Tài liệu Chính sách tài chính nhằm phát triển xuất khẩu gạo của việt nam.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN XUÂN TRƢỜNG CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH NHẰM PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU GẠO CỦA VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU HÀ NỘI - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- NGUYỄN XUÂN TRƢỜNG CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH NHẰM PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU GẠO CỦA VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ TRUNG THÀNH XÁC NHẬN CỦA GVHD XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ TS. LÊ TRUNG THÀNH PGS.TS. TRỊNH THỊ HOA MAI HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến TS. Lê Trung Thành là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn này. Nếu không có sự chỉ bảo và hƣớng dẫn nhiệt tình, những tài liệu phục vụ nghiên cứu và những lời động viên khích lệ của thầy thì luận văn này không thể hoàn thành. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến nhà trƣờng, khoa và các ban ngành đoàn thể của trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho học viên trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng. Cuối cùng, tôi muốn dành lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và ngƣời thân đã hết lòng ủng hộ và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu, động viên tôi vƣợt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống để tôi có thể yên tâm thực hiện ƣớc mơ của mình. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... ii LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH NHẰM PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU ..................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..........................................................................4 1.2. Cơ sở lý luận về chính sách tài chính ...................................................................8 1.2.1. Khái niệm về chính sách tài chính: ............................................................8 1.2.2. Mục tiêu của chính sách tài chính: ............................................................8 1.2.3. Vai trò của chính sách tài chính: ...............................................................8 1.2.4. Nội dung của chính sách tài chính .............................................................9 1.2.5. Đặc điểm của chính sách tài chính ..........................................................15 1.2.6. Các nhân tố tác động đến chính sách tài chính: ......................................17 1.3. Sự cần thiết thúc đẩy hoạt động xuất khẩu: .......................................................18 1.3.1. Khái niệm và sự cần thiết của hoạt động xuất khẩu ................................18 1.3.2. Mục tiêu và nhiệm vụ của hoạt động xuất khẩu .......................................20 1.3.3. Nội dung của hoạt động xuất khẩu...........................................................21 1.3.4. Các hình thức xuất khẩu chủ yếu .............................................................25 1.4. Tác động của chính sách tài chính đối với hoạt động xuất khẩu .......................26 1.4.1. Tác động của chính sách thuế đối với hoạt động xuất khẩu ....................28 1.4.2. Tác động của chính sách tín dụng hỗ trợ xuấ t khẩu đối với hoạt động xuất khẩu.....................................................................................................................29 1.4.3. Tác động của chính sách cho thuê tài chính đối với hoạt động xuất khẩu .....30 1.4.4. Tác động của chính sách bảo hiểm tín dụng xuất khẩu đối với hoạt động xuất khẩu ............................................................................................................31 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................32 2.1. Quy trình nghiên cứu .........................................................................................32 2.