Tài liệu Chiến lược phát triển dựa vào xk

1 Lêi nãi ®Çu ThÕ giíi ®· vµ ®ang diÔn ra nh÷ng biÕn ®æi to lín vµ s©u s¾c. Nh÷ng thay ®æi ®ã, mét mÆt t¹o ra nh÷ng c¬ héi thuËn lîi cho c¸c níc ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn cã thÓ n¾m b¾t v¬n tíi nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, mÆt kh¸c ®ang ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc, nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p h¬n mµ mçi quèc gia ph¶i ®èi phã gi¶i quyÕt. Ngµy nay, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn nh vò b·o víi tèc ®é nhanh trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. Hîp t¸c quèc tÕ ®· trë thµnh yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn ®i lªn cña mçi quèc gia. §Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ViÖt nam cÇn ph¶i cã c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n, phï hîp víi kh¶ n¨ng cña m×nh. ChiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu lµ mét chiÕn lîc cña toµn bé nÒn kinh tÕ, cña toµn x· héi. §Ó kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ vµ thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2000 vµ c¸c n¨m tiÕp theo. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®· kh¼ng ®Þnh vµ nhÊt qu¸n thùc hiÖn “ChiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu”. §· cã nhiÒu bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, tuy nhiªn mçi bµi viÕt l¹i ®Ò cËp ®Õn mét khÝa c¹nh kh¸c nhau, cha nªu lªn ®îc toµn c¶nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. §Ó gãp phÇn lµm s¸ng tá vÊn ®Ò, em lùa chän ®Ò tµi: “ChiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu cña ViÖt nam tõ nay ®Õn n¨m 2003”. Trong bµi viÕt, em xin tr×nh bµy c¸c néi dung:     Ch¬ng I: Tæng quan chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu. Ch¬ng II: ChÝnh s¸ch trong chiÕn lîc thóc ®Èy xuÊt khÈu. Ch¬ng III: T×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong thêi gian qua. Ch¬ng IV: Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ®Èy m¹nh chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu cña ViÖt nam. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, do kiÕn thøc hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ, nªn trong bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. RÊt mong ®îc sù ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi ®îc hoµn chØnh h¬n. Hµ néi 1998. 2 Ch¬ng I Tæng quan chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu I. TÝnh tÊt yÕu cña chiÕn lîc. 1. Tõ c¸ch tiÕp cËn c«ng nghiÖp ho¸. §· tõ l©u, §¶ng ta x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®é dµi thêi kú qu¸ ®é lªn mét x· héi phån vinh, b×nh ®¼ng vµ v¨n minh ë níc ta. H¬n 30 n¨m qua, sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc mÆc dï ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ, nhng ViÖt nam vÉn lµ mét níc nghÌo vµ l¹c hËu. Trong khi ®ã c¸c níc NICs vµ ASEAN l¹i ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn “thÇn kú”, “n¨ng ®éng” trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. §iÒu ®ã ph¶i cã c¸ch tiÕp cËn míi vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Tõ tríc tíi nay, chóng ta vÉn x¸c ®Þnh, c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn c¸ch m¹ng vÒ mÆt kü thuËt s¶n xuÊt, biÕn lao ®éng thñ c«ng thµnh lao ®éng sö dông m¸y mãc. §iÒu nµy lµ hoµn toµn ®óng víi thùc chÊt cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Song qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn kü thuËt ®ã nh thÕ nµo. Trong lÞch sö ®· cã c¸c kiÓu chuyÓn biÕn nµo lµ cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §ã lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc nghiªn cøu s©u s¾c h¬n ®Ó t×m ra con ®êng, c¸ch ®i c«ng nghiÖp ho¸ thÝch hîp víi níc ta trong ®iÒu kiÖn khoa häc ph¸t triÓn nh vò b·o. Kinh nghiÖm c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc chØ ra lµ cã ba kiÓu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸. Thø nhÊt, b»ng con ®êng c¶i tiÕn kü thuËt s¶n xuÊt trong níc tõ kü thuËt thñ c«ng lªn nöa c¬ khÝ råi c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸, ho¸ häc ho¸ hoÆc kÕt hîp gi÷a c¸ch tiÕn tuÇn tù nh¶y vät tõ thñ c«ng lªn c¬ khÝ tù ®éng ho¸ g¾n liÒn víi nã lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu tõ n«ng nghiÖp sang c«ng - n«ng nghiÖp - dÞch vô. §©y lµ chiÕn lîc truyÒn thèng vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Thø hai, vµo nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû nµy, mét sè níc ®ang ph¸t triÓn, sau khi giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc ®· ¸p dông chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. VÒ c¬ b¶n, chiÕn lîc nµy dùa vµo ®éc lËp d©n téc, muèn x©y dùng mét nÒn c«ng nghiÖp d©n téc b»ng c¸ch tù t¹o cho m×nh mét nÒn khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ®ãng cöa, b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, nh»m s¶n xuÊt ra hµng ho¸ tiªu dïng tríc ®©y vÉn ph¶i nhËp khÈu. 3 Thø ba, th«ng qua con ®êng nhËp khÈu ngay tõ ®Çu ®Ó tranh thñ nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i cña thÕ giíi dùa vµo lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc nh»m ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, tõ ®ã tiÕn hµnh hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. C¸ch ®i nµy gäi lµ c«ng nghiÖp ho¸ theo híng xuÊt khÈu. §èi víi c¸ch ®i thø nhÊt, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ ®· cã nhiÒu kÕt luËn kh¸ râ rµng. Trong khi ®ã, c¸ch ®i thø hai vµ thø ba ®èi víi níc ta vµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc tæng kÕt vµ lµm s¸ng tá. ë níc ta, khi x¸c ®Þnh nh÷ng quan diÓm lín vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, Héi nghÞ §¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh “kiªn tr× chiÕn lîc híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc còng nh tõng ngµnh, tõng vïng, tõng lÜnh vùc trong tõng thêi kú, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc, thÞ trêng khu vùc vµ thÞ trêng quèc tÕ”. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo híng xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc. 2. Xu híng trong chiÕn lîc th¬ng m¹i cña c¸c níc. Trong chiÕn lîc th¬ng m¹i cña c¸c níc cã ba m« h×nh ph¸t triÓn th¬ng m¹i quèc tÕ. Mét lµ chiÕn lîc ph¸t triÓn s¶n phÈm s¬ chÕ; hai lµ chiÕn lîc s¶n xuÊt hµng néi ®Þa thay thÕ hµng nhËp khÈu; ba lµ chiÕn lîc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. ChiÕn lîc xuÊt khÈu s¶n phÈm s¬ chÕ lµ mét chiÕn lîc hoµn toµn dùa vµo tµi nguyªn, kinh tÕ tù nhiªn, ®îc mét sè níc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn thêi kú ®Çu sau chiÕn tranh. Song nã ®· bÞ phñ ®Þnh. Nh÷ng ý kiÕn hiÖn nay tËp trung vµo hai chiÕn lîc: s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ s¶n xuÊt híng vÒ xuÊt khÈu. 2.1. S¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu. ChiÕn lîc s¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu ®· ®îc hÇu hÕt c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hiÖn nay theo ®uæi trong thÕ kû XIX. ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chiÕn lîc nµy ®îc thö nghiÖm ®Çu tiªn ë c¸c níc Mü La tinh. Mét sè níc Ch©u ¸ nh Ên §é, Thæ NhÜ Kú, còng thùc hiÖn chiÕn lîc nµy trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ tõ tríc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. ë hÇu hÕt c¸c níc Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi mong muèn nhanh chãng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp ®ang lµ ®éng lùc khiÕn c¸c níc ®ã bíc vµo con ®êng ph¸t triÓn thay thÕ hµng nhËp khÈu. Trong nh÷ng n¨m 60, thay thÕ hµng nhËp khÈu ®· trë thµnh chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ chñ ®¹o. Ph¬ng ph¸p luËn cña chiÕn lîc thay thÕ hµng nhËp khÈu lµ: tríc hÕt, cè g¾ng tù s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng ®¹i bé phËn nhu cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cho thÞ trêng néi ®Þa. §¶m b¶o c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc cã thÓ lµm chñ ®îc kü thuËt s¶n xuÊt hoÆc c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi cung cÊp c«ng nghÖ, vèn vµ qu¶n lý híng vµo viÖc cung cÊp cho thÞ trêng néi ®Þa lµ chÝnh. LËp c¸c hµng rµo b¶o hé ®Ó hç trî cho s¶n xuÊt trong níc cã l·i, khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t trong nh÷ng ngµnh 4 c«ng nghiÖp lµ môc tiªu ph¸t triÓn. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn thay thÕ nhËp khÈu thêng lµ thuÕ quan, b¶o hé, h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ tØ gi¸ cao. ViÖc ¸p dông chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu ®· ®em l¹i sù më mang nhÊt ®Þnh c¸c c¬ së s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm bíc ®Çu thùc hiÖn ®« thÞ ho¸, h×nh thµnh c¸c chñ doanh nghiÖp cã ®Çu ãc kinh doanh. ë ViÖt nam, trong giai ®o¹n hiÖn nay, ¸p dông chiÕn lîc thay thÕ hµng nhËp khÈu cßn nh»m b¶o vÖ nÒn c«ng nghiÖp, c¸c nhµ s¶n xuÊt non trÎ trong níc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Song kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc cho thÊy: nÕu chóng ta dõng l¹i qu¸ l©u ë giai ®o¹n chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu sÏ vÊp ph¶i nh÷ng trë ng¹i lín. ChiÕn lîc s¶n xuÊt hµng néi ®Þa thay thÕ hµng nhËp khÈu thùc chÊt nh»m vµo tho¶ m·n nhu cÇu trong níc lµ chÝnh, chó träng nhiÒu ®Õn tù cÊp cña thÞ trêng néi ®Þa. Víi chiÕn lîc nh vËy, ngo¹i th¬ng kh«ng ®îc coi träng, coi nhÑ mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÕ giíi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc. §iÒu nµy sÏ h¹n chÕ khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt níc trong viÖc ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng. Kinh tÕ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ lµ nÒn kinh tÕ thiÕu thèn ®ñ thø nh: vèn Ýt, tæng cÇu vît qu¸ tæng cung, thêng th«ng qua nhËp khÈu ®Ó c©n b»ng xu thÕ nµy vµ kh«ng thÓ kh¾c phôc ®îc ngay trong thêi gian ng¾n. NÕu chóng ta h¹n chÕ qu¸ møc viÖc nhËp khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé kh«ng thÝch hîp sÏ lµm gi¶m tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸n c©n th¬ng m¹i ngµy cµng thiÕu hôt, n¹n thiÕu ngo¹i tÖ lµ trë ng¹i cho viÖc ph¸t triÓn. Thùc hiÖn thay thÕ nhËp khÈu tuy tiÕt kiÖm ®îc ngo¹i tÖ trªn ph¬ng diÖn thµnh phÈm nhng l¹i ®ßi hái nhËp khÈu nhiÒu nguyªn liÖu vµ b¸n thµnh phÈm h¬n ®Ó t¨ng cêng cung øng cho s¶n xuÊt trong níc, ®ång thêi s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu cßn h¹n chÕ viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ s¶n phÈm thu ngo¹i tÖ. Do ®ã, kh«ng ph¶i lµ chiÕn lîc l©u dµi ®Ó bï vµo chç thiÕu hôt c¸n c©n th¬ng m¹i. Thùc hiÖn chiÕn lîc s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu nãi chung ®îc b¶o hé b»ng thuÕ quan, t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh... §iÒu nµy lµm cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng n¨ng ®éng, thiÕu c¬ héi t×m kiÕm u thÕ c¹nh tranh quèc tÕ, t×m kiÕm më réng thÞ trêng, tiÕp cËn vèn... B¶n th©n chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu kh«ng thÓ ®a tíi møc ®é mong muèn vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Thùc tÕ nµy ®· ®îc c¸c níc c«ng nghiÖp ho¸ nhá h¬n nhËn biÕt nhanh chãng vµ ®· chuyÓn sang chiÕn lîc ®Þnh híng xuÊt khÈu. Singapore lµ mét minh ho¹ cho sù sím chuyÓn biÕn ®ã. 2.2. ChiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. ChiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu ®îc ¸p dông réng r·i trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tõ thËp kû 70 trë l¹i ®©y. Ph¬ng ph¸p luËn cña chiÕn lîc nµy lµ sù ph©n tÝch vÒ viÖc sö dông c¸c “lîi thÕ so s¸nh”, hay nh÷ng nh©n tè s¶n xuÊt thuéc tiÒm n¨ng cña mét níc trong sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®Ó mang l¹i lîi Ých tèi u cho mét quèc gia. 5 Theo c¸ch tiÕp cËn ®ã, chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu lµ gi¶i ph¸p më cöa nÒn kinh tÕ ®Ó thu hót vèn, c«ng nghÖ vµo khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn ®Êt níc. ChiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu nhÊn m¹nh c¸c vÊn ®Ò: Thay thÕ cho viÖc kiÓm so¸t nhËp khÈu ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh lµ khuyÕn khÝch më réng nhanh chãng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. H¹n chÕ b¶o hé c«ng nghiÖp ®Þa ph¬ng mµ thùc chÊt thay thÕ vµo ®ã lµ n©ng ®ì, hç trî cho c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu. Môc tiªu c¬ b¶n cña chiÕn lîc nµy lµ dùa vµo më mang ®Çu t trong níc vµ ®Çu t trùc tiÕp còng nh hç trî cña T b¶n níc ngoµi ®Ó t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cña hµng xuÊt khÈu. Nhê ¸p dông chiÕn lîc nµy, nÒn kinh tÕ nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn trong vµi ba thËp kû qua ®· ®¹t ®îc mét tèc ®é t¨ng trëng cao, mét sè ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh chÕ biÕn xuÊt khÈu ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi. Tuy nhiªn ¸p dông chiÕn lîc nµy còng béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm: Do tËp trung hÕt kh¶ n¨ng cho xuÊt khÈu vµ c¸c ngµnh cã liªn quan, nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trÇm träng gi÷a c¸c ngµnh xuÊt khÈu vµ kh«ng xuÊt khÈu. Do Ýt chó ý tíi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn thiÕt yÕu nhÊt nªn mÆc dï tèc ®é t¨ng trëng nhanh, nhng nÒn kinh tÕ ®· g¾n chÆt vµo thÞ trêng bªn ngoµi vµ dÔ bÞ t¸c ®éng bëi nh÷ng sù biÕn ®æi th¨ng trÇm cña thÞ trêng c¸c níc lín. C¸c níc NICs vµ c¸c níc ASEAN ®· nhanh chãng trë thµnh c¸c “con rång” chÝnh lµ nhê thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc nµy kh«ng ph¶i ë c¸c níc ®Òu nh nhau mµ thêng ®îc vËn dông phï hîp víi nh÷ng nÐt ®Æc thï cña mçi níc. Cã níc thùc hiÖn chiÕn lîc “híng vÒ xuÊt khÈu” g¾n bã hoµn toµn víi thÞ trêng bªn ngoµi. Cã níc kÕt hîp gi÷a híng vµo xuÊt khÈu víi viÖc cñng cè thÞ trêng néi ®Þa... Thùc tÕ cho thÊy nÕu nÒn kinh tÕ “më cöa” nhng phô thuéc hoµn toµn vµo thÞ trêng quèc tÕ sÏ dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh kinh tÕ trong níc. Trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi diÔn ra c¹nh tranh gay g¾t, chÝnh s¸ch “më cöa” phï hîp lµ më c¶ hai híng: thÞ trêng thÕ giíi vµ thÞ trêng néi ®Þa. 3. ViÖt nam thùc hiÖn chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu lµ mét tÊt yÕu. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®· chñ tr¬ng: “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, híng m¹nh mÏ vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶”. 