BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ BỀN VỮNG ĐỐI VỚI
DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN TÂY NGUYÊN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG
HÀ NỘI, 2021
1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ BỀN VỮNG ĐỐI VỚI
DÂN TỘC THIỂU SỐ TRÊN ĐỊA BÀN TÂY NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý công
Mã số: 9 34 04 03
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
1.
PGS.TS. NGUYỄN HOÀNG HIỂN
2.
TS. NGUYỄN ĐĂNG QUẾ
HÀ NỘI, 2021
2
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TT
Từ viết tắt
Nguyên nghĩa
1
BHXH
Bảo hiểm xã hội
2
CBCC
Cán bộ công chức
3
CSHT
Cơ sở hạ tầng
4
CSPTKT
Chính sách phát triển kinh tế
5
CSPTKTBV
Chính sách phát triển kinh tế bền vững
6
CSGNBV
Chính sách giảm nghèo bền vững
7
DTTS
Dân tộc thiểu số
8
DTTS & MN
Dân tộc thiểu số và miền núi
9
ĐBSCL
Đồng bằng sông Cửu Long
10
GNBV
Giảm nghèo bền vững
11
KT-XH
Kinh tế - xã hội
12
PTBV
Phát triển bền vững
13
PTKT
Phát triển kinh tế
14
PTKTBV
Phát triển kinh tế bền vững
15
Ttg
Thủ tướng
16
TDMNBB
Trung du miền núi Bắc Bộ
17
VH-XH
Văn hóa – xã hội
3
DANH MỤC BẢNG
Stt
Bảng 3.1
Bảng 3.2
Bảng 3.3
Bảng 3.4
Bảng 3.5
Bảng 3.6
Bảng 3.7
Bảng 3.8
Bảng 3.9
Bảng 3.10
Bảng 3.11
Bảng 3.12
Bảng 3.13
Bảng 3.14
Bảng 3.15
Tên Bảng
Diện tích, dân số và mật độ dân số các tỉnhTây Nguyên năm
2019
Tỷ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đã qua đào tạo của các tỉnh
Tây Nguyên so với một số vùng trong cả nước năm 2019
Thu nhập bình quân đầu người các tỉnh Tây Nguyên so với
một số vùng của cả nước.
Tỷ lệ đến trường của học sinh dân tộc thiểu số thuộc các cấp
bậc học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên từ năm 2012 đến
năm 2019
Tổng hợp kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai, chuyển
đổi nghề cho dân tộc thiểu số Tây Nguyên giai đoạn 2011 2020
Tổng hợp diện tích rừng, đất lâm nghiệp được giao quản lý,
sử dụng của các tỉnh Tây Nguyên tính đến năm 2020
Số hộ DTTS thiếu đất sản xuất tại 5 tỉnh Tây Nguyên tính
đến năm 2020
Tổng hợp nguồn vốn đã chi cho chính sách hỗ trợ đất ở, đất
sản xuất đối với hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo tại Tây
Nguyên giai đoạn 2011 – 2020
Số thôn có đường giao thông được cứng hóa đến
trung tâm xã các tỉnh Tây Nguyên tính đến năm 2020
Tình trạng sử dụng điện các xã vùng DTTS các tỉnh Tây
Nguyên tính đến năm 2020
Số phòng học, trạm y tế các xã vùng DTTS các tỉnh Tây
nguyên chưa được kiên cố hóa tính đến năm 2020
Tổng hợp dư nợ các chương trình tín dụng chính sách các
tỉnh Tây Nguyên tính từ năm 2011 đến năm 2020
Tổng hợp các hình thức hỗ trợ sản xuất đối với dân tộc thiểu số
Tây Nguyên trong năm 2011 – 2020
Số lượng, tỷ lệ người dân có thẻ bảo hiểm y tế các tỉnh
Tây Nguyên năm 2020
Số nhà văn hóa xã, thôn của các tỉnh Tây Nguyên chưa được
4
Trang
72
77
78
80
84
85
86
87
90
91
92
94
98
105
111
Bảng 3.16
Bảng 3.17
Bảng 3.18
kiên cố hóa tính đến năm 2020
Kết quả trả lời nhận định về mức độ phù hợp của các
CSPTKT đã và đang triển khai ở địa bàn DTTS các tỉnh Tây
Nguyên
Tổng hợp số lượng văn bản chính sách phát triển kinh tế đã
ban hành đối với DTTS Tây Nguyên giai đoạn 2011 – 2020
Nội dung của một số chương trình, chính sách phát triển kinh
tế đối với DTTS Tây Nguyên
5
122
126
128
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Stt
Tên Biểu đồ
Trang
Biểu đồ 3.1
Tổng số hộ nghèo, tỷ lệ hộ nghèo DTTS các tỉnh
Tây Nguyên năm 2019
78
Biểu đồ 3.2
Nhận định về thu nhập người DTTS được cải thiện, duy trì
101
ổn định và không ngừng tăng lên
Biểu đồ 3.3
So sánh về nhận định sự ổn định về thu nhập của
102
người DTTS Tây Nguyên
Biểu đồ 3.4
Nhận định về mức độ tiếp cận các điều kiện sống và dịch
104
vụ xã hội cơ bản của người DTTS các tỉnh Tây Nguyên
Biểu đồ 3.5
Tỷ lệ đến trường của học sinh dân tộc thiểu số thuộc các
106
cấp bậc học phổ thông ở Tây Nguyên năm học 2018 2019.
