Tài liệu Chiến lược tăng trưởng dựa vào xuất khẩu của việt nam

1 Lêi nãi ®Çu ThÕ giíi ® vµ ®ang diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c. Nh÷ng thay ®æi ®ã, mét mÆt t¹o ra nh÷ng c¬ héi thuËn lîi cho c¸c n−íc ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn cã thÓ n¾m b¾t v−¬n tíi nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x héi, mÆt kh¸c ®ang ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc, nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p h¬n mµ mçi quèc gia ph¶i ®èi phã gi¶i quyÕt. Ngµy nay, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn nh− vò b o víi tèc ®é nhanh trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ® ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. Hîp t¸c quèc tÕ ® trë thµnh yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn ®i lªn cña mçi quèc gia. §Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ViÖt nam cÇn ph¶i cã c¸c chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n, phï hîp víi kh¶ n¨ng cña m×nh. ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu lµ mét chiÕn l−îc cña toµn bé nÒn kinh tÕ, cña toµn x héi. §Ó kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ vµ thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x héi ®Õn n¨m 2000 vµ c¸c n¨m tiÕp theo. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ® kh¼ng ®Þnh vµ nhÊt qu¸n thùc hiÖn “ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu”. § cã nhiÒu bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, tuy nhiªn mçi bµi viÕt l¹i ®Ò cËp ®Õn mét khÝa c¹nh kh¸c nhau, ch−a nªu lªn ®−îc toµn c¶nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. §Ó gãp phÇn lµm s¸ng tá vÊn ®Ò, em lùa chän ®Ò tµi: “ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu cña ViÖt nam tõ nay ®Õn n¨m 2003”. Trong bµi viÕt, em xin tr×nh bµy c¸c néi dung: • • • • Ch−¬ng I: Tæng quan chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu. Ch−¬ng II: ChÝnh s¸ch trong chiÕn l−îc thóc ®Èy xuÊt khÈu. Ch−¬ng III: T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong thêi gian qua. Ch−¬ng IV: Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ®Èy m¹nh chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu cña ViÖt nam. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, do kiÕn thøc hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ, nªn trong bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. RÊt mong ®−îc sù ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi ®−îc hoµn chØnh h¬n. Hµ néi 1998. 2 Ch−¬ng I Tæng quan chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu I. TÝnh tÊt yÕu cña chiÕn l−îc. 1. Tõ c¸ch tiÕp cËn c«ng nghiÖp ho¸. § tõ l©u, §¶ng ta x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®é dµi thêi kú qu¸ ®é lªn mét x héi phån vinh, b×nh ®¼ng vµ v¨n minh ë n−íc ta. H¬n 30 n¨m qua, sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc mÆc dï ® ®¹t ®−îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ, nh−ng ViÖt nam vÉn lµ mét n−íc nghÌo vµ l¹c hËu. Trong khi ®ã c¸c n−íc NICs vµ ASEAN l¹i ®¹t ®−îc sù ph¸t triÓn “thÇn kú”, “n¨ng ®éng” trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc. §iÒu ®ã ph¶i cã c¸ch tiÕp cËn míi vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Tõ tr−íc tíi nay, chóng ta vÉn x¸c ®Þnh, c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn c¸ch m¹ng vÒ mÆt kü thuËt s¶n xuÊt, biÕn lao ®éng thñ c«ng thµnh lao ®éng sö dông m¸y mãc. §iÒu nµy lµ hoµn toµn ®óng víi thùc chÊt cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Song qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn kü thuËt ®ã nh− thÕ nµo. Trong lÞch sö ® cã c¸c kiÓu chuyÓn biÕn nµo lµ cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §ã lµ vÊn ®Ò cÇn ®−îc nghiªn cøu s©u s¾c h¬n ®Ó t×m ra con ®−êng, c¸ch ®i c«ng nghiÖp ho¸ thÝch hîp víi n−íc ta trong ®iÒu kiÖn khoa häc ph¸t triÓn nh− vò b o. Kinh nghiÖm c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n−íc chØ ra lµ cã ba kiÓu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. Thø nhÊt, b»ng con ®−êng c¶i tiÕn kü thuËt s¶n xuÊt trong n−íc tõ kü thuËt thñ c«ng lªn nöa c¬ khÝ råi c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸, ho¸ häc ho¸ hoÆc kÕt hîp gi÷a c¸ch tiÕn tuÇn tù nh¶y vät tõ thñ c«ng lªn c¬ khÝ tù ®éng ho¸ g¾n liÒn víi nã lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu tõ n«ng nghiÖp sang c«ng - n«ng nghiÖp - dÞch vô. §©y lµ chiÕn l−îc truyÒn thèng vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Thø hai, vµo nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû nµy, mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn, sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp d©n téc ® ¸p dông chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. VÒ c¬ b¶n, chiÕn l−îc nµy dùa vµo ®éc lËp d©n téc, muèn x©y dùng mét nÒn c«ng nghiÖp d©n téc b»ng c¸ch tù t¹o cho m×nh mét nÒn khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ®ãng cöa, b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc, nh»m s¶n xuÊt ra hµng ho¸ tiªu dïng tr−íc ®©y vÉn ph¶i nhËp khÈu. 3 Thø ba, th«ng qua con ®−êng nhËp khÈu ngay tõ ®Çu ®Ó tranh thñ nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i cña thÕ giíi dùa vµo lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n−íc nh»m ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, tõ ®ã tiÕn hµnh hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. C¸ch ®i nµy gäi lµ c«ng nghiÖp ho¸ theo h−íng xuÊt khÈu. §èi víi c¸ch ®i thø nhÊt, ® cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ ® cã nhiÒu kÕt luËn kh¸ râ rµng. Trong khi ®ã, c¸ch ®i thø hai vµ thø ba ®èi víi n−íc ta vµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®−îc tæng kÕt vµ lµm s¸ng tá. ë n−íc ta, khi x¸c ®Þnh nh÷ng quan diÓm lín vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, Héi nghÞ §¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII cña §¶ng ® kh¼ng ®Þnh “kiªn tr× chiÕn l−îc h−íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm trong n−íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n−íc còng nh− tõng ngµnh, tõng vïng, tõng lÜnh vùc trong tõng thêi kú, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng trong n−íc, thÞ tr−êng khu vùc vµ thÞ tr−êng quèc tÕ”. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo h−íng xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc. 2. Xu h−íng trong chiÕn l−îc th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc. Trong chiÕn l−îc th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc cã ba m« h×nh ph¸t triÓn th−¬ng m¹i quèc tÕ. Mét lµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn s¶n phÈm s¬ chÕ; hai lµ chiÕn l−îc s¶n xuÊt hµng néi ®Þa thay thÕ hµng nhËp khÈu; ba lµ chiÕn l−îc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. ChiÕn l−îc xuÊt khÈu s¶n phÈm s¬ chÕ lµ mét chiÕn l−îc hoµn toµn dùa vµo tµi nguyªn, kinh tÕ tù nhiªn, ®−îc mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn thêi kú ®Çu sau chiÕn tranh. Song nã ® bÞ phñ ®Þnh. Nh÷ng ý kiÕn hiÖn nay tËp trung vµo hai chiÕn l−îc: s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt h−íng vÒ xuÊt khÈu. 2.1. S¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu. ChiÕn l−îc s¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu ® ®−îc hÇu hÕt c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hiÖn nay theo ®uæi trong thÕ kû XIX. