CHƯƠNG X
CÁC TỔ CHỨC CỘNG SẢN
1. Hoàn cảnh lịch sử
Cách mạng Tháng Mười Nga nổ ra và thắng lợi đã thức tỉnh và cổ vũ
mạnh mẽ sự nghiệp giải phóng dân tộc, thức tỉnh hàng triệu hàng triệu người bị
áp bức, bóc lột trên trái đất. Sau khi hoàn thành cuộc Cách mạng Tháng Mười,
Liên Xô bước vào thời kỳ xây dựng đời sống mới, chế độ mới. Tháng 12 năm
1922, Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô Viết ra đời. Từ đây Liên Xô trở
thành trung tâm của phong trào cách mạng thế giới; là trụ sở của các cuộc Hội
nghị Quốc tế (Quốc tế Cộng sản, Quốc tế Thanh niên…). Liên Xô cũng là nơi
đào tạo các cán bộ cách mạng trên thế giới, trong đó có những lớp cán bộ cách
mạng đầu tiên của Việt Nam như Nguyễn Ái Quốc; sau này có Trần Phú, Lê
Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai…
Năm 1919, Quốc tế Cộng sản thành lập tại Matxơcơva. Quốc tế Cộng
sản ra đời là sự thắng lợi của chủ nghĩa Mác-Lênin đối với chủ nghĩa cơ hội
Quốc tế II. Quốc tế Cộng sản đã tán thành cách mạng giải phóng dân tộc và ủng
hộ cách mạng Việt Nam trong công cuộc chống ®Õ quốc xâm lược.
Đặc biệt tại Đại hội VI họp từ 17/7 đến 11/9/1928, Quốc tế Cộng sản
thông qua “Đề cương về các phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa và phụ
thuộc”. Đề cương nêu 4 nội dung cụ thể: 1- §Ò c¬ng x¸c ®Þnh “LuËn cương về
vấn đề Dân tộc và vấn đề Thuộc địa”của Lênin vẫn giữ nguyên và là kim chỉ
nam cho hoạt động của các Đảng Cộng sản từ nay về sau; 2-Vấn đề cách mạng ở
Thuộc địa; 3: Chính sách thuộc địa của chủ nghĩa ®Õ quốc; 4- Chiến lược và
sách lược của các Đảng Cộng sản Trung Quốc, Ấn Độ và các nước thuộc địa
khác. Những nội dung của §Ò cương đã tác động trực tiếp tới các chương trình
hoạt động của các tổ chức Cộng sản ở Việt Nam sau này.
Năm 1921 mang tên Đảng Cộng sản Ai Cập; Năm 1918, Đảng Cộng sản
Áchentina năm 1925, Đảng Cộng sản Cu Ba ra đời…
11/11/1924, Nguyễn Ái Quốc rời Quảng Châu (Trung Quốc). Tại đây
Người cùng các nhà cách mạng Trung Quốc, Triều Tiên, Thái Lan, Inđônêxia…
thành lập “Hội liên hiệp các dân tộc bị áp bức Á-Đông”. Quảng Châu cũng là
nơi đang có rất đông người Việt Nam yêu nước hoạt động. Sau khi tìm hiểu thực
tế, Nguyễn Ái Quốc đã gặp nhóm thanh niên yêu nước trong tổ chức “Tâm Tâm
Xã”, Người đã lựa chọn một số thanh niên tích cực của Hội, tổ chức huấn luyện
và giác ngộ họ, trên cơ sở đó lập ra nhóm Cộng sản Đoàn vào tháng 2/1925.
1
Dựa trên nhóm Cộng sản này, Tháng 6/1925, Nguyễn Ái Quốc thành lập một tổ
chức cách mạng mang tên “Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên”.
Sau khi ra đời, Hội đã tuyên bố Chương trình và Điều lệ thể hiện rõ lập
trường chính trị cùng nguyên tắc tổ chức và hoạt động của mình.
CHƯƠNG II
SỰ RA ĐỜI VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC
CỘNG SẢN ĐẦU TIÊN Ở VIỆT NAM
1. Sự phân liệt của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên dẫn tới sự
ra đời Đông Dương Cộng sản Đảng và An Nam Cộng sản Đảng
Năm 1927, Công xã Quảng Châu thất bại, bọn đế quốc Pháp ngỡ rằng sau
khi Quảng Châu bị đánh bại, sau khi phong trào đấu tranh của cách mạng Trung
Quốc không thành công thì tình hình đó sẽ có tác dụng làm cho cách mạng Việt
Nam thoái lui. Nhưng ngược lại, nó đã có tác dụng lớn đối với sự tiến triển của
cách mạng Việt Nam.
Đối với Tổng bộ Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên, sự phản động của
Quốc Dân Đảng Trung Quốc gây trở ngại rất nhiều cho công tác, Nguyễn Ái
Quốc đã rời khỏi Quảng Châu từ ngày Quốc Dân Đảng trở mặt chống Cộng sản,
chống Liên Xô. Nhiều Đảng viên (đã gia nhập Đảng Cộng sản Trung Quốc) như
Hồ Tùng Mậu, Lª Hồng Sơn, Lê Duy Điếm đều bị Quốc Dân Đảng Trung Quốc
bắt cầm tù, còn lại những Đảng viên phản bội như Lâm Đức Thụ thì liên hệ với
Pháp. Như vậy với các Kỳ bộ bên trong, Tổng bộ Việt Nam Cách mạng Thanh
niên có phần giảm bớt tác dụng và đồng thời có nhiều lúc mất hẳn sự lãnh đạo.
Thực tế thì vào cuối năm 1927-1928, các kỳ bộ của Thanh niên bị động nhiều và
tìm đường lối ánh sáng ở trong những tài liệu của Đảng Cộng sản Pháp, của
Quốc tế Cộng sản ấn hành.
Nhiều Đảng viên Thanh niên ở Quảng Châu cũng bị bắt lây trong cuộc
bạo động Quảng Châu như Cung, Công, Mỹ, Trương Văn Linh, Thiết Hùng.
Cho nên ở ngoài cũng như vào trong tù nhiều đồng chí của Hội Thanh niên chịu
ảnh hưởng rất sâu sắc và trực tiếp của cuộc khởi nghĩa Quảng Châu. Theo lời
đồng chí Trần Văn Cung thì ở trong tù Quảng Châu, người cộng sản Trung
Quốc giảng dạy lý luận Cộng sản triệt để, phân biệt rõ rệt Chủ nghĩa Cộng sản,
Chủ nghĩa Tam Dân; đồng chí Lê Duy Điếm phiên dịch; điều này làm cho các
Đảng viên của Việt Nam tránh khỏi những lầm lẫn. Quảng Châu Công xã bản
2
thân nó là bài học lý luận và thực tiễn bằng gương chiến đấu của các chiến sĩ
cộng sản. Những Đảng viên này khi ra tù, về nước, là những người chủ trương
và ủng hộ sự thành lập Đảng Cộng sản ở Việt Nam.
Công xã Quảng Châu là một bước ngoặt trong lịch sử cách mạng Trung
Quốc. Công xã Quảng Châu cũng là một yếu tố thúc đẩy phong trào công nhân
và dân tộc Việt Nam đến một bước ngoặt: Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên
phân liệt, các Đảng Cộng sản thành lập để đi tới chỗ thống nhất.
Yếu tố thứ hai dẫn đến sự phân liệt trong Hội Việt Nam Cách mạng
Thanh niên là ảnh hưởng của Đề cương và Nghị quyết về vấn đề Thuộc địa của
Đại hội lần thứ VI của Quốc tế Cộng sản.
Trong lúc sự lãnh đạo của Tổng bộ Thanh niên có phần lỏng lẻo, đứt
đoạn, kém sút về tư tưởng chính trị thì các kỳ bộ trong nước, từ cuối năm 1928,
tiếp nhận ngày càng nhiều sách báo Cộng sản từ Pháp sang, đặc biệt là những tài
liệu của Đại hội Quốc tế Cộng sản lần thứ VI.
Đề cương về vấn đề thuộc địa của Đại hội Quốc tế Cộng sản lần thứ VI
trình bày rất rõ rệt chính sách thuộc địa của các nước đế quốc, kết quả xã hội và
chính trị của chính sách ấy, quy định rõ nhiệm vụ căn bản và động lực căn bản
của cách mạng ở thuộc địa. “Bản đề cương này đối với Đảng viên tiên tiến của
Hội Thanh niên, là một nguồn ánh sáng rất quan trọng; một ngọn đèn pha rực rỡ
trong lúc họ đang tìm đường. Họ nghiên cứu bản Đề cương và thấy rằng không
thể cứ giữ mãi Thanh niên mà không thể không thành lập Đảng Cộng sản ở xứ
ta; họ thấy hướng tiến; họ thấy rằng cần phải có sự chuyển hướng căn bản trong
tư tưởng và công tác cách mạng.
Họ bàn với nhau rằng: Vì hiện giờ ở Châu Âu, giai cấp công nhân bắt đầu
một cuộc tấn công vào chủ nghĩa Tư bản; vì phong trào công nhân phát triển ở
các xứ phương Đông bị áp bức. Vì các việc nói trên có ảnh hưởng đến sự thức
tỉnh quần chúng công nông Việt Nam, cho nên đề nghị phải lập Đảng Cộng sản,
bởi vì chỉ có Đảng Cộng sản mới lãnh đạo được phong trào cách mạng trong
nước, chỉ có Đảng Cộng sản mới đủ tư cách bênh vực quyền lợi công nông, đại
diện cho công nông”.1
Như vậy những văn kiện của Đại hội lần thứ VI Quốc tế Cộng sản đã có
ảnh hưởng sâu sắc đến Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên.
TrÇn V¨n Giµu: Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nã tõ giai cÊp “tù m×nh” ®Õn giai
cÊp “cho m×nh”, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1961, trang 428
1
3
Một nguyên nhân khác thúc đẩy đi tới sự phân hóa thành các Đảng cộng
sản của Hội chính là phong trào đấu tranh đang phát triển sôi nổi của giai cấp
công nhân Việt Nam.