Biểu đồ 3.6
Nhận định về mức độ bảo tồn và phát huy các giá trị văn
109
hóa DTTS Tây Nguyên trong quá trình thực hiện các chính
sách phát triển kinh tế
Biểu đồ 3.7
Các yếu tố đặc thù bị bỏ sót trong quá trình khảo sát, phân
110
tích, đánh giá khi xây dựng và triển khai thực hiện chính
sách phát triển kinh tế đối với DTTS Tây Nguyên
Biểu đồ 3.8
Kết quả khảo sát nhận định về tác động của các chương
113
trình, chính sách phát triển kinh tế đến tình hình an ninh,
quốc phòng tại địa bàn DTTS các tỉnh Tây Nguyên
Biểu đồ 3.9
Kết quả nhận định về mức độ chú trọng việc khai thác, bảo
116
vệ và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên của
các chính sách phát triển kinh tế đối với DTTS Tây
Nguyên.
Biểu đồ 3.10
Mức độ tác động của các chính sách phát triển kinh tế đến
117
việc khai thác, bảo vệ và sử dụng hợp lý các nguyên tài
nguyên thiên nhiên trên địa bàn DTTS các tỉnh Tây
Nguyên
Biểu đồ 3.11
Tỷ lệ che phủ rừng ở các tỉnh Tây Nguyên so sánh giữa
năm 2014 và năm 2018
6
119
Biều đồ 3.12
Tỷ lệ các chính sách phát triển kinh tế ảnh hưởng đến môi
121
trường địa bàn DTTS Tây Nguyên
Biểu đồ 3.13
Nhận định về nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực thi chính sách
phát triển kinh tế đối với DTTS Tây Nguyên chưa bền vững
7
123
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Phần mở đầu .......................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................................1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................................4
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ..............................................................5
5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu .....................................................................7
6. Những đóng góp mới của luận án ....................................................................................8
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .........................................................................9
8. Cấu trúc của luận án.........................................................................................................9
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ...........................................................................................................11
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về chính sách công, chính sách kinh tế, chính
sách phát triển kinh tế bền vững. ...................................................................................11
1.1.1. Các công trình trên thế giới ......................................................................................11
1.1.2. Các công trình trong nước ........................................................................................15
1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu về chính sách dân tộc, chính sách phát triển
kinh tế đối với dân tộc thiểu số. ......................................................................................18
1.2.1. Các công trình trên thế giới ......................................................................................18
1.2.2. Các công trình trong nước ........................................................................................21
1.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu về chính sách phát triển kinh tế đối với Tây
Nguyên. ..............................................................................................................................24
1.4. Những vấn đề đặt ra cần phải tiếp tục nghiên cứu. ...............................................26
Tiểu kết chương 1 ...............................................................................................................28
8
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ CHÍNH
SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ BỀN VỮNG ĐỐI VỚI DÂN TỘC THIỂU SỐ......30
2.1. Dân tộc thiểu số và những đặc thù của dân tộc thiểu số. .......................................30
2.1.1. Dân tộc thiểu số ........................................................................................................30
2.1.2. Những đặc thù của dân tộc thiểu số ........................................................................ 31
2.2. Chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc thiểu số. ....................... 34
2.2.1. Khái niệm, phân loại và vai trò của chính sách phát triển kinh tế bền vững đối
với dân tộc thiểu số ............................................................................................................34
2.2.2. Nội dung chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc thiểu số ..............44
2.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc
thiểu số ...............................................................................................................................46
2.3. Đánh giá chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc thiểu số. .........49
2.3.1. Phương pháp luận về đánh giá chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân
tộc thiểu số ........................................................................................................................ 49
2.3.2. Tiêu chí đánh giá tác động chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc
thiểu số ...............................................................................................................................51
2.4. Kinh nghiệm trong nước và một số quốc gia về chính sách phát triển kinh tế
bền vững đối với dân tộc thiểu số và bài học kinh nghiệm cho Tây Nguyên ..............55
2.4.1. Kinh nghiệm ở một số quốc gia ...............................................................................55
2.4.2. Kinh nghiệm trong nước ..........................................................................................62
2.4.3. Bài học kinh nghiệm cho Tây Nguyên.....................................................................66
Tiểu kết chương 2 ...............................................................................................................69
Chương 3: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ BỀN VỮNG
ĐỐI VỚI DÂN TỘC THIỂU SỐ TÂY NGUYÊN ........................................................70
3.1. Khái quát những yếu tố đặc thù dân tộc thiểu số Tây Nguyên có ảnh hưởng
đến chính sách phát triển kinh tế bền vững...................................................................70
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ....................................................................................................70
3.1.2. Đặc điểm dân cư, dân tộc .........................................................................................72
3.1.3. Đặc điểm sản xuất kinh tế, văn hóa truyền thống ...................................................74
9
3.1.4. Thực trạng về phát triển kinh tế - xã hội của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên .... 76
3.2. Đánh giá kết quả thực thi một số chính sách phát triển kinh tế đối với dân tộc
thiểu số Tây Nguyên .........................................................................................................81
3.2.1. Chính sách giải quyết đất ở, đất sản xuất và chính sách giao khoán, bảo vệ rừng ..81
3.2.2. Chính sách xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng.....................................................88
3.2.3. Chính sách tín dụng ........................................................................................................................... 92
3.2.4. Chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp ......................................................... 96
3.3. Đánh giá tác động chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc
thiểu số Tây Nguyên ...................................................................................................... 100
3.3.1. Đánh giá tiêu chí tạo thu nhập bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số.............. 100
3.3.2. Đánh giá tiêu chí mức độ tiếp cận các điều kiện sống và dịch vụ xã hội cơ bản
của người dân tộc thiểu số............................................................................................... 103
3.3.3. Đánh giá tiêu chí đảm bảo giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc
thiểu số ............................................................................................................................ 103
3.3.4. Đánh giá tiêu chí bảo đảm an ninh, quốc phòng địa bàn dân tộc thiểu số ............ 112
3.3.5. Đánh giá tiêu chí bảo đảm sử dụng hiệu quả, tiết kiệm các nguồn tài nguyên
thiên nhiên và bảo vệ môi trường địa bàn dân tộc thiểu số............................................. 115
3.4. Nguyên nhân hạn chế của chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân
tộc thiểu số Tây Nguyên và một số vấn đề đặt ra ....................................................... 121
3.4.1. Nguyên nhân hạn chế ............................................................................................ 121
3.4.2. Một số vấn đề đặt ra .............................................................................................. 125
Tiểu kết chương 3 ............................................................................................................ 131
Chương 4: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ BỀN VỮNG ĐỐI VỚI DÂN TỘC
THIỂU SỐ TÂY NGUYÊN .......................................................................................... 132
4.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế
bền vững đối với dân tộc thiểu số Tây Nguyên........................................................... 132
4.1.1. Tình hình quốc tế .................................................................................................. 132
4.1.2. Tình hình trong nước............................................................................................. 133
10
4.2. Quan điểm và định hướng hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế bền vững
đối với dân tộc thiểu số Tây Nguyên. .......................................................................... 135
