609) Tµi kho¶n nµy ®îc më t¹i Héi së chÝnh cña ng©n hµng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c vèn kh¸c cña ng©n hµng ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. 3 KÕt cÊu cña tµi kho¶n 609: Bªn Cã ghi: Sè vèn ®îc h×nh thµnh. Bªn Nî ghi: Sè vèn sö dông. Sè d Cã: Ph¶n ¶nh sè vèn kh¸c hiÖn cã cña ng©n hµng. 1.2.2. Tµi kho¶n 61 - Quü cña tæ chøc tÝn dông Tµi kho¶n 61 dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c lo¹i quü cña NHTM theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ chÕ ®é tµi chÝnh cña NHTM. Tµi kho¶n 61 ®îc bè trÝ thµnh c¸c TK cÊp 2: - TK quü d÷ tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ (SH 611). - TK quü ®Çu t ph¸t triÓn (SH 612). - TK quü dù phßng tµi chÝnh (SH613). - TK quü kh¸c (SH 614). C¸c TK cÊp 2 trªn cã kÕt cÊu chung nh sau: Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn trÝch lËp quü hµng n¨m Bªn Nî ghi: - Sè tiÒn sö dông quü. Sè dù Cã: - Ph¶n ¶nh sè tiÒn hiÖn cßn cña tõng quü. 1.2.3. Tµi kho¶n quü 62 - Quü khen thëng, phóc lîi Tµi kho¶n 62 dïng ®Ó ph¶n ¶nh quü khen thëng, quü phóc lîi ®îc trÝch lËp hµng n¨m theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tµi kho¶n 62 ®îc bè trÝ thµnh TK cÊp 2: + TK quü khen thëng (SH 621). + TK quü phóc lîi (SH 622). + TK quü phóc lîi ®· h×nh thµnh TSC§ (SH 623). KÕt cÊu cña tµi kho¶n 62 gièng kÕt cÊu tµi kho¶n c¸c lo¹i quü trªn. 1.3. Chøng tõ NghiÖp vô vèn chñ së h÷u lµ nghiÖp vô ph¶n ¶nh quan hÖ néi bé trong NHTM nªn khi tiÕn hµnh c«ng viÖc ghi chÐp t¨ng, gi¶m vèn chñ yÕu dïng c¸c chøng tõ néi bé nh phiÕu chuyÓn kho¶n tæng hîp, phiÕu thu, phiÕu chi. Trong mét sè trêng hîp cã liªn quan ®Õn viÖc cÊp ph¸t vèn cña NSNN, chuyÓn vèn th× sö dông c¸c lo¹i chøng tõ thanh to¸n chung nh ñy nhiÖm chi... 1.4. Quy tr×nh kÕ to¸n 4 1.4.1. KÕ to¸n vèn ®iÒu lÖ 1.4.1.1. KÕ to¸n vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc Ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc nhËn cÊp ph¸t vèn ®iÒu lÖ tõ Ng©n s¸ch Nhµ níc th«ng qua tµi kho¶n tiÒn göi cña NHTM t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Nhµ níc, hoÆc chuyÓn vèn qua thanh to¸n bï trõ gi÷a Héi së chÝnh víi Së giao dÞch NHNN. Sè vèn nµy ®îc qu¶n lý tËp trung t¹i Héi së chÝnh. Khi nhËn ®îc giÊy b¸o cÊp vèn tõ NHNN, kÕ to¸n t¹i Héi së chÝnh lËp chøng tõ h¹ch to¸n Nî: - TK tiÒn göi t¹i NHNN (nÕu chuyÓn quan TKTG t¹i NHNN) -SH1113. - HoÆc tµi kho¶n thanh to¸n bï trõ (nÕu qua TTBT) - SH 5012. Cã: - TK vèn ®iÒu lÖ - SH 601. ViÖc gi¶m vèn ®iÒu lÖ ph¶i c¨n cø vµo quy ®Þnh cña Nhµ níc. C¸c NHTM kh«ng tïy tiÖn gi¶m vèn ®iÒu lÖ. Khi gi¶m vèn ®iÒu lÖ kÕ to¸n c¨n cø vµo cÊp cã thÈm quyÒn ®Ó ghi gi¶m vèn vµo c¸c tµi kho¶n thÝch hîp. 1.4.1.2. KÕ to¸n vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn Vèn ®iÒu lÖ cña NHTM cæ phÇn ®îc h×nh thµnh do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp th«ng qua mua cæ phÇn. a. KÕ to¸n t¨ng vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu do cæ ®«ng mua cæ phÇn Cæ ®«ng mua cæ phÇn cã thÓ b»ng tiÒn mÆt hoÆc trÝch tõ tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng. Còng cã thÓ gãp vèn b»ng TSC§ (gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt hoÆc tµi s¶n kh¸c). Tïy theo c¸ch gãp vèn, kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n: Nî: - TK tiÒn mÆt (nÕu cæ ®«ng mua cæ phÇn b»ng tiÒn mÆt - SH 1011. - HoÆc TK tiÒn göi cña cæ ®«ng (nÕu cæ ®«ng trÝch TK tiÒn göi ®Ó mua cæ phÇn). - HoÆc TK tµi s¶n cè ®Þnh (nÕu gãp b»ng TSC§) - SH 301. Cã: - TK vèn ®iÒu lÖ - SH 601. b. KÕ to¸n t¨ng vèn ®iÒu lÖ bæ sung cho NHTM cæ phÇn ph¸t hµnh thªm cæ phÇn míi ViÖc ph¸t hµnh thªm cæ phÇn míi cã thÓ b¸n theo mÖnh gi¸, còng cã thÓ b¸n cao h¬n mÖnh gi¸ (do kÕt qu¶ vµ uy tÝn cña NHTM cæ phÇn trªn thÞ trêng). PhÇn vît mÖnh gi¸ cæ phÇn gäi lµ thÆng d ph¸t hµnh, phÇn nµy ®îc coi lµ 5 lîi nhuËn vµ NHTM ®îc gi÷ l¹i (h¹ch to¸n vµo TK quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ). + Khi ph¸t hµnh thªm cæ phÇn víi gi¸ b¸n ngang b»ng mÖnh gi¸, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n nh bót to¸n t¨ng vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu. + Khi ph¸t hµnh thªm cæ phÇn víi gi¸ b¸n cao h¬n mÖnh gi¸, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Nî: - TK tiÒn mÆt hoÆc TK tiÒn göi cña ngêi mua. (sè tiÒn theo mÖnh gi¸ + thÆng d ph¸t hµnh) Cã: - TK vèn ®iÒu lÖ (theo mÖnh gi¸) - SH 601. Cã: - TK quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ (phÇn thÆng d ph¸t hµnh SH 611. VÝ dô: Sè cè phÇn ph¸t