Sang năm 1929, phong trào công nhân lên cao rõ rệt. tính từ tháng 4 năm
1929 đến tháng 4 năm 1930, có tới 43 cuộc bãi công. Trong đó có 22 cuộc bãi
công xảy ra ở Bắc kỳ; 4 ở Trung kỳ; 12 ở Nam kỳ và 5 cuộc ở Khơ-me. Những
cuộc bãi công bao gồm nhiều ngành khác nhau: đồn điền, mỏ, vận tải ô tô, tàu
thủy và xe ngựa, nhà đèn, các hãng rượu, xi măng…
Các phong trào công nhân đó là cơ sở xã hội và chính trị để thành lập
Đảng Cộng sản. “Phong trào công nhân lên cao như vậy, nếu giữ mãi Héi ViÖt
Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn thì chỉ làm hạn chế phong trào, hạn chế, cản trở sự
giác ngộ giai cấp của công nhân, của đảng viên cách mạng”1
Mặt khác số đảng viên Hội Thanh niên đưa vào công tác ở xí nghiệp ngày
càng đông; cơ sở công nhân của Thanh niên ngày càng mạnh, cơ sở ở Nông thôn
cũng đã nhiều, khiến cho ý thức Cộng sản thêm rõ rệt, ý muốn thành lập Đảng
thêm mạnh mẽ.
Một phần vì những sự khủng bố của Đế quốc đòi hỏi người cách mạng
phải có một Đảng tổ chức chặt chẽ hơn Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và
Tân Việt, có cơ sở quần chúng rộng rãi hơn, có những phương pháp hoạt động
đúng đắn hơn để đương đầu với bọn ®ế quốc. Cơ sở mới ấy chỉ có thể là cơ sở
quần chúng rộng rãi, phương pháp mới ấy chỉ có thể là phương pháp tổ chức
Cộng sản.
Như vậy, sự phân hóa của Hội Việt nam Cách mạng Thanh niên chứng tỏ
vai trò lãnh đạo của Hội không còn nữa. Sự ra đời của các tổ chức Cộng sản mới
là một tất yếu khách quan
1.1 §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng
a. Sự ra đời và hoạt động
Cuèi th¸ng 12 n¨m 1928, tæng bé Thanh Niªn triÖu tËp héi nghÞ trï bÞ ë
H¬ng C¶ng, ®¹i biÓu ra lÎ tÎ, ®¹i biÓu Nam kú kh«ng ra ®îc; héi nghÞ kh«ng
thµnh c«ng, Hång S¬n, Tïng MËu v¾ng mÆt ë tæng bé, L©m §øc Thô sinh sèng
bõa b·i ë H¬ng C¶ng kh«ng cßn t c¸ch c¸ch m¹ng; lßng tÝn nhiÖm cña c¬ së
trong níc ®èi víi tæng bé cã gi¶m sót ®i Ýt nhiÒu. Trong níc th× c¬ së quÇn chóng
ph¸t triÓn nhanh chóng, nhÊt lµ ë B¾c kỳ. §Çu n¨m 1929, sè ®¶ng viªn Thanh
Niªn ë B¾c kú lªn ®Õn 800 ngêi, ë Trung kú trªn 200 ngêi, ë Nam kú khoảng
200 ngêi.
TrÇn V¨n Giµu: Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nã tõ giai cÊp “tù m×nh” ®Õn giai
cÊp “cho m×nh”, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1961, trang 430.
1
4
Kú uû héi Thanh Niªn ë B¾c Kú lóc Êy gåm cã TrÇn V¨n Cung, D¬ng H¹c
§Ýnh, §iÒn H¶i, PhiÕm Chu, TrÞnh §×nh Cöu, NguyÔn C¶nh ThÞnh. Mét sè ®ång
chÝ nhËn ®Þnh r»ng cÇn ph¶i tæ chøc ®¶ng céng s¶n chø kh«ng thÓ gi÷ m·i Thanh
Niªn. §Ó b¾t ®Çu, th¸ng 3 n¨m 1929, chi bé céng s¶n ®Çu tiªn cña §«ng D¬ng
Céng s¶n §¶ng gåm 7 ngêi: TrÇn V¨n Cung(bÝ th), TrÞnh §×nh Cöu, §ç Ngäc
Du, Ng« Gia Tù, NguyÔn §øc C¶nh, D¬ng H¹c §Ýnh, Kim T«n. chi bé tù ®Æt ra
3 nhiÖm vô:
a.L·nh ®¹o kú bé B¾c kú.
b.ChuÈn bÞ ®¹i héi cña kú bé B¾c kú lµm sao cho tèt, lµm sao cho c¸c ®¹i
biÓu ®i ®¹i héi Thanh Niªn ë Hång K«ng ®Òu ph¶i lµ ®ång chÝ trong chi bé ®Ó cã
thÓ m¹nh d¹n tranh ®Êu cho sù ®æi Thanh Niªn thµnh céng s¶n.
c.Liªn l¹c víi c¸c phÇn tö tèt trong Thanh Niªn, chuÈn bÞ lËp §¶ng céng
s¶n.
Chñ tr¬ng cña kú bé lµ cha chuyÓn ngay ®a sè ®¶ng viªn trong lú bé B¾c kú
thµnh ®¶ng céng s¶n mµ cßn chê kÕt qu¶ cña ®¹i héi toµn ®¶ng Thanh Niªn.
Trong sù liªn l¹c víi c¸c phÇn tö tèt c¸c tØnh th× chi bé céng s¶n thÊy r»ng n¬i
n¬i ®Òu hëng øng ý kiÕn lËp ®¶ng céng s¶n.
Tại §¹i héi kú bé B¾c kú häp ngµy 28, 29 th¸ng 3 ë S¬n T©y, trong mét
®ån ®iÒn, gåm h¬n 20 ®¹i biÓu. Nh÷ng ngêi céng s¶n vÉn ®a ra ch¬ng tr×nh nghÞ
sù cña tæng bé ®Ó th¶o luËn, sau cïng míi ®a ra ý kiÕn thµnh lËp ®¶ng céng s¶n.
Ai nÊy ®Òu nhiÖt liÖt t¸n thµnh viÖc thµnh lËp ®¶ng céng s¶n, nhiÖt liÖt nhÊt lµ
nh÷ng tØnh bé nµo cã nhiÒu quÇn chóng c«ng n«ng nhÊt. Thµnh ra chÝnh §¹i héi
cña kú bé trao cho 4 ®¹i biÓu B¾c kú c¸i nhiÖm vô ®Êu tranh t¹i §¹i héi toµn
quèc cña Thanh Niªn c¸ch m¹ng ®ång chÝ héi ®Ó thµnh lËp ®¶ng céng s¶n. C¸c
®¹i biÓu B¾c kú ( Cung, Tù, §Ýnh, Kim-T«n) sÏ cµng m¹nh d¹n ®Êu tranh ë §¹i
Héi Thanh Niªn ®Ó chÊm døt Thanh Niªn, tæ chøc céng s¶n. Mét ®¹i biÓu B¾c kú
®i ngay vµo Trung ®Ó vËn ®éng tríc cho ®¹i biÓu Trung kú t¸n ®ång ý kiÕn cña
kú bé B¾c kú, nhng ®¹i biÓu Trung kú ®· vµo Nam theo ®êng Sµi Gßn ®Ó ra H¬ng C¶ng. §¹i biÓu B¾c kú ®Þnh ra H¬ng c¶ng cho sím ®Ó vËn ®éng c¸c ®¹i biÓu
ë Trung, Nam vµ Xiªm.
Trong lóc ®ã th× ý kiÕn thµnh lËp §¶ng ®îc truyÒn xuèng c¸c tØnh bé, c¸c
c¬ së vµ ®îc c¸c n¬i hoan nghªnh nhiÖt liÖt.
Vai trß vµ t¸c dông cña nhãm 7 ngêi, cña chi bé Céng s¶n ®Çu tiªn ë B¾c
Kú rÊt quan träng trong viÖc chuyÓn tõ giai ®o¹n Thanh niªn sang giai ®o¹n
Céng s¶n. Vai trß cña nã lµ thóc ®Èy sù phát triển đi lên. T tëng vµ hµnh ®éng
cña nã ®óng víi nguyÖn väng cña quÇn chóng, cña ®a sè §¶ng viªn Thanh niªn.
ChiÕn thuËt cña ®oµn ®¹i biÓu kú bé B¾c kú lµ: vËn ®éng cho ®a sè ë §¹i héi
tuyªn bè chÊm døt Thanh niªn, lËp §¶ng Céng s¶n; b»ng kh«ng ®îc ®a sè th× bá
vÒ lËp §¶ng Céng s¶n cµng sím cµng hay.
Th¸ng 5 n¨m 1929, ®¹i héi cña Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn ®îc
tæ chøc ë H¬ng C¶ng- Trung Quèc.
Tæng bé Thanh niªn quyÕt ®Þnh B¾c kú cã 4 ®¹i biÓu, Trung kú 4, Nam kú
4, ®¹i biÓu ViÖt kiÒu ë Xiªm 2 vµ Tæng bé 5. §¹i biÓu B¾c kú cho r»ng sù quyÕt
5
®Þnh vÒ sè ®¹i biÓu nµy cã tÝnh chÊt “®ång ®Òu” qu¸, B¾c kú cã sè §¶ng viªn h¬n
h¼n 2 lÇn Trung, Nam céng l¹i mµ chØ cã số ®¹i biÓu b»ng sè ®¹i biÓu Trung vµ
sè ®¹i biÓu Nam; cho nªn trong ®¹i héi, ®¹i biÓu B¾c kú ®· cã thÓ nãi r»ng “
chóng t«i lµ thiÓu sè ë trong ®¹i héi , nhng chóng t«i lµ ®a sè trong níc”.
Lóc Êy anh em kh«ng biÕt NguyÔn ¸i Quèc ë ®©u. Hå Tïng MËu ®· bÞ
Quèc D©n §¶ng b¾t håi th¸ng giªng 1929, tíi th¸ng 8 n¨m Êy míi ®îc th¶. Sù
l·nh ®¹o cña Tæng bé vÒ tay L©m §øc Thô mµ phÇn nhiÒu anh em kh«ng tÝn
nhiÖm.
