Tài liệu Chính sách tiền tệ của nh nhà nước

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Më ®Çu Cïng víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, theo ®Þnh híng XHCN, nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®îc ban hµnh vµ ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ cã vai trß trung t©m vµ chñ yÕu. Lµ tæ chøc duy nhÊt cã quyÒn ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, Ng©n hµng trung ¬ng ®a ra nh÷ng quyÕt s¸ch vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m ®èi phã víi nh÷ng bÊt æn ®Þnh trong níc vµ có sèc tõ bªn ngoµi vµo. Do ®ã viÖc x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung ¬ng trong ®iÒu kiÖn míi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò, em chän ®Ò tµi “Ng©n hµng trung ¬ng víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam" §Ò tµi ®îc kÕt cÊu nh sau: Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ Ng©n hµng trung ¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ch¬ng 2: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam. Do hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt khã tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt ®iÓm, em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c« ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. 1 Ch¬ng 1 Tæng quan vÒ Ng©n hµng trung ¬ng vµ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ 1. Ng©n hµng trung ¬ng (NHTW). 1.1. Kh¸i niÖm NHTW. NHTW cã thÓ ra ®êi tõ sù ph¸t triÓn vµ ph©n ho¸ hÖ thèng Ng©n hµng th¬ng m¹i (NHTM) kÐo dµi nhiÒu thÕ kû theo m« h×nh Ng©n hµng Anh vµ c¸c níc Ch©u ¢u, b»ng c¸ch thµnh lËp hoµn toµn míi vµo nöa ®Çu thÕ kû XX. Dï h×nh thµnh b»ng con ®êng nµo, th× c¸c NHTW ®Òu cã chung mét b¶n chÊt: lµ mét chÕ ®Þnh c«ng céng, cã thÓ ®éc lËp hoÆc trùc thuéc chÝnh phñ; thùc hiÖn chøc n¨ng ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn, lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, ng©n hµng cña chÝnh phñ vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc qu¶n lý Nhµ níc vÒ c¸c ho¹t ®éng vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông cho môc tiªu vµ æn ®Þnh cña céng ®ång. 1.2. Chøc n¨ng cña NHTW. Ngµy nay, tÊt c¶ c¸c quèc gia lín nhá trªn thÕ giíi ®Òu cã mét NHTW víi nh÷ng vai trß ®Æc biÖt quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc. Mét mÆt, NHTW ®ãng vai trß chñ ng©n hµng ®èi víi c¸c NHTM, ®¶m b¶o cho hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng kh«ng trôc trÆc. MÆt kh¸c, NHTW cßn ®ãng vai trß chñ ng©n hµng ®èi víi chÝnh phñ, g¸nh tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t viÖc cung øng tiÒn tÖ vµ viÖc tµi trî cho th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ níc cña chÝnh phñ, lµ c¬ quan duy nhÊt cã quyÒn ph¸t hµnh tiÒn. 1.2.1. Ph¸t hµnh tiÒn vµ ®iÒu tiÕt møc cung tiÒn. NHTW lµ ng©n hµng ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn vµ lµ ng©n hµng ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong ®iÒu tiÕt møc cung tiÒn cã nghÜa lµ NHTW lµ ngêi duy nhÊt ®îc phÐp ph¸t hµnh tiÒn theo c¸c quyÕt ®Þnh trong luËt hoÆc ®îc chÝnh phñ phª duyÖt nh»m ®¶m b¶o thèng nhÊt vµ an toµn cho hÖ thèng lu th«ng tiÒn tÖ cña quèc gia, mäi ho¹t ®éng cung øng tiÒn cña NHTW sÏ ¶nh hëng ®Õn tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n trong x· héi vµ do ®ã ¶nh hëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ. Tr¸ch nhiÖm cña NHTW ë chøc n¨ng nµy ®ã lµ viÖc x©y dùng sè lîng tiÒn cÇn ph¸t hµnh vµ thêi ®iÓm ph¸t hµnh còng nh ph¬ng thøc ph¸t hµnh ®Ó ®¶m b¶o sù æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Ba c«ng cô quan träng nhÊt mµ NHTW cã thÓ sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo lîng cung øng tiÒn tÖ ®ã lµ: tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, tû suÊt triÕt khÊu vµ nghiÖp vô thÞ trêng më. 2 +Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc: lµ tû lÖ tèi thiÓu gi÷a dù tr÷ tiÒn mÆt víi tiÒn göi mµ NHTW yªu cÇu c¸c NHTM ph¶i duy tr× +Tû suÊt triÕt khÊu: lµ l·i suÊt mµ NHTW tÝnh víi c¸c NHTM khi hä muèn vay tiÒn. +NghiÖp vô thÞ trêng më ph¸t sinh khi NHTW thay ®æi c¬ sè tiÒn b»ng c¸ch mua hoÆc b¸n ra c¸c chøng kho¸n tµi chÝnh trªn thÞ trêng më. 1.2.2. NHTW lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng. Khi thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, NHTW cung øng ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô cña mét ng©n hµng cho c¸c Ng©n hµng trung gian (NHTG). Bao gåm: + Më tµi kho¶n tiÒn göi vµ qu¶n lý tiÒn dù tr÷ cña hÖ thèng NHTM. TiÒn göi cña NHTM t¹i NHTW gåm: tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc vµ tiÒn göi thanh to¸n. TiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc hay cßn gäi lµ dù tr÷ ph¸p ®Þnh lµ phÇn tiÒn ®îc gi÷ l¹i trong tæng sè vèn mµ NHTM huy ®éng ®îc, nã ®îc göi ë mét tµi kho¶n cña NHTW, vµ NHTW qu¶n lý phÇn tiÒn dù tr÷ nµy cho NHTM, nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n tríc nhu cÇu rót tiÒn mÆt cña kh¸ch hµng. TiÒn göi thanh to¸n: c¸c NHTG ph¶i duy tr× thêng xuyªn mét lîng tiÒn göi trªn tµi kho¶n t¹i NHTW ®Ó thùc hiÖn c¸c nhu cÇu giao dÞch víi c¸c ng©n hµng kh¸c hoÆc ®¸p øng c¸c nhu cÇu giao dÞch víi NHTW . + CÊp tÝn dông cho NHTM NHTW cho c¸c NHTM vay nh»m môc ®Ých: - Ph¸t hµnh thªm tiÒn trung ¬ng theo kÕ ho¹ch. - Bæ sung lîng vèn kh¶ dông cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM mét c¸ch thêng xuyªn. - Lµ cøu c¸nh cho vay cuèi cïng s½n sµng cho c¸c ng©n hµng vµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c vay tiÒn khi c¬n ho¶ng lo¹n tµi chÝnh ®e däa hÖ thèng tµi chÝnh. 1.2.3. NHTW lµ ng©n hµng chÝnh phñ. C¸c dÞch vô ng©n hµng mµ NHTW cung cÊp cho chÝnh phñ bao gåm: + NHTW lµ ®¹i diÖn ng©n hµng cña Nhµ níc Tuú theo ®Æc ®iÓm tæ chøc cña tõng níc, chÝnh phñ cã thÓ uû quyÒn cho bé tµi chÝnh hoÆc kho b¹c ®øng lªn lµm chñ tµi kho¶n t¹i NHTW. TiÒn thuÕ thu ®îc vµ nh÷ng kho¶n thu kh¸c cña ng©n s¸ch ®îc göi vµo NHTW. NHTW c¸c tµi trî hay bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch cña Nhµ níc. + NHTW lµ ®¹i lý cña Nhµ níc. NHTW thay mÆt cho Nhµ níc trong c¸c tho¶ thuËn tµi chÝnh, viÖn trî, vay mîn, chuyÓn nhîng, thanh to¸n víi níc ngoµi. Ngoµi ra, trong t c¸ch ®¹i lý, nã ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, c¸c lo¹i phiÕu vay nî cho Nhµ níc kÓ c¶ trong n- 3 íc vµ ngoµi níc. B»ng viÖc thay mÆt Nhµ níc ph¸t hµnh hoÆc mua tr¸i phiÕu, NHTW trùc tiÕp lµm t¨ng (hoÆc gi¶m) lîng cung øng tiÒn. + NHTW qu¶n lý Nhµ níc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ tÝn dông NHTW lµ ngêi x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT). Cô thÓ: NHTW lµ ngêi chñ tr× thiÕt kÕ vµ thùc thi CSTT quèc gia, kÕ ho¹ch cung øng lîng tiÒn bæ sung cho lu th«ng hµng n¨m, ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô thùc hiÖn CSTT, thùc hiÖn viÖc ®a tiÒn ra lu th«ng, rót tiÒn tõ lu th«ng vÒ theo tÝn hiÖu cña thÞ trêng lµm t¸c ®éng ®Õn ®iÒu kiÖn tÝn dông vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. 