4.2.1. Quan điểm của Đảng ............................................................................................. 135
4.2.2. Định hướng hoàn thiện chính sách xây dựng chính sách phát triển kinh tế bền
vững đối với dân tộc thiểu số Tây Nguyên ..................................................................... 138
4.3. Giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với dân tộc
thiểu số Tây Nguyên ...................................................................................................... 143
4.3.1. Giải pháp đổi mới cách tiếp cận về chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với
dân tộc thiểu số Tây Nguyên ........................................................................................... 143
4.3.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện một số chính sách phát triển kinh tế đối với dân tộc
thiểu số Tây Nguyên ....................................................................................................... 145
4.3.3. Nhóm giải pháp bảo đảm thực thi chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với
dân tộc thiểu số Tây Nguyên ........................................................................................... 155
4.4. Một số kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước. .......................................... 165
4.4.1. Đối với cơ quan Trung ương ................................................................................. 165
4.4.2. Đối với chính quyền các tỉnh Tây Nguyên ............................................................. 167
Tiểu kết chương 4 ............................................................................................................ 168
KẾT LUẬN .................................................................................................................... 169
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
11
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài:
Phát triển kinh tế bền vững là mục tiêu hướng tới của nhiều quốc gia. Tính bền
vững trong kinh tế được thể hiện trên nhiều phương diện: tăng trưởng kinh tế ổn định,
chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tiến bộ và bình đẳng về cơ hội tham gia cũng
như hưởng thụ thành quả phát triển của người dân. Tuy nhiên, đứng trước bối cảnh thế
giới đang có nhiều biến động như áp lực từ sự gia tăng dân số toàn cầu, sự trỗi dậy của
chủ nghĩa Dân tộc, việc hình thành các nền kinh tế lớn kéo theo chính sách bảo bộ mậu
dịch…đã tác động rất lớn lên quá trình phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia:
sự khan hiếm dần các nguồn lực tự nhiên, ô nhiễm môi trường sinh thái, văn hóa truyền
thống bị mai một, nguy cơ bị đồng hóa dân tộc…Những tác động này ngày càng rõ nét,
nhất là đối với những nhóm người yếu thế trong xã hội, trong đó có các tộc người thiểu
số. Hiện nay, tuy có những quan điểm và định hướng khác nhau giữa các quốc gia về
vấn đề dân tộc song Việt Nam cũng như nhiều quốc gia đa sắc tộc khác trên thế giới
luôn coi việc giải quyết tốt các mối quan hệ dân tộc, phát triển kinh tế, ổn định và nâng
cao đời sống của các dân tộc thiểu số là nhiệm vụ hệ trọng của mình, quyết định đến sự
phát triển chung của đất nước. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX Đảng ta đã
khẳng định: “Vấn đề dân tộc và đoàn kết dân tộc luôn luôn có vị trí chiến lược trong
sự nghiệp cách mạng”. Tại Khoản 4, Điều 5, Hiến pháp năm 2013 cũng tái khẳng định:
“Nhà nước thực hiện chính sách phát triển toàn diện và tạo điều kiện để các DTTS
phát huy nội lực, cùng phát triển với đất nước”.
Tây nguyên cũng như nhiều vùng trong cả nước, cộng đồng các dân tộc thiểu số
(DTTS) là một bộ phận không thể tách rời cộng đồng dân tộc. Với vị trí chiến lược của
Tây Nguyên, chính sách phát triển kinh tế đối với đồng bào DTTS có ý nghĩa và tầm
quan trọng đặc biệt trong quá trình đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời
sống nhân dân, góp phần ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội của khu
vực. Đảng bộ và chính quyền các tỉnh Tây Nguyên luôn xác định chủ trương: muốn
phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng – an ninh ở địa phương trước hết phải
12
bảo đảm và nâng cao đời sống kinh tế ở các địa bàn có đông đồng bào DTTS. Trong
những năm qua, hệ thống chính sách phát triển kinh tế (CSPTKT) nói chung và
CSPTKT đối với đồng bào DTTS nói riêng được triển khai trên địa bàn các tỉnh Tây
Nguyên khá đồng bộ trên các mặt, các lĩnh vực của đời sống như: chính sách đầu tư
xây dựng cơ sở hạ tầng; chính sách phát triển kinh tế trong lĩnh vực nông nghiệp; chính
sách hỗ trợ về tín dụng; chính sách giải quyết đất sản xuất, đất ở và nước sinh hoạt cho
hộ đồng bào DTTS nghèo, đời sống khó khăn…Với sự quan tâm chỉ đạo và hỗ trợ trực
tiếp từ Trung ương và sự nỗ lực phấn đấu không ngừng của Đảng bộ, chính quyền và
nhân dân các dân tộc các tỉnh Tây Nguyên trong những giai đoạn vừa qua đã gặt hái
được nhiều thành công, đời sống người đồng bào DTTS không ngừng được cải thiện,
chất lượng cuộc sống được nâng lên một bước đáng kể.
Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu phát triển bền vững, CSPTKT đối với DTTS Tây
Nguyên đang bộc lộ nhiều hạn chế nhất định như: chính sách mới chỉ tập trung vào các
lĩnh vực phát triển kinh tế chủ yếu dựa vào khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn
có, dẫn đến tài nguyên bị suy kiệt, môi trường sinh thái bị đe dọa; không gian sống đặc
trưng và giá trị văn hóa truyền thống các DTTS Tây Nguyên bị xâm phạm và mai một
dần; quá trình xây dựng và thực hiện một số CSPTKT chưa nghiên cứu, đánh giá sâu
sắc về tính đặc thù DTTS nơi đây dẫn đến phát sinh khá nhiều vướng mắc trong quá
trình triển khai. Có những giai đoạn, cùng một nội dung chính sách nhưng được quy
định trong nhiều chương trình, đề án khác nhau; thậm chí có quá nhiều chính sách đầu
tư trên cùng địa bàn, cùng đối tượng dẫn đến nguồn lực bị phân tán, hiệu quả tác động
đến đối tượng thụ hưởng chưa cao, chưa rõ nét, việc chậm hướng dẫn một số chính
sách đã gây khó khăn cho các địa phương trong việc tổ chức thực hiện. Một số chính
sách được nhiều Bộ, ngành đề xuất ban hành và nhiều cơ quan cùng thực hiện nhưng
thiếu sự phối hợp; có những chính sách không còn phù hợp nhưng chậm được sửa đổi,
bổ sung, thiếu đồng bộ, còn chồng chéo, nguồn lực không tương xứng với quy định của
chính sách, về tài chính mới chỉ đáp ứng được từ 30-50% nhu cầu, do vậy chưa khuyến
khích sự phấn đấu vươn lên của một bộ phận đồng bào DTTS; tư tưởng trông chờ ỷ lại
13
vào trợ cấp của Nhà nước vẫn còn tồn tại; Do đó, mặc dù đã có rất nhiều chính sách
phát triển kinh tế cho đồng bào DTTS nhưng tỷ lệ hộ nghèo ở đồng bào DTTS vẫn còn
cao, khoảng cách giàu nghèo giữa nhóm cộng đồng dân cư đồng bào DTTS với các
nhóm dân cư khác chưa được thu hẹp, thậm chí có xu hướng giãn ra, kết quả giảm
nghèo chưa thực sự bền vững; cơ sở hạ tầng khu vực nông thôn, đặc biệt là vùng khó
khăn còn yếu kém, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, phát triển sản xuất của
người dân.
Hệ thống CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên đã được thực hiện qua nhiều giai
đoạn nhưng cho đến nay mới chỉ có một số công trình khoa học nghiên cứu về phát
triển kinh tế, giảm nghèo bền vững trên phạm vi vùng; chưa có một công trình khoa
học nào tập trung nghiên cứu một cách có hệ thống và khoa học, đánh giá một cách đầy
đủ tác động chính sách đối với đời sống các DTTS Tây Nguyên trên phương diện tiếp
cận của phát triển bền vững. Vì vậy, việc nghiên cứu và hình thành cơ sở lý luận; phân
tích, đánh giá về chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với DTTS Tây Nguyên là
rất cần thiết, qua đó chỉ ra những hạn chế trong nội dung chính sách, những yếu tố bất
cập trong quá trình thực hiện một số chính sách, từ đó xây dựng các giải pháp có ý
nghĩa thiết thực nhằm hoàn thiện CSPTKT bền vững đối với DTTS Tây Nguyên trong
những giai đoạn tiếp theo. Từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Chính sách phát triển
kinh tế bền vững đối với dân tộc thiểu số trên địa bàn Tây Nguyên” để làm đề tài
luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý công.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.
2.1. Mục đích
Mục đích chung của luận án là đề xuất các giải pháp có căn cứ khoa học nhằm
hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế đối với DTTS trên địa bàn Tây Nguyên đáp
ứng các mục tiêu phát triển bền vững, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần
cho đồng bào DTTS Tây Nguyên định hướng đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm
2030.
14
Mục đích cụ thể của luận án nhằm xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu về
CSPTKT bền vững đối với DTTS; xác định căn cứ thực tiễn về CSPTKT đối với
DTTS Tây Nguyên; nghiên cứu phương hướng và giải pháp hoàn thiện CSPTKT đối
với DTTS Tây Nguyên đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2020, định
hướng đến năm 2030 và trong những giai đoạn tiếp theo.
