Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
Lêi c¶m ¬n
Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu, nghiªn cøu kho¸ luËn nµy t«i kh«ng khái lóng
tóng vµ bì ngì. Nhng díi sù gióp ®ì, chØ b¶o tËn t×nh cña Th.S Lª ThÞ Lan
Anh, t«i ®· tõng bíc tiÕn hµnh vµ hoµn thµnh kho¸ luËn víi ®Ò tµi: “Ch÷a lçi
chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc”.
Qua ®©y t«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn c« Lª ThÞ Lan Anh, c¸c thÇy
c« gi¸o trong khoa Gi¸o dôc TiÓu häc, c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Ng÷ v¨n
vµ c¸c thÇy c« gi¸o trêng §¹i häc S ph¹m Hµ Néi 2 ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì
t«i hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ Néi, ngµy 05 th¸ng 5 n¨m 2008
Sinh viªn
NguyÔn ThÞ Mai
Lêi cam ®oan
1
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng
t«i. C¸c sè liÖu, c¨n cø, kÕt qu¶ cã trong kho¸ luËn lµ trung thùc.
§Ò tµi nµy cha ®îc c«ng bè trong bÊt k× c«ng tr×nh khoa
häc nµo kh¸c.
Danh môc C¸c kÝ hiÖu viÕt t¾t
§
K.§
K®d
S
SGK
THBL
THLQA
: ®óng
: kh«ng ®óng
: kh«ng ®¸nh dÊu
: sai
: s¸ch gi¸o khoa
: Trêng TiÓu häc B¹ch Long
: Trêng TiÓu häc Lu Quý An
2
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
Môc lôc
Trang
Më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi
2. LÞch sö vÊn ®Ò
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
4. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
7. CÊu tróc kho¸ luËn
Néi dung
Ch¬ng 1. C¬ së lÝ luËn
11
1.1. Kh¸i niÖm chÝnh t¶
1.2. C¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶
1.3. Quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶
1.4. Kh¸i niÖm lçi chÝnh t¶
1.5. Ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶
1.6. ViÖc d¹y chÝnh t¶ ë trêng tiÓu häc
26
Ch¬ng 2. Thùc tr¹ng c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc
2.1. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc
qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi lµm v¨n viÕt líp 4, líp 5
2.2. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc
qua phiÕu ®iÒu tra (ankÐt)
Ch¬ng 3. Mét sè biÖn ph¸p ch÷a lçi chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc
3.1. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶
3
6
7
9
9
9
10
10
11
11
11
13
22
23
34
34
39
47
47
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
3.2.1. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ vÒ ©m
3.1.2. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ vÒ vÇn
3.1.3. Nguyªn nh©n vµ c¸ch ch÷a lçi chÝnh t¶ vÒ thanh ®iÖu
3.2. Nguyªn nh©n chung vµ mét sè biÖn ph¸p gióp häc
sinh tiÓu häc viÕt ®óng chÝnh t¶
3.2.1. Nguyªn nh©n chung
3.2.2. Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh tiÓu häc
viÕt ®óng chÝnh t¶
3.3. Nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt
3.4. C¸c d¹ng bµi tËp luyÖn viÕt ®óng chÝnh t¶
KÕt luËn
Phô lôc
Tµi liÖu tham kh¶o
4
47
50
51
53
53
54
64
66
67
68
91
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
Më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi
Trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, gi¸o dôc tiÓu häc gi÷ vai trß nÒn
t¶ng víi môc ®Ých vµ nhiÖm vô lµ trang bÞ nh÷ng c¬ së ban ®Çu quan träng
nhÊt cho ngêi c«ng d©n, ngêi lao ®éng t¬ng lai. §ã lµ nh÷ng ngêi “ph¸t triÓn
toµn diÖn, cã tri thøc vµ cã tay nghÒ, cã n¨ng lùc thùc hµnh, tù chñ, s¸ng t¹o”.
§¸p øng yªu cÇu cña gi¸o dôc, c¸c m«n häc ë tiÓu häc dÇn chó träng
h×nh thµnh rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng häc tËp. Cïng víi c¸c m«n häc
kh¸c, m«n TiÕng ViÖt chó träng h×nh thµnh, rÌn luyÖn cho häc sinh c¸c kÜ
n¨ng sö dông tiÕng ViÖt ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng häc tËp vµ giao tiÕp trong
cuéc sèng hµng ngµy.
Mét trong nh÷ng ph©n m«n quan träng cña TiÕng ViÖt ®ã lµ ph©n m«n
ChÝnh t¶, nh»m cñng cè cho c¸c em nh÷ng quy t¾c sö dông hÖ thèng ch÷ viÕt,
lµm cho c¸c em n¾m v÷ng c¸c quy t¾c ®ã vµ h×nh thµnh kÜ n¨ng viÕt (®äc, hiÓu
ch÷ viÕt), th«ng th¹o tiÕng ViÖt.
ë tiÓu häc hiÖn nay ch¬ng tr×nh TiÕng ViÖt nãi chung vµ ch¬ng tr×nh
ChÝnh t¶ nãi riªng ®· cã nhiÒu ®æi míi râ rÖt so víi tríc. Ch¬ng tr×nh ChÝnh t¶
®· híng ®Õn d¹y cho häc sinh nh÷ng tri thøc vµ kÜ n¨ng chÝnh t¶, ph¸t triÓn
n¨ng lùc sö dông ng«n ng÷ ë d¹ng thøc viÕt vµo ho¹t ®éng giao tiÕp. Ch¬ng
tr×nh ChÝnh t¶ kh«ng chØ cñng cè, hoµn thµnh tri thøc c¬ b¶n vÒ hÖ thèng ch÷
viÕt vµ hÖ thèng ng÷ ©m tiÕng ViÖt, cung cÊp tri thøc c¬ b¶n vÒ hÖ thèng quy
t¾c chuÈn, thèng nhÊt chÝnh t¶ tiÕng ViÖt, trang bÞ cho häc sinh mét c«ng cô
quan träng ®Ó häc tËp vµ giao tiÕp mµ cßn ph¸t triÓn t duy ng«n ng÷ vµ ph¸t
triÓn t duy khoa häc cho häc sinh.
V× vËy, trong d¹y häc chÝnh t¶ tiÕng ViÖt gi¸o viªn ph¶i ®Æc biÖt chó ý
uèn n¾n c¸c em thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch chÝnh x¸c, tr¸nh trêng hîp
®Ó tån t¹i ë c¸c em lèi mßn sau nµy rÊt khã söa. Trªn thùc tÕ, trong c¸c bµi
viÕt, c¸c bµi lµm v¨n cña häc sinh tiÓu häc, c¸c em vÉn cßn m¾c c¸c lçi chÝnh t¶.
§Ó d¹y ChÝnh t¶ ®îc tèt, chóng t«i nhËn thøc viÖc nghiªn cøu c¸c lçi
chÝnh t¶ cña häc sinh, x¸c ®Þnh ®îc khã kh¨n mµ häc sinh gÆp ph¶i lµ rÊt cÇn
thiÕt. C«ng viÖc nµy gióp chóng t«i rÊt nhiÒu trong viÖc t×m ra c¸ch h¹n chÕ
c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh, ®ång thêi cã híng d¹y häc ChÝnh t¶ cho c¸c em
phï hîp vµ hiÖu qu¶ h¬n.