Cuéc §¹i héi cña Thanh niªn b¾t ®Çu tõ ngµy 1-5-1929 ®Õn 9-5-1929 míi
xong. Khi §¹i héi më, míi ®äc xong b¶n b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh chung th× Quèc
Anh ( TrÇn V¨n Cung) tuyªn bè r»ng v× phong trµo c«ng nh©n Ch©u ¢u lªn
m¹nh. cuéc ®Êu tranh cña quÇn chóng ë ph¬ng §«ng ph¸t triÓn, c«ng n«ng trong
níc ta còng ®Êu tranh m¹nh mÏ, cho nªn xÐt thÊy cÇn ph¶i lËp §¶ng Céng s¶n
chø kh«ng thÓ ®Ó Thanh Niªn nh tríc n÷a; chØ cã ®¶ng céng s¶n míi ®¹i diÖn ®îc cho c«ng n«ng, míi l·nh ®¹o ®îc phong trµo c¸ch m¹ng.
Tríc khi vµo §¹i héi, ®¹i biÓu B¾c kú ®· tuyªn truyÒn víi hÇu hÕt c¸c ®¹i
biÓu kh¸c. Trõ L©m §øc Thô ra, kh«ng ai lµ kh«ng muèn lËp §¶ng Céng s¶n.
Nhng mµ, cã ngêi th× nghÜ r»ng kh«ng thÓ nãi viÖc lËp §¶ng Céng s¶n tríc mÆt
L©m §øc Thô, cã ngêi l¹i cho r»ng b©y giê ph¶i lo tuyªn truyÒn vËn ®éng tríc,
gom gãp ®ång chÝ tèt l¹i, vµo xëng tæ chøc thî ®Êu tranh, tæ chøc thªm c«ng
nh©n, sau ®ã míi lËp §¶ng Céng s¶n ®îc, chø b©y giê ®¶ng viªn kÐm gi¸c ngé
céng s¶n, sè ®¶ng viªn cßn Ýt th× lËp §¶ng Céng s¶n lµ véi vµng, phøc t¹p.
Tríc lêi ®Ò nghÞ cña ®oµn ®¹i biÓu B¾c kú, L©m §øc Thô tr¶ lêi: ë ®©y lµ
§¹i héi cña Thanh niªn, chØ bµn viÖc Thanh niªn; viÖc tæ chøc §¶ng Céng s¶n sÏ
bµn lóc kh¸c, n¬i kh¸c. §a sè ®¹i biÓu ®ång ý nh vËy, mét còng phÇn v× kh«ng
muèn lµm viÖc tæ chøc §¶ng Céng s¶n víi L©m §øc Thô, mét phÇn còng v× cho
r»ng ®iÒu kiÖn cha chÝn muåi ®Ó tæ chøc §¶ng Céng s¶n. Trong ®iÒu kiÖn ®ã
Quèc Anh tuyªn bè ®oµn ®¹i biÓu B¾c kú rót lui khái ®¹i héi. D¬ng H¹c §Ýnh ë
l¹i v× lng chõng; cßn C«ng ( Nam kú) vµ Vò Mai (Trung kú) hai ®ång chÝ nµy t¸n
thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ngay, nhng ë l¹i ®Ó råi vÒ Trung, Nam mµ ho¹t ®éng
cho dÔ. §oµn ®¹i biÓu B¾c kú ra vÒ.
Trong lóc ®oµn ®¹i biÓu B¾c kú ®i ®¹i héi ë H¬ng C¶ng th× ë ngoµi B¾c, ý
kiÕn vÒ sù thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ®îc phæ biÕn vµ ®îc hoan nghªnh trong tÊt
c¶ c¸c ®¶ng bé cña Thanh niªn; c¬ së quÇn chóng còng t¨ng lªn mau.
Khi c¸c ®¹i biÓu vÒ níc th× nh÷ng ngêi céng s¶n ë B¾c kú häp héi nghÞ ë
mét ng«i chïa khu B¹ch Mai ( Hµ Néi), vµo ngµy 1 th¸ng 6 ®Ó bµn vµ ra nghÞ
quyÕt vÒ:
_Th¸i ®é cña ®oµn ®¹i biÓu B¾c kú: c«ng nhËn th¸i ®é Êy vµ khai trõ D¬ng H¹c
§Ýnh lµ ngêi ®· hoang mang vµ kh«ng theo kû luËt cña ®oµn.
_ChuÈn bÞ lËp §¶ng Céng s¶n: chuÈn bÞ vÒ ®êng lèi vµ vÒ tæ chøc.
Ngµy 17/6 kú bé B¾c kú tuyªn bè thµnh lËp §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng.
VÒ ®êng lèi th× héi nghÞ thµnh lËp §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng c¨n cø vµo
“§Ò c¬ng vÒ c¸c phong trµo c¸ch m¹ng ë c¸c níc thuéc ®Þa vµ phô thuéc” cña
6
Quèc tÕ céng s¶n t¹i §¹i héi lÇn thø VI (n¨m 1928) mµ nhËn ®Þnh r»ng: “ tríc
ph¶i lµm c¸ch m¹ng ph¶n ®Õ vµ ®iÒn ®Þa, tøc c¸ch m¹ng t s¶n d©n quyÒn vµ lËp
c«ng n«ng chuyªn chÝnh; kÕ ®ã tiÕn lªn lµm c¸ch m¹ng xã hội chñ nghÜa tøc lµ
thùc hiÖn v« s¶n chuyªn chÝnh”1. NhËn thøc nµy c¨n b¶n lµ ®óng, nhng héi nghÞ
cha hiÓu râ lý luËn c¸ch m¹ng t s¶n d©n quyÒn chuyÓn sang c¸ch m¹ng x· héi
chñ nghÜa lµ thÕ nµo. Tuy nhiªn anh em ®· b¾t ®Çu cã quan niÖm vÒ b¸ quyÒn
cña giai cÊp v« s¶n, vÒ sù l·nh ®¹o cña ®¶ng v« s¶n ®èi víi qu¶ng ®¹i quÇn
chóng: ®ã lµ mét tiÕn bé dµi vÒ t tëng chÝnh trÞ.
§Ó lËp §¶ng, héi nghÞ chñ tr¬ng x¸c ®¸ng lµ kh«ng ph¶i chuyÓn tÊt c¶
Thanh niªn vµo Céng s¶n, kh«ng ph¶i ®æi tªn §¶ng mµ ph¶i tæ chøc tõng ngêi
héi viªn ViÖt Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn vµo §¶ng Céng s¶n. Thùc tÕ th× ®a sè
Thanh niªn sÏ vµo §¶ng céng s¶n. Lóc bÊy giê, ®øng tríc sù khñng bè ngµy
cµng gay g¾t cña ®Õ quèc Ph¸p, còng cã kh«ng Ýt mét sè ®¶ng viªn Thanh niªn
lõng chõng, §¶ng Céng s¶n ®Ó hä tù ra héi hay lµ vµo mét héi quÇn chóng nh
n«ng héi, c«ng héi…Cßn sè nµo, tuy t¸n thµnh sù thµnh lËp §¶ng Céng s¶n mµ
kh«ng ho¹t ®éng tÝch cùc th× kh«ng tæ chøc vµo ®¶ng mµ hîp thµnh nh÷ng nhãm
c¶m t×nh §¶ng, gäi lµ “XÝch tæ”. Sè cßn l¹i cho vµo tæ “ ñng hé §¶ng Céng
s¶n”.
VÒ tæ chøc quÇn chóng héi nghÞ quyÕt ®Þnh tæ chøc Tæng c«ng héi ®á,
ph¸t triÓn n«ng héi, sinh héi, tæ chøc héi phô n÷ gi¶i phãng vµ nh÷ng “héi biÕn
tíng” c«ng khai vµ hîp ph¸p.
§«ng D¬ng céng s¶n §¶ng cha kÞp ®a ra ch¬ng tr×nh, ®iÒu lÖ cña m×nh,
chØ míi v¹ch ra nh÷ng nÐt chÝnh cña ®êng lèi chung. Mét Ban chÊp hµnh trung ¬ng l©m thêi cña §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng ®îc chØ ®Þnh, mét sè uû viªn ®ã ®îc
göi ngay vµo Trung vµ Nam ®Ó lËp c¬ së vµ thèng nhÊt.
T¹i trung ¬ng, §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng xuÊt b¶n tê b¸o “Bóa liÒm”.
MiÒn trung, §¶ng ph¸t hµnh tê b¸o “B«n sª vÝch”.
Trong Nam th× §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng cã tê b¸o “ Cê ®á”.
B¶n Tuyªn bè cña §«ng D¬ng ®îc ph¸t ra trong quÇn chóng ngµy 1-6-1929.
Nh÷ng ®iÓm c¨n b¶n cña b¶n tuyªn bè Êy lµ:
Tríc hÕt ®oµn ®¹i biÓu c«ng khai tuyªn bè víi tÊt c¶ c¸c ®¶ng viªn Thanh niªn vµ
tÊt c¶ c¸c ®ång bµo r»ng: “v× ë ViÖt Nam , t b¶n ngµy cµng tËp trung, v« s¶n
ngµy cµng ®«ng, n«ng d©n ngµy cµng bÞ bÇn cïng ho¸, ë níc ta cÇn ph¶i cã mét
§¶ng Céng s¶n thay mÆt cho giai cÊp v« s¶n mµ Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng
Thanh niªn th× kh«ng lµm ®îc nhiÖm vô ®ã; cho nªn “chóng t«i ®Ò nghÞ lËp mét
®¶ng ®¹i diÖn cho giai cÊp v« s¶n, mét ®¶ng nh vËy míi ®ñ søc gi¶i quyÕt nh÷ng
vÊn ®Ò vÒ quyÒn lîi cña giai cÊp v« s¶n vµ ®ñ søc chØ huy mäi c«ng t¸c c¸ch
m¹ng ë ViÖt Nam ; §¶ng ®ã lµ §¶ng Céng s¶n”.1
B¶n tuyªn bè l¹i kªu gäi:
TrÇn V¨n Giµu: Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nã tõ giai cÊp “tù m×nh” ®Õn giai
cÊp “cho m×nh”, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1961, trang 448
1
TrÇn V¨n Giµu: Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nã tõ giai cÊp “tù m×nh” ®Õn giai
cÊp “cho m×nh”, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1961, trang 164
1
7
_ “ Thî thuyÒn ViÖt Nam ,
_ Ngêi d©n lao khæ ViÖt Nam ,
_ Nh÷ng ngêi theo c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ ë ViÖt Nam ,
_ TÊt c¶ nh÷ng ai t¸n thµnh c¸ch m¹ng ViÖt Nam”.
®Òu h·y “tæ chøc mét §¶ng céng s¶n, kÎ chØ ®¹o cho giai cÊp v« s¶n vµ gióp giai
cÊp v« s¶n lµm c¸ch m¹ng. Ph¶i ®¸nh ®æ chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p, ®¸nh ®æ chñ
nghÜa t b¶n, thùc hiÖn chñ nghÜa Céng s¶n”.
B¶n tuyªn bè nµy cña ®oµn ®¹i biÓu B¾c kú cã t¸c dông lín: nã lµm lung lay, tan
r· Thanh niªn ë B¾c, ë Trung vµ mét phÇn ë Nam. Nã ®Èy m¹nh sù thµnh lËp
§«ng D¬ng Céng s¶n ®¶ng, kh«ng cßn cã thÓ duy tr× Thanh niªn ®îc n÷a.
Trong ho¹t ®éng cña m×nh, §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng ®· ph¸t truyÒn
®¬n ra m¾t nh©n d©n ngµy 17-6-1929. TruyÒn ®¬n cña ®¶ng cã ¶nh hëng lín.
Ho¹t ®éng cña ®¶ng bÝ mËt mµ rÇm ré, g©y ®îc hµo høng, phÊn khëi trong ®¶ng
viªn vµ ®«ng ®¶o quÇn chóng. §«ng D¬ng céng s¶n ®¶ng l¹i ra mét lo¹t nhiÒu tê
b¸o bÝ mËt: tê Bóa LiÒm, t¹p chÝ B«n sª vÝch, tê Cê ®á ph¸t hµnh kh¸ réng, ®a
sang tËn bªn ph¸p. Tõ tríc tíi giê trong níc cha cã in b¸o bÝ mËt; ®¶ng viªn ph¶i
®äc b¸o do Tæng bé ®a vÒ. Nh vËy sù thµnh lËp §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng ®ång
thêi còng lµ b¾t ®Çu mét thêi kú ph¸t triÓn cña b¸o bÝ mËt trong níc, mét thêi kú
tuyªn truyÒn cæ ®éng n¸o nhiÖt. C©u sau ®©y cña mét nha mËt th¸m §«ng D¬ng
vÒ “nh÷ng kÕt qña cña sù tuyªn truyÒn cña §«ng D¬ng céng s¶n ®¶ng ë trong
néi ®Þa” cã thÓ nãi lªn ®îc søc m¹nh vµ sù thu hót cña ®¶ng Êy trong n¨m 1929
lµ thÕ nµo: “cuéc tuyªn truyÒn h¨ng h¸i cña c¸i ®¶ng míi nµy ch¼ng nh÷ng ®em
l¹i kÕt qu¶ lµ ë B¾c kú vµ ë miÒn B¾c Trung kú ¶nh hëng cña Thanh niªn bÞ tiªu
tan, mµ Thanh niªn ë Nam kú còng bÞ mÊt nhiÒu ®Þa bµn; cuéc tuyªn truyÒn ®ã
®· g©y mét cuéc biÕn chuyÓn thùc sù cña c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ kh¸c qua chñ
nghÜa céng s¶n, nh héi kÝn NguyÔn An Ninh cña Nam kú vµ T©n viÖt ë Trung
kú”1.
ë B¾c kú, v× cã sù chuÈn bÞ tõ tríc, v× c¸c cÊp ñy viªn cña Thanh niªn hÇu
hÕt ®Òu vµo §¶ng Céng s¶n cho nªn sù tæ chøc §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng
kh«ng cã trë ng¹i g× ®¸ng kÓ. Sù thµnh lËp Tæng c«ng héi ®á, sù thö th¸ch ®¶ng
viªn b»ng c«ng t¸c thùc tÕ (r¶i truyÒn ®¬n vµo xÝ nghiÖp, vµo n«ng th«n, tæ chøc
b·i c«ng,…) ®· thóc ®Èy nhiÒu h×nh thøc ®Êu tranh cña quÇn chóng.
T¹i Trung kú, t×nh h×nh cã kh¸c h¬n ë B¾c kú v× ë ®©y cha cã sù chuÈn bÞ
chÝnh trÞ tõ tríc nh ë B¾c kú, kh«ng ph¶i c¶ kú ñy vµ c¸c tØnh ñy Thanh niªn ®Òu
chuyÓn qua §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng. V¶ l¹i, ë Trung kú, nhÊt lµ ë Thanh
NghÖ TÜnh, ¶nh hëng cña T©n viÖt nhiÒu h¬n lµ ¶nh hëng cña Thanh niªn.
Tuy nhiªn, sau vµi th¸ng c«ng t¸c th× phÇn ®«ng c¸c ®¶ng viªn tõ Qu¶ng
Nam, Qu¶ng Ng·i trë ra ®Òu qua §«ng D¬ng Céng s¶n ®¶ng ë Trung kú lµm cho
c¸c ®¶ng bé Trung kú cña T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng tù m×nh chuyÓn thµnh Céng
s¶n vµ b¾t ®Çu thèng nhÊt víi §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng ngay tõ gi÷a nh÷ng
n¨m 1929 chø kh«ng ph¶i ®îi ®Õn sau khi T©n ViÖt biÕn thµnh §«ng D¬ng Céng
s¶n Liªn §oµn. Xung quanh vô TrÇn V¨n Cung, mét l·nh tô cña §«ng D¬ng
TrÇn V¨n Giµu: Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nã tõ giai cÊp “tù m×nh” ®Õn giai
cÊp “cho m×nh”, Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1961, trang 451.
1
8
Céng s¶n ®¶ng, bÞ b¾t vµ bÞ lªn ¸n tö h×nh ë NghÖ An, cã nhiÒu cuéc ph¸t truyÒn
®¬n, b·i c«ng ñng hé ®ång chÝ ë ngoµi B¾c (Th¸i B×nh) vµ trong Nam (Phó
RiÒng), ®iÒu Êy nãi lªn r»ng thÕ lùc vµ ¶nh hëng cña §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng
®· m¹nh vµ cã tÝnh chÊt toµn quèc.
Trong Nam, víi sù ho¹t ®éng ®¾c lùc cña Ng« Gia Tù ®· gi¶i thÝch ®îc
quan ®iÓm cña §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng cho mét sè Thanh niªn, g©y thªm ®îc c¬ së ë mét sè xÝ nghiÖp. Trong Nam nãi chung th× §«ng D¬ng céng s¶n
§¶ng kh«ng kÐo næi ®a sè c¬ së cña Thanh niªn vÒ m×nh.
Nh vËy, §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng ®· cã hÖ thèng ë kh¾p 3 kú: B¾c,
Trung, Nam, thóc ®Èy phong trµo c¸ch m¹ng vµ sù truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c - Lª
nin ®îc lín m¹nh.
b. Vai trò:
Sự ra đời và hoạt động của Đông Dương Cộng sản Đảng có vai trò quan
trọng trong sự phát triển của cách mạng Việt Nam. Những Đảng viên tiên tiến
(sau này là những người thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng) đã sớm nhận ra
sự suy thoái của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, từ đó các ®ảng viên của
Đảng đã có ý thức thành lập một Đảng Cộng sản chân chính. Với sự nhạy bén
tình hình như vậy, họ đã kiên quyết phá bỏ Hội Thanh niên, tập hợp những ®ảng
viên tiên tiến để thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng.
Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời là sự phù hợp với tất yếu lich sử khi
vai trò của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên không còn nữa. Đảng ra đời đã
kịp thời tiếp bước cao trào cách mạng đang bùng nổ mạnh mẽ ở nước ta.
Sự ra đời và hoạt động của Đông Dương Cộng sản Đảng đã góp phần
truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin một cách rộng rãi tới toàn thể nhân dân ta, giúp
họ giác ngộ chủ nghĩa Cộng sản, đi theo con đường cách mạng vô sản tiến lên
chủ nghĩa xã hội.
Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời chứng tỏ sự trưởng thành của giai cấp
công nhân Việt Nam. Đây là giai đoạn công nhân Việt Nam đã lớn mạnh về tổ
chức, vững vàng về chính trị. Họ có thể đứng lên thành lập Đảng cho mình,
đứng lên đấu tranh giành quyền lợi cho giai cấp và dân tộc mình.
Việc mở rộng cở sở của Đảng khắp ba kỳ còn đem lại hiệu quả là các chủ
trương chính sách của Đảng được đến với toàn thể nhân dân, từ đó nhân dân tin
tưởng và đi theo Đảng, điều này làm cho nhân dân từ những người yêu nước trở
thành những người cộng sản. Sau này họ sẽ là lực lượng quan trọng trong Đảng
Cộng sản Việt Nam.
Đông Dương Cộng sản Đảng chính là một trong những hạt nhân quan
trọng đầu tiên cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam sau này.
9
1.2 An Nam céng s¶n §¶ng:
a. Sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng:
Trở l¹i §¹i héi H¬ng C¶ng cña ViÖt Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn, §¹i héi
bÇu cö ra tæng bé míi gåm hÇu hÕt nh÷ng ngêi cã mÆt ë §¹i héi vµ mét sè ngêi
v¾ng mÆt. §¹i héi ®ã khai trõ Quèc Anh (Cung), SÜ QuyÕt (Tù) vµ Kim T«n
(Tu©n), nãi r»ng ba ngêi nµy hµnh ®éng “trÎ con” vµ “kh«ng xøng ®¸ng ®¹i diÖn
cho nh©n d©n”, “ kh«ng xøng ®¸ng lµm ®¶ng viªn cña ViÖt Nam c¸ch m¹ng
Thanh niªn”. Ba ngêi nµy bá vÒ níc thµnh lËp §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng.
Nh÷ng ngêi cßn l¹i ë ®¹i héi vÉn tiÕp tôc häp vµ bÇu ra mét Tæng bé míi gåm
b¶y ñy viªn chÝnh thøc vµ bèn ñy viªn dù khuyÕt.