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu ............................................................................32 2.2.1. Nguồn thu thập dữ liệu .............................................................................32 2.2.2. Hình thức thu thập dữ liệu .......................................................................34 2.2.3. Cách thức thực hiện thu thập dữ liệu .......................................................34 2.2.4. Các bước thu thập dữ liệu ........................................................................35 2.3. Phân tích dữ liệu .................................................................................................35 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU GẠO VIỆT NAM ................................................................37 3.1. Khái quát tình hình thị trƣờng lúa gạo thế giới ..................................................37 3.2. Thực trạng xuất khẩu gạo vủa Việt Nam trong thời gian qua ............................41 3.2.1. Khái quát về ngành gạo Việt Nam ...........................................................41 3.2.2 Vai trò của hoạt động xuất khẩu gạo ........................................................42 3.2.3. Thị trường xuất khẩu của gạo Việt Nam ..................................................45 3.2.4 Đánh giá lợi thế so sánh trong việc xuất khẩu gạo của Việt Nam ............53 3.3. Chính sách tài chính thúc đẩy xuất khẩu gạo Việt Nam ....................................56 3.3.1. Chính sách tín dụng hỗ trợ xuất khẩu ......................................................56 3.3.2. Chính sách thuế ........................................................................................59 3.3.3. Chính sách bảo hiểm tín dụng xuất khẩu .................................................63 3.3.4. Chính sách cho thuê tài chính ..................................................................66 3.4. Đánh giá chính sách tài chính đối với hoạt động xuất khẩu gạo tại Việt Nam từ năm 2010-2014 ..........................................................................................................68 3.4.1. Ưu điểm của chính sách tài chính đối với hoạt động xuất khẩu gạo tại Việt Nam từ năm 2010-2014 ..............................................................................68 3.4.2. Những hạn chế chính sách tài chính đối với hoạt động xuất khẩu gạo tại Việt Nam từ năm 2010-2014 ..............................................................................69 CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH NHẰM PHÁ T TRIỂN XUẤT KHẨU GẠO ..............................................73 4.1. Dự báo xuất khẩu gạo của thị trƣờng thế giới ....................................................73 4.1.1. Mậu dịch gạo thế giới tăng tăng lên trong thời gian tới ..........................73 4.1.2. Nguồn cung cấp lúa gạo thế giới ngày càng khan hiếm ..........................74 4.1.3. Giá gạo xuất khẩu tăng ............................................................................76 4.1.4. Nguồn cung gạo chủ yếu trong thập kỷ tới .............................................76 4.2. Mục tiêu, định hƣớng, quan điểm phát triển xuất khẩu gạo của Việt Nam .......76 4.2.1. Mục tiêu ....................................................................................................76 4.2.2. Định hướng ...............................................................................................77 4.2.3. Quan điểm về đầu tư cho ngành gạo Việt Nam........................................77 4.3. Quan điểm đổi mới chính sách tài chính phục vụ hỗ trợ xuất khẩu gạo ............79 4.3.1. Ưu đãi đối với những mặt hàng xuất khẩu mới, thị trường mới, kim ngạch và sản lượng gia tăng .........................................................................................79 4.3.2. Chuyển từ hỗ trợ trực tiếp sang gián tiếp để thúc đẩy xuất khẩu ............80 4.3.3. Hỗ trợ xuất khẩu gạo phải đảm bảo sự phù hợp chặt chẽ về cơ chế khuyến khích, sự kết hợp “bốn nhà” ..................................................................81 4.4. Những giải pháp về chính sách tài chính nhằ m phát triể n xu ất khẩu gạo Việt Nam ..................................................................................................................82 4.4.1. Hoàn thiện về chính sách tín dụng ...........................................................82 4.4.