5
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
V× vËy, chóng t«i lùa chän nghiªn cøu, ®i s©u t×m hiÓu ®Ò tµi: “Chữa lỗi
chính tả cho học sinh tiểu học”. Chóng t«i mong muèn th«ng qua t×m hiÓu
thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña c¸c em, ®a ra c¸ch ch÷a vµ c¸c biÖn ph¸p gióp c¸c
em viÕt ®óng chÝnh t¶ sÏ ®em l¹i cho chóng t«i nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u
phôc vô cho viÖc gi¶ng d¹y sau nµy.
2. LÞch sö vÊn ®Ò
Tõ l©u chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu.
N¨m 1976, t¸c gi¶ Hoµng Phª trong cuèn T¹p chÝ ng«n ng÷ ®· ®a ra mét sè
nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò chuÈn ho¸ chÝnh t¶. T¸c gi¶ cho r»ng hiÖn nay
chóng ta ®ang cÇn ph¶i: x¸c ®Þnh chuÈn chÝnh t¶ ®èi víi mét sè ©m tiÕt mµ
chÝnh t¶ cha nhÊt trÝ, quy ®Þnh c¸ch viÕt c¸c tõ nhiÒu ©m tiÕt, quy ®Þnh c¸ch
dïng ch÷ hoa, c¸ch viÕt c¸c ©m riªng nhiÒu ©m tiÕt, kÓ c¶ c¸c tªn riªng níc
ngoµi phiªn ©m,…
§Õn n¨m 1998, Phan ThiÒu trong cuèn RÌn luyÖn ng«n ng÷, tËp 1, Nxb
Gi¸o dôc, khi nghiªn cøu vÒ chÝnh t¶ ®· dµnh gÇn 100 trang ®Ó bµn vÒ vÊn ®Ò
luyÖn chÝnh t¶, ®a ra mét lo¹t bµi tËp chÝnh t¶ ph©n biÖt vµ mét sè quy ®Þnh vÒ
chÝnh t¶. §Æc biÖt, t¸c gi¶ ®· ®i t×m hiÓu “ChÝnh t¶ lµ g×?, ®Æc ®iÓm chÝnh t¶
tiÕng ViÖt” tõ ®ã ®a ra ba c¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶: c¨n cø ng÷ ©m, c¨n cø
ng÷ nghÜa, c¨n cø quy t¾c.
Trong cuèn TiÕng ViÖt thùc hµnh, n¨m 2001, Nxb Gi¸o dôc, NguyÔn
Minh ThuyÕt (chñ biªn) l¹i ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò t×m hiÓu quy t¾c viÕt hoa vµ quy
t¾c phiªn ©m tiÕng níc ngoµi. §Æc biÖt t¸c gi¶ bµn kÜ vÒ lçi chÝnh t¶ mµ häc
sinh thêng m¾c ph¶i, t¸c gi¶ ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶ thµnh: c¸c lçi vÒ thanh
®iÖu, c¸c lçi vÒ vÇn vµ c¸c lçi vÒ phô ©m ®Çu. Trªn c¬ së ph¸t hiÖn ra c¸c lçi
t¸c gi¶ ®a ra c¸ch kh¾c phôc chung vµ giíi thiÖu mét vµi mÑo gióp gi¶i quyÕt
phÇn nµo nh÷ng lçi ®ã.
Cßn trong cuèn D¹y häc chÝnh t¶ ë TiÓu häc, Nxb gi¸o dôc, t¸c gi¶
Hoµng Trung Th«ng - §ç Xu©n Th¶o, n¨m 2003 ®· nghiªn cøu mét vÊn ®Ò
quan träng cña chÝnh t¶ ®ã lµ mÑo luËt chÝnh t¶ theo quy t¾c ng÷ nghÜa vµ thãi
quen. §ång thêi, t¸c gi¶ còng bµn vÒ vÊn ®Ò kÜ n¨ng chÝnh t¶ bao gåm: kÜ
n¨ng chÝnh t¶ c¸c tõ hay ©m tiÕt cã bé phËn ©m ®Çu, kÜ n¨ng chÝnh t¶ c¸c tõ
hay ©m tiÕt cã ©m cuèi lµ phô ©m, kÜ n¨ng chÝnh t¶ c¸c ©m chÝnh.
6
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
§Õn T¹p chÝ ng«n ng÷, sè 11, n¨m 2003, T.S Vò Kim B¶ng l¹i bµn vÒ
vÊn ®Ò: ®Æt dÊu thanh trong chÝnh t¶ tiÕng ViÖt hiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. T¸c gi¶
®· tr×nh bµy nh÷ng ®iÓm ®· thèng nhÊt vµ nh÷ng ®iÓm cha thèng nhÊt vÒ ®Æt
dÊu thanh. §Æc biÖt, t¸c gi¶ ®· ®a ra ®îc gi¶i ph¸p - ®ã lµ nh÷ng quy t¾c thuÇn
tuý dùa vµo h×nh thøc ch÷ viÕt.
Trong cuèn Sæ tay chÝnh t¶, n¨m 2006, Häc viÖn B¸o chÝ vµ tuyªn
truyÒn do t¸c gi¶ Hoµng Anh (chñ biªn) khi nghiªn cøu vÒ nh÷ng cÆp tiÕng
tiªu biÓu víi ch/tr, d/r/gi, l/n, s/x, t¸c gi¶ ®· ®a ra mét sè mÑo luËt ®Ó ph©n biÖt
chóng. Ngoµi ra, t¸c gi¶ cßn dµnh h¼n phÇn phô lôc ®Ó nghiªn cøu vÒ mét sè
quy t¾c kÕt hîp chÝnh t¶ tiÕng ViÖt, mÑo gióp kh¾c phôc nhÇm lÉn thanh hái
(?) víi thanh ng· (~), mÑo kh¾c phôc c¸c lçi vÒ vÇn vµ quy t¾c ®¬n gi¶n ®Ó ®¸nh
dÊu thanh ®iÖu.
Cßn trong cuèn §Ó viÕt ®óng tiÕng ViÖt, Nxb TrÎ, n¨m 2006, t¸c gi¶
NguyÔn Kh¸nh Nång l¹i chñ yÕu ®i nghiªn cøu vÊn ®Ò lçi chÝnh t¶ cã tÝnh
chÊt chuyªn s©u nh: thÕ nµo lµ lçi chÝnh t¶, lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc lçi chÝnh t¶
nãi trªn, quy t¾c viÕt hoa, quy t¾c viÕt ch÷ ghi ©m. Trªn c¬ së ®ã, ®a ra c¸c lçi vµ
c¸ch kh¾c phôc.