2.2. Nhiệm vụ
- Thứ nhất, tổng quan về tình hình nghiên cứu của các nhà khoa học, tác giả
trong và ngoài nước về những vấn đề liên quan đến đề tài luận án.
- Thứ hai, làm rõ cơ sở lý luận về CSPTKTBV đối với DTTS.
- Thứ ba, đánh giá kết quả thực thi một số CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên.
- Thứ tư, đánh giá tác động CSPTKT đối với đồng bào DTTS Tây Nguyên dựa
trên cách tiếp cận của phát triển bền vững. Trên cơ sở đó, luận án xem xét về mức độ
phù hợp của nội dung chính sách với đối tượng chính sách và những yêu cầu mà PTBV
đặt ra.
- Thứ năm, trên cơ sở quan điểm của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước
và quan điểm của riêng tác giả, luận án đề xuất giải pháp hoàn thiện CSPTKT đối với
DTTS trên địa bàn Tây Nguyên đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
3.1 Đối tượng nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu của luận án là chính sách phát triển kinh tế bền vững đối
Formatted: Indent: First line: 0.49", Space Before: 0 pt,
After: 0 pt
với DTTS trên địa bàn Tây Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Formatted: Font: (Default) Times New Roman, 13 pt, Bold,
Not Italic
- Về nội dung:
Luận án tiếp cận CSPTKT từ góc độ công cụ chính sách, tiếp cận PTBV là mục
tiêu của chính sách. Các chính sách được nghiên cứu trong luận án bao gồm: chính
sách giải quyết đất ở, đất sản xuất và giao khoán, bảo vệ rừng; chính sách xây dựng và
phát triển cơ sở hạ tầng, chính sách tín dụng; chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông
nghiệp.
15
Trong điều kiện của luận án, tác giả đi sâu nghiên cứu đánh giá tác động chính
sách đến đời sống đồng bào các DTTS Tây Nguyên dựa trên kết quả thực thi chính
sách và các tiêu chí đánh giá. Từ đó, xem xét về mức độ phù hợp của nội dung chính
sách so với đặc thù của đối tượng chính sách và những yêu cầu của phát triển bền
vững.
- Về không gian: Luận án nghiên cứu tại 5 tỉnh Tây Nguyên (Gia Lai, Đắk Lắk,
Đắk Nông, Kon Tum, Lâm Đồng).
- Về thời gian: nghiên cứu từ năm 2011 đến năm 2020 (đây cũng là giai đoạn
thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội từ năm 2011 đến năm 2020 và Chiến
lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011- 2020), định hướng đến năm 2025
và tầm nhìn đến năm 2030.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Luận án nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Vì vậy vấn đề nghiên cứu luận án cần phải được
đặt trong sự tương tác với sự kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể của thời đại hiện nay liên
quan đến xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách dân tộc nói chung và chính sách
phát triển kinh tế đối với DTTS nói riêng. Vận dụng lý thuyết về khoa học quản lý
công và phát triển theo quan điểm gắn lý luận – thực tiễn.
4.2. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp phân loại và hệ thống hoá lý thuyết: được tác giả sử dụng tại
Chương 1 và chương 2 nhằm tiến hành lựa chọn, phân loại hệ thống tài liệu phục vụ
nghiên cứu tổng quan và nghiên cứu cơ sở khoa học của luận án thành các nhóm tài
liệu: các công trình khoa học, giáo trình, sách báo, tạp chí; kỷ yếu hội thảo; tài liệu là
văn kiện của Đảng, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước…Từ đó, xây
dựng cơ sở lý luận cho phù hợp với yêu cầu và mục đích nghiên cứu của luận án.
- Phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê: được sử dụng trong hầu hết các
chương của luận án nhằm tổng hợp thông tin từ các nguồn tư liệu thứ cấp và sơ cấp
16
đáng tin cậy, thiết lập các bảng biểu, biểu đồ phục vụ việc phân tích và đánh giá hệ
thống chính sách phát triển kinh tế bền vững đối với DTTS Tây Nguyên.