2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ (CSTT). 2.1. Kh¸i niÖm vµ c¬ chÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.1.1. Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. CSTT lµ mét hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm, gi¶i ph¸p, nh÷ng c¸ch thøc mµ NHTW thùc hiÖn nh»m t¸c ®éng tíi cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ vµ ¶nh hëng ®Õn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. CSTT lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã NHTW, th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt khèi lîng tiÒn cung øng nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu vÒ s¶n lîng, gi¸ c¶ vµ c«ng ¨n viÖc lµm. 2.1.2. C¬ chÕ thùc hiÖn CSTT. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn CSTT bao giê còng ®îc diÔn ra theo mét c¬ chÕ nhÊt ®Þnh. Trong c¬ chÕ nµy, NHTW sÏ lµ ngêi thiÕt kÕ vµ ®iÒu hµnh CSTT. Mét CSTT cña mét quèc gia cã thÓ ®îc thùc hiÖn theo hai híng: + CSTT “níi láng” lµ chÝnh s¸ch nh»m t¨ng thªm khèi lîng tiÒn tÖ cung øng cho nÒn kinh tÕ lµm cho tiÒn trë nªn dåi dµo, l·i suÊt h¹ xuèng tõ ®ã kÝch thÝch tiªu dïng vµ ®Çu t. KÕt qu¶ cña CSTT “níi láng” lµ s¶n lîng t¨ng, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao víi tØ lÖ thÊt nghiÖp thÊp. + CSTT “th¾t chÆt” lµ chÝnh s¸ch nh»m gi¶m khèi lîng tiÒn tÖ cung øng cho nÒn kinh tÕ lµm cho tiÒn tÖ trë nªn khan hiÕm vÒ sè lîng, l·i suÊt bÞ ®Èy lªn cao, tæng cÇu gi¶m vµ do ®ã gi¸ c¶ trªn thÞ trêng gi¶m sót, l¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi. 2.2. Môc tiªu cña CSTT. HÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ (CSKT) vÜ m« lµ mét hÖ thèng rÊt ®a d¹ng gåm nhiÒu CSKT kh¸c nhau t¹o thµnh. Mçi chÝnh s¸ch cã ®Æc ®iÓm, néi dung vµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kh¸c nhau nhng chóng ®Òu cã chung mét môc ®Ých lµ t¹o ra m«i trêng kinh tÕ vÜ m« lµnh m¹nh, cã lîi cho sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ®ã, CSTT gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng. Nhê cã 4 nh÷ng u ®iÓm mµ c¸c CSKT vÜ m« kh¸c kh«ng cã ®îc cho nªn CSTT ®îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. Tuy nhiªn lµ mét bé phËn n»m trong hÖ thèng CSKT vÜ m«, CSTT còng nh c¸c CSKT vÜ m« kh¸c chØ cã thÓ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch ®Çy ®ñ khi chóng ®îc kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau, ®îc thèng nhÊt víi nhau c¶ vÒ môc tiªu còng nh ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh. Lµ c«ng cô vÜ m« cña Nhµ níc, CSTT ph¶i phôc vô cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« sau: 2.2.1. T¨ng trëng kinh tÕ cao. BÊt kú CSTT cña mét quèc gia nµo th× môc tiªu cao nhÊt cña nã lµ sù t¨ng lªn cña GDP thùc tÕ. §ã lµ phÇn t¨ng trëng cã ®îc sau khi lÊy phÇn t¨ng trëng danh nghÜa trõ ®i phÇn t¨ng gi¸ trong t¨ng trëng cïng thêi kú. Mét nÒn kinh tÕ phån thÞnh víi tèc ®é t¨ng trëng æn ®Þnh lµ môc tiªu cña bÊt kú mét CSKT vÜ m« nµo. Bëi lÏ, nÒn kinh tÕ cã t¨ng trëng cao lµ ®ång nghÜa víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu kinh tÕ kh¸c cña CSTT nh gi¶m thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp quèc d©n… 2.2.2.æn ®Þnh gi¸ c¶. Gi¸ c¶ cã tû lÖ thÊp lµ môc tiªu cña mäi nÒn kinh tÕ. Khi gi¸ c¶ l¹m ph¸t thÊp møc t¨ng thu nhËp thùc tÕ cña nh©n d©n sÏ d¬ng, do vËy ®êi sèng ngêi lao ®éng tèt h¬n. Nh©n d©n tin tëng vµo chÝnh quyÒn vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. Gi¸ c¶ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp sÏ ®ång thêi lµm cho l·i suÊt thùc tÕ d¬ng vµ l·i suÊt danh nghÜa sÏ thÊp h¬n, do ®ã s¶n xuÊt sÏ cã vèn víi chi phÝ h¹ vÒ mÆt dµi h¹n vµ nÒn kinh tÕ sÏ cã søc bËt ®Çu t vÒ l©u dµi. Khi gi¸ c¶ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp, hiÖn tîng ®Çu c¬ sÏ biÕn mÊt, gi¸ trÞ tiÒn néi ®Þa sÏ ®îc æn ®Þnh. Ngîc l¹i, khi gi¸ c¶ l¹m ph¸t cao, thu nhËp ngêi lao ®éng sÏ kh«ng t¨ng kÞp víi phÇn t¨ng gi¸ sÏ lµm cho ®êi sèng hä thªm khã kh¨n, n¹n ®Çu c¬ sÏ ph¸t sinh lµm cho mét sè bé phËn giµu lªn rÊt nhanh trong khi ®¹i ®a sè nh©n d©n trë nªn nghÌo h¬n. Kho¶ng c¸ch giµu vµ nghÌo lín dÇn vµ nh©n d©n mÊt niÒm tin vµo chÝnh quyÒn. æn ®Þnh gi¸ c¶ v× thÕ lµ mét môc tiªu quan träng nhÊt cña CSTT . 2.2.3. C«ng ¨n viÖc lµm cao. ViÖc lµm cao cho ngêi lao ®éng lµ mét môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña mäi quèc gia hiÖn nay. NÕu x· héi cã Ýt c«ng ¨n viÖc lµm, tû lÖ thÊt nghiÖp cao sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶: l·ng phÝ c¸c nguån lùc, lµm gi¶m s¶n lîng quèc gia, lµm gi¶m thu nhËp trong d©n chóng g©y khã kh¨n cho ®êi sèng cña hä thËm chÝ cã thÓ lµm t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi. V× vËy viÖc lµm cao lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt cña mäi quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn còng nh ®ang ph¸t triÓn. 5 Mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®óng thóc ®Èy s¶n xu©t, khuyÕn khÝch ®Çu t sÏ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi. KÕt qu¶ lµ tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng. 2.2.4. æn ®Þnh thÞ trêng tµi chÝnh. NÒn t¶ng tµi chÝnh æn ®Þnh lµ môc tiªu chñ ®¹o cña CSTT ngoµi nh÷ng môc tiªu nãi trªn. NHTW ph¶i æn ®Þnh ho¹t ®éng tµi chÝnh cña hÖ thèng tµi chÝnh trong níc mét c¸ch gi¸n tiÕp. T¨ng cêng hiÖu qu¶ cho nã, kÓ c¶ thu thËp th«ng tin, híng dÉn, ng¨n ngõa rñi ro cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh trong chiÒu híng qu¶n lý ho¹t ®éng cña nã phï hîp v¬Ý c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ. B¶n th©n hÖ thèng tµi chÝnh cã nh÷ng môc tiªu riªng cña nã vµ nhiÒu khi nh÷ng môc tiªu nµy ®èi chäi víi nh÷ng môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕ. VËy vai trß cña CSTT lµ ph¶i hµi hoµ mét c¸ch tèi u gi÷a c¸c môc tiªu nãi trªn ®Ó phôc vô tèt nhÊt cho lîi Ých chung mµ kh«ng lµm tæn h¹i hay h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh. 2.3. C«ng cô cña CSTT. C«ng cô cña CSTT lµ c¸c ho¹t ®éng ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp bëi NHTW nh»m ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn khèi lîng tiÒn trong lu th«ng vµ l·i suÊt, tõ ®ã mµ ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña CSTT . 