Vµ gÇn víi ®Ò tµi chóng t«i nghiªn cøu lµ cuèn Dïng tõ viÕt c©u vµ
so¹n th¶o v¨n b¶n, Nxb Gi¸o dôc, 2007, t¸c gi¶ NguyÔn ThÞ Ly Kha ®·
nghiªn cøu vÒ chÝnh t¶, viÕt ®óng chÝnh t¶ víi träng t©m lµ c¸c quy t¾c chÝnh
t¶ tiÕng ViÖt vµ ch÷a c¸c lçi th«ng thêng vÒ chÝnh t¶. §Æc biÖt, ë phÇn phô lôc
cña cuèn s¸ch, t¸c gi¶ ®· trÝch quy ®Þnh t¹m thêi vÒ c¸ch viÕt hoa tªn riªng
trong s¸ch gi¸o khoa.
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
Trªn c¬ së n¾m v÷ng ®Æc ®iÓm cña chÝnh t¶ tiÕng ViÖt vµ xuÊt ph¸t tõ
c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc sinh ®· thèng kª, kh¶o s¸t
ph©n tÝch; tõ ®ã t×m ra nguyªn nh©n sai vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc, gãp phÇn
n©ng cao chÊt lîng d¹y häc ph©n m«n ChÝnh t¶ nãi riªng vµ d¹y häc TiÕng
ViÖt ë tiÓu häc nãi chung.
4. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu
4.1. §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi
7
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
C¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc thêng m¾c qua c¸c bµi viÕt chÝnh
t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc sinh líp 4, líp 5, c¸ch ch÷a vµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c
phôc.
4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu
Trong khãa luËn nµy, chóng t«i ®i vµo thùc tÕ t×m hiÓu c¸c lçi chÝnh t¶
cña häc sinh tiÓu häc qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶, bµi tËp lµm v¨n viÕt cña häc
sinh líp 4, líp 5. Nhng do thêi gian vµ ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp, chóng t«i
chØ cã thÓ ®iÒu ta thùc tÕ ë hai trêng tiÓu häc:
- Trêng TiÓu häc Lu Quý An, thÞ x· Phóc Yªn, tØnh VÜnh Phóc
- Trêng TiÓu häc B¹ch Long, huyÖn Giao Thuû, tØnh Nam §Þnh
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
- T×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chÝnh t¶, kh¸i niÖm chÝnh t¶, c¨n cø ®Ó
viÕt ®óng chÝnh t¶, kh¸i niÖm lçi chÝnh t¶, ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶.
- T×m hiÓu thùc tr¹ng lçi chÝnh t¶ cña häc sinh qua c¸c bµi viÕt chÝnh t¶,
bµi tËp lµm v¨n viÕt líp 4, líp 5.
- Th«ng qua c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm vÒ chÝnh t¶ ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸
n¨ng lùc viÕt ®óng chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc.
- T×m hiÓu nguyªn nh©n cña viÖc m¾c lçi tõ ®ã ®a ra c¸ch ch÷a vµ c¸c
biÖn ph¸p kh¾c phôc nh»m n©ng cao chÊt lîng bµi viÕt chÝnh t¶ vµ bµi tËp lµm
v¨n viÕt cña häc sinh.
- §a ra hÖ thèng bµi tËp luyÖn viÕt ®óng chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc.
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i ®· sö dông ph¬ng ph¸p thèng kª ®Ó tËp hîp
c¸c lo¹i lçi chÝnh t¶ cña häc sinh. Sau ®ã dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Ó t×m ra
lçi sai, ph©n tÝch c¸c lçi. Vµ ph¬ng ph¸p tæng hîp gióp chóng t«i ®¸nh gi¸,
nh×n nhËn vÊn ®Ò mét c¸ch kh¸i qu¸t.
7. CÊu tróc kho¸ luËn
Më ®Çu
Néi dung
Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c lçi chÝnh t¶ cña häc sinh tiÓu häc
Ch¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p ch÷a lçi chÝnh t¶ cho häc sinh tiÓu häc
KÕt luËn
Phô lôc
8
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
Néi dung
Ch¬ng 1
C¬ së lÝ luËn
1.1. Kh¸i niÖm chÝnh t¶
NhiÒu t¸c gi¶ khi nghiªn cøu chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®· ®a ra nhiÒu kh¸i niÖm
chÝnh t¶. Trong cuèn D¹y häc chÝnh t¶ ë TiÓu häc (2003), Hoµng V¨n Thung §ç Xu©n Th¶o ®· ®a ra ®Þnh nghÜa vÒ chÝnh t¶ theo ®Þnh nghÜa trong mét sè tõ
®iÓn “ChÝnh t¶ lµ viÕt ®óng hîp víi chuÈn vµ nh÷ng quy t¾c vÒ c¸ch chuyÓn
lêi nãi sang d¹ng thøc viÕt" [16; 5]
Tuy nhiªn, t¸c gi¶ Phan ThiÒu trong cuèn RÌn luyÖn ng«n ng÷ (1998) ®·
®a ra ®Þnh nghÜa vÒ chÝnh t¶ mét c¸ch kh¸i qu¸t, ®Çy ®ñ, s©u s¾c vµ toµn diÖn:
"ChÝnh t¶ lµ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh x· héi cao, ®îc mäi ngêi trong céng
®ång chÊp nhËn, mäi ngêi ®Òu tu©n thñ" [15; 54]
Trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i chän vµ theo kh¸i niÖm chÝnh t¶ cña Phan
ThiÒu, RÌn luyÖn ng«n ng÷ (1998) - Nxb Gi¸o dôc.
1.2. C¨n cø ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶
§Ó viÕt ®óng chÝnh t¶ chóng ta cã thÓ cã ba lo¹i c¨n cø sau: c¨n cø ng÷
©m, c¨n cø ng÷ nghÜa vµ quy t¾c chÝnh t¶.
1.2.1. C¨n cø ng÷ ©m
Ch÷ quèc ng÷ lµ mét thø ch÷ ghi ©m hiÖn ®¹i. Nãi chung, chÝnh t¶ tiÕng
ViÖt b¶o ®¶m ®îc t¬ng ®èi ®Çy ®ñ quan hÖ 1:1 gi÷a ©m vµ ch÷: ph¸t ©m nh
nhau th× viÕt nh nhau, ph¸t ©m kh¸c nhau th× viÕt kh¸c nhau. §èi víi nh÷ng trêng hîp nh thÕ viÖc viÕt chÝnh t¶ kh«ng khã, häc xong phÇn Häc vÇn sÏ viÕt
®óng chÝnh t¶.
Tuy nhiªn, còng cÇn lu ý nh÷ng vÇn khã. Thêng thÊy “ngo»n ngoÌo” viÕt
thµnh “ngo»n ngÌo”, “huªnh hoang” viÕt thµnh “huyªnh hoang”, “khuÕch tr-
9
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
¬ng” viÕt thµnh “khuyÕch tr¬ng”. Lçi nh thÕ chÝnh lµ v× cha thuéc vÇn, cha
n¾m ®îc c¸ch thÓ hiÖn nh÷ng “vÇn khã” Êy trªn ch÷ viÕt, c¸ch thÓ hiÖn nµy
vÉn b¶o ®¶m quan hÖ 1:1 gi÷a ©m vµ ch÷.