Sau khi ®¹i héi bÕ m¹c, n¨m ñy viªn chÝnh thøc cña Tæng bé (thiÕu hai:
mét ñy viªn cßn bÞ giam, mét ñy viªn kh¸c ë trong níc) cïng víi mét ñy viªn dù
khuyÕt (thiÕu ba: mét bÞ giam, mét ë trong níc,mét v¾ng mÆt) häp bµn viÖc
thµnh lËp ®¶ng céng s¶n. C¸c ®ång chÝ quyÕt ®Þnh thÕ nµo còng ph¶i tæ chøc mét
§¶ng céng s¶n. Nhng v× hoµn c¶nh trong Héi Thanh niªn phÇn tö céng s¶n chỉ
có Ýt ngêi mµ c¬ b¶n tæ chøc cha cã; nÕu tæ chøc ngay thµnh mét ®¶ng th× kh«ng
®óng sù thËt cña mét §¶ng. Mặt khác, ngêi ®¹i biÓu ®i dù héi nghÞ mçi ®Þa ph¬ng mét ngêi nay tô mai t¸n, kh«ng cã thÓ tæ chøc thµnh chi bé ®îc. V× vậy, họ
míi quyÕt chØ tæ chøc mét héi gäi lµ: “Héi trï bÞ tæ chøc §¶ng céng s¶n”, do
khai héi Êy ®Þnh ®iÒu lÖ, kÕ ho¹ch sÏ ®i tæ chøc lan ra cho thµnh chi bé, ®Õn khi
cã c¬ b¶n tæ chøc cña §¶ng lµ chi bé sÏ khai héi thµnh lËp ®¶ng. Cßn víi Héi
ViÖt Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn th× còng cø duy tr× ®Ó lËp cho hÕt nh÷ng phÇn
tö céng s¶n ë trong héi Êy ®·.
Héi trï bÞ tæ chøc §¶ng Céng s¶n, tõ lóc thµnh lËp ®· ra søc tiÕn hµnh
c«ng t¸c; nhng v× héi thµnh lËp cha ®îc bao l©u, tæ chøc cha kÞp ph¸t triÓn, th×
nh÷ng ®ång chÝ cña Héi phô tr¸ch trong níc ®Òu bÞ b¾t, hoÆc bÞ ®uæi ch¹y khiÕn
bÞ b¾t nên cha lập ®îc thµnh tÝch g× c¶.
V¶ l¹i hoµn c¶nh lóc bÊy giê §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng tuy ®· ra m¾t,
nhng kú thùc cã tªn §¶ng mµ chi bé cha cã vµ c¸ch tæ chøc hµnh ®éng cã nhiÒu
chç sai lÇm; cßn Thanh niªn ë B¾c th× chia thµnh ba ph¸i, ph¸i theo §«ng D¬ng,
ph¸i ngåi chê ngoµi, ph¸i trung lËp; ë Trung v× ¶nh hëng cña ®¹i héi mµ chia ra
kh«ng biÕt mÊy chßm, phÇn ®«ng ®ång chÝ th× ch¸n n¶n c¸ch m¹ng, l¹i gÆp lóc
khñng bè, ®ång chÝ bÞ b¾t vµ ch¹y tø t¸n mçi lÇn mét hÕt dÇn; ë Nam tuy néi bé
kh«ng ph¸t sinh vÊn ®Ò g× nhng ®ång chÝ phÇn nµo còng ch¸n n¶n vµ nh÷ng ®ång
chÝ phô tr¸ch bÞ b¾t gÇn hÕt.
§ang lóc gÊp rót, khi ë Trung Quốc cã nhiÒu ®ång chÝ ë tï ra gÇn 20 ngêi,
mµ nh÷ng ngêi Êy ®· từng ở chung với nhau một thời gian khá lâu nên nh÷ng
ngêi céng s¶n Êy ( mét phÇn ®ång chÝ ë tï ra vµ mét vµi ®ång chÝ trong H«i trï
bÞ) míi cïng nhau bµn b¹c, ®i ®Õn quyÕt ®Þnh thñ tiªu Héi trï bÞ , lập mét chi bé
mới ë Trung Quốc, lÊy tªn lµ: “Chi bé §¶ng céng s¶n An Nam”, ra søc phô tr¸ch
lµm thÕ nµo cho An Nam cã mét §¶ng Céng s¶n ch©n chÝnh. “Chi bé chñ tr¬ng
10
mét mÆt vÒ trong vµ ®i c¸c n¬i nhÆt nh÷ng phÇn tö céng s¶n trong Thanh niªn mµ
tæ chøc cho thµnh chi bé, råi tæ chøc cho réng ra, mét mÆt th¬ng lîng hîp nhÊt
víi §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng.”1
Sau khi thµnh lËp Chi bé An Nam céng s¶n §¶ng ra lêi th«ng c¸o gi¶i
thÝch v× sao ph¶i tæ chøc §¶ng céng s¶n An Nam, trong ®ã kh¼ng ®Þnh:
“1.An Nam cÇn ph¶i cã §¶ng céng s¶n;
2.§¶ng céng s¶n §«ng D¬ng cha ph¶i lµ §¶ng ch¸nh thùc;
3.§¶ng céng s¶n §«ng D¬ng cha thËt lµ “B«n s¬ vÝch”;
4.§¶ng céng s¶n §«ng D¬ng kh«ng ®ñ hiÖu triÖu tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ céng
s¶n;
5.§¶ng céng s¶n §«ng D¬ng sai lÇm (nhng vÉn nhiÖt t©m);
6.Ph¶i söa ®æi sai lÇm cho §¶ng céng s¶n §«ng d¬ng;
7.kh«ng nªn gia nhËp §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng;
8.Ngêi c¸ch m¹ng lóc nµo còng ph¶i lµm c¸ch m¹ng;
9.Ngêi c¸ch m¹ng kh«ng nªn ngåi chê viÓn v«ng;
10.Ngêi c¸ch m¹ng ph¶i tù ®éng tæ chøc.
Nªn ph¶i cã c¸i tæ chøc gäi lµ: “§¶ng céng s¶n An Nam”.2
TiÕp ®ã An Nam céng s¶n ®¶ng ®Þnh ra §iÒu LÖ cña m×nh víi néi dung:
a.Tªn ®¶ng lµ “An Nam céng s¶n ®¶ng”
b.§iÒu kiÖn vµo §¶ng
c.HÖ thèng tæ chøc: §¶ng tæ chøc theo chÕ ®é d©n chñ tËp trung. §¶ng tæ
chøc lÊy chi bé s¶n nghiÖp lµm gèc (chi bé nhµ m¸y, c«ng xëng , xe háa, tµu
thñy, ®ån ®iÒn,…). §¶ng tæ chøc theo hÖ thèng tõ d íi lªn trªn (tõ Chi bé, ®Õn
Ph©n bé, TØnh bé, Khu bé, cuèi cïng lµ Trung ¬ng).
d.§¹i héi: Chi bé, ®¶ng viªn ®¹i héi mçt tuÇn mét lÇn. Ph©n bé ®¹i héi ®¹i
biÓu mét th¸ng mét lÇn. TØnh bé ®¹i héi hai th¸ng mét lÇn. Khu bé ®¹i héi bèn
th¸ng mét lÇn. Toµn quèc ®¹i héi mét n¨m mét lÇn.
Ngoµi ra §iÒu lÖ cßn chØ râ nh÷ng quy ®Þnh cho Héi chÊp hµnh ñy viªn;
cho Chi bé; Trung ¬ng…
Tõ th¸ng 11 n¨m 1929, An Nam céng s¶n §¶ng ph¸t triÓn c¸c chi bé ë
kh¾p c¸c tØnh vµ thµnh phè trong c¶ níc.
Th¸ng 10 n¨m 1929 §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng cö §ç Ngäc Du sang H¬ng C¶ng ®Ó cïng NguyÔn ThiÖu - ®¹i diÖn cho An Nam céng s¶n §¶ng bµn vÒ
viÖc hîp nhÊt nhng kh«ng thµnh. NguyÔn ThiÖu vÒ Sµi Gßn, ra chñ tr¬ng cÇn
ph¶i cã mét tæ chøc thèng nhÊt, ®ñ m¹nh ®Ó ®µng hoµng nãi chuyÖn víi §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng.
Ngµy 7 th¸ng 11 n¨m 1929, ë Nam kú thµnh lËp “Ban l©m thêi chØ ®¹o”
cña An Nam céng s¶n §¶ng ®Ó chØ huy c¸c chi bé. Ch©u V¨n Liªm ®îc cö lµm
bÝ th.
1
2
Văn kiện Đảng. Toàn tập, NXB CTQG, HN, 1998, Tập 1, Tr. 340
Văn kiện Đảng. Toàn tập, NXB CTQG, HN, 1998, Tập 1, Tr.357
11
Ban l©m thêi chØ ®¹o coi Chi bé ë H¬ng C¶ng lµ mét chi bé ®éc lËp vµ giao
nhiªm vô cho chi bé nµy xuÊt b¶n tê b¸o “§á” vµ t¹p chÝ “B«n sª vÝch” lµm c¬
quan ng«n luận cña An Nam céng s¶n §¶ng.
Sau ®ã §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng tuyªn bè r»ng chØ liªn hÖ víi tæ chøc
§¶ng chø kh«ng liªn hÖ víi c¸ nh©n. Do ®ã Chi bé H¬ng C¶ng ph¸i ngêi vÒ Nam
kú ®Ó chuyÓn ñy ban l©m thêi chØ ®¹o nµy thµnh Ban chÊp hµnh trung ¬ng l©m
thêi vµo ngµy 15 th¸ng 11 n¨m 1929 (®©y ®îc coi nh ngµy thµnh lËp An Nam
céng s¶n §¶ng).
b. Vai trß
An Nam Cộng sản Đảng ra đời cùng với sự ra đời và hoạt động của Đông
Dương Cộng sản Đảng góp phần đưa phong trào công nhân ở Việt Nam càng
phát triển sôi nổi và rầm rộ làm cho kẻ thù phải nể sợ và đề phòng cao độ.
ViÖc thµnh lËp An Nam céng s¶n §¶ng lµ mét bíc tiÕn trong ®éi ngò c¸ch
m¹ng ViÖt Nam . Sù thµnh lËp An Nam, sù chuyÓn hÇu hÕt kú bé Nam kú cña
Thanh niªn vµo An Nam chøng tá mét lÇn n÷a r»ng ë ViÖt Nam lóc Êy ®· cã
nh÷ng ®iÒu kiện kh¸ch quan vµ chñ quan ®Ó tæ chøc §¶ng céng s¶n
Sự ra đời và hoạt động của An Nam Cộng sản Đảng ở Nam kỳ cùng với
việc phát triển cở sở của Đảng khắp ba kỳ đã góp phần truyền bá Chủ nghĩa Mác
- Lênin vào quần chúng, từ đây nhân dân được giác ngộ và đi theo An Nam, trở
thành những người cộng sản.