2.3.1. C«ng cô gi¸n tiÕp. Khi sö dông nh÷ng c«ng cô gi¸n tiÕp, NHTW ®· lµm thay ®æi c¬ sè tiÒn vµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña NHTM vµ do ®ã lµm thay ®æi lîng cung øng tiÒn. Cã c¸c lo¹i c«ng cô gi¸n tiÕp chñ yÕu sau: +NghiÖp vô thÞ trêng më (NVTTM): NghiÖp vô thÞ trêng më lµ c¸c ho¹t ®éng cña NHTW trªn thÞ trêng më th«ng qua viÖc mua b¸n chøng kho¸n. C¸c ho¹t ®éng nµy ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ ¶nh hëng gi¸n tiÕp ®Õn møc l·i suÊt. Khi NHTW ®em chøng kho¸n ra thÞ trêng më ®Ó b¸n, nã thu tiÒn vÒ cho nªn: 1) nã lµm gi¶m lîng cung øng tiÒn mÆt trong lu th«ng tõ ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng cho vay cña NHTM; 2) Khi NHTM mua chøng kho¸n cña NHTW, dï nã tr¶ b»ng sÐc hay tiÒn mÆt dù tr÷ cña nã còng gi¶m ®i. Khi dù tr÷ cña NHTM gi¶m, mét lÇn n÷a nã lµm gi¶m kh¶ n¨ng cÊp ph¸t tÝn dông cña c¸c ng©n hµng, vµ nh thÕ cung øng tiÒn trong nÒn kinh tÕ cµng bÞ th¾t chÆt h¬n n÷a. Bªn c¹nh ®ã, khi NHTW b¸n chøng kho¸n thu tiÒn vÒ, lîng chøng kho¸n tiªu thô ra thÞ trêng ®ét ngét trë nªn rÊt lín. Chøng kho¸n d thõa lµm gi¸ cña nã h¹ vµ do vËy, l·i suÊt cña chøng kho¸n t¨ng lªn. L·i suÊt chøng kho¸n t¨ng sÏ buéc c¸c NHTM ph¶i t¨ng l·i suÊt ng©n hµng lªn theo ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nh©n d©n vµ c¸c nhµ ®Çu t rót tiÒn ra khái ng©n hµng ®em ®Çu t vµo chøng kho¸n. L·i suÊt lªn lµm khan hiÕm l- 6 îng cung øng tiÒn vµ cung øng tiÒn khan hiÕm lµm gi¶m tû gi¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸. Nh vËy, khi NHTW thùc hiÖn nghiÖp vô b¸n, nã th¾t chÆt cung øng tiÒn t¨ng l·i suÊt, gi¶m dù tr÷, gi¶m tû gi¸ vµ gi¶m ph¸t gi¸ c¶. Khi NHTW ®em tiÒn mÆt hoÆc sÐc ra thÞ trêng më mua chøng kho¸n, ¶nh hëng hoµn toµn ngîc l¹i. Lîng tiÒn mÆt trong lu th«ng t¨ng lªn, lµm t¨ng dù tr÷, t¨ng lîng tÝn dông ®îc cÊp ph¸t bëi hÖ thèng NHTM. Lîng chøng kho¸n ®îc NHTW mua lµm khan hiÕm chøng kho¸n vµ ®Èy gi¸ nã lªn. Gi¸ chøng kho¸n t¨ng lµm gi¶m l·i suÊt cña nã vµ ®Õn lît gi¶m l·i suÊt cña hÖ thèng NHTM. Cung øng tiÒn t¨ng lµm t¨ng tû gi¸ vµ gi¸ c¶ leo thang. Nh vËy, NHTW thùc hiÖn nghiÖp vô mua më réng cung øng tiÒn, gi¶m l·i suÊt, t¨ng dù tr÷, t¨ng tû gi¸ vµ chØ sè l¹m ph¸t gia t¨ng. NghiÖp vô thÞ trêng më lµ c«ng cô quan träng ®Ó thùc thi viÖc “níi láng” hay “th¾t chÆt” cung tiÒn. Nã cã nhiÒu u ®iÓm nh: linh ho¹t, cã thÓ tiÕn hµnh thêng xuyªn vµ ®Æc biÖt cã thÓ dÔ dµng ®¶o ngîc l¹i. + L·i suÊt cho vay triÕt khÊu L·i suÊt cho vay triÕt khÊu cã hai t¸c dông, mét gi¸n tiÕp, mét trùc tiÕp. T¸c dông gi¸n tiÕp lµ nã lµm t¨ng hay gi¶m l·i suÊt cho vay cña NHTM vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn cung øng tiÒn vµ tÝn dông. T¸c ®éng trùc tiÕp lµ nã lµm t¨ng hay gi¶m dù tr÷ cña NHTM vµ do vËy t¸c ®éng ®Õn lîng cho vay tiªu dïng vµ ®Çu t trong nÒn kinh tÕ. Khi NHTW quyÕt ®Þnh t¨ng l·i suÊt triÕt khÊu, ®ã lµ mét biÕn cè quan träng gièng nh thay ®æi CSTT. L·i suÊt triÕt khÊu t¨ng sÏ lµm cho NHTM kh«ng thÓ vay cña NHTW nhiÒu vµ dÔ dµng nh tríc. Do vËy nã ph¶i gi¶m bít cho vay ®Ó ®¶m b¶o dù tr÷ trë l¹i. Nh vËy, t¸c ®éng thø nhÊt lµ nã trùc tiÕp lµm t¨ng dù tr÷, gi¶m cho vay vµ hiÖu qu¶ lµ tæng cÇu vµ s¶n lîng gi¶m theo. T¸c ®éng thø hai lµ nã lµm cho NHTM ý thøc r»ng trong trêng hîp khÈn cÊp cÇn vay nãng cña NHTW, NHTM ph¶i tr¶ l·i suÊt cao, do vËy c¸c NHTM sÏ tõ tõ n©ng l·i suÊt lªn theo ®Ó khái thiÖt h¹i nÆng khi ph¶i vay cña NHTW. L·i suÊt t¨ng tiÕp tôc th¾t chÆt cung øng tiÒn vµ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ. Khi NHTW tuûªn bè gi¶m l·i suÊt triÕt khÊu, nã khuyÕn khÝch c¸c NHTM ®Õn vay nhiÒu h¬n, ®iÒu nµy tríc hÕt lµm t¨ng cung øng tiÒn, t¨ng dù tr÷. Dù tr÷ t¨ng kÝch thÝch c¸c NHTM cho vay nhiÒu h¬n, dÔ dµng h¬n vµ ®iÒu nµy lµm t¨ng nhanh h¬n n÷a cung øng tiÒn. Bªn c¹nh ®ã, khi NHTM cã thÓ vay tiÒn cña NHTW víi l·i suÊt h¹, nã sÏ s½n sµng h¹ l·i suÊt khi cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng vay. Toµn bé l·i suÊt, do vËy sÏ gi¶m theo, kÝch thÝch ®Çu t vµ më réng s¶n lîng. 7 + Dù tr÷ b¾t buéc: Dù tr÷ b¾t buéc cña NHTM bÞ t¸c ®éng trùc tiÕp bëi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc quy ®Þnh bëi NHTW. B»ng viÖc thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc, NHTW ®· lµm thay ®æi nh÷ng kho¶n tiÒn ký göi kh«ng kú h¹n cña NHTM, lµm thay ®æi sè nh©n tiÒn vµ do ®ã lµm thay ®æi lîng cung tiÒn. Cô thÓ, khi NHTW gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM, sÏ lµm t¨ng sè nh©n tiÒn vµ tõ ®ã lµm t¨ng cung øng tiÒn. Ngîc l¹i, khi NHTW t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM sÏ lµm gi¶m sè nh©n tiÒn vµ tõ ®ã lµm gi¶m cung øng tiÒn. 2.3.2. C«ng cô trùc tiÕp. Ngoµi c¸c c«ng cô truyÒn thèng kÓ trªn cña CSTT , NHTW cßn sö dông mét sè c«ng cô cã tÝnh chÊt can thiÖp trùc tiÕp vµo thÞ trêng tiÒn tÖ. §ã lµ c«ng cô h¹n møc tÝn dông vµ l·i suÊt tiÒn göi. +H¹n møc tÝn dông H¹n møc tÝn dông lµ viÖc NHTW Ên ®Þnh mét khèi lîng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m c¸ch ®Ó ®a nã vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua ho¹t ®éng cho vay cña hÖ thèng NHTM. Nhê viÖc Ên ®Þnh tÝn dông nµy mµ NHTW cã thÓ kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh ®îc khèi lîng tiÒn tÖ trong thêi gian ®ã. Khi NHTW më réng h¹n møc tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM th× khèi lîng, ph¹m vi cho vay trong nÒn kinh tÕ t¨ng lªn, nhê vËy khèi tiÒn cung øng còng t¨ng. Ngîc l¹i, ®Ó “th¾t chÆt” cung tiÒn, NHTW cã thÓ h¹n chÕ tÝn dông ®èi víi c¸c NHTM nh»m gi¶m khèi lîng tiÒn cho vay trong nÒn kinh tÕ. + L·i suÊt L·i suÊt lµ chi phÝ ph¶i bá ra cho viÖc vay tiÒn hay lµ gi¸ c¶ cña quyÒn sö dông tiÒn tÖ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. L·i suÊt cã t¸c dông m¹nh mÏ ®Õn nhu cÇu tiÒn tÖ dïng cho tiªu dïng vµ ®Çu t, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c. Th«ng qua viÖc thay ®æi møc l·i suÊt quy ®Þnh (møc trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ møc sµn l·i suÊt huy ®éng tèi thiÓu), NHTW buéc c¸c NHTM ph¶i thay ®æi møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng cña m×nh. §iÒu nµy ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn th¸i ®é cña c¸c nhµ doanh nghiÖp còng nh cña d©n chóng, tøc lµ cã ¶nh hëng tíi ®Çu t vµ tiªu dïng, tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c. Tuy nhiªn, hai c«ng cô h¹n møc tÝn dông vµ l·i suÊt chØ ®îc sö dông ®Ó ®iÒu tiÕt CSTT ë mét sè níc ®ang ph¸t triÓn. ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t 8 triÓn cao, c¸c c«ng cô truyÒn thèng (c«ng cô gi¸n tiÕp) cña CSTT ®· hoµn thiÖn, th× NHTW kh«ng sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®Ó ®iÒu hanh CSTT . Nh vËy lµ cã nhiÒu c«ng cô ®Ó ®iÒu hµnh CSTT. Mçi c«ng cô t¸c ®éng ®Õn cung tiÒn ë møc ®é, ph¹m vi kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh sö dông c¸c c«ng cô nµy, cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ c¸c c«ng cô ®ã víi nhau, t¹o thµnh hÖ thèng c«ng cô ®ång bé th× míi ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 2.4. VÞ trÝ cña CSTT trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m«. Trong hÖ thèng c¸c CSKT vÜ m«, CSTT gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng vµ trung t©m. ThÓ hiÖn: + CSTT ®îc sö dông mét c¸ch thêng xuyªn tríc bÊt kú mét biÕn ®æi nµo cña tÝn hiÖu thÞ trêng. CSTT cã t¸c ®éng nhanh chãng ®Õn c¸c biÕn sè tiÒn tÖ, cã ¶nh hëng s©u réng ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng. + ChØ khi cã mét CSTT ®óng ®¾n th× c¸c CSKT vÜ m« kh¸c míi ®îc sö dông hiÖu qu¶, chi phèi viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. + Khi cã sù bÊt æn bªn trong nÒn kinh tÕ hay có sèc tõ bªn ngoµi th× CSTT bao giê còng ®îc sö dông ®Çu tiªn. 9 Ch¬ng 2 ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ viÖc sö dông c¸c c«ng cô cstt nh÷ng n¨m qua ë VN. 1.1. C«ng cô nghiÖp vô thÞ trêng më (NVTTM). NVTTM b¾t ®Çu vËn hµnh vµo 12/7/2000 ®· cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tíi vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông (TCTD) tham gia thÞ trêng, ®a d¹ng ho¸ kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn, t¹o ra kh¶ n¨ng phèi kÕt hîp gi÷a thÞ trêng liªn ng©n hµng - thÞ trêng më - thÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) trong c¸c thÞ trêng tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay. Ho¹t ®éng cña NVTTM ®îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 85/2000/QD NHNN 14 ngµy 09/3/2000.Qua nöa n¨m ho¹t ®éng, NVTTM ®· gãp phÇn kh¾c phôc khã kh¨n bíc ®Çu trong thêi vËn hµnh. Thµnh viªn tham gia NVTTM lµ c¸c TCTD vµ NHNN, bao gåm 15 thµnh viªn lµ Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam , Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam, Quü tÝn dông nh©n d©n Trung ¬ng, Ng©n hµng ®Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, NHTM cæ phÇn §«ng ¸, Ng©n hµng CHINFON, NHTM cæ phÇn Sµi Gßn Th¬ng TÝn, NHTM cæ phÇn Quèc tÕ, NHTM cæ phÇn Ph¬ng Nam, NHTM cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi, NHTM cæ phÇn T©n ViÖt, ABN AMRO Bank, C«ng ty tµi chÝnh bu ®iÖn.Tuy cha ph¶i lµ nhiÒu song sè lîng c¸c TCTD nµy ®· ®¹i diÖn cho c¸c TCTD hiÖn cã ë ViÖt Nam. Qua c¸c phiªn giao dÞch, sè thµnh viªn tham gia dù thÇu lµ nhá, phiªn giao dÞch ®«ng nhÊt cã 5 thµnh viªn dù thÇu, thÊp nhÊt lµ mét thµnh viªn, trong ®ã c¸c NHTM quèc doanh tham gia dù thÇu vµ tróng thÇu lµ chñ yÕu, cßn c¸c TCTD kh¸c hÇu nh cha tham gia dù thÇu. Khèi lîng giao dÞch qua NVTTM tõ 12/07/2000 ®Õn ngµy 15/11/2000 cña Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam lµ 810,420 tû ®ång, Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng ViÖt Nam lµ 228,020 tû ®ång, Ng©n hµng §Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam lµ 393,390 tû ®ång. VÒ hµng ho¸ giao dÞch, theo quy chÕ hiÖn hµnh th× chØ cã c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®îc mua b¸n ë thÞ trêng më, song cho ®Õn nay, chØ cã tÝn phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu NHNN ®îc mua b¸n. TÝn phiÕu NHNN ®îc mua b¸n nhiÒu nhÊt víi sè lîng 1.070 tû/1.448.500 tû ®ång. TÝn phiÕu kho b¹c Nhµ níc chØ cã 378,500 tû ®ång nÕu tÝnh theo gi¸ trÞ khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Nh vËy hµng ho¸ ë thÞ tríng më lµ kh¸ ®¬n diÖu vµ chØ tËp trung ë c¸c NHTM quèc doanh. 10 VÒ ph¬ng thøc giao dÞch, c¸c phiªn giao dÞch võa qua chØ ¸p dông ph¬ng thøc mua b¸n h¼n víi tÝn phiÕu NHNN, ph¬ng thøc mua cã kú h¹n ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c nhµ níc, cßn ph¬ng thøc b¸n h¼n Ýt ®îc thùc hiÖn vµ ®Æc biÖt ph¬ng thøc b¸n cã kú h¹n cha ®îc thùc thi . TÝnh ®Õn ngµy 15/11/2000, doanh sè tróng thÇu ë h×nh thøc mua h¼n ë 13 phiªn giao dÞch lµ 480 tû ®ång, doanh sè mua cã kú h¹n lµ 418,50 tû ®ång, doanh sè b¸n h¼n lµ 550 tû ®ång. Ph¬ng thøc ®Êu thÇu thêng lµ ®Êu thÇu l·i suÊt . 1.2. C«ng cô l·i suÊt cho vay triÕt khÊu. L·i suÊt t¸i triÕt khÊu lµ mét c«ng cô quan träng gióp NHT¦ thùc hiÖn CSTT. Nhng viÖc ¸p dông c«ng cô nµy ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua cßn ®ang ë tr¹ng th¸i gi¶n ®¬n do c¸c ph¬ng tiÖn lµm c¨n cø ®Ó NHNN thùc hiÖn cho vay triÕt khÊu cßn cha hoµn thiÖn (®ã lµ c¸c th¬ng phiÕu, hèi phiÕu). Trong qu¸ tr×nh cho vay triÕt khÊu, NHNN lu«n lu«n ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay l·i suÊt phï hîp víi môc tiªu cña CSTT trong tõng thêi kú. Cã thÓ nãi trong thêi gian qua, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho vay triÕt khÊu thùc sù trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc trong ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN ViÖt Nam. ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay triÕt khÊu cña NHNN nh÷ng n¨m võa qua ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTM vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ ®· t¨ng lªn nhiÒu. Cô thÓ: Trong n¨m 1997, l·i suÊt triÕt khÊu ®îc ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn cho phï hîp víi diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ. Tõ th¸ng 03 ®Õn th¸ng 07/1997: møc l·i suÊt triÕt khÊu lµ 1,1%/th¸ng. Tõ th¸ng 8 trë ®i, l·i suÊt triÕt khÊu quy ®Þnh lµ 0,9%/th¸ng. N¨m 1998, NHNH quyÕt ®Þnh t¨ng l·i suÊt cho vay triÕt khÊu lªn møc 1,1%/th¸ng. §Õn n¨m 1999, NHNN gi¶m l·i suÊt cho vay chiÕt khÊu ®èi víi c¸c NHTM lÇn1 (vµo th¸ng 01/1999) lµ 1%/th¸ng, lÇn 2 cßn 0,85%/th¸ng (31/05/1999). Sau nhiÒu n¨m chuÈn bÞ dù ¸n, ngµy 02/08/2000, quyÕt ®Þnh vÒ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n ®· ®îc ban hµnh vµ trªn c¬ së ®ã c¸c NHTM ®îc chñ ®éng quy ®Þnh møc l·i cho vay cô thÓ vµ l·i suÊt tiÒn göi xoay quanh møc l·i suÊt c¬ b¶n. Trong nh÷ng th¸ng 08,09,10,11,12/2000, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi néi tÖ (®ång VN) vÉn gi÷ nguyªn ë møc 0,75 %/th¸ng nhng l·i suÊt t¸i triÕt khÊu t¨ng tõ 0,40% lªn 0,45%th¸ng, l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn cña NHNN ®îc ®iÒu chØnh tõ 0,4% lªn 0,5%. 