Còng cã lóc quan hÖ ©m - ch÷ kh«ng x¸c ®Þnh râ. §iÒu ®ã x¶y ra nh÷ng
trêng hîp ®ång ©m kh¸c ch÷ tøc lµ nãi (®äc) nh nhau nhng l¹i viÕt kh¸c nhau.
Trong tiÕng ViÖt, cã thÓ nªu ba kiÓu ®ång ©m kh¸c ch÷:
- KiÓu do bÊt hîp lý cña ch÷ viÕt t¹o nªn.
VÝ dô: /k/ cã ba con ch÷ thÓ hiÖn lµ c, k, q.
- KiÓu do biÕn ®æi lÞch sö trong hÖ thèng ng÷ ©m chuÈn.
VÝ dô: /z/ cã hai con ch÷ thÓ hiÖn lµ d, gi.
- KiÓu do kh¸c biÖt gi÷a c¸ch ph¸t ©m ph¬ng ng÷, ®äc kh«ng ph©n biÖt
t¹o hiÖn tîng ®ång ©m, víi c¸ch ph¸t ©m chuÈn, ®äc cã ph©n biÖt, dÉn ®Õn
c¸ch viÕt ch÷ kh¸c nhau.
VÝ dô: tiÕng miÒn B¾c kh«ng ph©n biÖt s/x nh ng«n ng÷ chuÈn, øng víi
quy ®Þnh cña chÝnh t¶.
Khi quan hÖ ©m - ch÷ bÞ rèi do hiÖn tîng ®ång ©m kh¸c ch÷ th× kh«ng thÓ
lÊy ng÷ ©m lµm c¨n cø ®Ó viÕt chÝnh t¶. Lóc nµy, sÏ dùa vµo nghÜa hoÆc c¸c
quy t¾c chÝnh t¶ ®Ó x¸c ®Þnh c¸ch viÕt ®óng.
1.2.2. C¨n cø ng÷ nghÜa
GÆp trêng hîp ghÐp ©m /z/ víi ©m a th× viÕt thÕ nµo cho ®óng, viÕt da hay
gia? ViÕt lµ ph¶i theo nghÜa. Víi nghÜa lµ “líp b× bäc ngoµi c¬ thÓ ®éng vËt”
(nghÜa A) hoÆc “mÆt ngoµi cña mét sè vËt nh qu¶, c©y” (nghÜa B) th× viÕt lµ da.
VÝ dô: da thÞt, da trêi, mµu da, da cam,…Cßn viÕt lµ gia víi nh÷ng nghÜa nh:
- “Thªm vµo” (gia tÝ muèi n÷a vµo canh, gia h¹n …) (nghÜa C)
- “ Nhµ” (gia ®×nh, gia s, …) (nghÜa D)
Nhng t¹i sao víi nghÜa A, B th× viÕt d, víi nghÜa C, D th× víi gi. Víi
nh÷ng ngêi kh«ng cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu lÞch sö ng÷ ©m chØ xem ®ã lµ quy íc cã tÝnh vâ ®o¸n.
1.2.3. C¨n cø quy t¾c
Trªn thùc tÕ c¸ch ph¸t ©m tõ ®ã mµ cã c¸ch viÕt chÝnh t¶ kh«ng ph¶i
hoµn toµn vâ ®o¸n. Nghiªn cøu kü c¸c quan hÖ trong ©m tiÕt, trong tõ, c¸c
quan hÖ ng÷ ©m biÕn ®æi trong lÞch sö, cã thÓ t×m thÊy nh÷ng t¬ng t¸c quy
10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
®Þnh c¸ch ®äc, c¸ch viÕt, hÖ thèng ho¸ l¹i th× sÏ x¸c lËp ®îc nh÷ng quy t¾c
chÝnh t¶ mµ nÕu dùa theo th× cã ®îc c¸ch viÕt ®óng.
VÝ dô quy t¾c hái - ng· mµ NguyÔn §×nh ®· nªu thµnh “luËt hái ng·”
c¸ch ®©y trªn 40 n¨m. Quy t¾c nµy nãi gän l¹i chØ gåm 6 ch÷ (tiÕng) cÇn ghi
nhí lµ:
HuyÒn - ng· - nÆng
S¾c - hái - kh«ng
Quy t¾c nµy cã nghÜa lµ gÆp mét ch÷ kh«ng biÕt nªn viÕt dÊu hái hay
dÊu ng· th× h·y t¹o mét tõ l¸y ©m, nÕu ch÷ l¸y l¹i viÕt víi dÊu huyÒn, dÊu ng·
hoÆc dÊu nÆng th× ch÷ ®îc xÐt sÏ viÕt dÊu ng·. Ngîc l¹i, nÕu ch÷ l¸y viÕt víi
dÊu s¾c, dÊu hái hoÆc kh«ng dÊu th× ch÷ ®ang xÐt ph¶i viÕt víi dÊu hái. VÝ dô:
so s¸nh nghÜ ngîi (ngîi dÊu nÆng th× nghÜ ph¶i viÕt dÊu ng·), nghØ ng¬i (ng¬i
kh«ng dÊu th× nghØ ph¶i viÕt dÊu hái).
N¾m ®îc c¸c quy t¾c chÝnh t¶ ®ã (do c¸c nhµ nghiªn cøu ng«n ng÷ x¸c
®Þnh) ngêi viÕt sÏ cã nh÷ng chç dùa kh¸ch quan ®Ó x¸c ®Þnh c¸ch viÕt ®óng
chÝnh t¶ nh÷ng trêng hîp m×nh cßn lóng tóng.
1.3. Quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶
ChuÈn ho¸ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt lµ c¶ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, phøc t¹p v×
nh÷ng nhËn thøc kh«ng thèng nhÊt, thËm chÝ cã thÓ sai vÒ c¸ch viÕt. Cho dï lµ
mét qu¸ tr×nh, song ®iÒu c¬ b¶n lµ ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng ®Æc ®iÓm ng«n ng÷
vµ ch÷ viÕt tiÕng ViÖt. ChØ trªn c¬ së ®ã vµ cã ph¬ng ch©m, nguyªn t¾c cïng
víi nh÷ng xö lý mÒm dÎo, chóng ta míi cã thÓ tiÕn hµnh chuÈn ho¸ chÝnh t¶
tiÕng ViÖt. §©y lµ c«ng viÖc cÇn sù hîp t¸c cña nhiÒu c¬ quan khoa häc, c¬
quan qu¶n lý Nhµ níc. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o còng ®· nhiÒu lÇn ban hµnh
quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt nh:
+ Mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ trong s¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc do
Bé gi¸o dôc (Thø trëng Vâ ThuÇn Nho kÝ), ban hµnh ngµy 30/4/1980.
+ QuyÕt ®Þnh sè 240/Q§ - Quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt vµ thuËt ng÷ tiÕng
ViÖt cña Bé trëng Bé gi¸o dôc (NguyÔn ThÞ B×nh kÝ), ban hµnh ngµy 5/3/1984.