An Nam céng s¶n §¶ng với quá trình hoạt động đã đào tạo một đội ngũ
cán bộ dạn dày kinh nghiệm hoạt động Cách mạng, đã phát triển một lực lượng
Cách mạng mà sau này sẽ nằm góp phần xây dựng lực lượng cách mạng vững
chắc của Đảng Cộng sản Việt Nam, của cách mạng Việt Nam.
ChÝnh An Nam ®· cã s¸ng kiÕn hîp nhÊt c¸c tổ chức Cộng sản thành một
Đảng Cộng sản chân chính. Do đó trong quá trình hoạt động của mình An Nam
Cộng sản Đảng đã rất nhều lần viết thư, sang bàn bạc trực tiếp về vấn đề hợp
nhất víi Đông Dương cộng sản Đảng.
Nh vËy, có thể nhận xét rằng An Nam Cộng sản Đảng là một trong những
hạt nhân quan trọng cấu thành nên Đảng Cộng sản Việt Nam sau này.
2. Sù ph©n liÖt cña T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng dÉn tíi sù ra ®êi cña
§«ng D¬ng Céng s¶n Liªn ®oµn
a. Sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng:
Vµo ®Çu n¨m 1929, t×nh h×nh tæ chøc T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng gÆp lóc
nguy cÊp ë c¶ 3 kú. Sè ®¶ng viªm bÞ gi¶m xuèng cßn ph©n nöa; mét sè v× khñng
bè cña Ph¸p mµ kh«ng ho¹t ®éng; mét sè bÞ l©y vµo vô ¸n ®êng B¸c- bi-ª ë Sµi
Gßn; Sè ®«ng th× ngµy cµng nhiÒu chuyÓn sang Thanh niªn. Số ®ảng viên ở
Trung ¬ng T©n ViÖt kh«ng cßn nhiều ; C«ng t¸c ®Þa ph¬ng thiÕu sù l·nh ®¹o.
12
§Õn th¸ng 6, tin thµnh lËp §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng tung ra kh¾p n¬i; NhiÒu
®¶ng viªn T©n ViÖt chuyÓn qua Thanh niªn nay lại sang §«ng D¬ng Céng s¶n
§¶ng vµ kÐo theo nhiều ®¶ng viªn kh¸c.
§øng tríc t×nh h×nh ®ã, Trung ¬ng chØ ®¹o T©n ViÖt t¹m ngng ho¹t ®éng.
Th¸ng 4 n¨m 1929, ë Tæng bé HuÕ göi tµi liÖu cho kú bé ë Nam kú. Tµi liÖu do
cô §µo Duy Anh th¶o ra, gäi lµ “Khèi quèc gia”. Néi dung cña tµi liÖu lµ ph©n
tÝch t×nh h×nh giai cÊp trong x· héi ViÖt Nam . Tµi liÖu cho r»ng x· héi ViÖt Nam
cha ph©n ho¸ giai cÊp s©u s¾c do ®ã kh«ng nªn ®Æt vÊn ®Ò ®Êu tranh giai cÊp lªn
mµ ph¶i ®Æt vÊn ®Ò ®Êu tranh d©n téc lªn trªn.
§Æt trong bèi c¶nh lÞch sö lóc nµy nh÷ng ngêi céng s¶n ®ang tiÕp thu lý
luËn giai cÊp h¨ng h¸i nªn kh«ng tiÕp nhËn t tëng cña b¶n ®Ò ¸n. TrÇn H÷u Ch¬ng ®îc cö vÒ Nam kú ®Ó tæ chøc mét héi nghÞ th¶o lu©n ®Ò ¸n nµy. Héi nghÞ ®·
th¶o luËn vµ ra quyÕt ®Þnh:
1.Ph¶n ®èi ®Ò ¸n “Khèi quèc gia”, kh«ng ®ång ý víi ®Ò ¸n cña Tæng bé vµ
tuyªn bè ly khai Tæng bé, chuÈn bÞ thµnh lËp §¶ng Céng s¶n.
2.BÇu Ban chÊp hµnh kú bé cña T©n ViÖt. TrÇn H÷u Ch¬ng ®îc bÇu lµm bÝ
th.
3.Cö TrÇn H÷u DuyÖt ra dù héi nghÞ cña Tæng bé ë HuÕ víi nhiÖm vô lµ
ph¶n ®èi ®Ò ¸n “Khèi quèc gia”, ®ßi thµnh lËp §¶ng Céng s¶n. NÕu Tæng bé
kh«ng ®ång ý lµ tuyªn bè ly khai tæng bé.
Th¸ng 7 n¨m 1929, TrÇn H÷u DuyÖt ra HuÕ th× Tæng bé HuÕ bÞ b¾t, kh«ng
thùc hiÖn ®îc nhiÖm vô. ¤ng ra Vinh gÆp kú bé Trung kú bµn viÖc thµnh lËp
§¶ng, khu bé Trung kú rÊt t¸n thµnh.
Trong lóc ®ã, ë Sµi Gßn nhiÒu nhãm ®¶ng viªn T©n ViÖt ®· thµnh lËp Chi
bé Céng s¶n; céng víi t×nh h×nh Trung Kú vµ B¾c kú ®Òu ph¶n ®èi ®Ò ¸n “Khèi
quèc gia”. Th¸ng 8 n¨m 1929, NguyÔn Xu©n Thanh lµ bÝ th kú bé Trung kú vµo
T©n ViÖt, bµn víi T©n ViÖt ë Nam bé viÖc thµnh lËp §¶ng vµ ra quyÕt ®Þnh:
1.TiÕn hµnh Héi nghÞ thµnh lËp §¶ng vµo th¸ng 1 n¨m 1930.
2.Liªn hÖ víi kú bé B¾c kú ®Ó thuyÕt phôc hä thµnh lËp §¶ng. Cßn kú bé
Nam kú dự th¶o c¸c v¨n kiÖn cho Héi nghÞ nµy lµ Tuyªn ng«n, Ch¬ng tr×nh,
§iÒu lÖ.
3.§¹i biểu ®Õn dù Héi nghÞ kh«ng qua 10 ngêi vµ thèng nhÊt mËt hiÖu ®Ó
liªn l¹c.
Kú bé Nam kú ph©n c«ng Lª MËu dù th¶o v¨n kiÖn ®Þnh tªn §¶ng lµ
§«ng D¬ng céng s¶n Liªn ®oµn. LÝ do chän tªn nµy lµ pháng theo tªn Tuyªn
ng«n §¶ng céng s¶n cña M¸c-¡ngghen, víi tham väng khi hîp nhÊt sÏ lÊy tªn
Liªn ®oµn.
Trong lóc ®ã, ®îc tin Quèc tÕ Céng s¶n cã th phª b×nh sù chia rÏ cña §«ng
D¬ng céng s¶n §¶ng vµ An Nam céng s¶n §¶ng, yªu cÇu hä cÇn ph¶i thèng
nhÊt. §iÒu nµy lµm nh÷ng ngêi T©n ViÖt cã khuynh híng céng s¶n phÊn khëi.
Cïng thêi ®iÓm ®ã, ë Nam kú An Nam Céng s¶n §¶ng ®· thµnh lËp vµ ho¹t ®éng
m¹nh mÏ, thµnh lËp chi bé ë kh¾p c¸c tØnh. Mét kh«ng khÝ thµnh lËp §¶ng s«i
13
sôc trong quÇn chóng. Nh÷ng ®¶ng viªn T©n ViÖt gi¸c ngé còng h¨ng h¸i thµnh
lËp §¶ng.
Th¸ng 1 n¨m 1930, §«ng D¬ng céng s¶n Liªn ®oµn chÝnh thøc ®îc thµnh
lËp vµ ra Tuyªn ®¹t. Néi dung cña b¶n Tuyªn §¹t nªu râ:
“ §«ng D¬ng céng s¶n Liªn ®oµn lÊy chñ nghÜa céng s¶n lµm nÒn mãng, lÊy
c«ng, n«ng, binh liªn hiÖp lµm ®èi tîng vËn ®éng c¸ch mÖnh ®Ó thùc hµnh c¸ch
mÖnh céng s¶n trong xø §«ng D¬ng, lµm cho xø së chóng ta hoµn toµn ®éc lËp
xo¸ bá n¹n ngêi bãc lét ¸p bøc ngêi, x©y dùng chÕ ®é C«ng N«ng chuyªn chÝnh
tiÕn lªn céng s¶n chñ nghÜa trong toµn xø §«ng D¬ng”.
Muèn lµm ®îc nhiÖm vô ®ã th× nhiÖm vô tríc m¾t cña §«ng D¬ng Céng
s¶n Liªn ®oµn lµ ph¶i x©y dùng chi bé cña Liªn ®oµn tøc lµ thùc hµnh c¶i tæ T©n
ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng thµnh ®oµn thÓ c¸ch m¹ng ch©n chÝnh ®Ó vËn ®éng quÇn
chóng lao khæ ®Êu tranh, chèng chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p, phong kiÕn Nam triÒu
vµ ®Þa chñ ®ßi quyÒn lîi chÝnh trÞ, kt cho lao khæ §«ng D¬ng; mét mÆt kh¸c Liªn
®oµn ph¶i liªn l¹c víi hai bé phËn Céng s¶n liªn hîp thµnh mét tæ chøc Céng s¶n
ë xø §«ng D¬ng ®Ó cho søc m¹nh céng s¶n ®îc v÷ng ch¾c vµ duy nhÊt míi cã
thÓ thùc hµnh c¸ch mÖnh céng s¶n ®îc”1
b. Vai trß:
§«ng D¬ng Céng s¶n Liªn ®oµn còng nh §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng vµ
An Nam céng s¶n §¶ng, lµ mét tæ chøc céng s¶n ch©n thùc, còng thiÕt tha
muèn theo ®êng lèi cña Quèc tÕ Céng s¶n là làm cuộc cách mạng vô sản, tiến
lên xây dựng xã hội cộng sản.
Tổ chức này đã đánh dấu một bước chuyển biến trong hệ tư tưởng của
tầng lớp tiểu tư sản -tầng lớp có vai trò tiếp nhận và truyền bá những tư tưởng
tiên tiến ở nước ngoài. Những người sáng lập ra tổ chức này đều là tầng lớp tiểu
tư sản, những người học rộng biết nhiều nên họ rất am hiểu thời thế. Hơn nữa,
ảnh hưởng của những vị trí thức lớn này có tác động mạnh mẽ đến nhận thức
của nhân dân ta. Nhờ thế, tư tưởng Mác-LêNin dễ dàng chuyển hoá, đi sâu vào
quần chúng hơn.