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn chiÕn l−îc nµy ®−îc thö nghiÖm ®Çu tiªn ë c¸c n−íc Mü La tinh. Mét sè n−íc Ch©u ¸ nh− Ên §é, Thæ NhÜ Kú, còng thùc hiÖn chiÕn l−îc nµy trªn con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸ tõ tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. ë hÇu hÕt c¸c n−íc Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi mong muèn nhanh chãng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp ®ang lµ ®éng lùc khiÕn c¸c n−íc ®ã b−íc vµo con ®−êng ph¸t triÓn thay thÕ hµng nhËp khÈu. Trong nh÷ng n¨m 60, thay thÕ hµng nhËp khÈu ® trë thµnh chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ chñ ®¹o. Ph−¬ng ph¸p luËn cña chiÕn l−îc thay thÕ hµng nhËp khÈu lµ: tr−íc hÕt, cè g¾ng tù s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng ®¹i bé phËn nhu cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cho thÞ tr−êng néi ®Þa. §¶m b¶o c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n−íc cã thÓ lµm chñ ®−îc kü thuËt s¶n xuÊt hoÆc c¸c nhµ ®Çu t− n−íc 4 ngoµi cung cÊp c«ng nghÖ, vèn vµ qu¶n lý h−íng vµo viÖc cung cÊp cho thÞ tr−êng néi ®Þa lµ chÝnh. LËp c¸c hµng rµo b¶o hé ®Ó hç trî cho s¶n xuÊt trong n−íc cã l i, khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t− trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp lµ môc tiªu ph¸t triÓn. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn thay thÕ nhËp khÈu th−êng lµ thuÕ quan, b¶o hé, h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ tØ gi¸ cao. ViÖc ¸p dông chiÕn l−îc thay thÕ nhËp khÈu ® ®em l¹i sù më mang nhÊt ®Þnh c¸c c¬ së s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm b−íc ®Çu thùc hiÖn ®« thÞ ho¸, h×nh thµnh c¸c chñ doanh nghiÖp cã ®Çu ãc kinh doanh. ë ViÖt nam, trong giai ®o¹n hiÖn nay, ¸p dông chiÕn l−îc thay thÕ hµng nhËp khÈu cßn nh»m b¶o vÖ nÒn c«ng nghiÖp, c¸c nhµ s¶n xuÊt non trÎ trong n−íc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Song kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ®i tr−íc cho thÊy: nÕu chóng ta dõng l¹i qu¸ l©u ë giai ®o¹n chiÕn l−îc thay thÕ nhËp khÈu sÏ vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i lín. ChiÕn l−îc s¶n xuÊt hµng néi ®Þa thay thÕ hµng nhËp khÈu thùc chÊt nh»m vµo tho¶ m n nhu cÇu trong n−íc lµ chÝnh, chó träng nhiÒu ®Õn tù cÊp cña thÞ tr−êng néi ®Þa. Víi chiÕn l−îc nh− vËy, ngo¹i th−¬ng kh«ng ®−îc coi träng, coi nhÑ mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÕ giíi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n−íc. §iÒu nµy sÏ h¹n chÕ khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n−íc trong viÖc ph¸t triÓn ngo¹i th−¬ng. Kinh tÕ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ lµ nÒn kinh tÕ thiÕu thèn ®ñ thø nh−: vèn Ýt, tæng cÇu v−ît qu¸ tæng cung, th−êng th«ng qua nhËp khÈu ®Ó c©n b»ng xu thÕ nµy vµ kh«ng thÓ kh¾c phôc ®−îc ngay trong thêi gian ng¾n. NÕu chóng ta h¹n chÕ qu¸ møc viÖc nhËp khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé kh«ng thÝch hîp sÏ lµm gi¶m tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸n c©n th−¬ng m¹i ngµy cµng thiÕu hôt, n¹n thiÕu ngo¹i tÖ lµ trë ng¹i cho viÖc ph¸t triÓn. Thùc hiÖn thay thÕ nhËp khÈu tuy tiÕt kiÖm ®−îc ngo¹i tÖ trªn ph−¬ng diÖn thµnh phÈm nh−ng l¹i ®ßi hái nhËp khÈu nhiÒu nguyªn liÖu vµ b¸n thµnh phÈm h¬n ®Ó t¨ng c−êng cung øng cho s¶n xuÊt trong n−íc, ®ång thêi s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu cßn h¹n chÕ viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ s¶n phÈm thu ngo¹i tÖ. Do ®ã, kh«ng ph¶i lµ chiÕn l−îc l©u dµi ®Ó bï vµo chç thiÕu hôt c¸n c©n th−¬ng m¹i. Thùc hiÖn chiÕn l−îc s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu nãi chung ®−îc b¶o hé b»ng thuÕ quan, t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh... §iÒu nµy lµm cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng n¨ng ®éng, thiÕu c¬ héi t×m kiÕm −u thÕ c¹nh tranh quèc tÕ, t×m kiÕm më réng thÞ tr−êng, tiÕp cËn vèn... B¶n th©n chiÕn l−îc thay thÕ nhËp khÈu kh«ng thÓ ®−a tíi møc ®é mong muèn vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Thùc tÕ nµy ® ®−îc c¸c n−íc c«ng nghiÖp ho¸ nhá h¬n nhËn biÕt nhanh chãng vµ ® chuyÓn sang chiÕn l−îc ®Þnh h−íng xuÊt khÈu. Singapore lµ mét minh ho¹ cho sù sím chuyÓn biÕn ®ã. 2.2. ChiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu. ChiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu ®−îc ¸p dông réng r i trong c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn tõ thËp kû 70 trë l¹i ®©y. 5 Ph−¬ng ph¸p luËn cña chiÕn l−îc nµy lµ sù ph©n tÝch vÒ viÖc sö dông c¸c “lîi thÕ so s¸nh”, hay nh÷ng nh©n tè s¶n xuÊt thuéc tiÒm n¨ng cña mét n−íc trong sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®Ó mang l¹i lîi Ých tèi −u cho mét quèc gia. Theo c¸ch tiÕp cËn ®ã, chiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu lµ gi¶i ph¸p më cöa nÒn kinh tÕ ®Ó thu hót vèn, c«ng nghÖ vµo khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn ®Êt n−íc. ChiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu nhÊn m¹nh c¸c vÊn ®Ò: Thay thÕ cho viÖc kiÓm so¸t nhËp khÈu ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh lµ khuyÕn khÝch më réng nhanh chãng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. H¹n chÕ b¶o hé c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng mµ thùc chÊt thay thÕ vµo ®ã lµ n©ng ®ì, hç trî cho c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu. Môc tiªu c¬ b¶n cña chiÕn l−îc nµy lµ dùa vµo më mang ®Çu t− trong n−íc vµ ®Çu t− trùc tiÕp còng nh− hç trî cña T− b¶n n−íc ngoµi ®Ó t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cña hµng xuÊt khÈu. Nhê ¸p dông chiÕn l−îc nµy, nÒn kinh tÕ nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn trong vµi ba thËp kû qua ® ®¹t ®−îc mét tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, mét sè ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh chÕ biÕn xuÊt khÈu ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. Tuy nhiªn ¸p dông chiÕn l−îc nµy còng béc lé nh÷ng nh−îc ®iÓm: Do tËp trung hÕt kh¶ n¨ng cho xuÊt khÈu vµ c¸c ngµnh cã liªn quan, nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trÇm träng gi÷a c¸c ngµnh xuÊt khÈu vµ kh«ng xuÊt khÈu. Do Ýt chó ý tíi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn thiÕt yÕu nhÊt nªn mÆc dï tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh, nh−ng nÒn kinh tÕ ® g¾n chÆt vµo thÞ tr−êng bªn ngoµi vµ dÔ bÞ t¸c ®éng bëi nh÷ng sù biÕn ®æi th¨ng trÇm cña thÞ tr−êng c¸c n−íc lín. C¸c n−íc NICs vµ c¸c n−íc ASEAN ® nhanh chãng trë thµnh c¸c “con rång” chÝnh lµ nhê thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l−îc nµy kh«ng ph¶i ë c¸c n−íc ®Òu nh− nhau mµ th−êng ®−îc vËn dông phï hîp víi nh÷ng nÐt ®Æc thï cña mçi n−íc. Cã n−íc thùc hiÖn chiÕn l−îc “h−íng vÒ xuÊt khÈu” g¾n bã hoµn toµn víi thÞ tr−êng bªn ngoµi. Cã n−íc kÕt hîp gi÷a h−íng vµo xuÊt khÈu víi viÖc cñng cè thÞ tr−êng néi ®Þa... Thùc tÕ cho thÊy nÕu nÒn kinh tÕ “më cöa” nh−ng phô thuéc hoµn toµn vµo thÞ tr−êng quèc tÕ sÏ dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh kinh tÕ trong n−íc. Trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi diÔn ra c¹nh tranh gay g¾t, chÝnh s¸ch “më cöa” phï hîp lµ më c¶ hai h−íng: thÞ tr−êng thÕ giíi vµ thÞ tr−êng néi ®Þa. 3. ViÖt nam thùc hiÖn chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu lµ mét tÊt yÕu. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ® chñ tr−¬ng: “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp 6 víi khu vùc vµ thÕ giíi, h−íng m¹nh mÏ vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong n−íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶”. H¬n n÷a, kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i, muèn t¨ng tr−ëng nhanh, l©u bÒn, æn ®Þnh, cÇn t¹o ra mét ®éng lùc m¹nh lµ t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu. C¸c n−íc §«ng Nam ¸ së dÜ v−ît h¼n nhiÒu n−íc kh¸c cã cïng ®iÓm xuÊt ph¸t lµ do hä theo ®uæi m« h×nh t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu trong nhiÒu n¨m liªn tôc. Nh−ng ta ph¶i thÊy r»ng chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu ®−îc thùc thi ë ®©y lµ t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o. Nh÷ng ®iÒu nãi trªn, gîi ý quan träng vÒ nguyªn t¾c lùa chän chiÕn l−îc m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cho quèc gia ®i sau. Tuy nhiªn kh«ng nªn quªn r»ng so víi thêi ®¹i cña c¸c “con rång” tr−íc ®©y, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hiÖn nay cña nh÷ng n−íc ®i sau nh− n−íc ta, ®Æc biÖt lµ trong hoµn c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. §ã chÝnh lµ nh÷ng lý do ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc lùa chän chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta. ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa trªn xuÊt khÈu mang tÝnh quy luËt vµ tÝnh quy luËt nµy quy ®Þnh c¶ tõ hai phÝa: yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn. Thø nhÊt, ®øng vÒ phÝa ®ßi hái kh¸ch quan mµ xÐt th× n−íc ta vÉn thuéc mét trong nh÷ng n−íc nghÌo, mét n−íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, ch−a ra khái “x héi truyÒn thèng” ®Ó sang x héi “v¨n minh c«ng nghiÖp”. Do vËy, kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh t¨ng tr−ëng dùa trªn xuÊt khÈu. §Þnh h−íng xuÊt khÈu lµ lèi tho¸t duy nhÊt cho c¸c quèc gia thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc, rót ng¾n kho¶ng c¸ch “tôt hËu” so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Víi mét n−íc nhá, thÞ tr−êng h¹n hÑp. §Ó nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, t¨ng tr−ëng dung l−îng thÞ tr−êng. Mét nÒn kinh tÕ h−íng vµo xuÊt khÈu cã thÓ t¨ng tr−ëng nhanh v× søc gia t¨ng cña tæng cÇu kh«ng bÞ bã hÑp trong khu«n khæ cÇu néi ®Þa. Thø hai, xÐt vÒ kh¶ n¨ng thùc hiÖn. ChiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ h−íng vÒ xuÊt khÈu, vÒ thùc chÊt lµ dùa trªn l«gic cña kinh tÕ thÞ tr−êng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi vËn ®éng theo xu h−íng toµn cÇu ho¸. ChiÕn l−îc nµy cã nhiÒu quèc gia thùc hiÖn vµ còng ® thu ®−îc nh÷ng thµnh c«ng v× nã cho phÐp tËn dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n−íc lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« vµ kh¶ n¨ng chiÕm dông vèn. HiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« hay lîi suÊt t¨ng dÇn theo quy m« cã nghÜa lµ hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ra ®¾t h¬n khi s¶n xuÊt víi khèi l−îng nhá vµ trë lªn rÎ h¬n khi quy m« s¶n xuÊt t¨ng lªn. HiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« rÊt quan träng cho nÒn th−¬ng m¹i quèc tÕ cña c¸c n−íc nhá nh− ViÖt nam, ph¹m vi c¸c hµng ho¸ mµ theo ®ã hä cã thÓ cã ®−îc quy m« hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt bÞ giíi h¹n nhiÒu h¬n so víi n−íc lín. §iÒu nµy cho thÊy t¹i sao ViÖt nam më réng th−¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c n−íc. Kh¶ n¨ng chiÕm dông nguån lùc, mét lý do chñ yÕu cña viÖc h−íng ngo¹i lµ ë chç c¸c n−íc cã nh÷ng kh¶ n¨ng chiÕm dông kh¸c nhau vÒ nguån lùc, tøc lµ 7 hä cã nh÷ng nguån cung cÊp kh¸c nhau vÒ c¸i mµ nhµ kinh tÕ gäi lµ “c¸c yÕu tè s¶n xuÊt”. Víi mét nguån lùc riªng lÎ t−¬ng ®èi phong phó cña ViÖt nam th× viÖc s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm sö dông nhiÒu lo¹i nguån lùc còng rÎ h¬n. Do ®ã, viÖc h−íng tíi xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm nµy lµ mét tÊt yÕu. Ngoµi nh÷ng tÊt yÕu trªn cña viÖc chuyÓn sang chiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu, cßn mét tÊt yÕu quan träng kh¸c n÷a ®ã lµ do vai trß quan träng cña xuÊt khÈu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. II. Vai trß cña xuÊt khÈu ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ ViÖt nam ® cã nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c trªn tÇm vÜ m« vµ vi m«. §ã lµ do sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta, chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý cu¶ nhµ n−íc. Cïng víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa th× viÖc bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng ph¸t triÓn. V× vËy, §¶ng vµ nhµ n−íc ta rÊt coi träng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §Ó ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ th× s¶n xuÊt trong n−íc ph¶i s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm mµ thÕ giíi cÇn vµ th«ng qua ®ã v¹ch ra ®−îc nh÷ng kÕ ho¹ch ®Þnh h−íng ph¸t triÓn phï hîp víi yªu cÇu chung cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Cã nh− vËy ViÖt nam míi cã thÓ s¸nh vai víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi. V× vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng rÊt cÇn thiÕt. XuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o kim ng¹ch nhËp khÈu phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. MÆt kh¸c, xuÊt khÈu khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ tuyÖt ®èi, t−¬ng ®èi cña ®Êt n−íc vµ kÝch thÝch c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn gãp phÇn t¨ng tÝch luü vèn, më réng s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp cho nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn tõng b−íc ®êi sèng nh©n d©n. Bëi v× nÕu kh«ng cã ngo¹i tÖ thu ®−îc tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× nÒn s¶n xuÊt trong n−íc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ ë chç nÕu kh«ng cã ngo¹i tÖ th× kh«ng cã kh¶ n¨ng nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt. Kinh nghiÖm thùc tÕ cho thÊy, c¸c n−íc cã nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ lín nh− NhËt B¶n, §µi Loan, Singapore... ®Òu lµ nh÷ng n−íc cã tØ träng xuÊt khÈu lín trªn thÕ giíi. Nh− vËy viÖc dù tr÷ ngo¹i tÖ lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt nam hiÖn nay nguån vèn trong n−íc cßn h¹n chÕ, tr×nh ®é ph¸t triÓn ch−a cao, nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt cßn nhiÒu yÕu kÐm. H¬n n÷a viÖc dù trò ngo¹i tÖ cßn gióp cho qu¸ tr×nh æn ®Þnh gi¸ c¶ trong n−íc vµ chèng l¹m ph¸t ë mçi quèc gia. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cßn thÊy xuÊt khÈu gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. V× th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu thu hót ®−îc hµng triÖu lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ trong ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, nh÷ng ngµnh ®ã ®ßi hái ng−êi lao ®éng ph¶i cã kü thuËt khÐo lÐo, ch¨m chØ. Ch¼ng h¹n nh− mÊy n¨m gÇn ®©y, mÆt hµng dÖt may cña ViÖt nam ® ®−îc xuÊt 8 khÈu sang NhËt B¶n víi sè l−îng ®¸ng kÓ. Tr−íc ®©y, NhËt B¶n chñ yÕu nhËp khÈu nguyªn liÖu dÖt may (v¶i vµ sîi) th× nay nghiªng vÒ nhËp khÈu nh÷ng quÇn ¸o may s½n víi yªu cÇu cao vÒ chÊt l−îng, mÉu m , kiÓu d¸ng vµ mµu s¾c. Tõ viÖc thay ®æi c¬ cÊu mÆt hµng trong t− duy ng−êi NhËt B¶n ® gi¶i quyÕt phÇn nµo sè lao ®éng cña ta trong ngµnh may. §ång thêi víi viÖc thu hót sö dông lao ®éng, ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi tr×nh ®é tay nghÒ còng nh− nhËn thøc vÒ c«ng viÖc cña c«ng nh©n lµm hµng xuÊt khÈu. Nh÷ng s¶n phÈm mµ thÞ tr−êng n−íc ngoµi yªu cÇu mµ ta cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ® ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt mét c¸ch nhanh chãng vµ kÞp thêi. Nhê vËy ® gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho mét sè ng−êi. MÆt kh¸c, th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ ®èi ngo¹i víi tÊt c¶ c¸c n−íc nhÊt lµ ®èi víi c¸c n−íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ nh»m n©ng cao uy tÝn cña ViÖt nam trªn tr−êng quèc tÕ, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ nhµ n−íc “§a d¹ng ho¸ vµ ®a ph−¬ng hãa quan hÖ kinh tÕ, t¨ng c−êng hîp t¸c khu vùc”. ThËt vËy, xÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶ vµ t¸c dông th× viÖc xuÊt khÈu lµ mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi nhËp khÈu vµ còng lµ ®Ó tranh thñ tÝn dông quèc tÕ. HiÖn t¹i trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i th× xuÊt khÈu t¹o ra thÞ tr−êng kÝch thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n−íc ®Æc biÖt lµ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ xuÊt. Qua ®ã xuÊt khÈu kÝch thÝch viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao chÊt l−îng vµ c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng ho¸ ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®−îc víi c¸c b¹n hµng trªn thÕ giíi. Kh«ng nh÷ng thÕ, viÖc xuÊt khÈu cßn cho phÐp më réng quy m« s¶n xuÊt vµ tõ ®ã nhiÒu ngµnh nghÒ míi ra ®êi phôc vô cho xuÊt khÈu, g©y ph¶n øng d©y chuyÒn gióp c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, kÕt qu¶ lµ t¨ng tæng s¶n phÈm x héi vµ gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh. Ch¼ng h¹n viÖc s¶n xuÊt g¹o ph¸t triÓn th× kh«ng nh÷ng ngµnh trång lóa thùc hiÖn viÖc më réng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, t¨ng vô ®Ó t¨ng s¶n l−îng g¹o ®Ó xuÊt khÈu mµ c¸c ngµnh kh¸c nh− dÖt bao ®ay ®Ó ®ùng g¹o, ngµnh say s¸t, ch¨n nu«i... ph¸t triÓn theo. Ngoµi ra, vai trß cña xuÊt khÈu cßn ®−îc thÓ hiÖn ë sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh theo h−íng sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt lîi thÕ so s¸nh t−¬ng ®èi cña ®Êt n−íc. Trªn thùc tÕ cho thÊy, bÊt cø mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi kh«ng bao giê t×m c¸ch s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c chñng lo¹i hµng ho¸ trong khi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cã h¹n. ChÝnh v× vËy mµ nguyªn t¾c “lîi thÕ so s¸nh” ®−îc ¸p dông vµo mäi nÒn s¶n xuÊt nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng n−íc c«ng nghiÖp ho¸. ë ViÖt nam chóng ta cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ®ã lµ lùc l−îng lao ®éng dåi dµo cã tr×nh ®é v¨n ho¸. KÕt hîp víi nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó, thÞ tr−êng réng lín, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh−ng hiÖn nay ViÖt nam vÉn lµ mét n−íc nghÌo, thiÕu vèn, kü thuËt, thiÕu nguyªn vËt liÖu vµ vËt t−, thiÕu thÞ tr−êng tiªu thô, kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm... Do vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam ch−a ph¸t 9 triÓn m¹nh mÏ, do ®ã chóng ta cÇn ph¶i khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ tèt h¬n. Cïng víi nh÷ng vai trß trªn, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn cho phÐp tËp trung n¨ng lùc s¶n xuÊt cho nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng ®−îc thÞ tr−êng thÕ giíi −a chuéng hay nh÷ng mÆt hµng tËn dông ®−îc nh÷ng nguyªn liÖu cã s½n trong n−íc hay c¸c n−íc kh¸c kh«ng lµm ®−îc hoÆc lµm ®−îc nh−ng gi¸ thµnh cao h¬n. Thùc tÕ cho thÊy mÊy n¨m gÇn ®©y nh÷ng mÆt hµng may mÆc, thñ c«ng mü nghÖ, gèm sø, m©y tre... vèn cã truyÒn thèng nay ® xuÊt khÈu ®−îc khèi l−îng ®¸ng kÓ vµ còng ® chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng khu vùc vµ thÕ giíi. Ngoµi ra xuÊt khÈu cßn cã vai trß lín trong sù t¨ng c−êng hîp t¸c quèc tÕ gi÷a c¸c n−íc, n©ng cao vÞ trÝ cña ViÖt nam trªn tr−êng quèc tÕ. Ch¼ng h¹n nh− nhê chóng ta xuÊt khÈu dÇu th« vµ g¹o ®¹t ®Õn khèi l−îng lín mµ nhiÒu n−íc muèn thiÕt lËp quan hÖ bu«n b¸n vµ ®Çu t− víi n−íc ta. Nh− vËy trong ®iÒu kiÖn n−íc ta hiÖn nay, viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu vµ ®ång thêi lµ h−íng ph¸t triÓn cã tÝnh chiÕn l−îc. III. Nh÷ng c¨n cø vµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu. 1. Nh÷ng c¨n cø ®Ó x©y dùng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Trªn thùc tÕ ta thÊy, bÊt cø mét ngµnh s¶n xuÊt hay kinh doanh nµo muèn thu ®−îc kÕt qu¶ cao ®Òu ph¶i biÕt khai th¸c vµ ph¸t huy triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ s½n cã ë bªn trong còng nh− bªn ngoµi mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý. §èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam còng cÇn ph¶i tËn dông nh÷ng nguån tiÒm n¨ng ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ ngµy mét cao h¬n. 1.1. Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch ®è trong n−íc. • ThuËn lîi: VÒ vÞ trÝ ®Þa lý n−íc ta lµ mét n−íc §«ng Nam ¸, n»m trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng - khu vùc ®−îc coi lµ “n¨ng ®éng”, cã tÇm chiÕn l−îc ngµy cµng quan träng trong ®êi sèng chÝnh trÞ vµ kinh tÕ thÕ giíi. VÞ trÝ cña ViÖt nam n»m trªn tuyÕn ®−êng giao l−u hµng h¶i quèc tÕ tõ c¸c n−íc SNG, Trung Quèc, NhËt B¶n, Nam TriÒu Tiªn sang c¸c n−íc Nam ¸, Trung §«ng vµ Ch©u Phi. Víi vÞ trÝ thuËn lîi nh− vËy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt nam tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ trong sù hîp t¸c víi c¸c n−íc trong khèi ASEAN, trong khu vùc vµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi mét c¸ch dÔ dµng. MÆt kh¸c nã còng gãp phÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th−¬ng m¹i nãi chung, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Kh«ng nh÷ng thÕ, ViÖt nam cßn cã biÓn ch¹y däc chiÒu dµi ®Êt n−íc. NhÊt lµ tõ Phan ThiÕt trë vµo cßn cã c¶ng n−íc s©u, khÝ hËu tèt, kh«ng cã s−¬ng mï, tµu bÌ n−íc ngoµi cã thÓ cËp bÕn an toµn quanh n¨m. §iÒu nµy rÊt thuËn lîi 10 cho viÖc giao l−u bu«n b¸n gi÷a c¸c n−íc. MÆt kh¸c vÒ vËn t¶i hµng kh«ng, tuy chóng ta kh«ng cã nhiÒu s©n bay, nh−ng chóng ta cã s©n bay T©n S¬n NhÊt n»m ë vÞ trÝ lý t−ëng c¸ch ®Òu thñ ®« c¸c thµnh phè quan träng trong vïng nh− B¨ng Cèc (Th¸i Lan), Gia-c¸c-ta (Indonexia), Manila (Philippin). Th«ng qua ®ã cho phÐp chóng ta më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Cïng víi vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ë n−íc ta còng lµ mét trong nh÷ng nguån tiÒm n¨ng gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Víi diÖn tÝch ®Êt ®ai c¶ n−íc kho¶ng 360360 km2 trong ®ã cã tíi 50% ®Êt dïng vµo n«ng nghiÖp vµ ng− nghiÖp, thªm vµo ®ã lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, m−a n¾ng ®iÒu hoµ cho phÐp chóng ta ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng n«ng s¶n vµ l©m s¶n xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh− g¹o, cao su vµ n«ng s¶n nhiÖt ®íi. N−íc ta l¹i cã hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc gióp cho viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng ®−êng thuû t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy thÕ m¹nh cho viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña n−íc ta víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®−îc dÔ dµng h¬n, thuËn lîi h¬n vµ chi phÝ thÊp h¬n so víi c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c. VÒ nguån nh©n lùc, d©n sè ViÖt nam lµ mét nguån lùc lín, lµ yÕu tè sè mét thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ. Víi d©n sè gÇn 80 triÖu d©n, ViÖt nam lµ mét thÞ tr−êng ®¸ng kÓ, lµ ®èi t−îng quan t©m cña giíi kinh doanh quèc tÕ. H¬n n÷a, ViÖt nam víi t×nh h×nh chÝnh trÞ - x héi t−¬ng ®èi æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ mÊy n¨m võa qua ®¹t tû lÖ cao so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Cô thÓ nh− n¨m 1995, tèc ®é t¨ng tr−ëng 9,5%; n¨m 1996 lµ 9,3%; n¨m 1997 lµ 9%. Chóng ta cã sù c¶i thiÖn liªn tôc t×nh h×nh kinh tÕ ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i th«ng tho¸ng. §ã lµ nh÷ng nh©n tè t¹o niÒm tin vµ søc hÊp dÉn cho c¸c ®èi t¸c n−íc ngoµi. • Th¸ch ®è: Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi th× chóng ta còng cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc. Bëi v× xuÊt ph¸t ®iÓm cña chóng ta qu¸ thÊp. Th¸ch thøc gay g¾t nhÊt lµ nguy c¬ “tôt hËu” xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Mü vµ ph−¬ng t©y tiÕp tôc m−u toan thùc hiÖn chiÕn l−îc “diÔn biÕn hoµ b×nh” ë ViÖt nam, g©y ¸p lùc ®èi víi n−íc ta vÒ vÊn ®Ò “d©n chñ”, “nh©n quyÒn”, “®a nguyªn ®a ®¶ng”. NÒn kinh tÕ trong n−íc cßn nhiÒu yÕu kÐm, hiÖn t−îng tham « tham nhòng vÉn x¶y ra nghiªm träng - cã thÓ gäi lµ mét “quèc n¹n”. §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i, cô thÓ lµ c¸n bé ngµnh xuÊt nhËp khÈu võa thiÕu l¹i võa yÕu, tæ chøc bé m¸y kÐm hiÖu qu¶. 