+ Quy ®Þnh t¹m thêi vÒ viÕt hoa tªn riªng trong s¸ch gi¸o khoa (Ban hµnh
kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 07/2003/Q§ - BGD vµ §T 13/3/2003 cña Bé trëng Bé
Gi¸o dôc vµ §µo t¹o).
Trong mét sè quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶ tiÕng ViÖt ®îc Bé Gi¸o dôc vµ ®µo
t¹o ban hµnh nªu trªn th× Quy ®Þnh t¹m thêi vÒ viÕt hoa tªn riªng trong s¸ch
gi¸o khoa (Ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 07/2003/Q§ - BGD vµ §T
11
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
13/3/2003 cña Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o) lµ quy ®Þnh míi nhÊt vµ ®Çy
®ñ nhÊt. V× vËy, trong ®Ò tµi nµy, chóng t«i chän vµ trÝch dÉn theo quy ®Þnh ®ã.
1.3.1. Quy ®Þnh vÒ viÕt hoa tªn riªng
C¸ch viÕt tªn riªng ViÖt Nam
1) Tªn ngêi
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt: §inh Tiªn Hoµng, TrÇn Hng
§¹o, NguyÔn ThÞ Minh Khai,…
* Chó ý:
Tªn danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö ®îc cÊu t¹o b»ng c¸ch kÕt hîp bé phËn
vèn lµ danh tõ chung víi bé phËn tªn gäi cô thÓ còng ®îc coi lµ tªn riªng vµ
viÕt hoa theo quy t¾c viÕt hoa tªn ngêi: ¤ng Giãng, Bµ Trng, Bµ TriÖu,…
2) Tªn ®Þa lý
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt: Th¸i B×nh, Trµ Vinh, CÇn
Th¬, Thõa Thiªn - HuÕ,…
* Chó ý:
Tªn ®Þa lý ®îc cÊu t¹o bëi danh tõ chØ híng hoÆc b»ng c¸ch kÕt hîp bé
phËn vèn lµ danh tõ chung, danh tõ chØ híng víi bé phËn tªn gäi cô thÓ còng
®îc coi lµ danh tõ riªng chØ tªn ®Þa lý vµ viÕt hoa theo quy t¾c viÕt hoa ®Þa lý: B¾c
Bé, Nam Bé, T©y B¾c, §«ng B¾c,…
3) Tªn d©n téc
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt: Kinh, Tµy, S¸n D×u, L« L«,
Phï L¸, Hµ Nh×,…
4) Tªn ngêi, tªn ®Þa lý vµ tªn c¸c d©n téc ViÖt Nam thuéc c¸c d©n téc thiÓu sè
anh em cã cÊu t¹o tõ ®a ©m tiÕt (c¸c ©m tiÕt ®äc liÒn nhau)
§èi víi mçi bé phËn t¹o thµnh tªn riªng, viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu vµ cã
g¹ch nèi gi÷a c¸c ©m tiÕt: £- ®ª, Ba - na, X¬- ®¨ng, Tµ - «i,…
5) Tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña ©m viÕt ®Çu tiªn vµ c¸c ©m tiÕt ®Çu cña bé
phËn t¹o thµnh tªn riªng: Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam,
Uû Ban Thêng vô Quèc héi, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o,…
12
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
6) Tõ vµ c¸c côm tõ chØ c¸c con vËt, ®å vËt, sù vËt ®îc dïng lµm tªn riªng cña
nh©n vËt
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña ©m tiÕt t¹o thµnh tªn riªng: (chó) Chuét, (b¸c)
GÊu, (c«) Chµo Mµo, (b¸c) Nåi §ång, (c«) Chæi R¬m,…
C¸ch viÕt tªn riªng níc ngoµi
1) Tªn ngêi, tªn ®Þa lÝ
1.1. Trêng hîp phiªn ©m qua ©m H¸n - ViÖt:
ViÕt theo quy t¾c viÕt tªn ngêi, tªn ®Þa lÝ ViÖt Nam: Mao Tr¹ch §«ng,
Kim NhËt Thµnh, §øc,…
1.2. Trêng hîp phiªn ©m qua ©m H¸n - ViÖt (phiªn ©m trùc tiÕp, viÕt s¸t
theo c¸ch ®äc)
§èi víi mçi bé phËn t¹o thµnh tªn riªng, viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu vµ cã
g¹ch nèi gi÷a c¸c ©m tiÕt: Phri- ®rÝch ¡ng - ghen, Vla - ®i - mia I - lÝch Lª - nin,…
2) Tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ níc ngoµi
2.1. Trêng hîp dÞch nghÜa
ViÕt theo quy t¾c viÕt tªn c¬ quan, tæ chøc, ®oµn thÓ ViÖt Nam: ViÖn
khoa häc Gi¸o dôc B¾c Kinh, Trêng §¹i häc Tæng hîp Quèc gia M¸t- xc¬- va
mang tªn L«- m« - n« - xèp,…
2.2. Trêng hîp viÕt t¾t
ViÕt nguyªn d¹ng viÕt t¾t. Tuú tõng trêng hîp, cã thÓ ghi thªm tªn dÞch
nghÜa hoÆc ghi thªm tªn nguyªn d¹ng kh«ng viÕt t¾t: WB (Ng©n hµngThÕ
giíi), hoÆc WB (World Bank)
Ngoµi ra, chóng ta cßn cã c¸c quy t¾c:
1) ViÕt ngµy, th¸ng, n¨m
Khi viÕt ngµy, th¸ng, n¨m trong v¨n b¶n hµnh chÝnh th× ph¶i viÕt ®Çy
®ñ: Ngµy tõ 1 ®Õn 9, th¸ng 1 vµ th¸ng 2 ph¶i thªm sè “0” vµo tríc. Khi ghi
ngµy, th¸ng, n¨m ban hµnh v¨n b¶n, ph¶i ghi râ c¸c ch÷ ngµy, th¸ng, n¨m;
kh«ng viÕt t¾t b»ng dÊu g¹ch nèi hoÆc dÊu g¹ch xiªn: Thµnh phè Hå ChÝ
Minh, ngµy 09 th¸ng 02 n¨m 2007.
Nh÷ng trêng hîp cßn l¹i, cã thÓ viÕt t¾t c¸c ch÷ ngµy, th¸ng, n¨m b»ng
dÊu g¹ch nèi hoÆc dÊu g¹ch xiªn: ngµy 02 - 3 - 2007 hay ngµy 02/03/2007.
2) Tªn t¸c phÈm
13
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
Tªn truyÖn, bµi th¬, bµi v¨n, bµi h¸t, b¶n nh¹c, bøc tranh, cuèn s¸ch,…
khi dÉn ra trong c©u v¨n viÕt, ®îc viÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu tiªn: ChiÕn tranh vµ hoµ
b×nh, Nh÷ng ngêi khèn khæ, TiÕn qu©n ca,...