- Phương pháp điều tra, khảo sát bằng bảng hỏi: được sử dụng chủ yếu tại
chương 3 và một phần của chương 4, cụ thể:
Thiết kế 02 mẫu phiếu điều tra xã hội học, khảo sát trên 03 nhóm đối tượng:
nhóm đối tượng thụ hưởng chính sách; nhóm những người trực tiếp thực hiện chính
sách và nhóm cán bộ lãnh đạo cấp phòng tại các cơ quan, đơn vị ở các tỉnh Tây
Nguyên. Cụ thể như sau:
Tổng số phiếu khảo sát: 500 phiếu, trong đó:
+ Đối tượng thụ hưởng chính sách (người DTTS): 300 phiếu (mỗi tỉnh chọn 02
huyện, mỗi huyện chọn 03 xã, 10 phiếu/01 xã).
+ Cán bộ, công chức (cán bộ công chức thực hiện chính sách và cán bộ, công
chức lãnh đạo): 200 phiếu.
Địa điểm được lựa chọn để tiến hành điều tra gồm:
+ Cấp tỉnh (bao gồm 5 tỉnh: Đắk Lắk, Gia Lai, KonTum, Đắk Nông, Lâm
Đồng): Văn phòng UBND, Ban Dân tộc trực thuộc Hội đồng nhân dân; Ban Dân tộc
trực thuộc Ủy ban nhân dân; Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở
Văn hóa, thể thao và du lịch.
+ Cấp huyện (bao gồm 10 huyện): Đắk Tô, Đắk Hà (tỉnh Kon Tum); Chư Sê,
Đức Cơ (tỉnh Gia Lai); Krông Bông, EaSúp (tỉnh Đắk Lắk); Krông Nô, Tuy Đức (tỉnh
Đắk Nông); Đức Trọng, Đơn Dương (tỉnh Lâm Đồng).
Địa bàn các huyện có đặc điểm tương đồng như:
(1) Vị trí địa lý địa bàn nông thôn miền núi, khoảng cách từ huyện đến trung tâm
tỉnh: từ 40km trở lên.
(2) Đặc điểm thành phần dân tộc phải có người DTTS sinh sống chiếm tỷ lệ từ
40% trở lên.
(3) Có người DTTS và hộ DTTS nghèo, hộ DTTS có mức thu nhập trung bình trở
lên.
(4) Đã và đang triển khai thực hiện một số CSPTKT mà phạm vi nghiên cứu luận
án đề cập.
17
+ Cấp xã: gồm 30 xã tại các huyện ở trên.
Địa bàn các xã có đặc điểm tương đồng như:
(1) Có đồng bào DTTS cư trú.
(2) Có người DTTS và hộ DTTS nghèo, hộ DTTS có mức thu nhập trung bình trở
lên.
(3) Đã và đang triển khai thực hiện CSPTKT mà phạm vi nghiên cứu luận án đề
cập.
Kết quả khảo sát là nguồn thông tin sơ cấp rất quan trọng phục vụ việc phân
tích, đánh giá các vấn đề mà luận án đặt ra, kết hợp các thông tin thứ cấp giúp tác giả
có cơ sở thực tiễn để đánh giá tác động CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên đã đáp
ứng mục tiêu phát triển bền vững hay chưa. Từ đó xác định nguyên nhân và tìm kiếm
giải pháp cho luận án.
- Phương pháp phỏng vấn, chuyên gia: tác giả sử dụng phương pháp này nhằm
trao đổi, tham khảo ý kiến của Quý thầy cô giáo, các cán bộ khoa học, các nhà hoạch
định chính sách, các nhà quản lý, đội ngũ cán bộ công chức trực tiếp thực hiện chính
sách, kết hợp với phương pháp quan sát thực địa nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý
luận và thực tiễn về chính sách phát triển kinh tế đối với DTTS.
5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu
5.1. Giả thuyết khoa học
Luận án được tiến hành để chứng minh các giả thuyết khoa học dưới đây:
Giả thuyết 1: Tác động từ CSPTKT đến đời sống đồng bào các DTTS Tây
Nguyên chưa thật sự đáp ứng mục tiêu của PTBV.
Giải thuyết 2: Nội dung một số CSPTKT vẫn còn bất cập, chưa phù hợp với đặc
thù của đồng bào DTTS Tây nguyên và chưa chú trọng các trụ cột của PTBV.