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách thuế ............................................86 4.4.3. Giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách bảo hiểm tín dụng xuất khẩu ....86 4.4.4. Giải pháp nhằm hoàn thiện, thúc đẩy cho thuê tài chính ........................89 4.4.5. Một số giải pháp khác ..............................................................................91 KẾT LUẬN ...............................................................................................................98 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................100 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 AFTA Khu vực mậu dịch tự do ASEAN 2 ASEAN Hiệp hội các nƣớc Đông Nam Á 3 DN Doanh nghiệp 4 EU Liên minh Châu âu 5 FAO Tổ chức Lƣơng thực và nông nghiệp liên hiệp quốc 6 GTGT Thuế giá trị gia tăng 7 IRRI Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế 8 L/C Thƣ tín dụng 9 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc 10 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 11 USDA Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ 12 VCCI Phòng thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam 13 WTO Tổ chức Thƣơng mại thế giới 14 XHCN Xã hội chủ nghĩa 15 XK Xuất khẩu i DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Thị trƣờng gạo thế giới .............................................................................39 Bảng 3.2. Bảng thể hiện tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam ..............................42 Bảng 3.3. Tỷ trọng xuất khẩu các mặt hàng nông sản năm 2014 .............................43 Bảng 3.4. Bảng giá gạo bình quân trong nƣớc và giá gạo xuất khẩu .......................45 Bảng 3.5. Xuất khẩu gạo của Việt Nam mùa vụ 2013/2014.....................................47 Bảng 3.6.Bảng sản lƣợng và tỷ trọng XK ga ̣o của mô ̣t số nƣớc XK lớn trên thế giới năm 2014 ...................................................................................................................48 Bảng 3.7. Tỷ lệ tăng trƣởng về sản lƣợng và trị giá XK ga ̣o của của Việt Nam ......52 Bảng 3.8. Sản lƣợng, kinh phí hỗ trợ của Nhà nƣớc đối với mặt hàng gạo từ năm 2010-2014..................................................................................................................58 Bảng 3.9. Bảng doanh thu phí bảo hiể m tín du ̣ng xuấ t khẩ u của các DN xuấ t khẩ u gạo .............................................................................................................................65 Bảng 3.10. Danh sách các công ty cho thuê tài chính ta ̣i Viê ̣t Nam .........................67 ii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Sơ đồ thể hiện sự tác động của 4 chính sách tài chính đến hoạt động xuất khẩu ...........................................................................................................................28 Hình 2.1: Quy trình nghiên cứu ................................................................................32 Hình 3.1.Biểu đồ thể hiện tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam ...........................42 Hình 3.2. Biể u đồ tỷ tro ̣ng xuấ t khẩ u các mă ̣t hàng nông sản năm 2014 .................43 Hình 3.3. Tỷ trọng xuất khẩu gạo của một số nƣớc XK lớn trên thế giới năm 201448 Hình 3.4. Cơ cấu gạo xuất khẩu Việt Nam ...............................................................49 Hình 3.5. Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam và Thái Lan ..........................................50 Hình 3.6. Thị phần xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2014 .....................................53 Hình 3.7. Số tiền hoàn thuế cho các DN xuất khẩu gạo ...........................................62 iii LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết lựa chọn đề tài nghiên cứu Sản phẩm gạo của nƣớc ta là một mặt hàng có vị trí hết sức quan trọng bảo đảm an ninh lƣơng thực quốc gia, đồng thời là loại nông sản xuất khẩu rất quan trọng; kim ngạch xuất khẩu gạo thuộc loại hàng đầu trong kim ngạch xuất khẩu hàng nông sản. Từ một nƣớc nhập khẩu gạo Việt Nam đã vƣơn lên sản xuất đáp ứng đủ nhu cầu trong nƣớc, có một lƣợng để dành cho xuất khẩu và đến nay xuất khẩu gạo về số lƣợng luôn duy trì ở vị trí top 3 trên thế giới. Do có những lợi thế cạnh tranh (mà chủ yếu là lợi thế cạnh tranh tĩnh) nên nhiều năm qua dù phải đối mặt với những khó khăn thách thức nhƣng ngành xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn cạnh tranh đƣợc trên thị trƣờng thế giới. Tuy nhiên, cùng với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật; nhu cầu tiêu dùng của thị trƣờng thế giới đòi hỏi ngày càng cao hơn về chất lƣợng (gạo thơm, ngon, hàm lƣợng dinh dƣỡng cao…), tiện lợi trong tiêu dùng; sự cạnh tranh ngày càng gay gắt (cạnh tranh về chất lƣợng, mẫu mã, giá cả, khả năng sử dụng các biện pháp xúc tiến thƣơng mại mở rộng thị trƣờng nhƣ: quảng cáo, khuyến mại…); ngoài ra trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam ngày càng sâu rộng, xuất khẩu gạo Việt Nam đang gặp nhiều thách thức: thị trƣờng không ổn định, nhiều nƣớc tham gia xuất khẩu gạo với nhiều hình thức, chủng loại, chiến lƣợc khác nhau…Vì thế đã và đang làm cho lợi thế cạnh tranh của gạo Việt Nam giảm dần trên thị trƣờng thế giới đã và bộc lộ những điểm yếu đến tính bền vững của ngành xuất khẩu gạo. Thực tế đã đặt ra ngoài các chính sách về quy mô sản xuất, chế biến phục vụ xuất khẩu, chiến lƣợc cạnh tranh trên thị trƣờng thế giới của từng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu thì các chính sách của nhà nƣớc trong đó có chính sách tài chính đóng vai trò quan trọng trong công tác ổn định, phát triển ngành xuất khẩu thóc gạo của Việt Nam. Đó không chỉ là vấn đề mà xã hội đang quan tâm, là vấn đề cấp bách trƣớc mắt mà còn là vấn đề lâu dài bảo đảm sự sống còn của ngành; là vấn đề rất lớn của nông dân, nông nghiệp, nông thôn khi hội nhập kinh tế quốc tế. Đồng thời 1 nó cũng là vấn đề mà tôi rất tâm huyết. Chính vì tính cấp bách ấy, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Chính sách tài chính nhằm phát triển xuất khẩu gạo của Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ của mình. Nếu đề tài này đƣợc nghiên cứu, đƣa ra đƣợc những giải pháp đối với chính sách tài chính để nâng cao sức cạnh tranh có tính khả thi sẽ góp phần tạo điều kiện cho ngành này không chỉ tồn tại mà còn phát triển bền vững, khai thác đƣợc tiềm năng, thế mạnh của nông nghiệp, tăng thu nhập và góp phần mở rộng thị trƣờng hàng nông nghiệp. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận chung về chính sách tài chính và chính sách tài chính cho phát triển xuất khẩu mặt hàng gạo nói riêng, đồng thời phân tích đánh giá thực trạng rút ra những thành công, những tồn tại và những bài học kinh nghiệm trong quá trình thực hiện chính sách tài chính cho phát triển xuất khẩu gạo trong những năm qua để đề xuất kiến nghị phƣơng hƣớng và những giải pháp cơ bản để nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm gạo Việt Nam có tính khả thi trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu + Một số lý luận chung về chính sách tài chính. + Thực trạng về hoạt động xây dựng, áp dụng, tính hiệu quản của chính sách tài chính đến việc xuất khẩu gạo trong thời gian qua. + Phƣơng hƣớng và những giải pháp cơ bản nhằm hạn chế mặt chƣa thành công; phát huy những thành công của chính sách tài chính. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là tác động của các chính sách tài chính đến việc xuất khẩu mặt hàng gạo. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài là 4 chính sách tài chính thúc đẩy xuất khẩu gạo: + Chính sách tín dụng hỗ trợ xuất khẩu + Chính sách thuế 2 + Chính sách bảo hiểm tín dụng xuất khẩu + Chính sách cho thuê tài chính Số liệu thu thập chính trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến năm 2015, bên cạnh đó có sử dụng số liệu từ năm 1989 làm tƣ liệu. 4. Đóng góp của Luận văn Thứ nhất: Phân tích rõ những nhân tố tác động đến sức cạnh tranh của gạo Việt Nam; tác động của chính sách tài chính đến việc xuất khẩu gạo của Việt Nam. Thứ hai: Làm rõ thực trạng các chính sách tài chính cho hoạt động xuất khẩu của gạo Việt Nam, trên cơ sở đó có những tổng kết tƣơng đối toàn diện, cụ thể về những thành tựu, những tồn tại và hạn chế, những nguyên nhân của thành công và tồn tại trong việc áp chính sách tài chính để cho công tác xuất khẩu gạo Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Thứ ba: Đề xuất phƣơng hƣớng và những giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả các chính sách tài chính phục vụ tốt hơn cho công tác xuất khẩu gạo Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ở cả thị trƣờng trong nƣớc và trên thị trƣờng quốc tế. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo luận văn kết cấu thành 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổ ng quan tình hình nghiên cƣ́u và cơ sở lý luâ ̣n về chính sách tài chính nhằ m phát triể n xuấ t khẩ u Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cƣ́u Chƣơng 3: Thƣ̣c tra ̣ng chính sách tài chính đố i với hoa ̣t đô ̣ng xuấ t khẩ u ga ̣o Viê ̣t Nam Chƣơng 4: Mô ̣t số giải pháp và kiế n nghi ̣về chính sách tài chính nhằ m phát triển xuất khẩu gạo 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH NHẰM PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Việt Nam đã có những thành tựu nổi bật về xuất khẩu gạo trong hơn 2 thập niên gần đây, thể hiện qua khối lƣợng xuất khẩu đứng top 3 thế giới và giá trị xuất khẩu khoảng 2,5-3,5 tỷ USD trong các năm gần đây. Nhƣng sự tăng trƣởng của ngành hàng này chƣa bền vững, thể hiện qua qui mô sản xuất chế biến còn nhỏ, tổn thất sau thu hoạch lớn, thƣơng hiệu gạo Việt Nam đang định hình ở gạo giá rẻ, phẩm cấp trung bình, tỷ lệ chậm giao hàng cao, chƣa tham gia tích cực vào chuỗi cung ứng gạo toàn cầu… Tình hình cạnh tranh trên thị trƣờng quốc tế đối với mặt hàng gạo ngày càng gay gắt. Việt Nam không chỉ cạnh tranh với Thái Lan – quốc gia đã có thƣơng hiệu gạo cao cấp – mà còn phải cạnh tranh với các quốc gia xuất khẩu gạo giá rẻ nhƣ Ấn Độ, Pakistan, Trung Quốc... Do đó, muốn duy trì vị thế cạnh tranh và phát triển bền vững trong tƣơng lai, Việt Nam cần phải hoàn thiện và đồng bộ hóa giữa các khâu trong chuỗi cung ứng gạo xuất khẩu; đồng thời phải tham gia tích cực hơn vào chuỗi cung ứng gạo toàn cầu để nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm gạo Việt Nam. Để hoàn thiện cho chuỗi cung ứng gạo xuất khẩu đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu khoa học trong nƣớc bàn về các giải pháp nhằm thúc đẩy xuất khẩu gạo, đem lại lợi ích kinh tế cao cho mặt hàng này. Tuy nhiên, các nghiên cứu mặc dù có nhiều giải pháp nhƣng chƣa tiếp cận hay đánh giá một cách cụ thể, đi sau nghiên cứu về một mảng hỗ trợ riêng biệt mà chỉ chung chung. Một số nghiên cứu khoa học về lĩnh vực xuất khẩu gạo có thể đề cập đến nhƣ: - Nhóm tƣ vấn chính sách Bộ Tài chính, 2013. Báo cáo về chính sách trợ cấp nông nghiệp và lúa gạo ở một số nước; đề xuất cơ chế, chính sách đối với Việt Nam. Báo cáo phân tích các giai đoạn phát triển nông nghiệp nói chung, ngành gạo nói riêng đã chỉ ra cơ cấu mặt hàng gạo chƣa đa dạng, không ổn định, giá cả bấp bênh, chất lƣợng thấp, sức cạnh tranh kém dẫn đến giá cả luôn bị chi phối; chính 4 sách trợ cấp, hỗ trợ cho nông nông nghiệp, cho ngành gạo thời gian qua do giới hạn về ngân sách nên quy mô chƣa lớn, đối tƣợng và hình thức chƣa thật sự hiệu quả nên chƣa tác động tích cực và đạt đƣợc kết quả mong muốn. - Bộ Kế hoạch và đầu tƣ, 2010. Đề án điều chỉnh chính sách nông nghiệp sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Đề án đề cập những điểm mới khi Việt Nam đã tham gia vào WTO, những chính sách buộc phải dỡ bỏ hoặc hạn chế khi tham gia WTO. Nghiên cứu đề xuất các biện pháp phòng tránh ảnh hƣởng tiêu cực đối với các đối tƣợng sản xuất, kinh doanh các mặt hàng nông nghiệp và đề ra các biện pháp hỗ trợ đảm bảo hài hòa lợi ích và không vi phạm các cam kết của Việt Nam khi tham gia WTO. - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 2012. Tầm nhìn