hµnh thªm 1.000 cæ phÇn, mÖnh gi¸ cæ phÇn 500.000®, gi¸ b¸n 1 cæ phÇn lµ 600.000®, gi¶ sö cæ phÇn ph¸t hµnh thªm ®· b¸n hÕt b»ng tiÒn mÆt. + Sè tiÒn theo mÖnh gi¸: 500.000® x 1.000CP = 500.000.000® + Sè tiÒn thu ®îc theo gi¸ b¸n CP: 600.000 x 1.000 = 600.000.000® + Chªnh lÖch thÆng d ph¸t hµnh: 600.000.000® - 500.000.00® = 100.000.000® H¹ch to¸n: Nî: TK tiÒn mÆt: 600T Cã: TK vèn ®iÒu lÖ: 500T Cã TK quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ: 100T C¸c trêng hîp t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña NHTM cæ phÇn tõ c¸c nguån kh¸c nh bæ sung tõ quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ, ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ vµ c¸c quü kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®îc §¹i héi ®ång cæ ®«ng th«ng qua vµ ®îc Ng©n hµng Nhµ níc chÊp thuËn th× kÕ to¸n c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh t¨ng vèn ®iÒu lÖ ®Ó lËp chøng tõ kÕ to¸n ph¶n ¶nh vµo c¸c tµi kho¶n thÝch hîp. Còng nh NHTM Nhµ níc, c¸c NHTM cæ phÇn kh«ng ®îc tïy tiÖn gi¶m vèn ®iÒu lÖ. Theo quy ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ níc, c¸c NHTM cæ phÇn buéc ph¶i gi¶m vèn ®iÒu lÖ trong c¸c trêng hîp sau: 6 - Lç trong 3 n¨m liªn tiÕp, ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ph¶i quyÕt ®Þnh gi¶m vèn ®iÒu lÖ t¬ng øng víi sè lç lòy kÕ ®Õn n¨m thø ba. - C¸c kho¶n vèn ®Çu t ®· ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn x¸c ®Þnh hoÆc quyÕt ®Þnh lµ tæn thÊt trong ho¹t ®éng sau khi ®· xö lý trÝch lËp dù phßng rñi ro. - Sè vèn gãp cã nguån gèc kh«ng hîp ph¸p hoÆc ngêi gãp vèn kh«ng ®¶m b¶o t c¸ch cæ ®«ng theo kÕt luËn cña thanh tra. - Gi¶m gi¸ TSC§ khi ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc gi¶m vèn ®iÒu lÖ g¾n liÒn víi viÖc gi¶m mÖnh gi¸ hoÆc gi¶m sè lîng cæ phÇn hoÆc ®ång thêi c¶ hai h×nh thøc nµy. Khi cã quyÕt ®Þnh gi¶m vèn ®iÒu lÖ kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó ph¶n ¶nh vµo c¸c tµi kho¶n thÝch hîp theo néi dung gi¶m vèn ®iÒu lÖ. 1.4.2. KÕ to¸n vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh Vèn ®Çu t XDCB, mua s¾n TSC§ ®îc cÊu t¹o b»ng nhiÒu nguån kh¸c nhau: + Vèn Ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp (®èi víi NHTM Nhµ níc). + TrÝch tõ quü ®Çu t ph¸t triÓn vµ mét sè quü kh¸c theo luËt ®Þnh. + Tõ ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ khi TSC§ t¨ng nguyªn gi¸. Nguån vèn nµy ®îc qu¶n lý tËp trung t¹i héi së chÝnh. Khi sö dông vèn ph¶i ®¶m b¶o ®óng môc ®Ých, tu©n thñ c¸c quy ®Þnh theo chÕ ®é tµi chÝnh cña Nhµ níc, ngµnh. §èi víi c¸c c«ng tr×nh XDCB vµ mua s¾m TSC§ ph¶i cã b¶n thiÕt kÕ kü thuËt, cã dù to¸n göi cÊp cã thÈm quyÒn, vµ chØ khi nµo dù to¸n ® îc duyÖt míi x©y dùng, mua s¾m. Sau khi hoµn thµnh x©y dùng, mua s¾m ph¶i lËp b¸o c¸o quyÕt to¸n göi cÊp cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt. T¹i c¸c ng©n hµng khi h¹ch to¸n, theo dâi nguån vèn ®Çu t XDCB vµ mua s¾m TSC§ ph¶i chia thµnh 2 tiÓu kho¶n: + TiÓu kho¶n: Nguån vèn thuéc NSNN. + TiÓu kho¶n: Nguån vèn cña b¶n th©n ng©n hµng. 1.4.2.1. KÕ to¸n t¨ng vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh - NhËn vèn ®Çu t XDCB mua s¾m TSC§ tõ NSNN ®èi víi c¸c NHTM Nhµ níc: KÕ to¸n c¨n cø giÊy b¸o tõ NHNN chuyÓn sang lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: - Tµi kho¶n tiÒn göi t¹i NHNN (nÕu thanh to¸n qua TK tiÒn göi 7 t¹i NHNN) - SH 1113. - HoÆc TK thanh toµn bï trõ (nÕu TTBT) - SH 5012. Cã - TK vèn ®Çu t XDCB mua s¾m TSC§ - SH 602. - NhËn vèn tõ c¸c quü cña b¶n th©n NH: KÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n. Nî: TK quü ®Çu t ph¸t triÓn hoÆc quü phóc lîi - SD 621 hoÆc 622. Cã TK vèn ®Çu t XDCB, mua s¾m TSC§ - SH 602. - T¨ng vèn do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§: KÕ to¸n lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: TK tµi s¶n cè ®Þnh - SH 301. Cã TK vèn ®Çu t XDCB, mua s¾m TSC§ - SH 602. 