Giả thuyết 3: Nguyên nhân dẫn đến sự tác động từ CSPTKT đến với DTTS Tây
Nguyên chưa đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững có thể xuất phát từ những lý do:
nội dung một số chính sách chưa thật sự phù hợp với đặc thù của DTTS Tây Nguyên,
đồng thời chưa chú trọng các trụ cột trong PTBV; việc huy động, quản lý và sử dụng
18
các nguồn lực cho chính sách còn nhiều hạn chế; xuất phát điểm của các DTTS Tây
Nguyên thấp, ý thức tự vươn lên phát triển của đa số đồng bào Tây Nguyên chưa cao…
5.2. Câu hỏi nghiên cứu.
- Cơ sở lý luận về CSPTKT bền vững đối với DTTS là gì?
- Kết quả thực thi một số CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên hiện nay như thế
nào?
- CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên đã tác động đến đời sống đồng bào các
DTTS Tây Nguyên ra sao, có đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững hay không?
- Nội dung CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên liệu đã phù hợp với đối tượng
chính sách hay chưa?
- Những nguyên nhân nào dẫn đến việc thực thi CSPTKT đối với DTTS Tây
Nguyên chưa bền vững?
- Để phát triển kinh tế bền vững đối với DTTS Tây Nguyên cần những giải pháp
chính sách gì?
6. Những đóng góp mới của luận án.
Luận án là kết quả nghiên cứu khoa học, độc lập của tác giả và có những đóng
góp mới sau:
- Luận án củng cố và bổ sung về mặt học thuật một số khái niệm và nội dung:
phát triển kinh tế bền vững, chính sách phát triển kinh tế bền vững, CSPTKT bền vững
đối với DTTS; vai trò chính sách và các yếu tố ảnh hưởng đến CSPTKT bền vững đối
với DTTS; các tiêu chí đánh giá tác động CSPTKT bền vững đối với DTTS.
- Trên cơ sở phân tích, đánh giá kết quả thực thi một số CSPTKT cụ thể; luận án
đánh giá tác động chính sách đến đồng bào các DTTS Tây Nguyên, tác giả đã chứng
minh rằng các tác động chính sách chưa đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững, nội
dung một số chính sách chưa phù hợp với đặc thù DTTS nơi đây. Đồng thời tác giả
cũng đã chỉ ra một số nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên và những vấn đề chính sách
phát sinh.
19
- Thông qua các nghiên cứu của mình, tác giả xây dựng một số định hướng và giải
pháp nhằm hoàn thiện CSPTKT đối với DTTS Tây Nguyên đáp ứng mục tiêu phát
triển bền vững. Luận án đề xuất 03 giải pháp chính: giải pháp đổi mới cách tiếp cận
CSPTKT bền vững đối với DTTS; các giải pháp hoàn thiện một số CSPTKT cụ thể gắn
với đặc thù DTTS Tây Nguyên; giải pháp nhằm đảm bảo thực thi CSPTKTBV đối với
DTTS Tây Nguyên.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.
- Ý nghĩa khoa học:
Luận án góp phần bổ sung và hoàn thiện cơ sở khoa học về chính sách phát triển
kinh tế đối với DTTS, chính sách phát triển kinh tế bền vững. Hơn thế nữa, luận án còn
là nguồn luận cứ để phục vụ cho việc bổ sung, hoàn thiện lý luận, quan điểm, chủ
trương của Đảng và định hướng của Nhà nước về chính sách phát triển kinh tế đối với
DTTS ở Việt Nam nói chung và chính sách phát triển kinh tế đối với DTTS ở Tây
Nguyên nói riêng đáp ứng mục tiêu PTBV.
-
Ý nghĩa thực tiễn:
+ Luận án góp phần thực hiện chỉ đạo Chính phủ về rà soát, điểu chỉnh bổ sung
xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách phát triển kinh tế đối với DTTS nói chung và
DTTS Tây Nguyên nói riêng trong tình hình hiện nay cũng như những giai đoạn tiếp
theo.
+ Những kết quả thu được của Luận án trong quá trình tiếp cận, đánh giá, một số
chính sách phát triển kinh tế đối với DTTS trên địa bàn Tây Nguyên; phát hiện những
bất cập trong chính sách trước yêu cầu phát triển bền vững và đề xuất các giải pháp
chính sách…; góp phần cung cấp thêm những bằng chứng khoa học thực tiễn để các cơ
quan liên quan tham khảo trong quá trình hoạch định và tổ chức thực hiện các chính
sách trên.
8. Cấu trúc của luận án.
20
- Xem thêm -