1.3. C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc. Tõ n¨m 1990, dù tr÷ b¾t buéc( DTBB) ®· trë thµnh c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®iÒu hµnh CSTT ë ViÖt Nam. Theo ph¸p lÖnh Ng©n hµng (ban hµnh n¨m1990) tû lÖ DTBB cã thÓ ë møc tõ 10% ®Õn 30% tæng nguån vèn huy ®éng cña c¸c NHTM. 11 Xong xÐt hoµn c¶nh thùc tÕ bÊy giê: tiÒm lùc cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn nhá bÐ vµ l¹m ph¸t ®· ®îc kiÒm chÕ ë møc ®¸ng kÓ, nªn NHNN ®· quy ®Þnh tû lÖ DTBB ®èi víi c¸c NHTM ë níc ta lµ møc 10%. Song trong thêi gian gÇn ®©y NHNN còng liªn tôc gi¶m tû lÖ DTBB ®èi víi c¸c TCTD víi mong muèn khuyÕn khÝch ®Çu t, thóc ®Èy t¨ng trëng. 1.4. C«ng cô h¹n møc tÝn dông. C«ng cô h¹n møc tÝn dông ®îc NHNN ¸p dông ®Ó ®iÒu hµnh CSTT trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi, do c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh CSTT cha ph¸t huy ®Çy ®ñ hiÖu qu¶.ViÖc ®a ra vµ ¸p dông c«ng cô nµy trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, chøng tá c«ng cô nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng. Ch¼ng h¹n, do l¹m ph¸t nh÷ng n¨m 1990-1991 cßn ë tû lÖ cao, ®Ó khèng chÕ l¹m ph¸t, NHNN chñ tr¬ng gi¶m bít lîng tiÒn cung øng h¹n møc tÝn dông ®èi víi tÊt c¶ NHTM lµ 34,5% (n¨m1992) vµ ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ thùc tÕ rÊt kh¶ quan lµ møc t¨ng trëng kinh tÕ t¨ng gÊp 2 lÇn so víi dù kiÕn, møc l¹m ph¸t thÊp h¬n dù kiÕn rÊt nhiÒu tiÒn tÖ dÇn ®i vµo æn ®Þnh. Nh÷ng n¨m sau ®ã, ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t, NHNN còng ®a ra tû lÖ h¹n møc tÝn dông ë møc võa ph¶i cho c¸c NHTM. Nhng t×nh h×nh thùc tÕ cã kh¸c ®ã lµ hÇu hÕt c¸c NHTM ®Òu cã xu híng vît qu¸ chØ tiªu h¹n møc tÝn dông theo kÕ ho¹ch ®· ®îc giao. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1998 ®Õn nay, c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®· mÊt dÇn vai trß cña nã trong viÖc h¹n chÕ sù gia t¨ng cña tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n. H¬n n÷a viÖc më réng tÝn dông trong giai ®o¹n nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, nÕu tiÕp tôc thùc hiÖn h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o thªm nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM trong viÖc më réng tÝn dông. V× vËy, tõ quý II n¨m 1998, NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh mét c«ng cô thêng xuyªn ®Ó ®iÒu hµnh CSTT. 1.5. C«ng cô l·i suÊt. ë ViÖt Nam l·i suÊt ®îc sö dông nh c«ng cô cña CSTT. §Æc biÖt nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt theo híng tõng bíc níi láng cña NHNN ®îc coi nh mét ®èi s¸ch nh¹y bÐn tríc nh÷ng thay ®æi cña cung - cÇu vÒ tiÒn tÖ. Trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é, n¨m 1989, NHNN thùc hiÖn mét c¬ cÊu kiÓm so¸t l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt tiÒn göi phøc t¹p, Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay cô thÓ theo ®èi tîng, nghµnh nghÒ kinh tÕ vµ kú h¹n vay mîn. N¨m 1990, c¬ chÕ l·i suÊt trÇn tÝn dông vµ sµn tiÒn göi ®· ®îc ¸p dông, nhng vÉn ®îc ph©n biÖt theo kú h¹n vµ lo¹i h×nh kh¸ch hµng. 12 KÓ tõ n¨m 1993, NHNN ®· bá h¼n h×nh thøc l·i suÊt theo nghµnh, chØ quy ®Þnh c¸c møc trÇn, sµn l·i suÊt theo kú h¹n giao dÞch. Còng vµo thêi gian nµy, c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· ®îc thÝ ®iÓm ¸p dông ®èi víi nguån vèn h×nh thµnh do ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu. Trªn thÞ trêng, v× cÇu tÝn dông cao h¬n cung nªn l·i suÊt cho vay ®· ®îc ®Èy lªn rÊt cao vµ c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ®· bÞ lo¹i bá. B¾t ®Çu 01/01/1996, NHNN thùc thi chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt, tÝn dông vµ qu¶n lý chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra (bá viÖc ®iÒu tiÕt trùc tiÕp l·i suÊt tiÒn göi). Còng vµo thêi gian nµy, chÕ ®é thuÕ doanh thu ®¸nh vµo ho¹t ®éng tÝn dông bÞ xo¸ bá, chi phÝ trung gian tµi chÝnh ®îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh, nªn trÇn l·i suÊt tÝn dông còng ®· ®îc ®iÒu chØnh gi¶m m¹nh. L·i suÊt tÝn dông trung vµ dµi h¹n lÇn ®Çu tiªn ®· ®uîc ®iÒu chØnh cao h¬n l·i tÝn dông ng¾n h¹n. N¨m 1998 lµ n¨m tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt tiÒn göi th«ng qua xo¸ bá chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra, NHNN chØ qu¶n lý duy nhÊt trÇn l·i suÊt tÝn dông. Cuèi n¨m 1998, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n gi¶m xuèng cßn 1,1%/th¸ng; cho vay trung h¹n, dµi h¹n cßn 1,15%/th¸ng. Sau mÊy th¸ng ®Çu n¨m 1999, thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 198/1999/QD-NHNN 1 ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n ®îc thèng nhÊt ë møc chung lµ 1,15%/th¸ng, ®îc ¸p dông chung cho c¸c NHTM ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §Õn th¸ng 10/1999, trÇn l·i suÊt cho vay b»ng VND cña c¸c NHTM ®îc quy ®Þnh ë møc chung lµ 1,05%/th¸ng. Vµo n¨m 2000, viÖc kiÓm so¸t l·i suÊt tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ còng ®· ®îc xo¸ bá. Ngµy 05/08/2000, NHNN ®· chÝnh thøc chuyÓn sang c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n, c¸c NHTM ®îc chñ ®éng quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cho vay cô thÓ cña m×nh theo biªn ®é xoay quanh møc l·i suÊt c¬ b¶n, trªn c¬ s¬ ®ã chñ ®éng quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi. Theo c¬ chÕ míi hµng th¸ng, NHNN c«ng bè møc l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt t¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i triÕt khÊu. Trong tÊt c¶ c¸c th¸ng 08,09,10,11 vµ 12/2000, l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi tiÒn VN§ vÉn liªn tôc gi÷ nguyªn ë møc 0,75 %/th¸ng víi biªn ®é 0,3% ®«Ý víi cho vay ng¾n h¹n, 0,5% ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n. L·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ (USD) ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së l·i suÊt SiBor kú h¹n 3 th¸ng céng víi biªn ®é 1,0% ®èi víi cho vay ng¾n h¹n; 2,5% ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n. Trong c¸c th¸ng cuèi n¨m 2000, nhu cÇu vèn t¨ng lªn, søc Ðp t¨ng l·i suÊt rÊt lín, c¸c NHTM c¹nh tranh nhau ®ång lo¹t t¨ng l·i suÊt huy ®éng vèn lªn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, cßn l·i suÊt cho vay th× hÇu nh kh«ng t¨ng, møc l·i suÊt tiÒn göi VN§ cao nhÊt cña kú h¹n 12 th¸ng ë c¸c NHTM cæ phÇn lªn tíi 0,6- 13 0,65%/th¸ng; kú h¹n 6 th¸ng: 0,4 - 0,55%/th¸ng. TiÒn göi USD kú h¹n 12 th¸ng phæ biÕn ë c¸c Ng©n hµng lµ 5,5% - 6,0%/n¨m. Nh vËy, hiÖn t¹i l·i suÊt cho vay néi tÖ (VN§) hiÖn nay ë ViÖt Nam 7,5% 10%/n¨m thÊp nhÊt trong h¬n 10 n¨m qua vµ l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75%/th¸ng (b¾t ®Çu tõ th¸ng 3/2001). 