1.4.2.2. KÕ to¸n gi¶m vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh - Gi¶m vèn khi nép khÊu hao c¬ b¶n cho NSNN ®èi víi NHTM Nhµ níc: KÕ to¸n lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: - TK vèn ®Çu t XDCB, mua s¾m TSC§ - SH 602. Cã: - TK tiÒn göi Kho b¹c Nhµ níc (nÕu Kho b¹c Nhµ níc më TK tiÒn göi t¹i NHTM). - HoÆc TK tiÒn göi t¹i Ng©n hµng Nhµ níc hay TK thanh to¸n bï trõ (nÕu Kho b¹c më TK tiÒn göi t¹i NHNN). - Gi¶m vèn do cha khÊu hai hÕt gi¸ trÞ TSC§ thanh lý: KÕ to¸n lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: TK vèn ®Çu t XDCB, mua s¾m TSC§ PhÇn gi¸ trÞ TSC§ cha khÊu hao hÕt gi¸ trÞ Cã: TK tµi s¶n cè ®Þnh. 1.4.3. KÕ to¸n trÝch lËp vµ sö dông c¸c quü 1.4.3.1. KÕ to¸n quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ Theo quy ®Þnh, hµng n¨m c¸c NHTM ®îc trÝch 5% lîi nhuËn sau khi hoµn thµnh nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ. Møc tèi ®a cña quü nµy kh«ng vît qu¸ møc vèn ®iÒu lÖ thùc cã cña NHTM. T¹i héi së chÝnh, sau khi x¸c ®Þnh ®îc kÕt qu¶ kinh doanh trong n¨m vµ nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho ng©n s¸ch sÏ lËp chøng tõ ®Ó trÝch tµi kho¶n "lîi nhuËn n¨m tríc" (TK 692) chuyÓn vµo TK "quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ" (TK (611). Nî: TK lîi nhuËn n¨m tríc - SH 692. 8 Cã: TK quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ - SH 611. Khi cã quyÕt ®Þnh sö dông quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ, kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Nî: - TK quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ - SH 611. Cã: - TK thÝch hîp (sö dông TK phï hîp víi néi dung quü theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn). 1.4.3.2. KÕ to¸n quü ®Çu t ph¸t triÓn Quü ®Çu t ph¸t triÓn dïng ®Ó ®Çu t më réng quy m« ho¹t ®éng kinh doanh ®æi míi c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ cña NHTM. C¨n cø vµo nhu cÇu ®Çu t vµ kh¶ n¨ng cña quü, héi ®ång qu¶n trÞ cña NHTM quyÕt ®Þnh h×nh thøc vµ biÖn ph¸p ®Çu t theo nguyªn t¾c cã hiÖu qu¶, an toµn ph¸t triÓn vèn. Theo quy ®Þnh, hµng n¨m c¸c NHTM ®îc trÝch ®Ó h×nh thµnh quü ®Çu t ph¸t triÓn nghiÖp vô tèi ®a kh«ng qu¸ 50% lîi nhuËn sau khi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ trõ ®i c¸c kho¶n: - TrÝch lËp quü dù tr÷ bæ sung vèn ®iÒu lÖ. - Bï kho¶n lç cña n¨m tríc ®èi víi c¸c kho¶n lç kh«ng ®îc trõ vµo lîi nhuËn tríc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. - Nép tiÒn thu vÒ sö dông vèn Ng©n s¸ch Nhµ níc. - C¸c kho¶n tiÒn ph¹t vi ph¹m ph¸p luËt thuéc tr¸ch nhiÖm cña NHTM. ViÖc trÝch quü ®Çu t ph¸t triÓn ®îc tiÒn hµnh cïng thêi gian víi trÝch lËp c¸c quü kh¸c. Sau khi tÝnh to¸n ®îc sè tiÒn vÇn trÝch ®Ó lËp quü, kÕ to¸n lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: TK lîi nhuËn n¨m tríc - SH 692. Cã: TK quü ®Çu t ph¸t triÓn - SH 612 Khi cã lÖnh sö dông quü kÕ to¸n lËp chøng tõ ®Ó h¹ch to¸n: Nî: TK quü ®Çu t ph¸t triÓn - SH 612. Cã: TK vèn XDCB, mua s¾m TSC§ - SH 602. 1.4.3.3. KÕ to¸n quü dù phßng tµi chÝnh Quü d÷ phßng tµi chÝnh ®îc h×nh thµnh tõ lîi nhuËn hµng n¨m vµ ®îc dïng ®Ó bï ®¾p phÇn cßn l¹i cña nh÷ng tæn thÊt, thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n x¶y ra trong qu¸ tr×nh kinh doanh sau khi ®· ®îc bï ®¾p b»ng tiÒn båi thêng cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n g©y ra tæn thÊt, cña c¸c tæ chøc b¶o hiÓm vµ sö dông dù phßng trÝch lËp tõ chi phÝ. 9 Quü nµy ®îc trÝch b»ng 10% lîi nhËn sau thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ ®· trõ c¸c kho¶n ph¶i trõ nh trÝch quü ®Çu t ph¸t triÓn. Sè d tèi ®a cña quü b»ng 25% vèn ®iÒu lÖ cña NHTM. Khi trÝch lËp quü kÕ to¸n lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Nî: TK lîi nhuËn n¨m tríc - SH 692. Cã: TK quü dù phßng tµi chÝnh - SH 613. Khi sö dông quü kÕ to¸n lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: TK quü dù phßng tµi chÝnh - SH 613. Cã: TK thÝch hîp. 1.4.3.4. KÕ to¸n quü khen thëng phóc lîi - Quü khen thëng cña NHTM dïng ®Ó: + Thëng cuèi n¨m hoÆc thëng thêng kú cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong ®¬n vÞ trªn c¬ së n¨ng suÊt lao ®éng, thµnh tÝch c«ng t¸c cña mçi c¸n bé, c«ng nh©n viªn. + Thëng ®ét xuÊt cho CBCNV, tËp thÓ trong NHTM khi cã s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn kü thuËt, quy tr×nh nghiÖp vô mang l¹i hiÖu qu¶ trong kinh doanh. + Thëng cho c¸ nh©n vµ ®¬n vÞ ngoµi NHTM cã quan hÖ kinh tÕ ®· hoµn thµnh tèt nh÷ng ®iÒu kiÖn hîp ®ång. §ãng gãp cã hiÖu qu¶ vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. Møc thëng do Héi ®ång qu¶n trÞ NHTM quyÕt ®Þnh. - Quü phóc lîi dïng ®Ó: + §Çu t x©y dùng hoÆc söa ch÷a, bæ sung vèn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi cña NHTM. + §ãng gãp cho quü phóc lîi x· héi. + Chi trî cÊp khã kh¨n thêng xuyªn, ®ét xuÊt cho CBCNV NHTM. + Chi c¸c ho¹t ®éng phóc lîi kh¸c. TrÝch lËp quü khen thëng vµ phóc lîi ®îc tiÕn hµnh cïng thêi gian víi trÝch lËp c¸c quü kh¸c. Khi trÝch lËp quü khen thëng, phóc lîi kÕ to¸n c¨n cø sè tiÒn ®· tÝnh to¸n ®îc lËp chøng tõ h¹ch to¸n: Nî: - TK lîi nhuËn n¨m tríc - SH 692. Cã: - TK quü khen thëng (phÇn cña quü khen thëng) - SH 621. 