6 H¬n n÷a, kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy trong ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i, muèn t¨ng trëng nhanh, l©u bÒn, æn ®Þnh, cÇn t¹o ra mét ®éng lùc m¹nh lµ t¨ng trëng xuÊt khÈu. C¸c níc §«ng Nam ¸ së dÜ vît h¼n nhiÒu níc kh¸c cã cïng ®iÓm xuÊt ph¸t lµ do hä theo ®uæi m« h×nh t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu trong nhiÒu n¨m liªn tôc. Nhng ta ph¶i thÊy r»ng chiÕn lîc t¨ng trëng xuÊt khÈu ®îc thùc thi ë ®©y lµ t¨ng trëng xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o. Nh÷ng ®iÒu nãi trªn, gîi ý quan träng vÒ nguyªn t¾c lùa chän chiÕn lîc m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ cho quèc gia ®i sau. Tuy nhiªn kh«ng nªn quªn r»ng so víi thêi ®¹i cña c¸c “con rång” tríc ®©y, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hiÖn nay cña nh÷ng níc ®i sau nh níc ta, ®Æc biÖt lµ trong hoµn c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. §ã chÝnh lµ nh÷ng lý do ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc lùa chän chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu cña §¶ng vµ nhµ níc ta. ChiÕn lîc t¨ng trëng dùa trªn xuÊt khÈu mang tÝnh quy luËt vµ tÝnh quy luËt nµy quy ®Þnh c¶ tõ hai phÝa: yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn. Thø nhÊt, ®øng vÒ phÝa ®ßi hái kh¸ch quan mµ xÐt th× níc ta vÉn thuéc mét trong nh÷ng níc nghÌo, mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, cha ra khái “x· héi truyÒn thèng” ®Ó sang x· héi “v¨n minh c«ng nghiÖp”. Do vËy, kh¸ch quan ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh t¨ng trëng dùa trªn xuÊt khÈu. §Þnh híng xuÊt khÈu lµ lèi tho¸t duy nhÊt cho c¸c quèc gia thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, rót ng¾n kho¶ng c¸ch “tôt hËu” so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Víi mét níc nhá, thÞ trêng h¹n hÑp. §Ó nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, t¨ng trëng dung lîng thÞ trêng. Mét nÒn kinh tÕ híng vµo xuÊt khÈu cã thÓ t¨ng trëng nhanh v× søc gia t¨ng cña tæng cÇu kh«ng bÞ bã hÑp trong khu«n khæ cÇu néi ®Þa. Thø hai, xÐt vÒ kh¶ n¨ng thùc hiÖn. ChiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu, vÒ thùc chÊt lµ dùa trªn l«gic cña kinh tÕ thÞ trêng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi vËn ®éng theo xu híng toµn cÇu ho¸. ChiÕn lîc nµy cã nhiÒu quèc gia thùc hiÖn vµ còng ®· thu ®îc nh÷ng thµnh c«ng v× nã cho phÐp tËn dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« vµ kh¶ n¨ng chiÕm dông vèn. HiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« hay lîi suÊt t¨ng dÇn theo quy m« cã nghÜa lµ hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra ®¾t h¬n khi s¶n xuÊt víi khèi lîng nhá vµ trë lªn rÎ h¬n khi quy m« s¶n xuÊt t¨ng lªn. HiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« rÊt quan träng cho nÒn th¬ng m¹i quèc tÕ cña c¸c níc nhá nh ViÖt nam, ph¹m vi c¸c hµng ho¸ mµ theo ®ã hä cã thÓ cã ®îc quy m« hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt bÞ giíi h¹n nhiÒu h¬n so víi níc lín. §iÒu nµy cho thÊy t¹i sao ViÖt nam më réng th¬ng m¹i quèc tÕ víi c¸c níc. Kh¶ n¨ng chiÕm dông nguån lùc, mét lý do chñ yÕu cña viÖc híng ngo¹i lµ ë chç c¸c níc cã nh÷ng kh¶ n¨ng chiÕm dông kh¸c nhau vÒ nguån lùc, tøc lµ hä cã nh÷ng nguån cung cÊp kh¸c nhau vÒ c¸i mµ nhµ kinh tÕ gäi lµ “c¸c yÕu tè s¶n xuÊt”. Víi mét nguån lùc riªng lÎ t¬ng ®èi phong phó cña ViÖt nam th× viÖc 7 s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm sö dông nhiÒu lo¹i nguån lùc còng rÎ h¬n. Do ®ã, viÖc híng tíi xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm nµy lµ mét tÊt yÕu. Ngoµi nh÷ng tÊt yÕu trªn cña viÖc chuyÓn sang chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu, cßn mét tÊt yÕu quan träng kh¸c n÷a ®ã lµ do vai trß quan träng cña xuÊt khÈu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. II. Vai trß cña xuÊt khÈu ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ ViÖt nam ®· cã nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c trªn tÇm vÜ m« vµ vi m«. §ã lµ do sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ níc ta, chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý cu¶ nhµ níc. Cïng víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa th× viÖc bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng ph¸t triÓn. V× vËy, §¶ng vµ nhµ níc ta rÊt coi träng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §Ó ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ th× s¶n xuÊt trong níc ph¶i s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm mµ thÕ giíi cÇn vµ th«ng qua ®ã v¹ch ra ®îc nh÷ng kÕ ho¹ch ®Þnh híng ph¸t triÓn phï hîp víi yªu cÇu chung cña c¸c níc trªn thÕ giíi. Cã nh vËy ViÖt nam míi cã thÓ s¸nh vai víi c¸c níc trong khu vùc vµ c¸c níc trªn thÕ giíi. V× vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng rÊt cÇn thiÕt. XuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o kim ng¹ch nhËp khÈu phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. MÆt kh¸c, xuÊt khÈu khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ tuyÖt ®èi, t¬ng ®èi cña ®Êt níc vµ kÝch thÝch c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn gãp phÇn t¨ng tÝch luü vèn, më réng s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp cho nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn tõng bíc ®êi sèng nh©n d©n. Bëi v× nÕu kh«ng cã ngo¹i tÖ thu ®îc tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu th× nÒn s¶n xuÊt trong níc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ ë chç nÕu kh«ng cã ngo¹i tÖ th× kh«ng cã kh¶ n¨ng nhËp m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt. Kinh nghiÖm thùc tÕ cho thÊy, c¸c níc cã nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ lín nh NhËt B¶n, §µi Loan, Singapore... ®Òu lµ nh÷ng níc cã tØ träng xuÊt khÈu lín trªn thÕ giíi. Nh vËy viÖc dù tr÷ ngo¹i tÖ lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt nam hiÖn nay nguån vèn trong níc cßn h¹n chÕ, tr×nh ®é ph¸t triÓn cha cao, nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt cßn nhiÒu yÕu kÐm. H¬n n÷a viÖc dù trò ngo¹i tÖ cßn gióp cho qu¸ tr×nh æn ®Þnh gi¸ c¶ trong níc vµ chèng l¹m ph¸t ë mçi quèc gia. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cßn thÊy xuÊt khÈu gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. V× th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu thu hót ®îc hµng triÖu lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ trong ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, nh÷ng ngµnh ®ã ®ßi hái ngêi lao ®éng ph¶i cã kü thuËt khÐo lÐo, ch¨m chØ. Ch¼ng h¹n nh mÊy n¨m gÇn ®©y, mÆt hµng dÖt may cña ViÖt nam ®· ®îc xuÊt khÈu sang NhËt B¶n víi sè lîng ®¸ng kÓ. Tríc ®©y, NhËt B¶n chñ yÕu nhËp khÈu nguyªn liÖu dÖt may (v¶i vµ sîi) th× nay nghiªng vÒ nhËp khÈu nh÷ng quÇn ¸o may s½n víi yªu cÇu cao vÒ chÊt lîng, mÉu m·, kiÓu d¸ng vµ mµu s¾c. Tõ viÖc thay ®æi c¬ 8 cÊu mÆt hµng trong t duy ngêi NhËt B¶n ®· gi¶i quyÕt phÇn nµo sè lao ®éng cña ta trong ngµnh may. §ång thêi víi viÖc thu hót sö dông lao ®éng, ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi tr×nh ®é tay nghÒ còng nh nhËn thøc vÒ c«ng viÖc cña c«ng nh©n lµm hµng xuÊt khÈu. Nh÷ng s¶n phÈm mµ thÞ trêng níc ngoµi yªu cÇu mµ ta cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®· ®îc ®a vµo s¶n xuÊt mét c¸ch nhanh chãng vµ kÞp thêi. Nhê vËy ®· gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho mét sè ngêi. MÆt kh¸c, th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ ®èi ngo¹i víi tÊt c¶ c¸c níc nhÊt lµ ®èi víi c¸c níc trong khu vùc §«ng Nam ¸ nh»m n©ng cao uy tÝn cña ViÖt nam trªn trêng quèc tÕ, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ nhµ níc “§a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng hãa quan hÖ kinh tÕ, t¨ng cêng hîp t¸c khu vùc”. ThËt vËy, xÐt vÒ mÆt hiÖu qu¶ vµ t¸c dông th× viÖc xuÊt khÈu lµ mét vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi nhËp khÈu vµ còng lµ ®Ó tranh thñ tÝn dông quèc tÕ. HiÖn t¹i trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i th× xuÊt khÈu t¹o ra thÞ trêng kÝch thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc ®Æc biÖt lµ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ xuÊt. Qua ®ã xuÊt khÈu kÝch thÝch viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao chÊt lîng vµ c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng ho¸ ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®îc víi c¸c b¹n hµng trªn thÕ giíi. Kh«ng nh÷ng thÕ, viÖc xuÊt khÈu cßn cho phÐp më réng quy m« s¶n xuÊt vµ tõ ®ã nhiÒu ngµnh nghÒ míi ra ®êi phôc vô cho xuÊt khÈu, g©y ph¶n øng d©y chuyÒn