2.Vai trß cña CSTT trong ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam. 2.1. CSTT víi kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tû lÖ l¹m ph¸t thÊp lµ môc tiªu cña mäi nÒn kinh tÕ. Víi vai trß to lín cña m×nh ®Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, NHNN ViÖt Nam ®· ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn nh÷ng c«ng cô cña CSTT theo híng cã lîi nhÊt. Theo tõng thêi kú, NHNN sÏ ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý, ®óng ®¾n sao cho nÒn kinh tÕ ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín nhÊt. Cã thÓ thÊy tû lÖ l¹m ph¸t ë níc ta c¸c thêi kú: N¨m 91 92 93 94 95 96 97 98 99 L¹m ph¸t % 6,8 17,5 5,2 14,4 12,7 4,5 3,7 9,2 0,1 Nguån: T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ vµ niªn gi¸m thèng kª 1999. N¨m 1991, l¹m ph¸t møc cao 68%. Víi môc tiªu ®Èy lïi l¹m ph¸t, NHNN ”th¾t chÆt” cung tiÒn, nhê vËy ®Õn n¨m 1992 l¹m ph¸t ®Èy xuèng cßn 17,6%. §Õn n¨m 1993, NHNN tiÕp tôc “ th¾t chÆt” cung tiÒn víi nh÷ng biÖn ph¸p nh Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông, ¸p dông quy chÕ DTBB .., nhê ®ã l¹m ph¸t tiÕp tôc gi¶m (chØ cßn 5,2%). N¨m1994, tû lÖ l¹m ph¸t bÞ ®Èy lªn cao (14,4%) lµ do nhiÒu nguyªn nh©n song tû lÖ nµy l¹i bÞ gi¶m ngay vµo c¸c n¨m sau ®ã. Cã ®îc kÕt qu¶ nh vËy lµ do NHNN ®· ¸p dông c¸c c«ng cô nh»m “th¾t chÆt” cung tiÒn. N¨m 1998, do nhiÒu nguyªn nh©n trong vµ ngoµi níc, tèc ®é l¹m ph¸t ë møc cao h¬n so víi hai n¨m tríc ®ã: 9,2%. Tuy nhiªn l¹m ph¸t vÉn ®îc kiÒm chÕ ë møc díi 10% theo chØ tiªu Quèc héi ®· ®Ò ra. Tõ 1999 ®Õn nay t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t xuÊt hiÖn, ®Æc biÖt lµ n¨m 2000. MÆc dï 2 th¸ng ®Çu n¨m 2000, l¹m ph¸t lµ 2,0% nhng c¶ n¨m gi¶m ph¸t lµ 0,6%. Nh vËy, nh÷ng n¨m võa qua, CSTT vµ viÖc ®iÒu hµnh CSTT cña NHNN ViÖt Nam cã thÓ coi lµ bµn tay h÷u hiÖu ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t bÞ ®Èy lïi tríc hÕt lµm cho gi¸ c¶ æn ®Þnh, ®êi sèng cña nh©n d©n nãi chung vµ ngêi lao ®éng nãi riªng cã xu híng ®îc c¶i thiÖn, ngoµi ra nã cßn t¹o m«i trêng ®Çu t lµnh m¹nh cho c¸c nhµ doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc. 2.2. CSTT víi t¨ng trëng kinh tÕ. T¨ng trëng kinh tÕ lµ môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®ång thêi còng lµ môc tiªu cña CSTT. KÕt qu¶ ®æi míi kinh tÕ trong thêi gian qua ®Æc biÖt lµ ®æi míi CSTT ®îc 14 ®¸nh dÊu b»ng sù æn ®Þnh vµ t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ. Bøc tranh toµn c¶nh trªn ®îc thÓ hiÖn qua mét sè sè liÖu sau: N¨m GDP C«ng nghiÖp N«ng nghiÖp DÞch vô (%) (%) (%) (%) 1991 6,0 9,9 2,2 8,3 1992 8,6 12,6 6,3 8,6 1993 8,1 12,1 3,8 9,2 1994 8,5 13,0 4,5 10,3 1995 9,5 13,9 4,7 10,9 1996 9,3 14,2 4,4 8,8 1997 8,2 13,6 4,3 8,8 1998 5,8 12,1 3,5 4,9 1999 4,8 10,4 5,2 2,3 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ VN 2000-2001. Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao vµ t¬ng ®èi æn ®Þnh. Cã ®îc kÕt qu¶ nh vËy lµ nhê NHNN ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh, quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò l·i suÊt ®· cã nh÷ng c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh hîp lý. T¨ng trëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh tõ n¨m 1992 ®Õn 1997 (tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ lµ 8,45% tõ 1992 ®Õn 1998). KÓ tõ 1991 trë ®i, n¨m 1998 vµ 1999 tuy cã t¨ng trëng, song ë møc thÊp nhÊt vµ cã xu híng chËm l¹i ë mét sè ngµnh. N¨m 2000, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®¹t 6,7%, vît møc chØ tiªu ®Çu n¨m do Quèc héi ®Ò ra lµ 5,5 - 6% vµ cao h¬n nhiÒu so víi n¨m 1999 lµ 4,8%. Trong ®ã gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ n¨m t¨ng 15,5% (kÕ ho¹ch lµ 10,5 - 11%) gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng, nghiÖp 4,9% (kÕ ho¹ch lµ 3,5 - 4%), dÞch vô t¨ng 6% (kÕ ho¹ch lµ 5 - 5,5%). Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n¨m 2000 t¨ng dÇn qua tõng quý vµ víi kÕt qu¶ nh vËy, n¨m 2000 níc ta ®· chÆn ®µ gi¶m sót vÒ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. B×nh qu©n GDP trªn ®Çu ngêi n¨m 2000 ®¹t kho¶ng 400 USD/ngêi. MÆc dï, míi chØ qua 3 th¸ng, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng t¨ng trëng kh¸ c¶ vÒ lîng tuyÖt ®èi còng nh tèc ®é (so víi cïng kú c¸c n¨m tríc). NÐt næi bËt lµ GDP t¨ng cao h¬n cïng kú n¨m 2000, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®Òu t¨ng so víi cïng kú n¨m tríc, nghµnh c«ng nghiÖp vÉn duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng 2 ch÷ sè víi møc ®é cao nhÊt so víi cïng kú trong 4 n¨m tríc. 2.3. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi æn ®Þnh viÖc lµm. 15 T¨ng trëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÒu mÆt vÒ x· héi trong ®ã ®Æc biÖt lu t©m tíi viÖc lµm. Tõ tríc ®Õn nay lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vÉn chiÕm ®a sè (70% d©n sè). §©y lµ lo¹i h×nh lao ®éng cã tÝnh chÊt vô mïa. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo híng t¨ng dÇn tû träng nghµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô gi¶m tû träng nghµnh n«ng nghiÖp. Sù ph¸t triÓn cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong thêi gian qua ®ßi hái ph¶i ®îc bæ sung lùc lîng lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã lµ viÖc më réng vèn ®Çu t cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ còng cÇn ph¶i sö dông sè lîng lùc lîng lao ®éng lín h¬n. §©y lµ nh÷ng yÕu tè gióp tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng. Theo b¸o c¸o thèng kª th× nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam cã tû lÖ t¹o viÖc lµm nhanh h¬n viÖc t¨ng d©n sè, v× vËy tû lÖ thÊt nghiÖp cã chiÒu híng gi¶m ®i. ¦íc tÝnh trong thêi kú 1995-1998, ViÖt Nam ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm míi cho kho¶ng 5,2 triÖu ngêi, b×nh qu©n mçi n¨m gi¶i quyÕt viÖc lµm míi cho kho¶ng 1,3 triÖu ngêi. Râ rµng, th«ng qua viÖc më réng ®Çu t tÝn dông cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ… c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng ®îc c¶i thiÖn. 