10 - TK quü phóc lîi (phÇn cña quü phóc lîi) - SH 622. Khi sö dông quü kÕ to¸n c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) lËp chøng tõ, h¹ch to¸n: Nî: - TK quü khen thëng (nÕu chi khen thëng). - HoÆc TK quü phóc lîi (nÕu chi phóc lîi). Cã: - TK 1011 (nÕu chi b»ng tiÒn mÆt) - HoÆc liªn hµng ®i (nÕu chuyÓn vÒ cho c¸c chi nh¸nh phô thuéc). - HoÆc TK thÝch hîp kh¸c. 2. KÕ to¸n vèn huy ®éng 2.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ kÕ to¸n vèn huy ®éng 2.1.1. Kh¸i qu¸t vèn huy ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i Vèn huy ®éng cña NHTM lµ gi¸ trÞ tiÒn tÖ mµ c¸c NHTM huy ®éng ®îc trªn thÞ trêng th«ng qua nghiÖp vô tiÒn göi, tiÒn vay vµ mét sè nguån vèn kh¸c. Bé phËn vèn huy ®éng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña mçi NHTM. 2.1.1.1. NghiÖp vô tiÒn göi NghiÖp vô tiÒn göi cña NHTM gåm tiÒn göi cña doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c. a. TiÒn göi: Gåm tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ tiÒn göi cã kú h¹n - TiÒn göi kh«ng kú h¹n: Lo¹i tiÒn göi nµy cña doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n göi vµ ng©n hµng víi môc ®Ých chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n chi tr¶ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng. Víi néi dung chi tr¶ nh vËy vµ viÖc sö dông sÐc ®Ó thanh to¸n nªn tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n cßn ®îc gäi lµ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n hay tµi kho¶n sÐc. §Æc ®iÓm cña tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ ngêi göi tiÒn cã thÓ göi vµ rót tiÒn ra bÊt kú lóc nµo trong ph¹m vi sè d tµi kho¶n. Víi t×nh chÊt linh ho¹t cña sè d vµ ngêi göi tiÒn ®îc hëng c¸c tiÖn Ých thanh to¸n, nªn tiÒn göi thanh to¸n thêng kh«ng ®îc ng©n hµng tr¶ l·i, hoÆc ®îc tr¶ l·i nhng víi møc l·i suÊt thÊp. TiÒn göi kh«ng kú h¹n ®îc ph¶n ¶nh trªn tµi kho¶n cã tªn gäi "tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n" hay cßn gäi lµ tµi kho¶n thanh to¸n. TÝnh chÊt cña tµi kho¶n thanh to¸n lµ lu«n lu«n d Cã. Tuy nhiªn, nÕu gi÷a ng©n hµng vµ ngêi 11 göi tiÒn tháa thuËn víi nhau sö dông h×nh thøc thÊu chi tµi kho¸n th× tµi kho¶n nµy cã thÓ d Cã vµ còng cã thÓ d Nî (nªn cßn ®îc gäi lµ TK v·ng lai). Ng©n hµng kh«ng khèng chÕ sè d Cã nhng khèng chÕ sè d Nî theo mét h¹n møc ®· tháa thuËn gi÷a ng©n hµng vµ ngêi göi tiÒn. VÝ dô: H¹n møc thÊu chi lµ 100 triÖu ®ång th× d Nî cao nhÊt cña tµi kho¶n thanh to¸n còng lµ 100 triÖu ®ång. Tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng t¹i ng©n hµng ph¶n ¶nh mèi quan hÖ kinh tÕ, ph¸p lý gi÷a ng©n hµng víi ngêi göi tiÒn nªn gi÷a ng©n hµng víi ngêi göi tiÒn ph¶i tu©n thñ quy chÕ vÒ më vµ sö dông tµi kho¶n tiÒn göi do Thèng ®èc NHNN ban hµnh vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan, ®ång thêi chñ TK ph¶i lµm thñ tôc më TK vµ ®¨ng ký mÉu ch÷ ký cña chñ TK vµ kÕ to¸n trëng, mÉu con dÊu t¹i c¸c ng©n hµng më TK. Ng©n hµng ®îc tõ chèi thanh to¸n nÕu ngêi göi tiÒn vÞ ph¹m quy ®Þnh qu¶n lý TK thanh to¸n vµ chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n ng©n hµng. - TiÒn göi cã kú h¹n: Lo¹i tiÒn göi nµy cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n göi vµo NHTM víi môc ®Ých ®Ó hëng l·i. §Æc ®iÓm cña tiÒn göi cã kú h¹n lµ ngêi göi tiÒn chØ ®îc lÜnh tiÒn sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh tõ mét vµi th¸ng ®Õn mét vµi n¨m. Tuy nhiªn, do nh÷ng lý do kh¸c nhau, ngêi göi tiÒn cã thÓ rót tiÒn tríc h¹n, trêng hîp nµy ngêi göi tiÒn kh«ng ®îc hëng l·i, hoÆc ®îc hëng theo l·i suÊt thÊp, tïy theo quy ®Þnh cña mçi ng©n hµng. TiÒn göi cã kú h¹n ®îc ph¶n ¶nh trªn tµi kho¶n cã tªn gäi "tiÒn göi cã kú h¹n". b. TiÒn göi tiÕt kiÖm TiÒn göi tiÕt kiÖm lµ kho¶n tiÒn cña c¸ nh©n ®îc göi vµo tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm, ®îc x¸c nhËn trªn thÎ tiÕt kiÖm, ®îc hëng l·i theo quy ®Þnh cña tæ chøc nh©n tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ ®îc b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ b¶o hiÓm tiÒn göi. Môc ®Ých cña ngêi göi tiÕt kiÖm lµ ®Ó hëng l·i vµ ®Ó tÝch lòy, do vËy tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng ®îc dïng ®Ó ph¸t hµnh sÐc hay thùc hiÖn c¸c kho¶n thanh to¸n kh¸c ngo¹i trõ ngêi göi tiÒn ®Ò nghÞ trÝch tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm ®Ó tr¶ nî vay hay chuyÓn sang mét tµi kho¶n kh¸c cña chÝnh chñ tµi kho¶n. - XÐt vÒ tÝnh chÊt kú h¹n, tiÒn göi tiÕt kiÖm ®îc chia thµnh 