3) Tªn hu©n ch¬ng, danh hiÖu, gi¶i thëng
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tõ ng÷ biÓu thÞ tÝnh chÊt riªng biÖt cña tªn:
Hu©n ch¬ng Sao vµng, Hu©n ch¬ng ChiÕn sÜ vÎ vang, Anh hïng Lao ®éng,
Anh hïng Lùc lîng vò trang, Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh, gi¶i NhÊt,…
4) Tªn ngµy lÔ, ngµy kØ niÖm, phong trµo
ViÕt hoa ch÷ c¸i ®Çu cña tõ ng÷ biÓu thÞ tÝnh chÊt riªng biÖt cña ngµy lÔ
®ã: Ngµy Quèc kh¸nh, Ngµy ThÇy thuèc ViÖt Nam, C¸ch m¹ng th¸ng T¸m,
C¸ch m¹ng th¸ng Mêi, X« viÕt NghÖ TÜnh,…
5) Quy t¾c viÕt t¾t
Ch÷ viÕt t¾t thay thÕ cho tõ ng÷ gèc gåm tÊt c¶ c¸c ch÷ c¸i ®Çu cña tõ
ng÷ gèc, ®îc viÕt in hoa vµ viÕt liÒn thµnh mét khèi: §¹i häc B¸ch khoa viÕt
thµnh §HBK, C«ng ty xuÊt nhËp khÈu viÕt thµnh C«ng ty XNK, quyÕt ®Þnh
viÕt thµnh Q§, danh tõ viÕt thµnh DT, chñ ng÷ viÕt thµnh CN,…
6) Ch÷ ®Çu c©u, ®Çu dßng th¬ vµ më ®Çu c¸c dßng trong mét phÐp liÖt kª th×
ph¶i viÕt hoa:
+ Qu¶ nhiªn, hoa mËn võa tµn th× mïa xu©n ®Õn. BÇu trêi ngµy
thªm xanh. N¾ng vµng ngµy cµng rùc rì.
+ §©y con s«ng nh dßng s÷a mÑ
Níc vÒ xanh ruéng lóa vên c©y
Vµ ¨m ¾p nh lßng ngêi mÑ
Chë t×nh th¬ng trang tr¶i ®ªm ngµy.
7) Tªn chøc danh, chøc vô
Nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ chøc danh, chøc vô (®îc x· héi xem lµ cao) th×
thêng ®îc viÕt hoa ch÷ ®Çu tiªn khi tõ ng÷ chØ chøc danh, chøc vô ®ã g¾n víi
c¸ nh©n cô thÓ: Gi¸o s NguyÔn V¨n HiÖu, Thñ tíng Phan V¨n Kh¶i, HiÖu trëng Trêng §¹i häc B¸ch khoa Thµnh phè Hå ChÝ Minh,…
Ngoµi ra, ®Ó biÓu thÞ sù kÝnh träng, cã thÓ viÕt hoa tõ ng÷ chØ ngêi hoÆc
®èi tîng ®îc t«n kÝnh ®Æc biÖt:
M×nh vÒ víi B¸c ®êng xu«i,
Th giïm ViÖt B¾c kh«n ngu«i nhí Ngêi
Nhí ¤ng Cô m¾t s¸ng ngêi,
14
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
¸o n©u tói v¶i ®Ñp t¬i l¹ thêng.
1.3.2. Quy ®Þnh viÕt c¸c ©m
C¸c ch÷ c¸i biÓu thÞ c¸c phÇn cña ©m tiÕt (©m ®Çu, ©m ®Öm, ©m chÝnh,
©m cuèi) ®îc s¾p xÕp theo cÊu tróc ©m tiÕt.
¢m tiÕt tiÕng ViÖt ë d¹ng ®Çy ®ñ nhÊt gåm n¨m thµnh tè
Thanh ®iÖu (5)
Phô ©m ®Çu
(1)
VÇn
©m chÝnh
©m ®Öm
(2)
©m cuèi
(3)
(4)
VÒ c¬ b¶n, ch÷ viÕt tiÕng ViÖt cã sù t¬ng øng mét ®èi mét gi÷a ©m vµ kÝ
hiÖu biÓu thÞ. Nh÷ng trêng hîp kh«ng cã sù t¬ng øng mét ®èi mét gi÷a ©m vµ
kÝ hiÖu cã nhiÒu nguyªn do, trong ®ã cã nguyªn do thuéc vÒ lÞch sö h×nh thµnh
ch÷ viÕt. Trong khu«n khæ giíi h¹n cña ®Ò tµi, chóng t«i chØ dõng l¹i ë ph¹m
vi nªu c¸c ©m vµ c¸c kÝ hiÖu t¬ng øng cho tõng trêng hîp.
1.3.2.1. ViÕt c¸c ©m ®Çu
B¶ng ©m vµ ch÷ c¸i ghi ©m ®Çu
¢m
/b/
/c/
/h/
/ /
/ /
/k/
/z/
Ch÷
b (bµ)
ch (chØ)
h (hµnh)
g, gh (gµ, ghi)
ngh, ng (nghÜ, ngµ)
k, q, c (kÝ, qu¶, c¶)
d, gi, g (d×, giÆt, g×)
¢m
/d/
/ /
/l/
/m/
/n/
/ /
/f/
Ch÷
® (®i)
kh (khuyªn)
l (lÊy)
m (mÑ)
n (n¾ng)
nh (nhµ)
ph (pha)
¢m
/ /
/s/
/ /
/t/
/t /
/t /
/v/
Ch÷
r (råi)
x (xanh)
s (síng)
t (têng)
th (thÇy)
tr (trêng)
v (vui)
TiÕng ViÖt cã 21 phô ©m ®Çu, trong ®ã cã 4 phô ©m/k, ,
z/ cã hai
hoÆc h¬n hai sù thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt.
1) ¢m /k/ : + ViÕt k khi sau nã lµ nguyªn ©m i, e, ª vµ nguyªn ©m ®«i iª.
+ ViÕt q khi sau nã lµ ©m ®Öm
+ ViÕt c trong c¸c trêng hîp cßn l¹i.
2) ¢m / / : + ViÕt gh khi sau nã lµ nguyªn ©m i, e, ª vµ nguyªn ©m ®«i iª.
+ ViÕt g trong c¸c trêng hîp cßn l¹i.
3) ¢m / / : +ViÕt ngh khi sau nã lµ nguyªn ©m i, e, ª vµ nguyªn ©m ®«i iª.
15
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
+ViÕt ng trong c¸c trêng hîp cßn l¹i.
4) ¢m /z/ : NÕu ©m /k, , / ®îc quy ®Þnh theo nguyªn t¾c ng÷ ©m häc th× ©m /z/
viÕt d, gi theo nghÜa. V× vËy, khi muèn viÕt ®óng c¸c trêng hîp nµy, ngêi viÕt
cÇn nhí nghÜa vµ c¸ch viÕt t¬ng øng. Khi cÇn thiÕt cã thÓ tra cøu tõ ®iÓn. §Ó
ph©n biÖt d vµ gi cã ý kiÕn ®Ò nghÞ: “NÕu thÊy chóng cã biÕn thÓ tr th× viÕt gi,
biÕn thÓ nh th× ta viÕt d”: gi¶/ tr¶, giai/ trai, giao/ trao,…
Trong nh÷ng tõ l¸y hai tiÕng nÕu tiÕng ®Çu më ®Çu b»ng l hoÆc d th×
tiÕng thø hai cã phô ©m ®Çu thêng viÕt b»ng d chø kh«ng ph¶i lµ gi: lß dß, dai
d¼ng, dang dë,…
§èi víi trêng hîp kh¸c th× c¨n cø vµo ©m vµ nghÜa cña tõ H¸n - ViÖt:
+ gia t¨ng thªm (gia h¹n, gia t¨ng, gia vÞ,…)
+ nhµ (gia ®×nh, gia trëng, gia tµi,…)
Cßn viÕt lµ d lµ c¸c tõ nãi vÒ phÇn bäc ngoµi cña th©n thÓ: da dÎ, da thÞt,
da trêi, da mÆt,…
1.3.2.2. ViÕt ©m ®Öm / /
+ ViÕt o khi sau nã lµ e, a
+ ViÕt u trong c¸c trêng hîp cßn l¹i.