chiến lược thể chế năm 2020. Báo cáo đƣa ra mục tiêu tổng thể, mục tiêu cụ thể, tầm nhìn, định hƣớng và khung chính sách dài hạn. Tăng cƣờng công tác phối hợp giữa các Bộ, ngành và các cơ quan nhà nƣớc, các tổ chức kinh tế xã hội khác trong việc xây dựng, phát triền ngành nông nghiệp nhằm nâng cao đời sống của nhân dân, an ninh lƣơng thực toàn cầu. - Vụ Chính sách thuế - Bộ Tài chính, 2013. Báo cáo về chính sách phát triển bảo hiểm nông nghiệp Việt Nam. Báo cáo chỉ rõ thực trạng, sự cần thiết phải bảo hiểm cho nông nghiệp.Từ thực trạng, sự cần thiết báo cáo đã đƣa ra một số giải pháp, định hƣớng về nguồn quỹ, cách thức triển khai hoạt động, đối tƣợng thụ hƣởng, hoạt động của quỹ bảo hiểm - Trƣờng Đại học Mở Tp.Hồ Chí Minh, Khoa Kinh tế & Luật, 2013. Hoàn thiện chuỗi cung ứng gạo xuất khẩu của Việt Nam. Tham luận đọc tại Hội thảo và triển lãm quốc tế về “Hậu cần vận tải hàng hải Việt Nam năm 2013” (Sea Freight Logistics Vietnam 2013) diễn ra tại Tp.Hồ Chí Minh trong hai ngày 28 & 29 tháng 11 năm 2013. Bài viết đã đƣa ra một bức tranh tổng thể về thị trƣờng xuất, nhập khẩu gạo của thế giới, thị trƣờng xuất khẩu gạo của Việt Nam. Đƣa ra mô hình chuỗi cung ứng xuất khẩu gạo, tác động và giải pháp cho việc xuất khẩu gạo. - Phạm Văn Bính, 2007. Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam sau 20 năm đổi mới. Hà nội: Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Cuốn sách đã đề cập dến những thành 5 tựu của Việt Nam về xuất khẩu gạo nhƣ là một trong những thành quả quan trọng của phát trển nông nghiệp, nông thôn trong 20 năm đổi mới, đồng thời chỉ ra những thuận lợi, khó khăn của phát triển nông nghiệp , nông thôn, trong đó có vấn đề sản xuất và xuất khẩu gạo. - Lê Quang Phi, 2007. Đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn thời kỳ đổi mới. Nxb. Chính trị quốc gia Hà Nội. Cuốn sách đã phân tích nội dung cơ bản của công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và những biện pháp cơ bản nhằm đẩy mạnh quá trình này trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, trong đó có vấn đề hội nhập các thị trƣờng nông nghiệp nói chung, thị trƣờng gạo quốc tế nói riêng. - Lý Hoàng Mai và Phan Thị Hạnh Thu, 2007. Quá trình tự do hóa nông nghiệp Việt Nam giai đoạn 1986 – 2005. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 345. Trong bài viết này các tác giả đã đi sâu phân tích quá trình tự do hóa nông nghiệp nƣớc ta theo 2 giai đoạn của tiến trình hội nhập quốc tế : giai đoạn 1986 - 1996 và giai đoạn 1997 - 2005 quá trình tự do hóa nông nghiệp của Việt Nam diễn ra mạnh mẽ hơn. Theo đó, trong giai đoạn 1997 - 2005 việc cải cách chính sách trong giai đoạn này đã khuyến khích việc xuất khẩu các mặt hàng nông sản, trong đó có gạo. - Nguyễn Trần Trọng, 2009. Để Việt Nam giữ vững vị trí nước xuất khẩu gạo lớn trên thế giới. Tạp chí nghiên cứu kinh tế, số 3, trang 370. Trong bài viết này, tác giả đã nghiên cứu tổng quan tình hình xuất, nhập khẩu gạo của Việt Nam trong lịch sử, đƣa ra một số nhận xét về xuất, nhập khẩu gạo trong những năm gần đây và đề xuất một số giải pháp chủ yếu để Việt Nam giữ vững vị trí xuất khẩu gạo lớn trên thế giới. - Nguyễn Ngọc Thanh và Nguyễn Quang Trung, 2007. Thực trạng năng lực hội nhập kinh tế quốc tế của các doanh nghiệp nông, lâm nghiệp Việt Nam hiện nay. Tạp chí nghiên cứu kinh tế, số 349. Bài viết Nghiên cứu thực trạng năng lực hội nhập quốc tế của các doanh nghiệp nông nghiệp (trong đó có các doanh nghiệp trong ngành hàng lúa gạo) theo các nhóm yếu tố sản xuất kinh doanh thị trƣờng. - Phan Sĩ Mẫn, 2010. Chính sách và giải pháp đối với sản xuất lúa gạo của hộ nông dân. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 7, trang 386. Bài viết đƣa ra một số 6 kiến nghị nhằm đẩy mạnh sản xuất lúa gạo của hộ nông dân Viêt Nam. Đó là những kiến nghị tiếp tục đổi mới cơ chế chính sách và giải pháp về đất đai, chính sách tín dụng và đầu tƣ cho sản xuất lúa gạo, giải pháp thị trƣờng (nội địa và quốc tế), phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ, các loại hình kinh tế hợp tác và liên kết. - Nguyễn Văn Luật và Nguyễn Đức Lộc, 2012. Hoạt động sản xuất lúa gạo hàng hóa hướng vào lợi ích của nông dân. Tạp chí Khoa học phát triển nông nghiệp và nông thôn Việt Nam, số 1. Trong bài viết này, các tác giả đề cập đến một số vấn đề trong chuỗi giá trị lúa gạo Việt Nam, các tác nhân tham gia sản xuất kinh doanh lúa gạo, lƣu thông phân phối trong hoạt động xuất khẩu gạo. - Đại học Sài Gòn, Nguyễn Đình Luận, 2013. Xuất khẩu gạo Việt Nam, thực trạng và giải pháp. Bài viết nêu thực trạng xuất khẩu gạo Việt Nam: sản lƣợng, thị trƣờng, giá cả. Một số nhận xét đánh giá và trên cơ sở đó đƣa ra giải pháp cho việc xuất khẩu gạo của Việt Nam trong thời gian tới. - Trần Tiến Khai, 2010. Chính sách xuất khẩu lúa gạo Việt Nam và những vấn đề cần điều chỉnh. Kỷ yếu hội thảo khoa học xã hội – và phát triển bền vững vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Bài tham luận đã nêu ra thực trạng xuất khẩu gạo, hạn chế, các vấn đề còn tồn tại từ vấn đề của ngƣời sản xuất, của doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo, của cơ quan nhà nƣớc. Từ những hạn chế, tác giả đƣa ra một số gợi ý về chính sách hỗ trợ phát triển xuất khẩu gạo. Các nghiên cứu đã công bố hầu hết đều đánh giá thực trạng về hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam, đƣa ra các giải pháp nhằm thúc đẩy cho hoạt động này trên cơ sở các nhân tố liên quan đến yếu tố sản xuất, cách thức quản lý doanh nghiệp xuất khẩu gạo, mở rộng thêm các chính hỗ trợ xuất khẩu gạo chứ chƣa nghiên cứu, đi sâu phân tích cụ thể, thực tế thực hiện, những mặt đƣợc của các chính sách tài chính. Chính sách tài chính là một nhân tố rất quan trọng tác động đến hoạt động xuất khẩu gạo, ảnh hƣởng khá lớn đến kết quả xuất khẩu gạo đặc biệt trong thời kỳ hiện nay khi nƣớc ta tham gia vào WTO. Nhƣ vậy, chính sách tài chính cho xuất khẩu gạo là nội dung rất đƣợc quan tâm hiện nay đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo nói riêng và ngành sản xuất, 7 cung ứng gạo nói chung. Mặc dù vậy, một điều rõ ràng cho đến nay chƣa có nghiên cứu hay đề án nào đi sâu nghiên cứu, cụ thể về chính sách hỗ trợ này. Xuất phát từ khoảng trống này, luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu và giới hạn ở các chính sách tại chính trong toàn bộ các chính sách chung cho việc hỗ trợ xuất khẩu gạo. Kết quả nghiên cứu của luận văn dự kiến sẽ chỉ ra đƣợc những tồn tại, hạn chế cũng nhƣ kết quả đạt đƣợc và trên cơ sở đó đƣa ra giải pháp nhằm phần nào đó đóng góp cho các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách cũng nhƣ các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, ngành sản xuất, xuất khẩu gạo và các đối tƣợng liên quan có thêm tài liệu nghiên cứu và áp dụng trong thực tế hiện nay. 1.2. Cơ sở lý luận về chính sách tài chính 1.2.1. Khái niệm về chính sách tài chính: Để ổn định nền tài chính của đất nƣớc, Nhà nƣớc cần ban hành hệ thống chính sách tài chính, đó là những đƣờng lối và biện pháp về tài chính trong một thời kỳ tƣơng đối dài. Thông qua việc ban hành các chính sách tài chính, Nhà nƣớc thực hiên phân phối và phân phối lại các nguồn thu nhập và các quỹ tiền tệ, giám sát, kiểm tra việc huy động, hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm mục đích phát triển sản xuất, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, cải thiện đời sống của nhân dân. Nhƣ vậy, Chính sách tài chính là hệ thống các quan điểm, chủ trƣơng, biện pháp mà Nhà nƣớc ban hành nhằm giải quyết các quan hệ tài chính. 1.2.2. Mục tiêu của chính sách tài chính: Mục tiêu của chính sách tài chính là giá trị mà chính sách tài chính dự kiến thực hiện. Mục tiêu của chính sách tài chính nhìn chung bao gồm các điểm chủ yếu sau: - Ổn định giá cả - Phân phối hợp lý thu nhập - Kinh tế tăng trƣởng ổn định - Từng bƣớc nâng cao chất lƣợng đời sống xã hội 1.2.3. Vai trò của chính sách tài chính: Chính sách tài chính quốc gia là bộ phận quan trọng không thể thiếu đƣợc của hệ thống chính sách kinh tế, là một trong những công cụ quản lý vĩ mô chủ yếu 8 nhất của Nhà nƣớc trong việc thực hiện những đƣờng lối phát triển kinh tế – xã hội của đất nƣớc. Trƣớc hết, vai trò của chính sách