gióp c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, kÕt qu¶ lµ t¨ng tæng s¶n phÈm x· héi vµ gióp cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh. Ch¼ng h¹n viÖc s¶n xuÊt g¹o ph¸t triÓn th× kh«ng nh÷ng ngµnh trång lóa thùc hiÖn viÖc më réng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, t¨ng vô ®Ó t¨ng s¶n lîng g¹o ®Ó xuÊt khÈu mµ c¸c ngµnh kh¸c nh dÖt bao ®ay ®Ó ®ùng g¹o, ngµnh say s¸t, ch¨n nu«i... ph¸t triÓn theo. Ngoµi ra, vai trß cña xuÊt khÈu cßn ®îc thÓ hiÖn ë sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh theo híng sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt lîi thÕ so s¸nh t¬ng ®èi cña ®Êt níc. Trªn thùc tÕ cho thÊy, bÊt cø mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi kh«ng bao giê t×m c¸ch s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c chñng lo¹i hµng ho¸ trong khi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cã h¹n. ChÝnh v× vËy mµ nguyªn t¾c “lîi thÕ so s¸nh” ®îc ¸p dông vµo mäi nÒn s¶n xuÊt nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng níc c«ng nghiÖp ho¸. ë ViÖt nam chóng ta cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ®ã lµ lùc lîng lao ®éng dåi dµo cã tr×nh ®é v¨n ho¸. KÕt hîp víi nguån tµi nguyªn ®a d¹ng vµ phong phó, thÞ trêng réng lín, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhng hiÖn nay ViÖt nam vÉn lµ mét níc nghÌo, thiÕu vèn, kü thuËt, thiÕu nguyªn vËt liÖu vµ vËt t, thiÕu thÞ trêng tiªu thô, kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm... Do vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam cha ph¸t triÓn m¹nh mÏ, do ®ã chóng ta cÇn ph¶i khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ tèt h¬n. 9 Cïng víi nh÷ng vai trß trªn, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn cho phÐp tËp trung n¨ng lùc s¶n xuÊt cho nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng ®îc thÞ trêng thÕ giíi a chuéng hay nh÷ng mÆt hµng tËn dông ®îc nh÷ng nguyªn liÖu cã s½n trong níc hay c¸c níc kh¸c kh«ng lµm ®îc hoÆc lµm ®îc nhng gi¸ thµnh cao h¬n. Thùc tÕ cho thÊy mÊy n¨m gÇn ®©y nh÷ng mÆt hµng may mÆc, thñ c«ng mü nghÖ, gèm sø, m©y tre... vèn cã truyÒn thèng nay ®· xuÊt khÈu ®îc khèi lîng ®¸ng kÓ vµ còng ®· chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. Ngoµi ra xuÊt khÈu cßn cã vai trß lín trong sù t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ gi÷a c¸c níc, n©ng cao vÞ trÝ cña ViÖt nam trªn trêng quèc tÕ. Ch¼ng h¹n nh nhê chóng ta xuÊt khÈu dÇu th« vµ g¹o ®¹t ®Õn khèi lîng lín mµ nhiÒu níc muèn thiÕt lËp quan hÖ bu«n b¸n vµ ®Çu t víi níc ta. Nh vËy trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay, viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu vµ ®ång thêi lµ híng ph¸t triÓn cã tÝnh chiÕn lîc. III. Nh÷ng c¨n cø vµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu. 1. Nh÷ng c¨n cø ®Ó x©y dùng ®Þnh híng ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Trªn thùc tÕ ta thÊy, bÊt cø mét ngµnh s¶n xuÊt hay kinh doanh nµo muèn thu ®îc kÕt qu¶ cao ®Òu ph¶i biÕt khai th¸c vµ ph¸t huy triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ s½n cã ë bªn trong còng nh bªn ngoµi mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý. §èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam còng cÇn ph¶i tËn dông nh÷ng nguån tiÒm n¨ng ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ ngµy mét cao h¬n. 1.1. Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch ®è trong níc.  ThuËn lîi: VÒ vÞ trÝ ®Þa lý níc ta lµ mét níc §«ng Nam ¸, n»m trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng - khu vùc ®îc coi lµ “n¨ng ®éng”, cã tÇm chiÕn lîc ngµy cµng quan träng trong ®êi sèng chÝnh trÞ vµ kinh tÕ thÕ giíi. VÞ trÝ cña ViÖt nam n»m trªn tuyÕn ®êng giao lu hµng h¶i quèc tÕ tõ c¸c níc SNG, Trung Quèc, NhËt B¶n, Nam TriÒu Tiªn sang c¸c níc Nam ¸, Trung §«ng vµ Ch©u Phi. Víi vÞ trÝ thuËn lîi nh vËy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt nam tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ trong sù hîp t¸c víi c¸c níc trong khèi ASEAN, trong khu vùc vµ c¸c níc trªn thÕ giíi mét c¸ch dÔ dµng. MÆt kh¸c nã còng gãp phÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng th¬ng m¹i nãi chung, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Kh«ng nh÷ng thÕ, ViÖt nam cßn cã biÓn ch¹y däc chiÒu dµi ®Êt níc. NhÊt lµ tõ Phan ThiÕt trë vµo cßn cã c¶ng níc s©u, khÝ hËu tèt, kh«ng cã s¬ng mï, tµu bÌ níc ngoµi cã thÓ cËp bÕn an toµn quanh n¨m. §iÒu nµy rÊt thuËn lîi cho viÖc giao lu bu«n b¸n gi÷a c¸c níc. MÆt kh¸c vÒ vËn t¶i hµng kh«ng, tuy chóng ta kh«ng cã nhiÒu s©n bay, nhng chóng ta cã s©n bay T©n S¬n NhÊt n»m ë vÞ trÝ lý tëng c¸ch ®Òu thñ ®« c¸c thµnh phè quan träng trong vïng nh B¨ng Cèc (Th¸i 10 Lan), Gia-c¸c-ta (Indonexia), Manila (Philippin). Th«ng qua ®ã cho phÐp chóng ta më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Cïng víi vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ë níc ta còng lµ mét trong nh÷ng nguån tiÒm n¨ng gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Víi diÖn tÝch ®Êt ®ai c¶ níc kho¶ng 360360 km2 trong ®ã cã tíi 50% ®Êt dïng vµo n«ng nghiÖp vµ ng nghiÖp, thªm vµo ®ã lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, ma n¾ng ®iÒu hoµ cho phÐp chóng ta ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng n«ng s¶n vµ l©m s¶n xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh g¹o, cao su vµ n«ng s¶n nhiÖt ®íi. Níc ta l¹i cã hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc gióp cho viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng ®êng thuû t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy thÕ m¹nh cho viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña níc ta víi c¸c níc trªn thÕ giíi ®îc dÔ dµng h¬n, thuËn lîi h¬n vµ chi phÝ thÊp h¬n so víi c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c. VÒ nguån nh©n lùc, d©n sè ViÖt nam lµ mét nguån lùc lín, lµ yÕu tè sè mét thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ. Víi d©n sè gÇn 80 triÖu d©n, ViÖt nam lµ mét thÞ trêng ®¸ng kÓ, lµ ®èi tîng quan t©m cña giíi kinh doanh quèc tÕ. H¬n n÷a, ViÖt nam víi t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi t¬ng ®èi æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ mÊy n¨m võa qua ®¹t tû lÖ cao so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Cô thÓ nh n¨m 1995, tèc ®é t¨ng trëng 9,5%; n¨m 1996 lµ 9,3%; n¨m 1997 lµ 9%. Chóng ta cã sù c¶i thiÖn liªn tôc t×nh h×nh kinh tÕ ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch th¬ng m¹i th«ng tho¸ng. §ã lµ nh÷ng nh©n tè t¹o niÒm tin vµ søc hÊp dÉn cho c¸c ®èi t¸c níc ngoµi.  Th¸ch ®è: Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi th× chóng ta còng cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. Bëi v× xuÊt ph¸t ®iÓm cña chóng ta qu¸ thÊp. Th¸ch thøc gay g¾t nhÊt lµ nguy c¬ “tôt hËu” xa h¬n vÒ kinh tÕ so víi nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Mü vµ ph¬ng t©y tiÕp tôc mu toan thùc hiÖn chiÕn lîc “diÔn biÕn hoµ b×nh” ë ViÖt nam, g©y ¸p lùc ®èi víi níc ta vÒ vÊn ®Ò “d©n chñ”, “nh©n quyÒn”, “®a nguyªn ®a ®¶ng”. NÒn kinh tÕ trong níc cßn nhiÒu yÕu kÐm, hiÖn tîng tham « tham nhòng vÉn x¶y ra nghiªm träng - cã thÓ gäi lµ mét “quèc n¹n”. §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i, cô thÓ lµ c¸n bé ngµnh xuÊt nhËp khÈu võa thiÕu l¹i võa yÕu, tæ chøc bé m¸y kÐm hiÖu qu¶. 1.2. Nh÷ng nh©n tè quèc tÕ vµ khu vùc. ThÕ giíi ngµy nay ®ang cã nh÷ng thay ®æi nhanh chãng vµ s©u s¾c trªn nhiÒu mÆt. Mét trËt tù thÕ giíi míi ®ang tõng bíc h×nh thµnh theo híng t¹o nªn mét sù c©n b»ng míi vÒ lùc lîng gi÷a c¸c quèc gia. Ngµy nay c¸c níc ®Òu giµnh u tiªn cao cho ph¸t triÓn kinh tÕ, lÊy lîi Ých quèc gia, d©n téc lµm chuÈn mùc. H¬n n÷a, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi néi dung næi bËt lµ ®iÖn tö vµ tin häc ho¸, vËt liÖu míi... lµm qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu 11 kinh tÕ cña nhiÒu níc diÔn ra nhanh h¬n. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu thóc ®Èy quèc gia më réng thÞ trêng. HiÖn nay trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt nam ®· cã nhiÒu thay ®æi c¨n b¶n. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Víi ph¬ng ch©m më réng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, khuyÕn khÝch mäi nhµ s¶n xuÊt kinh doanh níc ngoµi ®Çu t vµo níc ta. Cho ®Õn nay chóng ta ®· lµm b¹n ®îc víi rÊt nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Tõ th¸ng 12 n¨m 1987, ChÝnh phñ ®· ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt nam, ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hÊp dÉn thu hót nguån vèn tõ níc ngoµi víi nhiÒu h×nh thøc, tËp trung cho viÖc khai th¸c tµi nguyªn, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Bíc ®Çu t¹o nªn mét nguån lùc quan träng ®Ó më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi, vµ tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®îc khuyÕn khÝch tham gia vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §ång thêi còng th«ng qua luËt ®Çu t nµy mµ quyÒn trùc tiÕp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng ngµy cµng ®îc më réng. Bªn c¹nh viÖc ban hµnh luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt nam, chóng ta cßn cã nh÷ng bíc thay ®æi lín trong quan hÖ chÝnh trÞ, ngo¹i giao. Cô thÓ lµ ®Çu n¨m 1994, mèi quan hÖ gi÷a ViÖt nam vµ Mü ®îc b×nh thêng ho¸. Cã thÓ nãi ®iÒu nµy ®· më cho ViÖt nam nh÷ng bíc tiÕn míi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tõ ®©y, ViÖt nam ®· cã c¬ héi b¾t tay vµ tiÕp xóc ®îc víi nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi. Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt nam ®· xuÊt hiÖn ë nhiÒu thÞ trêng míi víi sè lîng ngµy cµng lín. TiÕp theo ®ã lµ mét sù kiÖn cùc kú quan träng ®èi víi ViÖt nam, ®ã lµ viÖc gia nhËp hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN vµo th¸ng 7 n¨m 1995. Cã thÓ nãi ®©y thùc sù lµ c¸i mèc rÊt lín ®¸nh dÊu sù héi nhËp thùc sù cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam vµo khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy kh¶ n¨ng vÒ vèn vµ c«ng nghÖ cña c¸c níc thuéc khèi ASEAN kh«ng ph¶i lµ lín, nhng l¹i lµ nh÷ng níc cã nhu cÇu t×m kiÕm thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ vµ lµ n¬i ®Çu t cã hiÖu qu¶. Trong khi ®ã, ViÖt nam víi tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, thÞ trêng lao ®éng rÎ lµ lùc hót ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t. Th«ng qua viÖc ®Çu t cña c¸c níc ASEAN vµo ViÖt nam, chóng ta cã thÓ tiÕp thu nh÷ng c«ng nghÖ míi vµ n©ng cao chÊt lîng c¸c mÆt hµng phôc vô xuÊt khÈu. ViÖt nam ®ang chuÈn bÞ gia nhËp WTO. §Õn th¸ng 11/1998 ViÖt nam chÝnh thøc gia nhËp APEC. Khi chóng ta gia nhËp vµo c¸c tæ chøc nµy, chóng ta ph¶i lµm theo nh÷ng quy ®Þnh cña tæ chøc nµy. Trong ®ã quan träng nhÊt lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c níc. Chóng ta ph¶i ®èi phã víi sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng quèc tÕ, chÞu ¶nh hëng cña xu thÕ “tù do ho¸ th¬ng m¹i”, cña biÕn ®éng gi¸ c¶ quèc tÕ, l·i suÊt, t×nh h×nh cung cÇu hµng ho¸ vµ vèn ®Çu t, nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ trêng. KÓ tõ ®Çu th¸ng 7/1997 khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc víi t©m ®iÓm lµ Th¸i lan ®· lan réng sang c¸c níc §«ng Nam ¸, khiÕn ®ång tiÒn cña c¸c níc còng bÞ gi¶m gi¸ theo, ¶nh hëng xÊu ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ trong 12 khu vùc. Khñng ho¶ng ®ang vµ sÏ tiÕp tôc t¸c ®éng tíi ViÖt nam theo tÊt c¶ c¸c kªnh. Nguy c¬ lín nhÊt mµ cuéc khñng ho¶ng ®Æt ra cho chóng ta lµ nÕu kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ nh÷ng th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, héi nhËp vµ b¾t kÞp tr×nh ®é khu vùc... th× rÊt cã thÓ sau mét vµi n¨m n÷a th«i, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch, sù tôt hËu gi÷a ViÖt nam vµ c¸c níc khu vùc cµng ®Ëm nÐt. 2. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu. Ph¶i gi÷ møc t¨ng trëng cao vµ æn ®Þnh, gi÷ l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i, l¹m ph¸t mét con sè lµ tèt, ( tØ lÖ l¹m ph¸t díi 10%), ®ång thêi ph¸t huy néi lùc ®Ó ph¸t triÓn. NghÞ quyÕt Ban ChÊp Hµnh Trung ¦¬ng §¶ng lÇn thø 4 (Kho¸ VIII) víi t tëng xuyªn suèt lµ “tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, kh¬i dËy vµ ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, ra søc cÇn kiÖm ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸...” TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ trêng. ViÖt nam héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi khi mµ thÞ trêng ®· bÞ ph©n chia hoÆc lµ cha ®îc ph©n chia nhng ®é æn ®Þnh thÊp. Tõ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n Êy ®ßi hái chóng ta ph¶i x©m nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi theo ph¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸. §èi víi viÖc nhËp khÈu, môc tiªu l©u dµi lµ ph¶i tiÕp cËn víi c¸c níc, c¸c tËp ®oµn kinh doanh cã c«ng nghÖ nguån. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ vèn, do gi¸ c«ng nghÖ nguån qu¸ cao hoÆc do kh¶ n¨ng lao ®éng cha lµm chñ ®îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× cã thÓ nhËp khÈu nh÷ng c«ng nghÖ trung gian, ®ång thêi t×m nguån ®èi t¸c cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ®µo t¹o ®éi ngò c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §èi víi xuÊt khÈu, vÉn tÝnh to¸n c¸c mÆt hµng, thÞ trêng trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh quèc tÕ vµ quèc gia. Cã thÓ gi÷ kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu víi c¸c níc Ch©u ¸ ë møc 60 - 70 %, ®ång thêi cã kÕ ho¹ch chuyÓn m¹nh sang T©y ¢u vµ B¾c Mü. T×m kiÕm c¬ héi khai th¸c thÞ trêng míi Ch©u Phi vµ Trung CËn §«ng, nèi l¹i quan hÖ víi thÞ trêng c¸c níc SNG. LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ cña xuÊt nhËp khÈu lµ môc tiªu l©u dµi ®Ó t×m tßi vµ tung ra thÞ trêng nh÷ng mÆt hµng cã chÊt lîng phï hîp. Thùc hiÖn chiÕn lîc híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu ®ßi hái mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ph¶i lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm c¨n cø ®Ó lùa chän mÆt hµng (trõ c¸c mÆt hµng thuéc nhu cÇu an ninh quèc gia), kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tËp trung vµo c¸c mÆt hµng ®Ó t¨ng hoÆc ®¹t kim ng¹ch lín nhng kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. ThÞ trêng trong níc còng nh thÞ trêng thÕ giíi lu«n cã sù ph©n tÇng vÒ thu nhËp vµ tr×nh ®é tiªu dïng, vÝ dô nh c¸c níc thuéc nhãm G7 (Anh, Ph¸p, Cana®a, §øc, Italia, Mü, NhËt B¶n) lu«n ®ßi hái hµng ho¸, c«ng nghÖ vµ dÞch vô ®¹t chÊt lîng cao. PhÇn lín ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã yªu cÇu ë møc thÊp h¬n. Bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu níc chËm ph¸t triÓn th× c¸c ®ßi hái ë vµo tr×nh ®é thÊp. Víi thùc tÕ vµ xu híng tiÕp tôc diÔn ra trong thêi gian tíi cÇn xem xÐt l¹i quan diÓm vÒ chÊt lîng hµng ho¸ cña ViÖt nam. HiÖn nay, trong quan diÓm vÒ 13 hµng ho¸ ngêi ta Ýt ch¹y theo nh÷ng môc tiªu chÊt lîng cao mµ chuyÓn sang chÊt lîng phï hîp víi nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. C¸c níc nh Trung Quèc, Hång K«ng, Th¸i Lan vµ nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi ®· rÊt thµnh c«ng trong chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu, phÇn lµ hä ®· vËn dông tèt quan ®iÓm nµy ®Ó ®a ra thÞ trêng c¸c hµng ho¸ dÞch vô cã ®é ®a d¹ng vÒ cÊp chÊt