1.3.2.3. ViÕt ©m chÝnh
B¶ng ©m vµ ch÷ c¸i ghi ©m chÝnh
¢m
Ch÷
¢m
/i/ y, i (suy, nghÜ)
/u/
/ie/ ia, ya, iª, yª (mÝa, khuya, ®iÖn, thuyÒn) /w/
/uo/ ua, u« (mua, thuèc)
/ /
/w / a, ¬ (löa, cêi)
/ /
/ /
/ / a, e (nhµnh, sen)
/¨/ a, ¨ (sau, s¨n)
/o/
/e/ ª (lÒ, mÒ)
/a/
Ch÷
u (®óng, ®ñ)
(th, chõng)
¬ (m¬, ngì)
© (cÇn, thËt)
o, oo (häc, xoong)
« (th«n, tèt)
a (lµm, th¸ng)
TiÕng ViÖt cã 14 nguyªn ©m vµ tæ hîp nguyªn ©m lµ ©m chÝnh. Trong
®ã cã b¶y trêng hîp cã hai hoÆc h¬n hai sù thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt /i, ia, uo, w , , ¨/.
Quy t¾c viÕt b¶y trêng hîp ®ã nh sau:
16
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
1) ¢m /i/: + ViÕt y khi nã ®øng sau ©m ®Öm: suy nghÜ, quy, luü,… hoÆc khi nã
®øng mét m×nh lµm ©m tiÕt (trõ nh÷ng tõ phiªn ©m vµ nh÷ng tõ thuÇn ViÖt): y
t¸, y tÕ, y phôc,…
+ ViÕt i sau ©m ®Çu: bi th¶m, binh lÝnh, linh tinh,…hoÆc khi
nguyªn ©m i ®øng mét m×nh th× viÕt i ®èi víi tõ thuÇn ViÖt: ©m Ø, Çm Ü, i tê,…
Khi /i/ xuÊt hiÖn trong c¸c ©m tiÕt më cña nhiÒu tõ H¸n - ViÖt, th× thùc
tÕ hiÖn nay chÊp nhËn c¶ hai h×nh thøc viÕt i vµ y: hi sinh/ hy sinh, chiÕn sÜ/
chiÕn sü, c«ng ti/ c«ng ty,…
Tuy nhiªn, còng cÇn nãi thªm: theo quy ®Þnh cña s¸ch gi¸o khoa cña
nhµ gi¸o dôc, chØ chän mét h×nh thøc i cho trêng hîp võa nªu.
2) ¢m /ie/
+ ViÕt ia khi kh«ng cã ©m ®Öm, kh«ng cã ©m cuèi: chia, khÝa,…
+ ViÕt ya khi cã ©m ®Öm, kh«ng cã ©m cuèi: khuya, …
+ ViÕt iª khi kh«ng cã ©m ®Öm vµ cã ©m cuèi: chiªn, tiªn tiÕn,…
+ ViÕt yª khi cã ©m ®Öm hoÆc tríc nã kh«ng cã ©m nµo vµ sau cã
©m cuèi: tuyªn, khuyªn, quyÒn, thuyÒn, uyª, yªn, yªu,…
3) ¢m /uo/: + ViÕt ua khi kh«ng cã ©m cuèi: mua, lóa, cña,…
+ ViÕt u« khi cã ©m cuèi: suèi, muén, uèng, thuèc,…
4) ¢m /w /: + ViÕt a khi kh«ng cã ©m cuèi: lõa, thõa, la tha, …
+ ViÕt ¬ khi cã ©m cuèi: thëng, trêng, vên tîc, ¬ng,…
5) ¢m / /:
+ ViÕt a trong vÇn anh, ¸ch, oanh, o¸ch: khoanh, thµnh qu¸ch,…
+ ViÕt e trong nh÷ng trêng hîp cßn l¹i: mÑ, chÌ, bÐ,…
6) ¢m / /:
+ ViÕt a trong nh÷ng vÇn au, ay: sau nµy, mau, l¸y,…
+ ViÕt ¨ trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: ch¾c ch¾n, con tr¨n, …
7) ¢m / /: + ViÕt oo khi cã sù ®èi lËp dµi ng¾n vÒ ph¸t ©m: boong, soãc, moãc,
xoong,…
+ ViÕt o trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: mßn, bãng, mon men,…
1.3.2.4. ViÕt ©m cuèi
B¶ng ©m vµ ch÷ c¸i ghi ©m cuèi
¢m
Ch÷
¢m
Ch÷
17
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
/-i/
/-u/
/-k/
/- /
y, i (may, mai)
o, u (sao, sau)
ch, c (s¸ch, häc)
nh, ng (thªnh, thang)
NguyÔn ThÞ Mai
/-m/
/-n/
/-p/
/-t/
m (t×m, kiÕm)
n (nªn, nÆn, lÇn)
p (häp, líp)
t (cÊt, thËt)
TiÕng ViÖt cã 8 ©m cuèi, trong ®ã cã bèn trêng hîp cã hai sù thÓ hiÖn
trªn ch÷ viÕt (/ , , k, /). Quy t¾c viÕt bèn trêng hîp ®ã nh sau:
1) ¢m /i /: + ViÕt y khi xuÊt hiÖn trong c¸c vÇn ay, ©y: say, m©y, mÊy,…
+ ViÕt i trong nh÷ng trêng hîp cßn l¹i: ai, mêi, t¬i, téi, tuæi,…
2) ¢m /u /: + ViÕt o trong c¸c vÇn ao, eo: lÌo tÌo, lao xao, nhao nhao, ch¸o,…
+ ViÕt u trong nh÷ng trêng hîp cßn l¹i: xÊu, sÊu, sÕu, cõu, lùu,…
3) ¢m /k/: + ViÕt ch khi ®i sau i, e, ª, a trõ tõ phiªn ©m (chã bÐc giª, sÐc
chuyÓn tiÒn): lÝch chÝch, lÕch thÕch, chªnh chÕch,…
+ ViÕt c trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: ¸c, cóc, bíc, biÕc, tíc,...
4) ¢m / /: + ViÕt nh khi ®i sau i, e, ª, a: b×nh minh, lªnh khªnh, lanh chanh,...trõ
c¸c tiÕng: kÎng, rung rung, xµ beng.