1.2. Nh÷ng nh©n tè quèc tÕ vµ khu vùc. ThÕ giíi ngµy nay ®ang cã nh÷ng thay ®æi nhanh chãng vµ s©u s¾c trªn nhiÒu mÆt. Mét trËt tù thÕ giíi míi ®ang tõng b−íc h×nh thµnh theo h−íng t¹o nªn mét sù c©n b»ng míi vÒ lùc l−îng gi÷a c¸c quèc gia. Ngµy nay c¸c n−íc 11 ®Òu giµnh −u tiªn cao cho ph¸t triÓn kinh tÕ, lÊy lîi Ých quèc gia, d©n téc lµm chuÈn mùc. H¬n n÷a, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi néi dung næi bËt lµ ®iÖn tö vµ tin häc ho¸, vËt liÖu míi... lµm qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña nhiÒu n−íc diÔn ra nhanh h¬n. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ® trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu thóc ®Èy quèc gia më réng thÞ tr−êng. HiÖn nay trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt nam ® cã nhiÒu thay ®æi c¨n b¶n. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta. Víi ph−¬ng ch©m më réng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, khuyÕn khÝch mäi nhµ s¶n xuÊt kinh doanh n−íc ngoµi ®Çu t− vµo n−íc ta. Cho ®Õn nay chóng ta ® lµm b¹n ®−îc víi rÊt nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Tõ th¸ng 12 n¨m 1987, ChÝnh phñ ® ban hµnh luËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam, ® t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hÊp dÉn thu hót nguån vèn tõ n−íc ngoµi víi nhiÒu h×nh thøc, tËp trung cho viÖc khai th¸c tµi nguyªn, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. B−íc ®Çu t¹o nªn mét nguån lùc quan träng ®Ó më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp vµo thÞ tr−êng thÕ giíi, vµ tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®−îc khuyÕn khÝch tham gia vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §ång thêi còng th«ng qua luËt ®Çu t− nµy mµ quyÒn trùc tiÕp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph−¬ng ngµy cµng ®−îc më réng. Bªn c¹nh viÖc ban hµnh luËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt nam, chóng ta cßn cã nh÷ng b−íc thay ®æi lín trong quan hÖ chÝnh trÞ, ngo¹i giao. Cô thÓ lµ ®Çu n¨m 1994, mèi quan hÖ gi÷a ViÖt nam vµ Mü ®−îc b×nh th−êng ho¸. Cã thÓ nãi ®iÒu nµy ® më cho ViÖt nam nh÷ng b−íc tiÕn míi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tõ ®©y, ViÖt nam ® cã c¬ héi b¾t tay vµ tiÕp xóc ®−îc víi nhiÒu n−íc kh¸c trªn thÕ giíi. Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt nam ® xuÊt hiÖn ë nhiÒu thÞ tr−êng míi víi sè l−îng ngµy cµng lín. TiÕp theo ®ã lµ mét sù kiÖn cùc kú quan träng ®èi víi ViÖt nam, ®ã lµ viÖc gia nhËp hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN vµo th¸ng 7 n¨m 1995. Cã thÓ nãi ®©y thùc sù lµ c¸i mèc rÊt lín ®¸nh dÊu sù héi nhËp thùc sù cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam vµo khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy kh¶ n¨ng vÒ vèn vµ c«ng nghÖ cña c¸c n−íc thuéc khèi ASEAN kh«ng ph¶i lµ lín, nh−ng l¹i lµ nh÷ng n−íc cã nhu cÇu t×m kiÕm thÞ tr−êng tiªu thô hµng ho¸ vµ lµ n¬i ®Çu t− cã hiÖu qu¶. Trong khi ®ã, ViÖt nam víi tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, thÞ tr−êng lao ®éng rÎ lµ lùc hót ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t−. Th«ng qua viÖc ®Çu t− cña c¸c n−íc ASEAN vµo ViÖt nam, chóng ta cã thÓ tiÕp thu nh÷ng c«ng nghÖ míi vµ n©ng cao chÊt l−îng c¸c mÆt hµng phôc vô xuÊt khÈu. ViÖt nam ®ang chuÈn bÞ gia nhËp WTO. §Õn th¸ng 11/1998 ViÖt nam chÝnh thøc gia nhËp APEC. Khi chóng ta gia nhËp vµo c¸c tæ chøc nµy, chóng ta ph¶i lµm theo nh÷ng quy ®Þnh cña tæ chøc nµy. Trong ®ã quan träng nhÊt lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c n−íc. Chóng ta ph¶i ®èi phã víi sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr−êng quèc tÕ, chÞu ¶nh h−ëng cña xu thÕ “tù do ho¸ th−¬ng m¹i”, cña biÕn ®éng gi¸ c¶ quèc tÕ, l i suÊt, t×nh h×nh cung cÇu hµng ho¸ vµ vèn ®Çu t−, nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ tr−êng. 12 KÓ tõ ®Çu th¸ng 7/1997 khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc víi t©m ®iÓm lµ Th¸i lan ® lan réng sang c¸c n−íc §«ng Nam ¸, khiÕn ®ång tiÒn cña c¸c n−íc còng bÞ gi¶m gi¸ theo, ¶nh h−ëng xÊu ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ trong khu vùc. Khñng ho¶ng ®ang vµ sÏ tiÕp tôc t¸c ®éng tíi ViÖt nam theo tÊt c¶ c¸c kªnh. Nguy c¬ lín nhÊt mµ cuéc khñng ho¶ng ®Æt ra cho chóng ta lµ nÕu kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ nh÷ng th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, héi nhËp vµ b¾t kÞp tr×nh ®é khu vùc... th× rÊt cã thÓ sau mét vµi n¨m n÷a th«i, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch, sù tôt hËu gi÷a ViÖt nam vµ c¸c n−íc khu vùc cµng ®Ëm nÐt. 2. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu. Ph¶i gi÷ møc t¨ng tr−ëng cao vµ æn ®Þnh, gi÷ l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i, l¹m ph¸t mét con sè lµ tèt, ( tØ lÖ l¹m ph¸t d−íi 10%), ®ång thêi ph¸t huy néi lùc ®Ó ph¸t triÓn. NghÞ quyÕt Ban ChÊp Hµnh Trung ¦¬ng §¶ng lÇn thø 4 (Kho¸ VIII) víi t− t−ëng xuyªn suèt lµ “tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, kh¬i dËy vµ ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, ra søc cÇn kiÖm ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸...” TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ th−¬ng m¹i vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng. ViÖt nam héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi khi mµ thÞ tr−êng ® bÞ ph©n chia hoÆc lµ ch−a ®−îc ph©n chia nh−ng ®é æn ®Þnh thÊp. Tõ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n Êy ®ßi hái chóng ta ph¶i x©m nhËp vµo thÞ tr−êng thÕ giíi theo ph−¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸, ®a ph−¬ng ho¸. §èi víi viÖc nhËp khÈu, môc tiªu l©u dµi lµ ph¶i tiÕp cËn víi c¸c n−íc, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cã c«ng nghÖ nguån. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ vèn, do gi¸ c«ng nghÖ nguån qu¸ cao hoÆc do kh¶ n¨ng lao ®éng ch−a lµm chñ ®−îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× cã thÓ nhËp khÈu nh÷ng c«ng nghÖ trung gian, ®ång thêi t×m nguån ®èi t¸c cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ®µo t¹o ®éi ngò c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §èi víi xuÊt khÈu, vÉn tÝnh to¸n c¸c mÆt hµng, thÞ tr−êng trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh quèc tÕ vµ quèc gia. Cã thÓ gi÷ kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu víi c¸c n−íc Ch©u ¸ ë møc 60 - 70 %, ®ång thêi cã kÕ ho¹ch chuyÓn m¹nh sang T©y ¢u vµ B¾c Mü. T×m kiÕm c¬ héi khai th¸c thÞ tr−êng míi Ch©u Phi vµ Trung CËn §«ng, nèi l¹i quan hÖ víi thÞ tr−êng c¸c n−íc SNG. LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña xuÊt nhËp khÈu lµ môc tiªu l©u dµi ®Ó t×m tßi vµ tung ra thÞ tr−êng nh÷ng mÆt hµng cã chÊt l−îng phï hîp. Thùc hiÖn chiÕn l−îc h−íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu ®ßi hái mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ph¶i lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm c¨n cø ®Ó lùa chän mÆt hµng (trõ c¸c mÆt hµng thuéc nhu cÇu an ninh quèc gia), kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tËp trung vµo c¸c mÆt hµng ®Ó t¨ng hoÆc ®¹t kim ng¹ch lín nh−ng kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. ThÞ tr−êng trong n−íc còng nh− thÞ tr−êng thÕ giíi lu«n cã sù ph©n tÇng vÒ thu nhËp vµ tr×nh ®é tiªu dïng, vÝ dô nh− c¸c n−íc thuéc nhãm G7 (Anh, Ph¸p, Cana®a, §øc, Italia, Mü, NhËt B¶n) lu«n ®ßi hái hµng ho¸, c«ng nghÖ vµ dÞch vô ®¹t chÊt l−îng cao. PhÇn lín ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã yªu cÇu ë 13 møc thÊp h¬n. Bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu n−íc chËm ph¸t triÓn th× c¸c ®ßi hái ë vµo tr×nh ®é thÊp. Víi thùc tÕ vµ xu h−íng tiÕp tôc diÔn ra trong thêi gian tíi cÇn xem xÐt l¹i quan diÓm vÒ chÊt l−îng hµng ho¸ cña ViÖt nam. HiÖn nay, trong quan diÓm vÒ hµng ho¸ ng−êi ta Ýt ch¹y theo nh÷ng môc tiªu chÊt l−îng cao mµ chuyÓn sang chÊt l−îng phï hîp víi nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. C¸c n−íc nh− Trung Quèc, Hång K«ng, Th¸i Lan vµ nhiÒu n−íc kh¸c trªn thÕ giíi ® rÊt thµnh