2 l¹o lµ tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n vµ tiÕt kiÖm cã kú h¹n. + TiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n: lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm ngêi göi tiÒn cã thÓ rót tiÒn theo yªu cÇu mµ kh«ng cÇn b¸o tríc vµo bÊt kú ngµy lµm viÖc nµo cña tæ chøc nhËn tiÒn göi tiÕt kiÖm. 12 + TiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n: lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm mµ ngêi göi tiÒn chØ cã thÓ rót tiÒn sau mét kú h¹n göi tiÒn nhÊt ®Þnh theo tháa thuËn víi tæ chøc nhËn tiÒn göi tiÕt kiÖm. Trêng hîp ngêi göi tiÒn rót tiÒn tríc h¹n th× ph¶i cã sù tháa thuËn víi n¬i nhËn göi tiÒn ngay khi göi vµ ngêi göi tiÒn chØ ®îc hëng l·i suÊt kh«ng vît qu¸ l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n. NÕu ngêi göi tiÒn kh«ng cã sù tháa thuËn tríc th× vÉn ®îc lÜnh ra tríc h¹n nhng ph¶i chÞu mét møc phÝ ®èi víi kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm rót tríc h¹n vµ hëng l·i suÊt nh trêng hîp trªn. - XÐt vÒ môc ®Ých göi tiÒn, tiÒn göi tiÕt kiÖm ®îc ph©n thµnh: + TiÕt kiÖm x©y dùng nhµ ë. + TiÕt kiÖm mua s¾m tµi s¶n cã gi¸ trÞ cao. + TiÕt kiÖm hëng l·i vµ dù thëng. + v.v... TiÒn göi tiÕt kiÖm ®îc ph¶n ¶nh trªn c¸c tµi kho¶n "tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n", "tµi kho¶n tiÕt kiÖm cã kú h¹n", "tµi kho¶n tiÕt kiÖm kh¸c". C¸ nh©n ngêi göi tiÒn cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy chÕ göi tiÒn tiÕt kiÖm ®øng tªn chñ tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm. NÕu nhiÒu ngêi cïng së h÷u, sè tiÒn göi theo ®óng ph¸p luËt th× ®øng tªn ®ång chñ tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm. 2.1.1.2. Ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ C¸c giÊy tê cã gi¸ lµ c¸c c«ng cô Nî do ng©n hµng ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ trêng. Nguån vèn nµy t¬ng ®èi æn ®Þnh ®Ó sö dông cho mét môc ®Ých nµo ®ã. L·i suÊt cña lo¹i nµy phô thuéc vµo sù cÊp thiÕt cña viÖc huy ®éng vèn nªn thêng cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n th«ng thêng. C¸c giÊy tê cã gi¸ do NHTM ph¸t hµnh gåm kú phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi cã mÖnh gi¸. ViÖc ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ ph¶i tu©n thñ chuÈn mùc kÕ to¸n sè 16 "chi phÝ ®i vay" do Bé trëng Bé Tµi chÝnh ban hµnh. Theo chuÈn mùc kÕ to¸n sè 16, c¸c doanh nghiÖp trong ®ã cã NHTM ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ theo 3 ph¬ng thøc lµ ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ ngang gi¸, ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ cã chiÕt khÊu vµ ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ cã phô tréi. - Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ ngang gi¸: lµ ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ ®óng b»ng mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ (gi¸ b¸n giÊy tê cã gi¸ = mÖnh gi¸ giÊy tê cã gi¸). Trêng hîp nµy x¶y ra khi l·i suÊt thÞ trêng b»ng l·i suÊt danh nghÜa cña giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh. 13 - Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ cã chiÕt khÊu: lµ ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ víi gi¸ thÊp h¬n mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ (gi¸ b¸n giÊy tê cã gi¸ < mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸). PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh nhá h¬n mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ gäi lµ chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸. Trêng hîp nµy thêng x¶y ra khi l·i suÊt thÞ trêng lín h¬n l·i suÊt danh nghÜa cña giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh ®îc c¸c nhµ ®Çu t chÊp nhËn. - Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ phô tréi: lµ ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ víi gi¸ cao h¬n mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ (gi¸ b¸n giÊy tê cã gi¸ > mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸). PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh lín h¬n mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ gäi lµ phô tréi giÊy tê cã gi¸. Trêng hîp nµy thêng x¶y ra khi l·i suÊt thÞ trêng nhá h¬n l·i suÊt danh nghÜa ®îc c¸c nhµ ®Çu t chÊp nhËn. VÒ tr¶ l·i ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ thêng ¸p dông 3 h×nh thøc lµ tr¶ l·i tríc, tr¶ l·i sau vµ tr¶ l·i ®Þnh kú. - Tr¶ l·i tríc: sè tiÒn l·i cña giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh ®îc tr¶ cho ngêi