lîng. ViÖt nam chóng ta nªn häc tËp nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc cña hä. Hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc vµ ph¬ng thøc kinh doanh cã hiÖu qu¶ nh»m ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu kh«ng chØ cã nhê thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ hoÆc chê hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra cã ®ñ tiªu chuÈn ®Ó xuÊt khÈu mµ cßn ph¶i cã c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c doanh gia cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ thùc hiÖn tèt nhiÖm vô xuÊt khÈu. Trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc s¶n xuÊt vµ kinh doanh th¬ng m¹i nh»m thùc thi chiÕn lîc híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu cßn quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cÇn dùa chñ yÕu vµo c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt nam hoÆc doanh nghiÖp liªn doanh hay doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi, nhng chóng ta vÉn ph¶i dùa vµo c¸c doanh nghiÖp trong níc cña ta lµ chñ yÕu. Thø hai, ®Ó ®Þnh híng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña §¶ng vµ nhµ níc ta, cÇn cñng cè, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña doanh nghiÖp nhµ níc nhng ®ång thêi còng hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Thø ba, ®Ó x©m nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi cÇn tËp trung hç trî mét sè doanh nghiÖp m¹nh hoÆc chó träng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. HiÖn nay, vÞ trÝ c¸c nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt nam trªn thÞ trêng thÕ giíi cßn thÊp. V× vËy cÇn cñng cè mét sè tæng c«ng ty m¹nh ®Ó t¹o ®µ ph¸t triÓn vµ cã vÞ trÝ míi kh«ng chØ cho hä mµ cßn cho c¶ ViÖt nam. Bªn c¹nh ®ã, do xu híng héi nhËp v× thÕ mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá nªn liªn kÕt víi nhau t¹o ra søc m¹nh míi. Thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp. §iÒu kiÖn vÒ m«i trêng kinh doanh: ph¶i x¸c lËp m«i trêng kinh doanh râ rµng vµ æn ®Þnh, cã hiÖu lùc. M«i trêng kinh doanh trong níc còng nh m«i trêng xuÊt nhËp khÈu lµ chiÕn lîc l©u dµi cÇn hoµn thiÖn vµ t¹o ®iÒu kiÖn kinh doanh thuËn lîi. 14 CH¦¥NG II CHÝNH S¸CH TRONG CHIÕN L¦îC THóC §ÈY XUÊT KHÈU I. Môc tiªu cña chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ mét níc n«ng nghiÖp thµnh mét níc c«ng nghiÖp, tõ c«ng nghiÖp chÕ biÕn dùa trªn lao ®éng thñ c«ng, kü thuËt gi¶n ®¬n ®Õn c«ng nghiÖp chÕ t¹o dùa trªn vèn cao vµ kü thuËt hiÖn ®¹i. Trong ®ã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng chÕ t¹o vµ tØ lÖ hµng chÕ t¹o xuÊt khÈu cã xu híng t¨ng nhanh. C«ng nghiÖp ho¸ híng vµo xuÊt khÈu kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n mµ nã lµ ph¹m trï lÞch sö cho nªn môc tiªu trùc tiÕp cô thÓ kh«ng thÓ nµo kh¸c lµ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhanh, bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶. PhÊn ®Êu vît qua t×nh tr¹ng níc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, cñng cè quèc phßng vµ an ninh t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt níc ph¸t triÓn nhanh h¬n vµo thÕ kû 21. Thùc chÊt cña chiÕn lîc kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu lµ ®Æt nÒn kinh tÕ quèc gia trong quan hÖ c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, buéc s¶n xuÊt trong níc ph¶i lu«n ®æi míi c«ng nghÖ, kh«ng thÓ tån t¹i víi n¨ng suÊt thÊp kÐm, mau chãng n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp thÞ, tù do ho¸ th¬ng m¹i. §Ých cuèi cïng lµ ®¸p øng nhanh nh¹y nhu cÇu cña thÞ trêng, kÓ c¶ thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng quèc tÕ. Híng vÒ xuÊt khÈu kh«ng cã nghÜa lµ xem nhÑ nhu cÇu trong níc, kh«ng chó ý thay thÕ nhËp khÈu. ChiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu nh»m:  §Ó ®¶o b¶o kim ngh¹ch nhËp khÈu phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc  G¾n s¶n xuÊt vµ nÒn kinh tÕ trong níc víi c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nèi kÕt c¸c nÒn kinh tÕ víi nhau vµ t¹o ra mét kh«ng gian kinh tÕ réng lín h¬n nhê liªn kÕt vµ bu«n b¸n quèc tÕ.  T¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu nhanh h¬n tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ vµ t¹o ra ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi cña ®Êt níc, kÝch thÝch c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn. Buéc c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ, tiÕp thu kü thuËt míi, ph¸t huy lîi thÕ cña c¸c níc ®i sau ®Ó ®i t¾t vµo kü thuËt tiªn tiÕn nhÊt. 15  Gãp phÇn t¨ng tÝch luü vµ sö dông vèn trong níc. TËn dông ®îc nguån vèn cña níc ngoµi cã tÝnh ®Õn kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc.  N©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc.  Thóc ®Èy ph¸t triÓn quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c níc, n©ng cao uy tÝn cña ViÖt nam trªn trêng quèc tÕ vµ khu vùc. II. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thóc ®Èy xuÊt khÈu ë ViÖt nam. ViÖc ®a ra mét chÝnh s¸ch híng vÒ xuÊt khÈu víi nh÷ng néi dung phï hîp víi hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cña ViÖt nam lµ v« cïng quan träng. ChiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu thùc chÊt lµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã kh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô cña mét ngµnh cô thÓ mµ nã lµ nhiÖm vô cña c¸c ngµnh kinh tÕ, dÞch vô kh¸c. Nã kh«ng ph¶i chØ lµ nhiÖm vô cña c¬ quan xuÊt nhËp khÈu mµ nã cßn lµ cña c¬ quan qu¶n lý, c¬ quan s¶n xuÊt, c¬ quan ra quyÕt ®Þnh. PhÊn ®Êu ®¹t mét nÒn ngo¹i th¬ng t¬ng ®èi ph¸t triÓn, n¨m 2000 b×nh qu©n xuÊt khÈu ®Çu ngêi ®¹t 170 - 200 USD, tèc ®é xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 24 - 28%, chóng ta ph¶i thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch: 1. ChÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. Nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m«, nhÞp ®é xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. X¸c ®Þnh c¬ cÊu hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ vµ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc lµ néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch mÆt hµng xuÊt khÈu. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu ph¶i c¨n cø vµo: thÞ trêng xuÊt khÈu, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ë trong níc, hiÖu qu¶. Trong ba yÕu tè trªn hiÖu qu¶ lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong sù lùa chän c¬ cÊu vµ mÆt hµng xuÊt khÈu. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cÇn cã chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu theo híng gi¶m tû träng th« vµ s¬ chÕ ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. Gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu truyÒn thèng ®i ®«i víi t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu míi, t¨ng tû träng c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu. NhiÖm vô trong thêi gian tíi lµ chóng ta ph¶i c¶i tiÕn c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo nh÷ng híng c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, gi¶m tû träng xuÊt khÈu th« vµ s¬ chÕ t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn ngµy cµng s©u vµ tinh, gi¶m tû träng xuÊt khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n th«. TiÕp tôc cÊm xuÊt khÈu gç trßn, gç sÎ, gi¶m dÇn xuÊt khÈu dÇu th«, quÆng th«, tµi nguyªn cha qua chÕ biÕn. ChuyÓn tõ xuÊt khÈu g¹o, cµ phª h¹t, h¹t ®iÒu, rau 16 qu¶ sang thùc phÈm chÕ biÕn nh cµ phª hoµ tan... cã bao b× hiÖn ®¹i, mÉu m· ®Ñp, thuËn lîi cho b¶o qu¶n vµ sö dông. Thø hai, t¨ng cêng ®Çu t cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu ®Ó mét mÆt n©ng cao gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu mÆt kh¸c tËn dông ®îc lao ®éng trong níc. Kªu gäi vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó chÕ biÕn thµnh s¶n phÈm nh÷ng ngµnh cÇn ®Çu t nhiÒu vèn ®Ó mét phÇn thay thÕ hµng nhËp khÈu. Thø ba, n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña ta trªn thÞ trêng quèc tÕ. Thø t, t¹o ra nh÷ng ngµnh hµng xuÊt khÈu míi cã gi¸ trÞ cao m¹nh d¹n ®µo th¶i nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. TiÕn hµnh ph¸t triÓn quy ho¹ch c¸c mÆt hµng chñ lùc ®Ó xuÊt khÈu. 2. ChÝnh s¸ch g¾n s¶n xuÊt víi xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch nµy cã tÇm quan träng trong viÖc ®Èy m¹nh hµng xuÊt khÈu. Chóng ta cÇn ph¶i thÊy ®îc mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng qua l¹i gi÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. S¶n xuÊt tèt th× xuÊt khÈu tèt, kinh tÕ t¨ng trëng vµ ngîc l¹i. S¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn cÇn cña xuÊt khÈu. Muèn t¹o ra ®îc hµng ho¸ xuÊt khÈu chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng th× kh©u s¶n xuÊt ph¶i ®îc chó träng, ®Ó t¹o ra s¶n phÈm chÊt lîng tèt, gi¸ thµnh h¹. Muèn vËy ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi s¶n xuÊt hiÓu biÕt vÒ thÞ trêng cña tõng níc, tõng khu vùc trªn thÕ giíi vµ thÞ trêng trong níc. ThiÕt lËp tèt mèi quan hÖ b¹n hµng víi c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trong vµ ngoµi níc thùc hiÖn ph¬ng ch©m “ Bu«n cã b¹n, b¸n cã phêng “ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nh: c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®îc miÔn thuÕ doanh thu. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¨ng lîi nhuËn ®Çu t vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®îc gi¶m thuÕ lîi tøc, c¸c doanh nghiÖp gia c«ng hµng ho¸ cho níc ngoµi ®îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ, vËt t tiªu dïng cho gia c«ng hµng, tiÒn gia c«ng hµng ®îc miÔn thuÕ doanh thu. VËt t hµng nhËp khÈu dïng ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®îc hoµn l¹i thuÕ nhËp khÈu ®· nép. 3. ChÝnh s¸ch më cöa thÞ trêng. §Ó thóc ®Èy chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu, §¶ng vµ nhµ níc chñ tr¬ng më réng vµ t¨ng cêng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, thùc hiÖn ph¬ng ch©m më cöa. ViÖt nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, kh«ng ph©n biÖt thÓ chÕ chÝnh trÞ, t«n gi¸o, c¸c tæ chøc ChÝnh phñ hay tæ chøc phi ChÝnh phñ nh»m t×m kiÕm thÞ trêng vµ b¹n hµng cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. Trong thêi gian tíi, ViÖt nam cÇn cñng cè t¨ng cêng quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c níc Ch©u ¸: ph¸t triÓn th¬ng m¹i víi c¸c khu vùc kh¸c, víi Ch©u ¢u, Ch©u Mü, Trung ®«ng. Song song víi viÖc më réng thÞ trêng míi, cÇn t×m c¸ch x©y dùng l¹i thÞ trêng truyÒn thèng cã quan hÖ tõ l©u lµ Liªn x« cò vµ §«ng ¢u. 17 Sau ®©y lµ mét sè thÞ trêng quan träng cña ViÖt nam hiÖn nay vµ trong t¬ng lai : ThÞ trêng ASEAN: tuy kh¶ n¨ng vÒ vèn c«ng nghÖ cña c¸c níc ASEAN kh«ng ph¶i lµ lín, nhng ®©y lµ thÞ trêng mµ §¶ng vµ nhµ níc ta quan t©m v× ®©y lµ nh÷ng níc l¸ng giÒng. Trong lÞch sö ®· cã c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ l©u ®êi. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c níc nµy ®· trë thµnh bµi häc quý b¸u cho ViÖt nam. ViÖt nam th«ng qua ASEAN, tõng bíc tham gia thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Trªn c¬ së ®ã, Chóng ta cã c¸c chÝnh s¸ch phï hîp cho tõng níc trong khu vùc ®Ó cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu tèt h¬n. Víi Malaysia, ta cã hîp t¸c trång vµ khai th¸c cao su, hîp t¸c kinh doanh vÒ c©y cã dÇu, n«ng nghiÖp. Tranh thñ vèn kü thuËt phôc vô cho c¸c c«ng tr×nh n¨ng lîng, dÞch vô bu ®iÖn l¾p r¸p «t«, chÕ biÕn hoa qu¶. Víi Singapore, ta cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tiÕp xóc t¨ng cêng quan hÖ mËu dÞch, hîp t¸c x©y dùng kh¸ch s¹n lµm hµng xuÊt khÈu, hîp t¸c nghiªn cøu vÒ x©y dùng hÖ thèng giao th«ng. Víi Th¸i Lan, ta cã kh¶ n¨ng hîp t¸c khai th¸c ®¸nh b¾t nu«i trång vµ chÕ biÕn h¶i s¶n, khai th¸c ®¸ quý, hîp t¸c liªn doanh trång vµ chÕ biÕn n«ng s¶n, chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, s¶n xuÊt hµng dÖt, hµng tiªu dïng... Víi Philippin, ta cÇn thóc ®Èy bu«n b¸n hai chiÒu ®ång thêi xóc tiÕn c¸c liªn doanh vÒ l¾p r¸p «t«, khai th¸c c¸t tr¾ng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n... Víi Indonesia ta cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc bu«n b¸n hai chiÒu nhËp ph©n bãn, s¾t thÐp thµnh phÈm vµ cã thÓ hîp t¸c víi Indonesia vÒ c¸c lÜnh vùc dÞch vô kh¸ch s¹n, ng©n hµng, h¬i ®èt, s¶n xuÊt URE, khai th¸c than... Víi Brunei, ta cã thÓ liªn doanh vÒ hµng kh«ng, dÞch vô tranh thñ vèn vµ hîp t¸c lao ®éng. ThÞ trêng NhËt b¶n: nhËt b¶n hiÖn nay ®· trë thµnh trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, tiÒn tÖ lín thÕ giíi. NhËt b¶n cã thÕ m¹nh vÒ kinh tÕ, c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i vµ thÞ trêng. NhËt b¶n ®ang híng vµo c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ vµo Ch©u ¸ muèn t¨ng cêng bu«n b¸n, ®Çu t vµo c¸c níc Ch©u ¸. Trong nhiÒu n¨m qua NhËt b¶n lµ thÞ trêng quan träng cña ViÖt nam. NhËt b¶n nhËp khÈu phÇn lín lµ dÇu th«, than ®¸, hµng thuû s¶n cña ViÖt nam. ChÝnh s¸ch cña ViÖt nam chó träng vµo thÞ trêng nµy lµ v× NhËt b¶n ®· më l¹i viÖn trî ph¸t triÓn cho ViÖt nam vay. NhËt b¶n cÇn nhiÒu thø cña ViÖt nam nh dÇu th« hµng c«ng nghiÖp may mÆc, than ®¸, c¸c mÆt hµng thuû s¶n. ngîc l¹i, níc ta cÇn nhËp khÈu nhiÒu thø cña NhËt nh m¸y mãc, trang thiÕt bÞ ®iÖn tö tin häc, nguyªn liÖu, ph©n bãn, hµng tiªu dïng... 18 thÞ trêng liªn hiÖp Ch©u ©u Eu (European Union). Eu lµ thÞ trêng lín. Trong qu¸ khø chóng ta Ýt bu«n b¸n víi thÞ trêng nµy bëi chÝnh s¸ch phong to¶ kinh tÕ ®èi víi c¸c níc XHCN cña c¸c níc ®Õ quèc. Nhng tõ khi Liªn x« vµ c¸c níc §«ng ¢u tan r· quan hÖ th¬ng m¹i, ®Çu t ViÖt nam vµo Eu ®îc c¶i thiÖn. §Æc biÖt sau nh÷ng chuyÕn viÕng th¨m cña c¸c vÞ l·nh ®¹o cao cÊp nhµ níc ta. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a Eu vµ ViÖt nam ®îc t¨ng cêng. ViÖt nam tiÕp tôc thóc ®Èy chÝnh s¸ch xuÊt khÈu sang Eu, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ViÖt nam sang Eu bao gåm n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng dÖt may... nhËp khÈu vÒ nh÷ng nguyªn liÖu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao. ThÞ trêng Mü: lµ thÞ trêng chñ lùc, t¹o ®µ cho sù cÊt c¸nh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu níc nh Thai Lan, Malaysia, Philippin, Trung quèc... Mü ®· bá cÊm vËn kinh tÕ ®èi víi ViÖt nam ngµy 3/2/1994. HiÖn nay, xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam sang Mü mçi n¨m mét t¨ng vµ ®ang ®øng tríc triÓn väng kh¸ s¸ng sña. Chóng ta ®· cã 7 mÆt hµng lín xuÊt khÈu sang Mü. §ã lµ cµ phª, dÇu th«, giÇy dÐp - ®å da, h¶i s¶n, dÖt may, rau qu¶ vµ g¹o. Chóng ta ph¶i cã chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu sang Mü - thÞ trêng Mü lµ thÞ trêng chñ lùc. ThÞ trêng c¸c níc SNG: thÞ trêng SNG ®· tõng lµ thÞ trêng quan träng nhÊt ®èi víi ViÖt nam trong qu¸ khø. Nhê cã thÞ trêng Liªn X« mµ trong nhiÒu n¨m ta nhËp khÈu ®îc nh÷ng nguyªn liÖu thiÕt yÕu nh s¾t thÐp, x¨ng dÇu, ph©n bãn, ho¸ chÊt... Phôc vô cho cuéc sèng b¶o vÖ ®Êt níc vµ ph¸t triÓn níc nhµ. §ång thêi, ta còng xuÊt khÈu ®îc nhiÒu s¶n phÈm sang thÞ trêng SNG. Tõ n¨m 1991 do sù tan d· cña Liªn X«. C¸c níc thuéc SNG bÞ khñng ho¶ng s©u s¾c vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ nªn quan hÖ th¬ng m¹i nãi riªng vµ quan hÖ kinh tÕ nãi chung gi÷a ViÖt nam vµ c¸c níc SNG bÞ gi¶m sót. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi vµ trong t¬ng lai chóng ta ph¶i kh«i phôc vµ ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i víi c¸c níc SNG v×: c¸c níc SNG lµ b¹n hµng truyÒn thèng, dung lîng thÞ trêng lín, d©n sè ®«ng, ®Êt níc réng, ®ang cã nhu cÇu rÊt lín vÒ nhiÒu lo¹i hµng ho¸ mµ ViÖt nam cã thÓ ®¸p øng ®îc nh: g¹o, thÞt, rau qu¶, cao su, cµ phª, hµng may mÆc vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ... H¬n n÷a, c¸c níc SNG lµ nh÷ng níc giÇu tµi nguyªn mµ ViÖt nam ®ang cÇn nhËp khÈu nh x¨ng dÇu, ho¸ chÊt, b«ng, s¾t thÐp, ph©n bãn... Phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. ThÞ trêng trung §«ng: khu vùc trung §«ng n»m gi÷a ba ch©u ¸, ¢u, Phi, kh«ng nh÷ng cã vÞ trÝ chiÕn lîc v« cïng quan träng ®èi víi c¸c níc lín mµ cßn lµ mét thÞ trêng hµng n¨m nhËp mét kh«Ý lîng lín hµng n«ng, l©m, h¶i s¶n, gia vÞ, hµng mü nghÖ vµ c¸c mÆt hµng tiªu dïng kh¸c. Khu vùc nµy víi sè d©n kho¶ng 250 triÖu ngêi. Trung §«ng chiÕm kho¶ng 60% tr÷ lîng dÇu má cña toµn thÕ giíi; hÇu hÕt c¸c níc trong khu vùc ®· cã quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt nam (trõ Saudi Arabi), mét sè níc ®· cã quan hÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i, ®· cã ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i vµ thµnh lËp uû ban hçn hîp liªn ChÝnh phñ víi ViÖt nam nh Iraq, Libi, Ai cËp... C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang khu vùc Trung §«ng lµ g¹o, chÌ ®en. §Ó t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta trong nh÷ng n¨m tíi, viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng cho hµng xuÊt khÈu lµ cÇn thiÕt. Trung §«ng 19 - mét thÞ trêng cã søc tiªu thô lín, c¸c c«ng ty xuÊt khÈu cña ta cÇn th©m nhËp h¬n n÷a vµo thÞ trêng nµy. 4. ChÝnh s¸ch ®Çu t trong vµ ngoµi níc. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· chØ râ: "CÇn huy ®éng mäi nguån vèn trong vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn, trong ®ã vèn trong níc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, vèn ngoµi níc cã ý nghÜa quan träng ...” §Çu t níc ngoµi lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña toµn bé ho¹t ®éng ®Çu t cña quèc gia. Trong nh÷ng n¨m tríc m¾t khi mµ nguån vèn tÝch luü néi bé cßn h¹n hÑp th× ®Çu t níc ngoµi chiÕm vÞ trÝ quan träng. Th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi chóng ta tranh thñ ®îc vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, më réng thÞ trêng ngoµi níc, tiÕp thu kinh nghiÖm tiªn tiÕn, trªn c¬ së ®ã x©y dùng nh÷ng c¬ së kinh tÕ míi, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së hiÖn cã nh»m t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, khai th¸c mét phÇn nh÷ng tiÒm n¨ng cña ®Êt níc ®Ó t¨ng nhanh nguån hµng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi ®ãng vai trß to lín trong viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu. HiÖn nay khu vùc cã ®Çu t níc ngoµi chiÕm 100% s¶n lîng dÇu th«, 44,8% s¶n lîng thÐp... Trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1996 phÇn ®ãng gãp cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 11% nÕu tÝnh c¶ xuÊt khÈu dÇu th« th× tû lÖ nµy nªn ®Õn 25%. Trong thêi gian võa qua, khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë c¸c níc §«ng Nam ¸ lµm cho m«i trêng ®Çu t cña hä xÊu ®i sÏ ®a ®Õn kÕt qu¶ lµ qu¸ tr×nh ph©n bè l¹i chu chuyÓn vèn ®Çu t trong khu vùc vµ lµm chËm l¹i qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i ®Çu t vµ tiÒn tÖ trong khu vùc c¸c níc ASEAN. §ã còng chÝnh lµ c¬ héi ®Ó ViÖt nam cã thÓ nhËn thªm c¸c nguån ®Çu t míi, tranh thñ thêi gian héi nhËp nhanh h¬n vµo khu vùc. Nhµ níc ta cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ®Çu t níc ngoµi, t¹o ra mét “s©n ch¬i” th«ng tho¸ng, hÊp dÉn, b×nh ®¼ng, thuËn lîi cho c¸c b¹n hµng quèc tÕ tham gia ®Çu t liªn doanh liªn kÕt. 5. §æi míi c¸c c«ng cô vµ thÓ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu. Níc nµo còng coi träng viÖc xuÊt khÈu ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch thóc ®Èy, tuy nhiªn xuÊt khÈu lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong c¸c lÜnh vùc nh: tµi chÝnh, giÊy phÐp, kiÓm so¸t, ngo¹i tÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ. Do vËy viÖc ®æi míi chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu lµ vÊn ®Ò mµ chóng ta cÇn ph¶i bµn ®Õn. ViÖc qu¶n lý xuÊt khÈu ®îc thùc hiÖn b»ng quy chÕ qu¶n lý ngo¹i tÖ. Kh«ng ph¶i lóc nµo nhµ níc còng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu mµ ®«i khi v× quyÒn lîi quèc gia ph¶i kiÓm so¸t mét vµi d¹ng xuÊt khÈu nh s¶n phÈm ®Æc biÖt, nguyªn liÖu do nhu cÇu trong níc cßn thiÕu hoÆc cã ý nghÜa chiÕn lîc ®èi víi ®Êt níc. 20 §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn lîc t¨ng trëng dùa vµo xuÊt khÈu, ViÖt nam cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ®æi míi c¸c c«ng cô. 5.1. ThuÕ xuÊt khÈu. Nhµ níc ta sö dông chÝnh s¸ch thuÕ víi t c¸ch lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. §Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, võa qua Nhµ níc ta ®· ¸p dông chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ¸p dông thuÕ xuÊt khÈu thÊp ®èi víi mét sè mÆt hµng cßn chÞu thuÕ, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®îc miÔn thuÕ doanh thu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. ViÖt nam ®· cã nh÷ng u ®·i cÇn thiÕt cho nhµ ®Çu t ch¼ng h¹n: Toµn bé thiÕt bÞ ®Çu t nhËp khÈu ®Ó h×nh thµnh xÝ nghiÖp, nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®Òu ®îc miÔn thuÕ nhËp khÈu. Tuú theo tõng dù ¸n, c¸c nhµ ®Çu t ph¶i nép thuÕ lîi tøc 10%, 15%, 20% hoÆc 25% (trõ dÇu khÝ, vµng b¹c, ®¸ quý, thuÕ lîi tøc cã thÓ cao h¬n). C¸c dù ¸n ®Çu t cã thÓ ®îc miÔn gi¶m thuÕ lîi tøc tèi ®a lµ miÔn 4 n¨m vµ gi¶m 4 n¨m tiÕp theo kÓ tõ khi liªn doanh cã l·i. C¸c nhµ ®Çu t ®îc phÐp chuyÓn lîi nhuËn vÒ níc hoÆc sang níc thø 3 vµ chÞu møc thuÕ chuyÓn lîi nhuËn 5%, 7% hoÆc 10% tuú theo tõng dù ¸n. Trong trêng hîp hä kh«ng chuyÓn lîi nhuËn ra khái ViÖt nam mµ t¸i ®Çu t ë ViÖt nam th× ®îc hoµn l¹i toµn bé thuÕ lîi tøc cho sè lîi nhuËn t¸i ®Çu t ®ã. Trong kú häp Quèc héi võa qua, luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®· ®îc th«ng qua vµ sÏ ®îc ¸p dông tõ 1/1/1999 trong ®ã quy ®Þnh møc thuÕ 0% ®èi víi tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ c¸c hµng ho¸ nµy cßn ®îc tho¸i tr¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë c¸c kh©u tríc. §©y thùc sù lµ biÖn ph¸p tµi chÝnh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu tÝch cùc cña ViÖt nam 5.2. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu. Hµng n¨m bé th¬ng m¹i c«ng bè danh môc c¸c mÆt hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. Bªn c¹nh ®ã gi¶m dÇn c¸c mÆt hµng qu¶n lý h¹n ng¹ch kÓ c¶ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trõ c¸c h¹n ng¹ch ®èi víi c¸c mÆt hµng cã cam kÕt sè lîng víi níc ngoµi mµ ViÖt nam cÇn ph¶i thùc hiÖn. ViÖc dµnh h¹n ng¹ch xuÊt khÈu ®Ó ph©n bè cho c¸c ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c bé, ngµnh hµng nh hiÖn nay võa g©y phiÒn hµ cho c¬ së, võa kh«ng phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng. C¸c ®Þa ph¬ng, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cè giµnh cho ®îc quota mÆc dï thiÕu vèn, kh«ng cã thÞ trêng, thiÕu ph¬ng tiÖn kinh doanh, kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mua b¸n quota vßng vÌo. Do vËy cÇn hoµn thiÖn ph¬ng thøc ph©n bè quota theo nguyªn t¾c “ Mét cöa” chØ ph©n cho c¸c ®¬n vÞ ®· cã quyÒn xuÊt khÈu trùc tiÕp theo nhãm hµng xuÊt khÈu ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. TiÕn tíi ph©n bæ quota theo h×nh thøc gäi thÇu hoÆc ®Êu gi¸ víi sù tham gia cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ ®¬n vÞ lu th«ng cã vèn vµ quan hÖ thÞ trêng.