c«ng trong chiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu, phÇn lµ hä ® vËn dông tèt quan ®iÓm nµy ®Ó ®−a ra thÞ tr−êng c¸c hµng ho¸ dÞch vô cã ®é ®a d¹ng vÒ cÊp chÊt l−îng. ViÖt nam chóng ta nªn häc tËp nh÷ng thµnh tùu ® ®¹t ®−îc cña hä. Hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc vµ ph−¬ng thøc kinh doanh cã hiÖu qu¶ nh»m ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu kh«ng chØ cã nhê thÞ tr−êng tiªu thô hµng ho¸ hoÆc chê hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ra cã ®ñ tiªu chuÈn ®Ó xuÊt khÈu mµ cßn ph¶i cã c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c doanh gia cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ thùc hiÖn tèt nhiÖm vô xuÊt khÈu. Trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc s¶n xuÊt vµ kinh doanh th−¬ng m¹i nh»m thùc thi chiÕn l−îc h−íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu cßn quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cÇn dùa chñ yÕu vµo c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt nam hoÆc doanh nghiÖp liªn doanh hay doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi, nh−ng chóng ta vÉn ph¶i dùa vµo c¸c doanh nghiÖp trong n−íc cña ta lµ chñ yÕu. Thø hai, ®Ó ®Þnh h−íng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng theo ®Þnh h−íng x héi chñ nghÜa cña §¶ng vµ nhµ n−íc ta, cÇn cñng cè, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña doanh nghiÖp nhµ n−íc nh−ng ®ång thêi còng hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Thø ba, ®Ó x©m nhËp vµo thÞ tr−êng thÕ giíi cÇn tËp trung hç trî mét sè doanh nghiÖp m¹nh hoÆc chó träng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. HiÖn nay, vÞ trÝ c¸c nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt nam trªn thÞ tr−êng thÕ giíi cßn thÊp. V× vËy cÇn cñng cè mét sè tæng c«ng ty m¹nh ®Ó t¹o ®µ ph¸t triÓn vµ cã vÞ trÝ míi kh«ng chØ cho hä mµ cßn cho c¶ ViÖt nam. Bªn c¹nh ®ã, do xu h−íng héi nhËp v× thÕ mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn liªn kÕt víi nhau t¹o ra søc m¹nh míi. Thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp. §iÒu kiÖn vÒ m«i tr−êng kinh doanh: ph¶i x¸c lËp m«i tr−êng kinh doanh râ rµng vµ æn ®Þnh, cã hiÖu lùc. M«i tr−êng kinh doanh trong n−íc còng nh− m«i tr−êng xuÊt nhËp khÈu lµ chiÕn l−îc l©u dµi cÇn hoµn thiÖn vµ t¹o ®iÒu kiÖn kinh doanh thuËn lîi. 14 CH¦¥NG II CHÝNH S¸CH TRONG CHIÕN L¦îC THóC §ÈY XUÊT KHÈU I. Môc tiªu cña chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp ho¸ h−íng vÒ xuÊt khÈu lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ mét n−íc n«ng nghiÖp thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp, tõ c«ng nghiÖp chÕ biÕn dùa trªn lao ®éng thñ c«ng, kü thuËt gi¶n ®¬n ®Õn c«ng nghiÖp chÕ t¹o dùa trªn vèn cao vµ kü thuËt hiÖn ®¹i. Trong ®ã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng chÕ t¹o vµ tØ lÖ hµng chÕ t¹o xuÊt khÈu cã xu h−íng t¨ng nhanh. C«ng nghiÖp ho¸ h−íng vµo xuÊt khÈu kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n mµ nã lµ ph¹m trï lÞch sö cho nªn môc tiªu trùc tiÕp cô thÓ kh«ng thÓ nµo kh¸c lµ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ x héi nhanh, bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶. PhÊn ®Êu v−ît qua t×nh tr¹ng n−íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, cñng cè quèc phßng vµ an ninh t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt n−íc ph¸t triÓn nhanh h¬n vµo thÕ kû 21. Thùc chÊt cña chiÕn l−îc kinh tÕ h−íng vÒ xuÊt khÈu lµ ®Æt nÒn kinh tÕ quèc gia trong quan hÖ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, buéc s¶n xuÊt trong n−íc ph¶i lu«n ®æi míi c«ng nghÖ, kh«ng thÓ tån t¹i víi n¨ng suÊt thÊp kÐm, mau chãng n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp thÞ, tù do ho¸ th−¬ng m¹i. §Ých cuèi cïng lµ ®¸p øng nhanh nh¹y nhu cÇu cña thÞ tr−êng, kÓ c¶ thÞ tr−êng trong n−íc vµ thÞ tr−êng quèc tÕ. H−íng vÒ xuÊt khÈu kh«ng cã nghÜa lµ xem nhÑ nhu cÇu trong n−íc, kh«ng chó ý thay thÕ nhËp khÈu. ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu nh»m: • §Ó ®¶o b¶o kim ngh¹ch nhËp khÈu phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc • G¾n s¶n xuÊt vµ nÒn kinh tÕ trong n−íc víi c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nèi kÕt c¸c nÒn kinh tÕ víi nhau vµ t¹o ra mét kh«ng gian kinh tÕ réng lín h¬n nhê liªn kÕt vµ bu«n b¸n quèc tÕ. • T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ t¹o ra ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi cña ®Êt n−íc, kÝch thÝch c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn. Buéc c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ, tiÕp thu kü thuËt míi, ph¸t huy lîi thÕ cña c¸c n−íc ®i sau ®Ó ®i t¾t vµo kü thuËt tiªn tiÕn nhÊt. 15 • Gãp phÇn t¨ng tÝch luü vµ sö dông vèn trong n−íc. TËn dông ®−îc nguån vèn cña n−íc ngoµi cã tÝnh ®Õn kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ®i tr−íc. • N©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc. • Thóc ®Èy ph¸t triÓn quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c n−íc, n©ng cao uy tÝn cña ViÖt nam trªn tr−êng quèc tÕ vµ khu vùc. II. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thóc ®Èy xuÊt khÈu ViÖt nam. ë ViÖc ®−a ra mét chÝnh s¸ch h−íng vÒ xuÊt khÈu víi nh÷ng néi dung phï hîp víi hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cña ViÖt nam lµ v« cïng quan träng. ChiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu thùc chÊt lµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã kh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô cña mét ngµnh cô thÓ mµ nã lµ nhiÖm vô cña c¸c ngµnh kinh tÕ, dÞch vô kh¸c. Nã kh«ng ph¶i chØ lµ nhiÖm vô cña c¬ quan xuÊt nhËp khÈu mµ nã cßn lµ cña c¬ quan qu¶n lý, c¬ quan s¶n xuÊt, c¬ quan ra quyÕt ®Þnh. PhÊn ®Êu ®¹t mét nÒn ngo¹i th−¬ng t−¬ng ®èi ph¸t triÓn, n¨m 2000 b×nh qu©n xuÊt khÈu ®Çu ng−êi ®¹t 170 - 200 USD, tèc ®é xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 24 - 28%, chóng ta ph¶i thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch: 1. ChÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. Nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m«, nhÞp ®é xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. X¸c ®Þnh c¬ cÊu hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ vµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc lµ néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch mÆt hµng xuÊt khÈu. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo: thÞ tr−êng xuÊt khÈu, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ë trong n−íc, hiÖu qu¶. Trong ba yÕu tè trªn hiÖu qu¶ lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong sù lùa chän c¬ cÊu vµ mÆt hµng xuÊt khÈu. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo h−íng gi¶m tû träng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. Gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu míi, t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu. NhiÖm vô trong thêi gian tíi lµ chóng ta ph¶i c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo nh÷ng h−íng c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, gi¶m tû träng xuÊt khÈu th« vµ s¬ chÕ t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn ngµy cµng s©u vµ tinh, gi¶m tû träng xuÊt khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n th«. TiÕp tôc cÊm xuÊt khÈu gç trßn, gç sÎ, gi¶m dÇn xuÊt khÈu dÇu th«, quÆng th«, tµi nguyªn ch−a qua chÕ biÕn. ChuyÓn tõ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª h¹t, h¹t ®iÒu, rau 16 qu¶ sang thùc phÈm chÕ biÕn nh− cµ phª hoµ tan... cã bao b× hiÖn ®¹i, mÉu m ®Ñp, thuËn lîi cho b¶o qu¶n vµ sö dông. Thø hai, t¨ng c−êng ®Çu t− cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu ®Ó mét mÆt n©ng cao gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu mÆt kh¸c tËn dông ®−îc lao ®éng trong n−íc. Kªu gäi vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®Ó