mua ngay khi ph¸t hµnh. sè tiÒn l·i ®îc khÊu trõ ngay vµo mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸. - Tr¶ l·i sau: sè tiÒn l·i cña giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh ®îc tr¶ cïng gèc thi thanh to¸n giÊy tê cã gi¸ ®¸o h¹n. - Tr¶ l·i ®Þnh kú: sè tiÒn l·i cña giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh ®îc tr¶ cho ngêi mua theo tng ®Þnh kú th¸ng, 6 th¸ng hay 12 th¸ng. 2.1.2.3. Nguån vèn vay Nguån vèn ®i vay nh»m t¹o kh¶ n¨ng thanh to¸n cho NHTM. Nguån vèn ®i vay ®îc h×nh thµnh bëi: + Vay c¸c tæ chøc tÝn dông trong níc. + Vay c¸c ng©n hµng níc ngoµi. + Vay Ng©n hµng Nhµ níc. Khi vay vèn c¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn quy ®Þnh cña chÕ ®é tÝn dông hiÖn hµnh vµ hîp ®ång tÝn dông víi c¬ng vÞ lµ ngêi ®i vay. 2.1.1.4. C¸c nguån vèn kh¸c Bao gåm vèn tµi trî, ñy th¸c ®Çu t, vèn ®Ó cho vay ®ång tµi trî, nhËn vèn liªn doanh, liªn kÕt... 2.1.2. Tµi kho¶n sö dông C¸c tµi kho¶n ph¶n ¶nh nghiÖp vô vèn huy ®éng ®îc bè trÝ ë lo¹i 4 (c¸c kho¶n ph¶i tr¶) trong hÖ thèng tµi kho¶n cña tæ chøc tÝn dông. C¸c tµi kho¶n ph¶n ¶nh nguån vèn cã néi dông, kÕt cÊu nh sau: 14 a. Tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng (SH42) Tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng bao gåm c¸c tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng k× h¹n, tµi kho¶n tiÒn göi cã k× h¹n, tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm, tµi kho¶n vèn chuyªn dïng... C¸c tµi kho¶n tiÒn göi ®îc bè trÝ thµnh tiÒn göi cña kh¸ch hµng b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ. C¸c tµi kho¶n tiÒn göi cã kÕt cÊu chung nh sau: Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn kh¸ch hµng göi vµo Bªn Nî khi: - Sè tiÒn kh¸ch hµng lÊy ra Sè d cã: - Ph¶n ¸nh sè tiÒn cña kh¸ch hµng hiÖn cßn göi ng©n hµng §èi víi tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ¸p dông kÜ thuËt thÊu chi (TK v·ng lai) th× tµi kho¶n nµy cã thÓ d Nî, møc d Nî cao nhÊt b»ng h¹n møc thÊu chi ®· tho¶ thuËn gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. H¹ch to¸n chi tiÕt: - §èi víi tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng k× h¹n vµ tiÒn göi chuyªn dïng më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng ngêi göi tiÒn. - §èi víi tµi kho¶n tiÒn göi cã k× h¹n më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng mãn tiÒn göi cña kh¸ch hµng. b. Tµi kho¶n ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ (SH 43) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh t×nh h×nh ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ (GTCG) vµ thanh to¸n giÊy tê cã gi¸ cña NHTM. Tµi kho¶n nµy còng dïng ®Ó ph¶n ¶nh c¸c kho¶n chiÕt khÊu, phô tréi khi ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ vµ t×nh h×nh ph©n bæ c¸c kho¶n chiÕt khÊu, phô tréi khi x¸c ®Þnh chi khÝ ®i vay tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh cña NHTM theo tõng k×. Khi h¹ch to¸n tµi kho¶n 43 ph¶i lu ý mét sè néi dung: - Kho¶n chiÕt khÊu vµ phô tréi GTCG ®îc x¸c ®Þnh vµ ghi nhËn ngay t¹i thêi ®iÓm ph¸t hµnh GTCG. Sù chªnh lÖnh gi÷a l·i suÊt thÞ trêng vµ l·i suÊt danh nghÜa sau thêi ®iÓm ph¸t hµnh GTCG kh«ng ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ kho¶n phô tréi hay chiÕt khÊu ®· x¸c ®Þnh. Do vËy khi h¹ch to¸n ph¸t hµnh GTCG ph¶i ph¶n ¸nh chi tiÕt c¸c néi dung cã liªn quan ®Õn ph¸t hµnh GTCG, gåm: + MÖnh gi¸ giÊy tê cã gi¸ + ChiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ + Phô tréi giÊy tê cã gi¸ §ång thêi theo dâi chi tiÕt theo thêi h¹n ph¸t hµnh GTCG. Ngoµi sæ tµi 15 kho¶n chi tiÕt cßn më sæ theo dâi chi tiÕt tõng lo¹i GTCG (tr¸i phiÕu, k× phiÕu, chøng chØ tiÒn göi) ®Ó qu¶n lý ph¸t hµnh vµ ®èi chiÕu khi thanh to¸n. - Theo dâi chiÕt khÊu, phô tréi cho tõng lo¹i giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh vµ t×nh h×nh ph©n bæ tõng kho¶n chiÕt khÊu, phô tréi khi x¸c ®Þnh chi phÝ ®i vay vµo chi phÝ kinh doanh theo tõng k×. - Trêng hîp tr¶ l·i tríc GTCG (tr¶ l·i ngay khi ph¸t hµnh) th× sè l·i h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n “chi phÝ chê ph©n bæ”, ®Þnh k× sÏ ph©n bæ l·i trong k× vµo chi phÝ. - Trêng hîp tr¶ l·i khi ®¸o h¹n GTCG (tr¶ l·i sau) th× ®Þnh k× ph¶i tÝnh l·i giÊy tê cã gi¸ ph¶i tr¶ tõng k× ®Ó ghi nhËn vµo chi phÝ (l·i ph¶i tr¶ dån tÝnh trªn GTCG) - Khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong phÇn nî ph¶i tr¶ th× chØ tiªu ph¸t hµnh GTCG ®îc ph¶n ¶nh trªn c ¬ së thuÇn (x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ GTCG