Từ tổ chức này đã đào tạo ra rất nhiều chiến sỹ cộng sản kiên cường ,bất
khuất:Hà Huy Tập, Trần Phú, Phan Đăng Lưu…; để lại cho dân tộc ta những
nhà Văn hóa lớn của thời đại: Đào Duy Anh, Đặng Thai Mai.
Nhờ có Đảng này mà từ những năm 1925, khi mà Hội Việt Nam Cách
mạng Thanh Niên đang hoạt động mạnh ở nước ngoài thì trong nước, đã có bộ
phận lãnh đạo nhân dân đấu tranh. Sau này, Trung Kỳ là một địa bàn hoạt đông
quan trọng mà nếu không nhờ Đông Dương Cộng sản Liên Đoàn thì khó có thể
tổ chức được các cơ sở cộng sản . Đây cũng là một bộ phận quan trọng hình
thành nên Đảng.
1
V¨n kiÖn §¶ng: Toµn tËp, NXB CTQG, HN, 1998, tËp 1, tr.404.
14
Ngay từ khi mới ra đời, mục tiêu của Đông Dương Cộng sản Liên Đoàn
cũng là mong muốn hợp nhất với hai tổ chức cộng sản trong nước: Đông Dương
Cộng sản Đảng và An Nam Cộng sản Đảng. Như vậy chứng tỏ một điều rằng
những người lãnh đaọ luôn muốn được đoàn kết lực lượng trong cả nước, không
muốn tách biệt để hoạt động riêng rẽ. Khi ấy, chấm dứt sự cạnh tranh lẫn nhau,
cần phải thống nhất lực lượng để có thể ứng phó một cách nhất trí với thời cuộc
đang diễn và sắp diễn, trước hết là để dễ dàng thu phục quần chúng hơn và
đương đầu với đế quốc khủng bố.
Một vai trò cũng không kém phần quan trọng của Đông Dương cộng sản
Liên Đoàn là tác động, thức tỉnh phong trào yêu nước Việt Nam, thức tỉnh quần
chúng nhân dân tham gia hoạt động. Đây cũng là lực lượng có học thức cao để
có thể thu hút và truyền bá chủ nghĩa Mác-LêNin một cách nhanh chóng hơn
vào Việt Nam.
Những người lãnh đạo tổ chức này không chỉ bó hẹp khuôn khổ, phạm vi của
tình đoàn kết trong một đất nước mà còn mở rộng, mong muốn có mối liên hệ
chặt chẽ với phong trào cộng sản quốc tế.
§«ng D¬ng céng s¶n Liªn ®oµn cã vai trß tÝch cùc trong viÖc truyÒn b¸
Chñ nghÜa M¸c-Lªnnin, gi¸c ngé chñ nghÜa céng s¶n, ®µo t¹o c¸n bé céng s¶n
cho §¶ng céng s¶n ViÖt Nam sau nµy. §¶ng lµ mét h¹t nh©n quan träng, gãp
phÇn h×nh thµnh §¶ng céng s¶n ViÖt Nam n¨m 1930.
3.Mèi quan hÖ cña ba tæ chøc céng s¶n:
Vµo th¸ng 6 n¨m 1929, khi §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng ra ®êi, mét sè héi
viªn cßn l¹i cña Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn ë Trung Quèc vµ Nam kú
nhanh chãng thµnh lËp An Nam Céng s¶n §¶ng. Hai §¶ng nµy lu«n cã sù qua
l¹i bµn b¹c, gÆp gì nhau. Trong mèi quan hÖ nµy thÓ hiÖn mÆt tÝch cùc song
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng tiªu cùc.
MÆt tÝch cùc ®îc biÓu hiÖn ë chç §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng vµ An Nam
céng s¶n ®¶ng lu«n cã xu híng hîp nhÊt víi nhau thµnh mét §¶ng céng s¶n.
Trong ®ã, §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng ®· 3 lÇn göi th cho Chi bé An Nam
ë Hång K«ng; hai lÇn sang bµn viÖc hîp nhÊt; mét lÇn göi th cho Ng« Gia Tù
bµn vÊn ®Ò hîp nhÊt, nhng ®Òu kh«ng thµnh c«ng.
An Nam Céng s¶n §¶ng ë Trung Quèc còng ®· göi kho¶ng t¸m bøc th
cho §«ng D¬ng. Tinh thÇn cña t¸m bøc th lµ ®Ò nghÞ tha thiÕt thµnh lËp mét
§¶ng Céng s¶n ë §«ng D¬ng. §ång thêi hai bªn còng ®Æt quan hÖ g¾n bã c¸ch
m¹ng b»ng c¸ch th«ng b¸o t×nh h×nh cho nhau, cung cÊp tµi liÖu cho nhau.
Së dÜ viÖc hîp nhÊt cña hai tæ chøc nµy kh«ng thµnh c«ng v× sù ho¹t ®éng
chia rÏ, lu«n c«ng kÝch phª ph¸n nhau, g©y mÊt ®oµn kÕt.
15
§«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng coi An Nam lµ c¬ héi, lµ lõa ®¶o, quay nh
chong chãng, theo ®u«i §«ng D¬ng.(v× lóc ®Çu An Nam chñ tr¬ng gi÷ Thanh
niªn l¹i, nhng chØ sau ®ã mÊy th¸ng thÊy §«ng D¬ng ph¸t triÓn nhanh liÒn quay
sang ®ång ý thñ tiªu Thanh niªn). An Nam Céng s¶n §¶ng kh«ng ph¶i lµ mét tæ
chøc c¸ch m¹ng ch©n chÝnh cßn cã nhiÒu phÇn tö c¬ héi, do ®ã cÇn ph¶i gi¶i t¸n
An Nam, §«ng D¬ng sÏ ®ång ý kÕt n¹p An Nam tõng ngêi mét. §«ng D¬ng cßn
cho r»ng An Nam cßn nÆng chñ nghÜa d©n téc nªn khã mµ thµnh §¶ng Céng s¶n
®îc. An Nam céng s¶n §¶ng kh«ng cã lý luËn vÒ chñ nghÜa duy vËt, kh«ng chó
träng ®Õn quyÒn lîi cña giai cÊp v« s¶n vµ xa rêi quÇn chóng. Tæ chøc nµy kh«ng
ph¶i lµ c¸ch m¹ng mµ lµ v× ®èi phã víi §«ng D¬ng ®Ó gi÷ ng«i vÞ khi hîp nhÊt.
Trong Nam, tæ chøc cña An Nam rÊt phøc t¹p, kh«ng tranh ®Êu g× mµ trong mét
thêi gian ng¾n l¹i cã 60 §¶ng viªn ë Nam kú, 40 §¶ng viªn ë Trung kú…
Th¸i ®é cña An Nam Céng s¶n §¶ng ®èi víi §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng
còng kh«ng kÐm phÇn gay g¾t. An Nam Céng s¶n §¶ng cho r»ng §«ng D¬ng
Céng s¶n §¶ng kh«ng biÕt vÒ nguyªn t¾c tæ chøc nªn míi thµnh lËp Trung ¬ng
tríc, Chi bé sau. Vµ còng kh«ng biÕt nguyªn t¾c tæ chøc nªn xa rêi quÇn chóng;
viÖc thµnh lËp tæ “XÝch s¾c” vµ tæ “ñng hé §¶ng céng s¶n” lµ tù thµnh lËp lÊy,
kh«ng cã c¬ së. ViÖc §«ng D¬ng ®em vÊn ®Ò thµnh lËp §¶ng ra mµ th¶o luËn ë
§¹i héi Thanh niªn lµ th¸i ®é trÎ con, n«ng næi, khê d¹i, ng©y ng«. Thµnh phÇn
cña §«ng D¬ng rÊt phøc t¹p, do ®ã cÇn ph¶i thanh §¶ng céng s¶n §«ng D¬ng…
Bªn c¹nh sù ho¹t ®éng cña §«ng D¬ng céng s¶n §¶ng vµ An Nam céng
s¶n §¶ng, §«ng D¬ng Céng s¶n Liªn ®oµn còng thµnh lËp vµ lu«n cã xu híng
hîp nhÊt víi hai tæ chøc Céng s¶n trªn.
Tõ khi cßn lµ T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng, xu thÕ hîp nhÊt cña c¸c §¶ng
viªn ®· thÓ hiÖn qua 4 bµn b¹c viÖc hîp nhÊt víi Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng
Thanh niªn nhng kh«ng thµnh c«ng. Khi Quèc tÕ Céng s¶n cã th phª ph¸n sù
chia rÏ cña §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng vµ An Nam Céng s¶n §¶ng vµ yªu cÇu
sù hîp nhÊt gi÷a hai tæ chøc th× T©n ViÖt rÊt phÊn khëi. Trong b¶n Tuyªn ®¹t cña
m×nh, §«ng D¬ng Céng s¶n Liªn ®oµn vÉn kh¼ng ®Þnh viÖc tiÕp tôc th¬ng lîng
víi hai tæ chøc ®Ó hîp nhÊt thµnh mét §¶ng Céng s¶n ch©n chÝnh.
§øng tríc xu thÕ muèn hîp nhÊt cña ba tæ chøc Céng s¶n vµ sù mÊt ®oµn
kÕt khã th¬ng lîng ®îc cña §«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng vµ An Nam Céng s¶n
§¶ng, NguyÔn ¸i quèc ®· vÒ Cöu Long- H¬ng C¶ng(Trung Quèc) tæ chøc Héi
nghÞ thµnh lËp §¶ng Céng s¶n tõ 3/2 ®Õn 7/ 2/1930.
Héi nghÞ gåm 5 ®¹i biÓu lµ NguyÔn ¸i quèc, hai ®¹i biÓu cña “§«ng D¬ng”, hai ®¹i biÓu cña “An Nam”, (®¹i biÓu cña §«ng D¬ng céng s¶n Liªn §oµn
cha sang ®îc).
Trong héi nghÞ, c¸c ®ai biÓu ®· nhÊt trÝ bá mäi thµnh kiÕn xung ®ét cò,
thµnh thËt hîp t¸c ®Ó thµnh lËp mét §¶ng Céng s¶n ch©n chÝnh. Héi nghÞ quyÕt
®Þnh lÊy tªn §¶ng lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.