2.4. Gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c. 2.4.1. Thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trong nh÷ng n¨m qua víi chÝnh s¸ch tû gi¸ t¬ng ®èi æn ®Þnh ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu . Do nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi vÒ tiÒn tÖ vµ tû gi¸ cña NHNN, mµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ cña khu vùc cã t¸c dông kh«ng lín ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 1997, trong ®ã xuÊt khÈu vÉn t¨ng 4% (vµo n¨m 1998), xuÊt khÈu níc ta n¨m 1999 ®· cã nh÷ng bíc tiÕn dµi so víi n¨m1998. §Õn n¨m 2000, víi nh÷ng ®iÒu chØnh ®óng cña NHNN, ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vÒ mäi mÆt, trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t xÊp xØ 14 tû USD t¨ng 21,3% so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 11-12%, nÕu trõ yÕu tè t¨ng, gi¶m gi¸ hµng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ yÕu th× nhÞp t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t trªn 13%. Kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t trªn 180 USD (n¨m 1999 lµ 1500 USD/ngêi) vît qua ngìng 1700USD/ngêi ®îc xÕp vµo lo¹i c¸c níc cã nÒn ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn. Qóy I/2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 14,3% so víi quý I/2000, trong ®ã khu vùc kinh tÕ trong níc t¨ng cao h¬n (15,4%), khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng 14,9%. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu quý I/2001 íc tÝnh t¨ng 8,4% so víi cïng kú thÊp h¬n tèc ®é xuÊt khÈu vµ thÊp h¬n tèc ®é t¨ng cña quý I/2000. Nhê vËy, nhËp siªu ®· gi¶m m¹nh. 16 2.4.2. Gãp phÇn æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Trong mét thËp kû qua, tØ gi¸ hèi ®o¸i nãi chung æn ®Þnh (cã biÕn ®éng nhng ë møc cã thÓ chÊp nhËn ®îc). KÕt qu¶ ®ã lµ do nh÷ng cè g¾ng cña Nhµ níc vµ cña hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam trong qu¶n lý vµ kiÓm so¸t thÞ trêng. Sau hai quyÕt ®Þnh sè 64 vµ 65/1999/Q§-NHNN7 cña NHNN ViÖt Nam, c¬ chÕ tû gi¸ ®îc c¶i tiÕn mét bíc míi: vÒ c¬ b¶n NHNN chØ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n qua thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng vµ biªn ®é dao ®éng rÊt thÊp. Nh vËy, tû gi¸ kh«ng cßn lµ ®îc ®iÒu chØnh, mµ lµ ®îc h×nh thµnh trªn thÞ trêng. Th«ng qua can thiÖp vµ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng, NHNN ®· ®IÒu chØnh t¨ng tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ §«la Mü (USD) dÇn dÇn, ®Òu ®Æn qua c¸c phiªn giao dÞch, kh«ng g©y ra c¸c có sèc vÒ t¨ng ®ét biÕn tû gi¸, g©y bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp vµ thÞ trêng. Trong c¸c th¸ng cuèi n¨m 2000, b×nh qu©n mçi phiªn giao dÞch tû gi¸ t¨ng tõ 5 ®ång ®Õn 7 ®ång/USD vµ tû gi¸ trªn ba thÞ trêng ®· t¨ng so víi ®Çu n¨m nh sau: thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng t¨ng 3,5%, thÞ trêng mua b¸n cña c¸c NHTM t¨ng 3,4%, thÞ trêng tù do t¨ng 3,5%. MÆc dï t¨ng nh vËy, nhng møc mÊt gi¸ cña ®ång ViÖt Nam vÉn thÊp h¬n møc mÊt gi¸ cña c¸c ®ång tiÒn kh¸c trong khu vùc so víi ®«la Mü. Bªn c¹nh ®ã, trong nhiÒu n¨m qua, NHNN ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ vµ víi Ng©n hµng c¸c níc, nh»m tranh thñ c¸c nguån tµi trî, c¸c nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc nµy nh»m: mét mÆt t¨ng cêng vèn ®Çu t ®Ó kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc, mÆt kh¸c, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ héi nhËp víi céng ®ång tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Ngoµi nh÷ng thµnh tùu kÓ trªn, qu¸ tr×nh thùc thi CSTT cña hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua cßn gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. 3. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong qu¸ tr×nh thùc thi CSTT ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua. 3.1. VÒ viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña CSTT. 3.1.1.Nh÷ng tån t¹i cña sö dông nghiÖp vô thÞ trêng më. Cã thÓ nhËn xÐt ho¹t ®éng cña thÞ trêng më võa qua r»ng: + C¸c TCTD cha tham gia thêng xuyªn vµo c¸c phiªn giao dÞch c¸ch 10 ngµy/lÇn, t¹o ra quang c¶nh kh¸ buån tÎ ë tõng phiªn chî. 17 + Hµng ho¸ giao dÞch ë thÞ trêng më chØ dõng l¹i ë giÊy tê cã gi¸ trÞ ng¾n h¹n vµ tËp trung vµo hai lo¹i lµ tÝn phiÕu NHNN vµ tÝn phiÕu kho b¹c. §©y lµ khã kh¨n lín nhÊt cña NVTTM hiÖn nay. + C¸c phiÕu ®Êu thÇu l·i suÊt cã tÝnh c¹nh tranh cao nªn c¸c NHTM vµ c¸c TCTD nhá kh«ng ®ñ tham gia, t¹o ra t×nh huèng cha s«i ®éng cña thÞ trêng. + ThÞ trêng thø cÊp cña thÞ trêng më ( mua b¸n l¹i tÝn phiÕu gi÷a c¸c TCTD vµ kh¸ch hµng cña hä ) cha ph¸t triÓn, c¸c thÞ trêng liªn ng©n hµng cha hoµn thiÖn g©y ¶nh hëng lín ®Õn NVTTM. Víi nh÷ng tån t¹i trªn, do vËy mµ nh÷ng t¸c ®éng vµ hiÖu qu¶ cña NVTTM tíi CSTT cha s©u réng vµ thiÕt thùc. 3.1.2. Nh÷ng tån t¹i cña sö dông l·i suÊt cho vay triÕt khÊu vµ DTBB. ViÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt cho vay triÕt khÊu vµ DTBB cña NHNN nhiÒu khi kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ nh mong muèn ( 1991 ®Õn 1999 ). MÆc dï NHNN ®· ra nh÷ng quy chÕ ®Çy ®ñ vµ râ rµng vÒ quyÒn h¹n, nghÜa vô cña c¸c TCTD trong viÖc göi tiÒn dù tr÷ t¹i NHNN, thÕ nhng cho ®Õn nay vÉn cßn mét sè tæ chøc tÝn dông vÉn cha ph¶i thùc hiÖn DTBB, tøc lµ trong lÜnh vùc nµy, NHNN vÉn cha thùc sù t¹o ra mét “ s©n ch¬i b×nh ®¼ng “ ®èi víi c¸c TCTD ho¹t ®éng trong níc. MÆt kh¸c, liªn tôc trong nh÷ng n¨m 1991-1999, NHNN liªn tôc gi¶m tØ lÖ DTBB vµ gi¶m l·i suÊt cho vay triÕt khÊu ®èi víi c¸c TCTD víi mong muèn khuyÕn khÝch ®Çu t, thóc ®Èy t¨ng trëng. Tuy nhiªn, sau mét lo¹t gi¶i ph¸p nh»m “ níi láng “ CSTT, tèc ®é t¨ng trëng tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ vÉn cha cã chuyÓn híng m¹nh mÏ. 3.1.3. Nh÷ng tån t¹i cña sö dông l·i suÊt. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1999, do ®Çu t gi¶m sót, t¨ng trëng kinh tÕ ch÷ng l¹i, ®Ó “ kÝch cÇu” NHNN ViÖt Nam quyÕt ®Þnh gi¶m trÇn l·i suÊt ®èi víi c¸c TCTD. Nhng sau nhiÒu lÇn gi¶m l·i suÊt, ®Çu t vÉn cha t¨ng m¹nh. H¬n n÷a, viÖc NHNN liªn tiÕp ®iÒu chØnh l·i suÊt trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n ( tõ 1/06/1999 ®Õn 4/09/1999 ®· 3 lÇn gi¶m l·i suÊt cho vay ), ®· g©y khã kh¨n cho c¸c TCTD: cha kÞp æn ®Þnh viÖc h¹ trÇn l·i suÊt lÇn tríc ®· ph¶i ®èi phã víi lÇn sau. Tõ ®ã n¶y sinh hiÖn tîng: c¸c TCTD th× e dÌ trong viÖc huy ®éng vèn ( ®Æc biÖt lµ vèn dµi h¹n ), v× sî l·i suÊt cßn h¹ n÷a th× sÏ bÞ lç nhiÒu h¬n, cßn vÒ phÝa c¸c tæ chøc kinh tÕ th× còng cã ý chê l·i suÊt h¹ n÷a th× míi xin vay tiÕp. ViÖc ban hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN ViÖt nam míi chØ ®îc thùc hiÖn cha ®Çy mét n¨m, v× thÕ mµ nh÷ng tån t¹i cña nã cha béc lé ra bªn ngoµi vµ cha ®îc thèng kª. 18 3.1.4. Nh÷ng tån t¹i cña sö dông h¹n møc tÝn dông. C«ng cô h¹n møc tÝn dông chØ phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ trong giai ®o¹n ®Çu, nhng trong t¬ng lai sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a. NÕu trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi, c«ng cô nµy cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi viÖc kiÓm so¸t cung tiÒn nh»m ®Èy lïi l¹m ph¸t, th× nay, hiÖu qu¶ cña nã ®· gi¶m h¼n. V× vËy tõ quý II/1998, NHNN ®· bá viÖc Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông ®èi víi c¸c TCTD. 3.2. Sù yÕu kÐm cña hÖ thèng Ng©n hµng. Víi chÝnh s¸ch vµ thµnh tùu ®æi míi nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®· x©y dùng ®îc nh÷ng c¬ së quan träng cho mét nÒn tiÒn tÖ vµ mét hÖ thèng Ng©n hµng ®ang ®îc nhanh chãng ®æi míi, cã tÝnh bíc ngoÆt phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ®æi míi ngµnh Ng©n hµng vµ qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam ®· béc lé nh÷ng yÕu kÐm bªn trong vÒ khu«n khæ ph¸p lý, hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ kinh doanh ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p c¶i c¸ch m¹nh mÏ vµ hÕt søc cÊp b¸ch kh«ng thÓ tr× ho·n ®îc. 3.3. Nh÷ng tån t¹i kh¸c. + ViÖc bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ níc cña NHTW lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho l¹m ph¸t cña ViÖt Nam tuy bÞ ®Èy lïi nhng vÉn cßn tiÒm Èn víi tû lÖ cao. + Qu¸ tr×nh thùc thi CSTT cña hÖ thèng Ng©n hµng ®«i khi cßn thiÕu tÝnh tù chñ … Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®©y chøng tá qu¸ tr×nh thùc thi CSTT cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vÉn cÇn ph¶i tiÕp tôc bæ sung vµ hoµn thiÖn. Cã nh vËy th× CSTT míi thùc sù ph¸t huy vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 4. Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn CSTT ë ViÖt Nam. 4.1. TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng. ViÖc hoµn thiÖn CSTT ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi kh«ng thÓ t¸ch rêi qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng nãi chung vµ bé m¸y tæ chøc,®iÒu hµnh cña NHNN nãi riªng. Bëi lÏ, hÖ thèng Ng©n hµng – tríc hÕt lµ bé m¸y tæ chøc NHTW t¬ng ®èi ®éc lËp, lµnh m¹nh vµ v÷ng ch¾c – lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®¶m b¶o tÝnh hiÖu lùc cña CSTT. ViÖc c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng cÇn ph¶i tiÕn hµnh hÕt søc cÊp b¸ch vµ kh«ng thÓ tr× ho·n ®îc: + Thùc thi CSTT thËn träng, ®iÒu hµnh linh ho¹t l·i suÊt vµ tû gi¸, sö dông tÝch cùc h¬n c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, theo c¬ chÕ thÞ trêng thay thÕ dÇn c¸c biÖn 19 ph¸p hµnh chÝnh trùc tiÕp, ®Ó võa gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÜ m«, võa t¹o lËp m«i trêng thuËn lîi vµ th«ng tho¸ng cho s¶n xuÊt kinh doanh, cho ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng. + Xö lý nî tån ®äng, t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. T¸ch b¹ch chøc n¨ng cho vay chÝnh s¸ch víi vay th¬ng m¹i, t«n träng vµ ®Ò cao quyÒn tù chñ kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña TCTD. + Gi¸m s¸t c¸c TCTD yÕu kÐm. Cã ph¬ng ¸n vµ bíc ®i cô thÓ ®Ó cñng cè, phôc håi, s¸p nhËp, hoÆc gi¶i thÓ nh÷ng tæ chøc nµy, xö lý nghiªm minh nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n ho¹t ®éng bÊt minh, tr¸i ph¸p luËt, lµm cho hÖ thèng Ng©n hµng ngµy cµng trong s¹ch, v÷ng m¹nh. + T¹o lËp c¸c thiÕt chÕ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng nh hoµn thiÖn ®ång bé h¬n khu«n khæ ph¸p lý cho ho¹t ®éng Ng©n hµng, trÝch lËp vµ dù phßng rñi ro, ®a vµo ho¹t ®éng tæ chøc b¶o hiÓm tiÒn göi. §ång thêi t¨ng cêng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé còng nh gi¸m s¸t tõ xa ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng kh«ng thÓ x¶y ra sù cè ngoµi tÇm kiÓm so¸t. + Nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Ng©n hµng, tiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng thanh to¸n, ph¸t triÓn tin häc, tranh thñ sù gióp ®ì cña quèc tÕ, tiÕp cËn nhanh víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. 4.2. Hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT. Tõ khi c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n ®îc ban hµnh, c¸c c«ng cô cña CSTT nh DTBB, l·i suÊt cho vay triÕt khÊu vµ l·i suÊt cßn cha béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ h¹n chÕ cña m×nh. ChÝnh v× vËy mµ giê ®©y viÖc kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn NVTTM lµ gi¶i ph¸p quan träng trong c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT. + NVTTM thùc chÊt lµ ho¹t ®éng cña NHTW: trªn thÞ trêng më ®Ó t¸c ®éng tíi lîng tiÒn cung øng trong tõng thêi kú. §Ó cho c¸c TCTD ngoµi quèc doanh tham gia NVTTM mét c¸ch thùc sù th× NHNN ph¶i t¹o cho hä mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, tøc lµ gi¶m cho vay theo chØ ®Þnh, ph©n biÖt râ rµng tÝn dông chÝnh s¸ch vµ tÝn dông th¬ng m¹i. Ngoµi ra cÇn ph¶i tuyªn truyÒn thêng xuyªn, s©u réng cho c¸c TCTD vÒ nghiÖp vô nµy.( C¸c NHTM quèc doanh ®îc vay theo chØ ®Þnh, nªn cã nhiÒu lîi thÕ trong giao dÞch trªn thÞ trêng më nhê ®îc vay víi gi¸ rÎ ®Ó mua giÊy tê cã gi¸ cã l·i suÊt lîi h¬n. C¸c NHTM cæ phÇn, Ng©n hµng liªn doanh, Qòi tÝn dông Ýt ®îc u thÕ nµy. §iÒu nµy kh«ng kÝch thÝch cÇu tÝn dông, t¹o ra ph©n biÖt ®¸ng kÓ trªn thÞ trêng). + T¹o hµng ho¸ cho NVTTM: Tuy kh«ng ph¶i lµ nhiÒu, nhng c¸c lo¹i tr¸i phiÕu hiÖn cã cã thÓ giao dÞch ë thÞ trêng më kh«ng ph¶i lµ Ýt. Riªng tÝn phiÕu kho b¹c( thêi h¹n díi mét n¨m) vµ 20