theo mÖnh gi¸ trõ (-) chiÕt khÊu GTCG céng (+) phô tréi giÊy tê cã gi¸). Tµi kho¶n cÊp 1 sè 43 ®îc bè trÝ thµnh mét sè tµi kho¶n cÊp 2: b1 - Tµi kho¶n mÖnh gi¸ GTCG b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ (sè hiÖu 431 vµ 434). C¸c tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh gi¸ trÞ GTCG ph¸t hµnh theo mÖnh gi¸ khi NHTM ®i vay b»ng h×nh thøc ph¸t hµnh GTCG vµ viÖc thanh to¸n GTCG ®¸o h¹n trong k×. KÕt cÊu cña TK 431 vµ 434: Bªn Cã ghi: - Gi¸ trÞ giÊy tê cã gi¸ ph¸t hµnh theo mÖnh gi¸ trong k× Bªn Nî ghi: - Thanh to¸n GTCG khi ®¸o h¹n Sè d Cã: - Ph¶n ¶nh gi¸ trÞ GTCG ®· ph¸t hµnh theo mÖnh gi¸ cuèi k× H¹ch to¸n chi tiÕt: Më tµi kho¶n chi tiÕt theo thêi h¹n giÊy tê cã gi¸ b2 - Tµi kho¶n chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ (SH 432 vµ 435) C¸c tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh chiÕt khÊu GTCG ph¸t sinh khi NHTM ®i vay b»ng h×nh thøc ph¸t hµnh GTCG cã chiÕt khÊu vµ viÖc ph©n bæ chiÕt khÊu GTCG trong k×. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 432 vµ 435 Bªn Nî ghi: - ChiÕt khÊu GTCG ph¸t sinh trong k× Bªn Cã ghi: - Ph©n bæ chiÕt khÊu GTCG trong k× 16 Sè d Nî: - Ph¶n ¶nh chiÕt khÊu GTCG cha ph©n bæ cuèi k× b3 - Tµi kho¶n phô tréi giÊy tê cã gi¸ b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ (SH 433 vµ 436) C¸c tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh phô tréi GTCG ph¸t sinh khi NHTM ®i vay b»ng h×nh thøc ph¸t hµnh GTCG cã phô tréi vµ viÖc ph©n bæ phô tréi GTCG trong k×. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 433 vµ 436: Bªn Cã ghi: - Phô tréi GTCG ph¸t sinh trong k× Bªn Nî ghi: - Ph©n bæ phô tréi GTCG trong k× Sè d Cã: - Ph¶n ¶nh phô tréi GTCG cha ph©n bæ cuèi k× H¹ch to¸n chi tiÕt: më tµi kho¶n chi tiÕt theo thêi h¹n ph¸t hµnh GTCG. c. C¸c tµi kho¶n vay C¸c tµi kho¶n vay dïng ®Ó ph¶n ¶nh nguån vèn vay cña NHTM. C¸c tµi kho¶n vay bao gåm: Vay NHNN b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ (SH 403 vµ 404); Vay c¸c TCTD trong níc b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ (SH 415 vµ 416); vay c¸c ng©n hµng níc ngoµi b»ng ®ång ViÖt Nam vµ b»ng ngo¹i tÖ (SH 417 vµ 418); vay chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu th¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ (SH 419). C¸c tµi kho¶n vay cã kÕt cÊu chung: Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn NHTM ®i vay Bªn Nî ghi: - Sè tiÒn NHTM tr¶ nî - Sè tiÒn bÞ xö lÝ chuyÓn nî qu¸ h¹n Sè d Cã: - Ph¶n ¶nh sè tiÒn cßn nî NH kh¸c H¹ch to¸n chi tiÕt: më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng lo¹i vay vµ theo tõng NH cho vay d. Tµi kho¶n nhËn tiÒn uû th¸c ®Çu t cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ (SH 483 vµ 484) C¸c tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh sè vèn uû th¸c, ®Çu t, cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam hay b»ng ngo¹i tÖ cña ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ tæ chøc kh¸c giao cho ng©n hµng ®Ó sö dông theo c¸c môc ®Ých chØ ®Þnh. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 483 vµ 484: Bªn Cã ghi: - Sè vèn nhËn ®îc tõ c¸c tæ chøc giao vèn Bªn Nî ghi: - Sè vèn ®· thanh to¸n víi tæ chøc giao vèn (khi ®· gi¶i 17 ng©n cho kh¸ch hµng vay) Sè d Cã: - Ph¶n ¶nh sè vèn nhËn cña c¸c tæ chøc giao vèn nhng cha gi¶i ng©n cho kh¸ch hµng H¹ch to¸n chi tiÕt: më tµi kho¶n chi tiÕt theo tõng tæ chøc giao vèn e. Tµi kho¶n l·i ph¶i tr¶ (SH 49) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh sè l·i dån tÝnh (theo nguyªn t¾c c¬ së dån tÝnh) tÝnh trªn c¸c tµi kho¶n nguån vèn (tiÒn göi cña kh¸ch hµng, tiÒn vay c¸c tæ chøc kh¸c) mµ NHTM ph¶i tr¶ khi ®Õn h¹n. Sè l·i nµy ®· h¹ch to¸n vµo chi phÝ trong k× nhng cha tr¶ cho kh¸ch hµng. Tµi kho¶n 49 cã c¸c tµi kho¶n cÊp 2: L·i ph¶i tr¶ cho tiÒn göi (SH 491); l·i ph¶i tr¶ vÒ ph¸t hµnh c¸c GTCG (SH 492); l·i ph¶i tr¶ cho tiÒn vay (SH 493); l·i ph¶i tr¶ cho vèn tµi trî, uû th¸c ®Çu t, cho vay (SH 494) Tµi kho¶n l·i ph¶i tr¶ cã kÕt cÊu chung: Bªn Cã ghi: - Sè tiÒn l·i ph¶i tr¶ dån tÝnh Bªn Nî ghi: - Sè tiÒn l·i ®· tr¶ Sè d Cã: - Ph¶n ¶nh sè tiÒn l·i ph¶i tr¶ dån tÝnh, cha thanh to¸n H¹ch to¸n chi tiÕt: më TK chi tiÕt theo tõng kho¶n tiÒn göi vµ tiÒn vay g. Tµi kho¶n chi phÝ chê ph©n bæ (SH 388) Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¶nh c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh (nh chi tr¶ l·i tríc) nhng cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña nhiÒu kú kÕ to¸n vµ viÖc kÕt chuyÓn ph©n bæ c¸c