tài chính đƣợc thể hiện ở hai chức năng cơ bản tự thân của nó là: - Chức năng phân phối: Phân phối lần đầu và phân phối lại các nguồn của cải xã hội và năng lực sản xuất của toàn xã hội trong mọi lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân theo những định hƣớng phát triển của Nhà nƣớc. - Chức năng giám sát: Giám sát bằng đồng tiền đối với toàn bộ những hoạt động của nền kinh tế. Hai chức năng này tất yếu làm nảy sinh vai trò chủ động và tích cực của chính sách tài chính trong việc khuyến khích (hay kiềm chế) đối với các hoạt động kinh tế – xã hội của tất cả các ngành, lĩnh vực, lãnh thổ, tổ chức và cá nhân theo những mục tiêu, định hƣớng và hoạch định của Nhà nƣớc. Có ba vấn đề cơ bản mà chính sách tài chính quan tâm: - Ổn định và phát triển kinh tế theo những định hƣớng của Nhà nƣớc. - Thâm hụt ngân sách nhà nƣớc. - Ảnh hƣởng của nợ quốc gia. Nhƣ vậy, chính sách tài chính có nhiệm vụ to lớn là phải làm sao để vừa ổn định và phát triển nền kinh tế quốc dân theo những mục tiêu đã định, vừa hạn chế tối đa mức thâm hụt ngân sách nhà nƣớc, và nếu buộc phải vay thì nên vay nhƣ thế nào để tối ƣu hóa ảnh hƣởng của nợ quốc gia. 1.2.4. Nội dung của chính sách tài chính Nếu hiểu theo nghĩa rộng, chính sách tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế trong phân phối các nguồn lực tài chính thông qua quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ để thoả mãn những nhu cầu của các chủ thể trong phát triển kinh tếxã hội thì chính sách tài chính đầy đủ phải bao hàm cả chính sách tài chính - tiền tệ và tín dụng. Cụ thể một số loại chính sách tài chính chủ yếu bao gồm: 1.2.4.1. Chính sách tín dụng Chính sách tín dụng là công cụ thúc đẩy quá trình tái sản xuất mở rộng và góp phần điều tiết vĩ mô nền kinh tế; thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung vốn; tiết kiệm chi phí lƣu thông và góp phần thực hiện chính sách xã hội. 9 Chính sách tín dụng gồm:  Chính sách tín d ụng thƣơng mại: là quan hệ tín dụng giữa các doanh nghiệp dƣới hình thức mua bán chịu hàng hóa. Đây là quan hệ tín dụng giữa các nhà sản xuất - kinh doanh đƣợc thực hiện dƣới hình thức mua bán, bán chịu hàng hóa. Hành vi mua bán chịu hàng hóa đƣợc xem là hình thức tín dụng - ngƣời bán chuyển giao cho ngƣời mua quyền sử dụng vốn tạm thời trong một thời gian nhất định, và khi đến thời hạn đã đƣợc thỏa thuận, ngƣời mua phải hoàn lại vốn cho ngƣời bán dƣới hình thức tiền tệ và cả phần lãi cho ngƣời bán chịu.  Chính sách t ín dụng ngân hàng là giao dịch tài sản giữa Ngân hàng (TCTD) với bên đi vay (là các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nền kinh tế) trong đó Ngân hàng (TCTD) chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian nhất định theo thoả thuận, và bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện cả vốn gốc và lãi cho Ngân hàng (TCTD) khi đến hạn thanh toán.  Chính sách tín dụng nhà nƣớc là quan hệ tín dụng giữa nhà nƣớc với doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế - xã hội và các cá nhân. Tín dụng nhà nƣớc xuất hiện nhằm thỏa mãn những nhu cầu chi tiêu của ngân sách nhà nƣớc trong điều kiện nguồn thu không đủ để đáp ứng; nó còn là công cụ để nhà nƣớc hỗ trợ cho các ngành kinh tế yếu kém, ngành mũi nhọn và khu vực kinh tế kém phát triển, và là công cụ quan trọng để nhà nƣớc quản lý, điều hành vĩ mô.  Chính sách tín dụng tiêu dùng là quan hệ tín dụng giữa dân cƣ với doanh nghiệp, ngân hàng và các công ty cho thuê tài chính. Thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển, nhất là hàng hóa ứ đọng;  Tín dụng quốc tế là mối quan hệ giữa các nhà nƣớc, giữa các cơ quan nhà nƣớc với nhau, hoặc với ngân hàng quốc tế và các tổ chức quốc tế, các cá nhân ngƣời nƣớc ngoài và giữa các doanh nghiệp của các nƣớc với nhau. Chính sách tín dụng góp phần đáp ứng đƣợc nhu cầu vốn cho phát triển kinh tế - xã hội khi mà các nguồn vốn trong nƣớc còn hạn chế. Góp phần nâng cao, cải thiện đời sống dân cƣ, cho phép sử dụng trƣớc khả năng mua. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp hiện đại hóa sản xuất, áp dụng công nghệ mới trong khi nguồn vốn 10