chÕ biÕn thµnh s¶n phÈm nh÷ng ngµnh cÇn ®Çu t− nhiÒu vèn ®Ó mét phÇn thay thÕ hµng nhËp khÈu. Thø ba, n©ng cao chÊt l−îng hµng ho¸ xuÊt khÈu ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña ta trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Thø t−, t¹o ra nh÷ng ngµnh hµng xuÊt khÈu míi cã gi¸ trÞ cao m¹nh d¹n ®µo th¶i nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. TiÕn hµnh ph¸t triÓn quy ho¹ch c¸c mÆt hµng chñ lùc ®Ó xuÊt khÈu. 2. ChÝnh s¸ch g¾n s¶n xuÊt víi xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch nµy cã tÇm quan träng trong viÖc ®Èy m¹nh hµng xuÊt khÈu. Chóng ta cÇn ph¶i thÊy ®−îc mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. S¶n xuÊt tèt th× xuÊt khÈu tèt, kinh tÕ t¨ng tr−ëng vµ ng−îc l¹i. S¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn cÇn cña xuÊt khÈu. Muèn t¹o ra ®−îc hµng ho¸ xuÊt khÈu chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng th× kh©u s¶n xuÊt ph¶i ®−îc chó träng, ®Ó t¹o ra s¶n phÈm chÊt l−îng tèt, gi¸ thµnh h¹. Muèn vËy ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng−êi s¶n xuÊt hiÓu biÕt vÒ thÞ tr−êng cña tõng n−íc, tõng khu vùc trªn thÕ giíi vµ thÞ tr−êng trong n−íc. ThiÕt lËp tèt mèi quan hÖ b¹n hµng víi c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trong vµ ngoµi n−íc thùc hiÖn ph−¬ng ch©m “ Bu«n cã b¹n, b¸n cã ph−êng “ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch −u ® i ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nh−: c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®−îc miÔn thuÕ doanh thu. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¨ng lîi nhuËn ®Çu t− vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®−îc gi¶m thuÕ lîi tøc, c¸c doanh nghiÖp gia c«ng hµng ho¸ cho n−íc ngoµi ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ, vËt t− tiªu dïng cho gia c«ng hµng, tiÒn gia c«ng hµng ®−îc miÔn thuÕ doanh thu. VËt t− hµng nhËp khÈu dïng ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®−îc hoµn l¹i thuÕ nhËp khÈu ® nép. 3. ChÝnh s¸ch më cöa thÞ tr−êng. §Ó thóc ®Èy chiÕn l−îc h−íng vÒ xuÊt khÈu, §¶ng vµ nhµ n−íc chñ tr−¬ng më réng vµ t¨ng c−êng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, thùc hiÖn ph−¬ng ch©m më cöa. ViÖt nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n−íc, c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, kh«ng ph©n biÖt thÓ chÕ chÝnh trÞ, t«n gi¸o, c¸c tæ chøc ChÝnh phñ hay tæ chøc phi ChÝnh phñ nh»m t×m kiÕm thÞ tr−êng vµ b¹n hµng cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. Trong thêi gian tíi, ViÖt nam cÇn cñng cè t¨ng c−êng quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n−íc Ch©u ¸: ph¸t triÓn th−¬ng m¹i víi c¸c khu vùc kh¸c, víi Ch©u ¢u, Ch©u Mü, Trung ®«ng. Song song víi viÖc më réng thÞ tr−êng míi, cÇn t×m c¸ch 17 x©y dùng l¹i thÞ tr−êng truyÒn thèng cã quan hÖ tõ l©u lµ Liªn x« cò vµ §«ng ¢u. Sau ®©y lµ mét sè thÞ tr−êng quan träng cña ViÖt nam hiÖn nay vµ trong t−¬ng lai : ThÞ tr−êng ASEAN: tuy kh¶ n¨ng vÒ vèn c«ng nghÖ cña c¸c n−íc ASEAN kh«ng ph¶i lµ lín, nh−ng ®©y lµ thÞ tr−êng mµ §¶ng vµ nhµ n−íc ta quan t©m v× ®©y lµ nh÷ng n−íc l¸ng giÒng. Trong lÞch sö ® cã c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ l©u ®êi. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c n−íc nµy ® trë thµnh bµi häc quý b¸u cho ViÖt nam. ViÖt nam th«ng qua ASEAN, tõng b−íc tham gia thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Trªn c¬ së ®ã, Chóng ta cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp cho tõng n−íc trong khu vùc ®Ó cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu tèt h¬n. Víi Malaysia, ta cã hîp t¸c trång vµ khai th¸c cao su, hîp t¸c kinh doanh vÒ c©y cã dÇu, n«ng nghiÖp. Tranh thñ vèn kü thuËt phôc vô cho c¸c c«ng tr×nh n¨ng l−îng, dÞch vô b−u ®iÖn l¾p r¸p «t«, chÕ biÕn hoa qu¶. Víi Singapore, ta cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tiÕp xóc t¨ng c−êng quan hÖ mËu dÞch, hîp t¸c x©y dùng kh¸ch s¹n lµm hµng xuÊt khÈu, hîp t¸c nghiªn cøu vÒ x©y dùng hÖ thèng giao th«ng. Víi Th¸i Lan, ta cã kh¶ n¨ng hîp t¸c khai th¸c ®¸nh b¾t nu«i trång vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, khai th¸c ®¸ quý, hîp t¸c liªn doanh trång vµ chÕ biÕn n«ng s¶n, chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, s¶n xuÊt hµng dÖt, hµng tiªu dïng... Víi Philippin, ta cÇn thóc ®Èy bu«n b¸n hai chiÒu ®ång thêi xóc tiÕn c¸c liªn doanh vÒ l¾p r¸p «t«, khai th¸c c¸t tr¾ng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n... Víi Indonesia ta cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc bu«n b¸n hai chiÒu nhËp ph©n bãn, s¾t thÐp thµnh phÈm vµ cã thÓ hîp t¸c víi Indonesia vÒ c¸c lÜnh vùc dÞch vô kh¸ch s¹n, ng©n hµng, h¬i ®èt, s¶n xuÊt URE, khai th¸c than... Víi Brunei, ta cã thÓ liªn doanh vÒ hµng kh«ng, dÞch vô tranh thñ vèn vµ hîp t¸c lao ®éng. ThÞ tr−êng NhËt b¶n: nhËt b¶n hiÖn nay ® trë thµnh trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, tiÒn tÖ lín thÕ giíi. NhËt b¶n cã thÕ m¹nh vÒ kinh tÕ, c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i vµ thÞ tr−êng. NhËt b¶n ®ang h−íng vµo c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ vµo Ch©u ¸ muèn t¨ng c−êng bu«n b¸n, ®Çu t− vµo c¸c n−íc Ch©u ¸. Trong nhiÒu n¨m qua NhËt b¶n lµ thÞ tr−êng quan träng cña ViÖt nam. NhËt b¶n nhËp khÈu phÇn lín lµ dÇu th«, than ®¸, hµng thuû s¶n cña ViÖt nam. ChÝnh s¸ch cña ViÖt nam chó träng vµo thÞ tr−êng nµy lµ v× NhËt b¶n ® më l¹i viÖn trî ph¸t triÓn cho ViÖt nam vay. NhËt b¶n cÇn nhiÒu thø cña ViÖt nam nh− dÇu th« hµng c«ng nghiÖp may mÆc, than ®¸, c¸c mÆt hµng thuû s¶n. ng−îc l¹i, n−íc ta cÇn nhËp 18 khÈu nhiÒu thø cña NhËt nh− m¸y mãc, trang thiÕt bÞ ®iÖn tö tin häc, nguyªn liÖu, ph©n bãn, hµng tiªu dïng... thÞ tr−êng liªn hiÖp Ch©u ©u Eu (European Union). Eu lµ thÞ tr−êng lín. Trong qu¸ khø chóng ta Ýt bu«n b¸n víi thÞ tr−êng nµy bëi chÝnh s¸ch phong to¶ kinh tÕ ®èi víi c¸c n−íc XHCN cña c¸c n−íc ®Õ quèc. Nh−ng tõ khi Liªn x« vµ c¸c n−íc §«ng ¢u tan r quan hÖ th−¬ng m¹i, ®Çu t− ViÖt nam vµo Eu ®−îc c¶i thiÖn. §Æc biÖt sau nh÷ng chuyÕn viÕng th¨m cña c¸c vÞ l nh ®¹o cao cÊp nhµ n−íc ta. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a Eu vµ ViÖt nam ®−îc t¨ng c−êng. ViÖt nam tiÕp tôc thóc ®Èy chÝnh s¸ch xuÊt khÈu sang Eu, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ViÖt nam sang Eu bao gåm n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng dÖt may... nhËp khÈu vÒ nh÷ng nguyªn liÖu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao. ThÞ tr−êng Mü: lµ thÞ tr−êng chñ lùc, t¹o ®µ cho sù cÊt c¸nh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu n−íc nh− Thai Lan, Malaysia, Philippin, Trung quèc... Mü ® bá cÊm vËn kinh tÕ ®èi víi ViÖt nam ngµy 3/2/1994. HiÖn nay, xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam sang Mü mçi n¨m mét t¨ng vµ ®ang ®øng tr−íc triÓn väng kh¸ s¸ng sña. Chóng ta ® cã 7 mÆt hµng lín xuÊt khÈu sang Mü. §ã lµ cµ phª, dÇu th«, giÇy dÐp - ®å da, h¶i s¶n, dÖt may, rau qu¶ vµ g¹o. Chóng ta ph¶i cã chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu sang Mü - thÞ tr−êng Mü lµ thÞ tr−êng chñ lùc. ThÞ tr−êng c¸c n−íc SNG: thÞ tr−êng SNG ® tõng lµ thÞ tr−êng quan träng nhÊt ®èi víi ViÖt nam trong qu¸ khø. Nhê cã thÞ tr−êng Liªn X« mµ trong nhiÒu n¨m ta nhËp khÈu ®−îc nh÷ng nguyªn liÖu thiÕt yÕu nh− s¾t thÐp, x¨ng dÇu, ph©n bãn, ho¸ chÊt... Phôc vô cho cuéc sèng b¶o vÖ ®Êt n−íc vµ ph¸t triÓn n−íc nhµ. §ång thêi, ta còng xuÊt khÈu ®−îc nhiÒu s¶n phÈm sang thÞ tr−êng SNG. Tõ n¨m 1991 do sù tan d cña Liªn X«. C¸c n−íc thuéc SNG bÞ khñng ho¶ng s©u s¾c vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ nªn quan hÖ th−¬ng m¹i nãi riªng vµ quan hÖ kinh tÕ nãi chung gi÷a ViÖt nam vµ c¸c n−íc SNG bÞ gi¶m sót. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi vµ trong t−¬ng lai chóng ta ph¶i kh«i phôc vµ ph¸t triÓn quan hÖ th−¬ng m¹i víi c¸c n−íc SNG v×: c¸c n−íc SNG lµ b¹n hµng truyÒn thèng, dung l−îng thÞ tr−êng lín, d©n sè ®«ng, ®Êt n−íc réng, ®ang cã nhu cÇu rÊt lín vÒ nhiÒu lo¹i hµng ho¸ mµ ViÖt nam cã thÓ ®¸p øng ®−îc nh−: g¹o, thÞt, rau qu¶, cao su, cµ phª, hµng may mÆc vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ... H¬n n÷a, c¸c n−íc SNG lµ nh÷ng n−íc giÇu tµi nguyªn mµ ViÖt nam ®ang cÇn nhËp khÈu nh− x¨ng dÇu, ho¸ chÊt, b«ng, s¾t thÐp, ph©n bãn... Phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc. ThÞ tr−êng trung §«ng: khu vùc trung §«ng n»m gi÷a ba ch©u ¸, ¢u, Phi, kh«ng nh÷ng cã vÞ trÝ chiÕn l−îc v« cïng quan träng ®èi víi c¸c n−íc lín mµ cßn lµ mét thÞ tr−êng hµng n¨m nhËp mét kh«Ý l−îng lín hµng n«ng, l©m, h¶i s¶n, gia vÞ, hµng mü nghÖ vµ c¸c mÆt hµng tiªu dïng kh¸c. Khu vùc nµy víi sè d©n kho¶ng 250 triÖu ng−êi. Trung §«ng chiÕm kho¶ng 60% tr÷ l−îng dÇu má cña toµn thÕ giíi; hÇu hÕt c¸c n−íc trong khu vùc ® cã quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt nam (trõ Saudi Arabi), mét sè n−íc ® cã quan hÖ kinh tÕ, th−¬ng m¹i, ® cã ký kÕt hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i vµ thµnh lËp uû ban hçn hîp liªn ChÝnh phñ víi ViÖt nam nh− Iraq, Libi, Ai cËp... C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam 19 sang khu vùc Trung §«ng lµ g¹o, chÌ ®en. §Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta trong nh÷ng n¨m tíi, viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr−êng cho hµng xuÊt khÈu lµ cÇn thiÕt. Trung §«ng - mét thÞ tr−êng cã søc tiªu thô lín, c¸c c«ng ty xuÊt khÈu cña ta cÇn th©m nhËp h¬n n÷a vµo thÞ tr−êng nµy. 4. ChÝnh s¸ch ®Çu t− trong vµ ngoµi n−íc. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ® chØ râ: "CÇn huy ®éng mäi nguån vèn trong vµ ngoµi n−íc ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn, trong ®ã vèn trong n−íc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, vèn ngoµi n−íc cã ý nghÜa quan träng ...” §Çu t− n−íc ngoµi lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña toµn bé ho¹t ®éng ®Çu t− cña quèc gia. Trong nh÷ng n¨m tr−íc m¾t khi mµ nguån vèn tÝch luü néi bé cßn h¹n hÑp th× ®Çu t− n−íc ngoµi chiÕm vÞ trÝ quan träng. Th«ng qua ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi chóng ta tranh thñ ®−îc vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, më réng thÞ tr−êng ngoµi n−íc, tiÕp thu kinh nghiÖm tiªn tiÕn, trªn c¬ së ®ã x©y dùng nh÷ng c¬ së kinh tÕ míi, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së hiÖn cã nh»m t¹o viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, khai th¸c mét phÇn nh÷ng tiÒm n¨ng cña ®Êt n−íc ®Ó t¨ng nhanh nguån hµng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng ®Çu t− n−íc ngoµi ®ãng vai trß to lín trong viÖc thùc hiÖn chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ h−íng vÒ xuÊt khÈu. HiÖn nay khu vùc cã ®Çu t− n−íc ngoµi chiÕm 100% s¶n l−îng dÇu th«, 44,8% s¶n l−îng thÐp... Trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1996 phÇn ®ãng gãp cña khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi chiÕm 11% nÕu tÝnh c¶ xuÊt khÈu dÇu th« th× tû lÖ nµy nªn ®Õn 25%. Trong thêi gian võa qua, khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë c¸c n−íc §«ng Nam ¸ lµm cho m«i tr−êng ®Çu t− cña hä xÊu ®i sÏ ®−a ®Õn kÕt qu¶ lµ qu¸ tr×nh ph©n bè l¹i chu chuyÓn vèn ®Çu t− trong khu vùc vµ lµm chËm l¹i qu¸ tr×nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i ®Çu t− vµ tiÒn tÖ trong khu vùc c¸c n−íc ASEAN. §ã còng chÝnh lµ c¬ héi ®Ó ViÖt nam cã thÓ nhËn thªm c¸c nguån ®Çu t− míi, tranh thñ thêi gian héi nhËp nhanh h¬n vµo khu vùc. Nhµ n−íc ta cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ®Çu t− n−íc ngoµi, t¹o ra mét “s©n ch¬i” th«ng tho¸ng, hÊp dÉn, b×nh ®¼ng, thuËn lîi cho c¸c b¹n hµng quèc tÕ tham gia ®Çu t− liªn doanh liªn kÕt. 5. §æi míi c¸c c«ng cô vµ thÓ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu. N−íc nµo còng coi träng viÖc xuÊt khÈu ChÝnh phñ ® cã nhiÒu chÝnh s¸ch thóc ®Èy, tuy nhiªn xuÊt khÈu lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong c¸c lÜnh vùc nh−: tµi chÝnh, giÊy phÐp, kiÓm so¸t, ngo¹i tÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ. Do vËy viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu lµ vÊn ®Ò mµ chóng ta cÇn ph¶i bµn ®Õn. ViÖc qu¶n lý xuÊt khÈu ®−îc thùc hiÖn b»ng quy chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ. Kh«ng ph¶i lóc nµo nhµ n−íc còng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu mµ ®«i khi v× quyÒn lîi quèc gia ph¶i kiÓm so¸t mét vµi d¹ng xuÊt khÈu nh− s¶n phÈm ®Æc biÖt, nguyªn liÖu do nhu cÇu trong n−íc cßn thiÕu hoÆc cã ý nghÜa chiÕn l−îc ®èi víi ®Êt n−íc. 20 §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l−îc t¨ng tr−ëng dùa vµo xuÊt khÈu, ViÖt nam cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ®æi míi c¸c c«ng cô. 5.1. ThuÕ xuÊt khÈu. Nhµ n−íc ta sö dông chÝnh s¸ch thuÕ víi t− c¸ch lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. §Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, võa qua Nhµ n−íc ta ® ¸p dông chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ¸p dông thuÕ xuÊt khÈu thÊp ®èi víi mét sè mÆt hµng cßn chÞu thuÕ, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®−îc miÔn thuÕ doanh thu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. ViÖt nam ® cã nh÷ng −u ® i cÇn thiÕt cho nhµ ®Çu t− ch¼ng h¹n: Toµn bé thiÕt bÞ ®Çu t− nhËp khÈu ®Ó h×nh thµnh xÝ nghiÖp, nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®Òu ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu. Tuú theo tõng dù ¸n, c¸c nhµ ®Çu t− ph¶i nép thuÕ lîi tøc 10%, 15%, 20% hoÆc 25% (trõ dÇu khÝ, vµng b¹c, ®¸ quý, thuÕ lîi tøc cã thÓ cao h¬n). C¸c dù ¸n ®Çu t− cã thÓ ®−îc miÔn gi¶m thuÕ lîi tøc tèi ®a lµ miÔn 4 n¨m vµ gi¶m 4 n¨m tiÕp theo kÓ tõ khi liªn doanh cã l i. C¸c nhµ ®Çu t− ®−îc phÐp chuyÓn lîi nhuËn vÒ n−íc hoÆc sang n−íc thø 3 vµ chÞu møc thuÕ chuyÓn lîi nhuËn 5%, 7% hoÆc 10% tuú theo tõng dù ¸n. Trong tr−êng hîp hä kh«ng chuyÓn lîi nhuËn ra khái ViÖt nam mµ t¸i ®Çu t− ë ViÖt nam th× ®−îc hoµn l¹i toµn bé thuÕ lîi tøc cho sè lîi nhuËn t¸i ®Çu t− ®ã. Trong kú häp Quèc héi võa qua, luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ® ®−îc th«ng qua vµ sÏ ®−îc ¸p dông tõ 1/1/1999 trong ®ã quy ®Þnh møc thuÕ 0% ®èi víi tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ c¸c hµng ho¸ nµy cßn ®−îc tho¸i tr¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë c¸c kh©u tr−íc. §©y thùc sù lµ biÖn ph¸p tµi chÝnh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu tÝch cùc cña ViÖt nam 5.2. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu. Hµng n¨m bé th−¬ng m¹i c«ng bè danh môc c¸c mÆt hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. Bªn c¹nh ®ã gi¶m dÇn c¸c mÆt hµng qu¶n lý h¹n ng¹ch kÓ c¶ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trõ c¸c h¹n ng¹ch ®èi víi c¸c mÆt hµng cã cam kÕt sè l−îng víi n−íc ngoµi mµ ViÖt nam cÇn ph¶i thùc hiÖn. ViÖc dµnh h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®Ó ph©n bè cho c¸c ®Þa ph−¬ng, ®¬n vÞ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c bé, ngµnh hµng nh− hiÖn nay võa g©y phiÒn hµ cho c¬ së, võa kh«ng phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr−êng. C¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cè giµnh cho ®−îc quota mÆc dï thiÕu vèn, kh«ng cã thÞ tr−êng, thiÕu ph−¬ng tiÖn kinh doanh, kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mua b¸n quota vßng vÌo. Do vËy cÇn hoµn thiÖn ph−¬ng thøc ph©n bè quota theo nguyªn t¾c “ Mét cöa” chØ ph©n cho c¸c ®¬n vÞ ® cã quyÒn xuÊt khÈu trùc tiÕp theo nhãm hµng xuÊt khÈu ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. TiÕn tíi ph©n bæ quota theo h×nh thøc gäi thÇu hoÆc ®Êu gi¸ víi sù tham gia cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ ®¬n vÞ l−u th«ng cã vèn vµ quan hÖ thÞ tr−êng.