kho¶n chi phÝ nµy vµo chi phÝ cña c¸c k× kÕ to¸n phï hîp víi quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n. KÕt cÊu cña tµi kho¶n 388 - Chi phÝ chê ph©n bæ: Bªn Nî ghi: - Chi phÝ chê ph©n bæ (chi tr¶ tríc) ph¸t sinh trong kú Bªn Cã ghi: - Chi phÝ tr¶ tríc ®îc ph©n bæ vµo chi phÝ trong kú Sè d Nî: - Ph¶n ¶nh c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tríc cha ®îc ph©n bæ H¹ch to¸n chi tiÕt: Më TK chi tiÕt theo tõng kho¶n chi phÝ tr¶ tríc chê ph©n bæ. 2.1.3. Chøng tõ Nhãm chøng tõ sö dông cho nghiÖp vô huy ®éng vèn kh¸ phong phó, ®Æc biÖt chøng tõ dïng cho tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n. Ngoµi chøng tõ giÊy cßn sö dông chøng tõ ®iÖn tö. Mét sè lo¹i chøng tõ sö dông phæ biÕn lµ: - Nhãm chøng tõ tiÒn mÆt: giÊy nép tiÒn, giÊy lÜnh tiÒn, sÐc tiÒn mÆt. 18 - Nhãm chøng tõ thanh to¸n KDTM: sÐc chuyÓn kho¶n, sÐc b¶o chi, uû nhiÖm chi (lÖnh chi), uû nhiÖm thu (nhê thu)... - Nhãm chøng tõ ®iÖn tö: Uû nhiÖm chi ®iÖn tö, uû nhiÖm thu ®iÖn tö, thÎ thanh to¸n... - C¸c lo¹i k× phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi. - C¸c lo¹i sæ tiÕt kiÖm. - C¸c lo¹i hîp ®ång tÝn dông ®i vay vµ nhËn vèn C¸c lo¹i chøng tõ nµy cã liªn quan ®Õn viÖc nép vµ lÜnh tiÒn tõ tµi kho¶n cña kh¸ch hµng nªn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lÝ cao, kh«ng sö dông lÉn lén c¸c chøng tõ. Trªn chøng tõ ph¶i cã ®Çy ®ñ ch÷ kÝ cña kh¸ch hµng vµ ng©n hµng theo chÕ ®é chøng tõ cña ng©n hµng. Mét sè lo¹i ph¶i b¶o qu¶n theo chÕ ®é b¶o qu¶n chøng tõ cã gi¸ nh c¸c lo¹i sÐc, c¸c lo¹i GTCG, c¸c lo¹i thÎ tiÕt kiÖm. 2.2. Quy tr×nh kÕ to¸n 2.2.1. KÕ to¸n tiÒn göi thanh to¸n Sau khi tµi kho¶n tiÒn göi ®îc thiÕt lËp, chñ tµi kho¶n sö dông tµi kho¶n cña m×nh ®Ó nép tiÒn, lÜnh tiÒn theo môc ®Ých ®· ®Þnh. 2.2.1.1. KÕ to¸n nhËn tiÒn göi Cã hai c¸ch nép tiÒn vµo tµi kho¶n lµ nép b»ng tiÒn mÆt vµ nép b»ng chuyÓn kho¶n (thanh to¸n KDTM) a. KÕ to¸n nhËn tiÒn göi b»ng tiÒn mÆt: Ngêi göi tiÒn lËp giÊy nép tiÒn kÌm tiÒn mÆt nép vµo ng©n hµng C¨n cø vµo chøng tõ thu tiÒn mÆt sau khi ®· thu ®ñ tiÒn kÕ to¸n vµo sæ chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh. Bót to¸n ph¶n ¶nh nhËn tiÒn göi b»ng TM: Nî: TK tiÒn mÆt (SH 1011) Cã: TK tiÒn göi cña ngêi nép (SH 4221.xx) b. KÕ to¸n nhËn tiÒn göi b»ng chuyÓn kho¶n Ng©n hµng nhËn tiÒn göi b»ng chuyÓn kho¶n trªn c¬ së c¸c chøng tõ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh: B¶ng kª nép sÐc chuyÓn kho¶n, sÐc b¶o chi, b¶ng kª thanh to¸n th tÝn dông, lÖnh chi (UNC), uû nhiÖm thu. C¨n cø vµo c¸c chøng tõ nµy kÕ to¸n kiÓm so¸t vµ vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh. Bót to¸n ph¶n ¶nh nhËn tiÒn göi b»ng chuyÓn kho¶n: 19 Nî: - TK tiÒn göi cña ngêi chi tr¶ (SH 4221.xx) (nÕu thanh to¸n cïng ng©n hµng). - HoÆc TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng (nÕu thanh to¸n kh¸c ng©n hµng). Cã: - TK tiÒn göi cña ngêi thô hëng (SH 4221.xx) 2.2.1.2. KÕ to¸n chi tr¶ tiÒn göi thanh to¸n a. Chi tr¶ b»ng tiÒn mÆt Chñ tµi kho¶n ph¸t hµnh sÐc tiÒn mÆt göi ng©n hµng ®Ó lÜnh tiÒn mÆt tõ tµi kho¶n thanh to¸n. NhËn sÐc kÕ to¸n kiÓm so¸t tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña chøng tõ, kiÓm so¸t sè d cña tµi kho¶n, h¹n møc thÊu chi (nÕu ¸p dông thÊu chi tµi kho¶n), vµo sæ chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh, lµm thñ tôc chi tiÒn cho ngêi cã tªn ghi trªn tê sÐc. Bót to¸n ph¶n ¶nh chi tiÒn mÆt tõ tµi kho¶n thanh to¸n: Nî: TK tiÒn göi thanh to¸n (SH 4221. xx) Cã: TK tiÒn mÆt (SH1011) b. Chi tr¶ b»ng chuyÓn kho¶n Chñ tµi kho¶n sö dông c¸c chøng tõ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nh lÖnh chi (uû nhiÖm chi), sÐc chuyÓn kho¶n... ®Ó trÝch tµi kho¶n cña m×nh chuyÓn tr¶ tiÒn cho ngêi thô hëng. KÕ to¸n kiÓm so¸t chøng tõ, vµo sæ tµi kho¶n chi tiÕt hoÆc nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh. Bót to¸n ph¶n ¸nh chi tr¶ b»ng chuyÓn kho¶n: Nî: - TK tiÒn göi thanh to¸n cña chñ tµi kho¶n - ngêi chi tr¶ (SH 4221.xx) Cã: - TK tiÒn göi thanh to¸n cña ngêi thô hëng (SH4221.xx) (nÕu thanh to¸n cïng ng©n hµng) - HoÆc TK thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng (nÕu thanh to¸n kh¸c ng©n hµng). Trêng hîp chñ tµi kho¶n trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ®Ó chuyÓn ®Õn mét ng©n hµng kh¸c (thanh to¸n kh¸c ng©n hµng) th× ng©n hµng thu lÖ phÝ chuyÓn tiÒn vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) theo sè tiÒn chuyÓn: + LÖ phÝ chuyÓn tiÒn: LÖ phÝ chuyÓn tiÒn thu theo tØ lÖ do tõng hÖ thèng NHTM quy ®Þnh. 20