Sau Héi nghÞ hîp nhÊt, 24 th¸ng 2 n¨m 1930, theo ®Ò nghÞ cña §«ng D¬ng céng s¶n Liªn ®oµn, Ban chÊp hµnh Trung ¬ng l©m thêi cña §¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam ®· chÊp thuËn kÕt n¹p tæ chøc Céng s¶n nµy vµo §¶ng. Nh vËy, tÝnh
16
®Õn ngµy 24-2-1930, viÖc hîp nhÊt gi÷a ba tæ chøc Céng s¶n thµnh mét chÝnh
§¶ng céng s¶n duy nhÊt ë ViÖt Nam ®îc hoµn tÊt.
CHƯƠNG III
ý NGHÜA CỦA BA TỔ CHỨC TIỀN THÂN
ĐỐI VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA ĐẢNG
1.Sù ra ®êi cña ba tæ chøc ®¸nh dÊu mét bíc chuyÓn hãa quan träng
vÒ sù l·nh ®¹o cña c¸c tæ chøc Céng s¶n trong c¸ch m¹ng ViÖt Nam .
Héi ViÖt Nam c¸ch m¹ng Thanh niªn vµ T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng ®·
hoµn thµnh vai trß lÞch sö cña m×nh lµ: §µo t¹o ®îc nh÷ng Thanh niªn tiÕn bé,
h¨ng h¸i, nhiÖt t×nh tõ nh÷ng ngêi yªu níc chuyÓn thµnh nh÷ng ngêi céng s¶n vµ
h×nh thµnh tæ chøc céng s¶n; §a chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµo ViÖt Nam , kÕt hîp
17
víi phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu níc ®Ó dÉn tíi yªu cÇu thµnh lËp
§¶ng céng s¶n. Trªn c¬ së ®ã, ba tæ chøc céng s¶n ë ViÖt Nam ra ®êi lµ hoµn
toµn phï hîp víi xu thÕ kh¸ch quan.
Từ đây phong trào cách mạng đang diễn ra sôi nổi được tiếp thêm động
lực để phát triển mạnh mẽ hơn, có sự lãnh đạo định hướng sát sao để không đi
lệch quỹ đạo cách mạng vô sản.
2. Sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña ba tæ chøc Céng s¶n ®· gãp phÇn t¹o
nh÷ng ®iÒu kiªn thu©n lîi cho viªc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña §¶ng Céng
s¶n ViÖt Nam sau nµy.
ViÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c- Lªnin ®¹t hiÖu qu¶ cao trong thùc tiÔn. chñ
nghÜa M¸c-Lªnin víi b¶n chÊt khoa häc c¸ch m¹ng cña nã ®· ®îc ®a vµo víi chñ
nghÜa yªu níc, vµo víi ý thøc giai cÊp cña giai cÊp c«ng nh©n, ®i vµo ®îc víi
quÇn chóng c«ng n«ng. Ph¬ng ph¸p truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c-Lªnin kh«ng g©y
ra mét cuéc ®Êu tranh t tëng phøc t¹p ë néi bé cña d©n téc tøc lµ ®èi víi c¸c
khuynh híng yªu níc kh¸c kh«ng t¹o ra sù ®èi lËp vÒ t tëng mµ nã më réng søc
chinh phôc nh÷ng ngêi theo khuynh híng kh¸c chuyÓn hãa theo khuynh híng
Céng s¶n.
Cả ba tổ chức đều tự nhận mình là Đảng chân chính của giai cấp vô sản,
cả ba đều muốn được sự cộng nhận, sự giúp đỡ của Quốc tế Cộng sản, chứ
không Đảng nào lại có tơ hào nghĩ mình làm một màu Cộng sản riêng biệt, cả ba
đều học hỏi và quyết theo những luận cương và nghị quyết của Đại hội lần thứ
VI của Quốc tế Cộng sản; cả ba đều tìm đủ mọi cách đi sâu vào các xí nghiệp
mà vận động công nhân, vào các trường học mà vận động thanh niên. Trong
những cuộc vận động này, Đông Dương và An Nam đả kích lẫn nhau nhưng lại
liên lạc với nhau, giúp nhau đấu tranh chống sự khiêu khích và khủng bố của Đế
quốc. Nhờ những yếu tố này mà Hội nghị hợp nhất thành lập Đảng đạt kết quả
to lớn dưới sự đoàn kết, đồng lòng của các tổ chức.
Tõ viÖc thÊm nhuÇn t tëng M¸c-Lªnin, nh÷ng ngêi yªu níc tiªn tiÕn ®·
thµnh lËp c¸c §¶ng Céng s¶n cho m×nh. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña §¶ng, mét
®éi ngò c¸n bé c¸ch m¹ng cã n¨ng lùc ho¹t ®éng, cã kinh nghiªm c¸ch m¹ng, cã
b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng ®îc h×nh thµnh. §©y sÏ lµ lùc lîng chñ chèt ®¶m
b¶o sù ho¹t ®éng v÷ng m¹nh cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam sau nµy.
Quá trình hoạt động của các tổ chức đã thức tỉnh phong trào đấu tranh
của nhân dân Việt Nam. Từ đây nhân dân Việt Nam biết đến chủ nghĩa Mác Lênin, biết tới chân lý của cách mạng vô sản. Họ đã biết đứng lên đòi ruộng đất
cho nông dân, đòi quyền làm chủ công xưởng, nhà máy, đòi quyền lãnh đạo
chính trị và giành độc lập cho dân tộc.
3. Sự ra đời của ba tổ chức dẫn tới việc hợp nhất thành một Đảng
Cộng sản là một tất yếu.
18
Sự vận động của lịch sử đến lúc đặt ra yêu cầu phải vượt qua chướng ngại
để tiến lên, đồng thời lịch sử cũng xuất hiện điều kiện cho việc giải quyết mâu
thuẫn đó, đúng như C.Mác đã viết: “Cho nên, nhân loại bao giờ cũng chỉ đặt ra
cho mình những nhiệm vụ mà nó có thể giải quyết được, vì khi xét kỹ hơn, bao
giờ người ta cũng thấy rằng bản thân nhiệm vụ ấy chỉ nảy sinh khi những điều
kiện vật chất để giải quyết nhiệm vụ đó đã có rồi, hay ít ra cũng đã ở trong quá
trình hình thành”1. Do đó việc ra đời của ba tổ chức Cộng sản là sự vận động
tiếp theo của lịch sử.
Phong trào cách mạng cuối những năm 20 phát triển mạnh mẽ với các
cuộc tổ chức đấu tranh , bãi công của công nhân và phong trào của giai cấp tư
sản đòi hỏi phải có một tổ chức chân chính hơn, tập hợp được đông đảo quần
chúng hơn. Sự phân liệt trong Thanh niên là một cuộc khủng hoảng của sự
trưởng thành của phong trào công nhân và dân tộc ở Việt Nam; và trong trào lưu
Cộng sản đó, Tân Việt cũng phải chuyển hóa thành một tổ chức Cộng sản thứ
ba, để rồi dưới nhu cầu của phong trào cách mạng, dưới uy tín lớn lao của Quốc
tế Cộng sản và của đồng chí Nguyễn Ái Quốc, tất cả các lực lượng cộng sản ấy
lại thống nhất với nhau thành một Đảng công nhân mạnh mẽ, đội tiên phong anh
dũng của giai cấp công nhân Việt Nam. Sự tan vỡ của Hội Việt Nam cách mạng
Thanh niên và Tân Việt cách mạng Đảng là một tiến bộ lớn trong phong trào
Cách mạng; đó là một sự tan vỡ không đáng tiếc mà đáng mừng, một sự tan vỡ
để hình thành một sự thống nhất trên một trình độ cao hơn.
Việc ra đời một Đảng Cộng sản ở Việt Nam cũng là một tất yếu lịch sử do
điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội trong nước và phong trào giải phóng dân tộc
nằm trong phạm trù của cách mạng vô sản sau Cách mạng Tháng Mười quy
định. Ba tổ chức tiền thân là hình thức quá độ, là yếu tố chứng tỏ điều kiện
thành lập Đảng đã chín muồi.
Sự ra đời và hoạt động của các tổ chức tiền thân của Đảng đã đem lại
thắng lợi bước đầu cho tư tưởng, lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, cho các
hình thức tổ chức và phương pháp đấu tranh tiên tiến và cách mạng nhất vào
Việt Nam, là một cuộc cách mạng toàn diện trong các lĩnh vực ý thức, lập
trường, quan điểm, phương pháp cứu nước. Và kết quả to lớn nhất, vĩ đại nhất,
mang tính bước ngoặt trong lich sử cách mạng Việt Nam là việc hợp nhất của ba
tổ chức thành một Đảng Cộng sản mang tên Đảng Cộng sản Việt Nam.
1
C.Mác- Ph. Ăngghen: Tuyển tập, tập 2, NXB. Sự Thật, HN, 1981, tr.638.
19
KẾT LUẬN
Nh vËy sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña ba tæ chøc Céng s¶n trong giai ®o¹n
1920 - 1930 ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu kh¸ch quan cña lÞch sö.
Khi Héi ViÖt Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn vµ T©n ViÖt c¸ch m¹ng §¶ng
kh«ng cßn ®ñ n¨ng lùc ®Ó l·nh ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng trong níc n÷a th×
§«ng D¬ng Céng s¶n §¶ng, An Nam Céng s¶n §¶ng, §«ng D¬ng Céng s¶n
Liªn ®oµn ra ®êi lµ chiÕc cÇu nèi quan träng ®Ó ®a phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt
Nam ®îc tiÕp diÔn. Tõ ®©y phong trµo c¸ch m¹ng ViÖt Nam tiÕp tôc ®îc dÉn d¾t
®i ®óng híng theo quü ®¹o c¸ch m¹ng v« s¶n.
Sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc Céng s¶n ®· thøc tØnh phong trµo
®Êu tranh giµnh ®éc lËp trong d©n téc, dÉn tíi bïng næ hµng lo¹t cuéc ®Êu tranh
cña nh©n d©n c¶ níc, lµ ®éng lùc ®Ó ý thøc thµnh lËp mét §¶ng Céng s¶n ch©n
chÝnh ®îc trë thµnh hiÖn thùc.
20
- Xem thêm -