+ ViÕt ng trong c¸c trêng hîp cßn l¹i: ngîng ngïng, thiªng liªng,
l¶ng v¶ng, cho¸ng v¸ng,…
1.3.3. Quy ®Þnh vÒ thanh ®iÖu
TiÕng ViÖt lµ mét ng«n ng÷ cã thanh ®iÖu. ¢m tiÕt nµo cña tiÕng ViÖt
còng mang thanh ®iÖu. TiÕng ViÖt cã s¸u thanh: ngang (thanh kh«ng), huyÒn,
ng·, hái, s¾c, nÆng vµ cã n¨m dÊu ghi thanh (dÊu huyÒn, dÊu ng·, dÊu hái, dÊu
s¾c, dÊu nÆng): la, lµ, l·, l¶, l¸, l¹.
DÊu ghi thanh trong tiÕng ViÖt lu«n g¾n víi ©m chÝnh: loµi, ngo¹i, thÊy,…
Trong nh÷ng ©m tiÕt cã ©m chÝnh lµ nguyªn ©m ®«i th× cã hai trêng hîp:
+ NÕu ©m tiÕt kh«ng cã ©m cuèi th× dÊu ghi thanh g¾n víi yÕu tè thø
nhÊt cña nguyªn ©m ®«i (ia, ua, a, …): k×a, lóa, cöa, ch×a, lôa,…
+ NÕu ©m tiÕt cã ©m cuèi th× dÊu ghi thanh g¾n víi yÕu tè thø hai cña
nguyªn ©m ®«i (iª, yª, u«, ¬,…): kiÕn, thuyÒn, cuéc, sên,…
Ngoµi ra, ®èi víi trêng hîp ©m tiÕt (tiÕng) cã ©m ®Öm ®Çu vÇn th× dÊu
ghi thanh g¾n víi con ch÷ thÓ hiÖn ©m chÝnh: lo¸
+ NÕu cã phô ©m cuèi th× dÊu ghi thanh g¾n víi con ch÷ thÓ hiÖn ©m
chÝnh: quúnh, quú, khoÎn,…
18
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
ViÖc n¾m ch¾c c¸c quy t¾c chÝnh t¶ nªu trªn sÏ gióp ngêi viÕt cã nh÷ng
chç dùa kh¸ch quan ®Ó viÕt ®óng chÝnh t¶.
1.4. Kh¸i niÖm lçi chÝnh t¶
Lçi chÝnh t¶ lµ nh÷ng c¸ch viÕt c¸c tõ kh«ng ®óng víi nh÷ng quy ®Þnh
mang tÝnh x· héi cao, ®îc mäi ngêi trong céng ®ång chÊp nhËn, tu©n theo.
1.5. Ph©n lo¹i lçi chÝnh t¶
Trong thùc tÕ, nh÷ng lçi chÝnh t¶ thêng gÆp trong tiÕng ViÖt kh¸ ®a d¹ng,
ph¶n ¸nh bøc tranh ph¬ng ng÷ ®a d¹ng cña tiÕng ViÖt trªn c¸c miÒn ®Êt níc.
1.5.1. Lçi vÒ ©m
1.5.1.1. Lçi vÒ phô ©m ®Çu
(1) Lçi lÉn lén l/n
§©y lµ lçi kh¸ phæ biÕn ë ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ ®ång b»ng B¾c Bé nãi
chung. Sù lÉn lçn vÒ mÆt tõ vùng ®· khiÕn nhiÒu trêng hîp ®¸ng lÏ ®äc l th× l¹i
®äc n vµ ngîc l¹i. Do ®ã, thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt còng sai.
VÝ dô:
lßng lîn nßng lîn
nªn xe
lªn xe
c« n¬ng c« l¬ng
(2) Lçi lÉn lén ch/tr
Trong ph¸t ©m ngêi B¾c Bé kh«ng ph©n biÖt ch/tr. Häc sinh tiÓu häc Hµ
Néi ph©n biÖt mét c¸ch ngé nghÜnh tr lµ “chê trª" (c¸ trª) vµ ch lµ “chê chã”
(con chã)
VÝ dô:
chßng chµnh - trßng trµnh
chËp chïng - trËp trïng
chang chang - trang trang
(3) Lçi lÉn lén x/s
Ngêi ®ång b»ng B¾c Bé kh«ng ph©n biÖt ®îc x vµ s trong ph¸t ©m (häc
sinh cÊp 1 ë Hµ Néi gäi s lµ "xê nÆng", x lµ "xê nhÑ") vµ thêng lÉn lén chóng
khi viÕt. VÝ dô:
eo sÌo - eo xÌo
song - xong
s©m sÈm - x©m xÈm
sÇm - xÇm
s¨m lèp - x¨m lèp
sa s¶ - xa x¶
(4) Lçi lÉn lén r/d/gi
19
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
NguyÔn ThÞ Mai
Ngêi miÒn B¾c kh«ng ph©n biÖt r/d/gi trong ph¸t ©m nªn thêng lÉn lén
chóng trong ch÷ viÕt.
VÝ dô:
dßng - gißng - rßng
giéi - déi
h¸t dÆm - h¸t giÆm
giÉm - dÉm
r©m bôt - d©m bôt
gi¨ng - d¨ng
Ngoµi ra, cßn cã mét sè trêng hîp kh¸c.
t/d: ghÕ tùa/ ghÕ dùa
gi/tr: gië trøng/ trë trøng
nh/l: sao nh·ng/ sao l·ng, nhem nhuèc/ lem luèc
nh/r: nhén nhÞp/ rén rÞp
th/s: thÉm/ sÉm
ch/t: chng höng/ tng höng
th/v: thÝ dô/ vÝ dô
x/ch: xung quanh/ chung quanh
g/c: gµi/ cµi
1.5.1.2. Lçi lÉn lén ©m ®Öm
C¸c lçi vÒ ©m ®Öm thêng thÊy ë c¶ ba miÒn ®Êt níc. §©y lµ lçi do trong
ph¸t ©m kh«ng cã sù râ rµng, ph©n biÖt. V× vËy, thÓ hiÖn trªn ch÷ viÕt kh«ng
chÝnh x¸c. VÝ dô: quÑt viÕt thµnh qoÑt
1.5.1.3. Lçi lÉn lén ©m chÝnh
§©y lµ lo¹i lçi thêng thÊy ë miÒn B¾c: Hµ T©y, Nam §Þnh,… do lçi ph¸t
©m ®Þa ph¬ng. VÝ dô:
«/u: m«ng lung/ mung lung
u«/«: mu«i canh/ m«i canh
i/ª: ch×nh ×nh/ chÒnh Ònh
/©: thùc t×nh/ thËt t×nh
a/©: lµu bµu/ lÇu bÇu, ®Çy ®äa/ ®µy ®äa
©/¨: bËm m«i/ bÆm m«i
¬/a: ®êng hoµng/ ®µng hoµng
a/iª: n¸t bµn/ niÕt bµn
o/«: nhám/ nhæm
u/o: lôm côm/ läm cäm
1.5.1.4. Lçi lÉn lén ©m cuèi
20
- Xem thêm -