KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI
CHÍ PHÈO – NAM CAO (tiết 3)
3. Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao.
3.1. Tiểu sử
Xuất thân trong một gia đình bốn đời làm lí trưởng. Bản thân ông ta làm lí trưởng, rồi chánh tổng.
Bằng mưu mô và thủ đoạn khôn khéo, hắn lần lượt leo lên đỉnh cao của danh vọng: tiên chỉ làng Vũ
Đại, Bá hộ, Chánh hội đồng kỳ hào, huyện hào, Bắc kỳ nhân dân đại biểu, “hắn khét tiếng đến cả
trong hàng huyện”. Ở làng Vũ Đại, nơi có cái thế đất “quần ngư tranh thực”, nghĩa là cả bầy cá tranh
mồi, Bá Kiến trở thành con cá lớn. Tuy chỉ xuất hiện ở phần đầu và phần cuối tác phẩm, nhưng “cái
bóng” của cụ Bá đã che rợp không gian vật chất và tinh thần làng Vũ Đại.
3.2. Sự xuất hiện của Bá Kiến
- Xuất hiện trực tiếp trong tác phẩm với giọng nói đầy uy quyền: “Nhưng kìa, cụ ông đã về…Cụ cất
tiếng rất sang hỏi: “Cái gì mà đông thế này?” Chỗ này “lạy cụ”, chỗ kia “lạy cụ”, người ta kính
cẩn đứng dãn ra, và Chí Phèo bỗng nằm dài, không nhúc nhích”…
- Nhớ đến Bá Kiến, người ta không hình dung được khuôn mặt (bộ mặt thật rất khó nhận diện), mà
ấn tượng nhất tiếng cười. Đó là điệu cười rất sang, ngay cả khi cười nhạt (kiểu cười xã giao), tiếng
cười vẫn giòn giã lắm (như là chân tình, nồng mặn). Đó là tiếng cười ẩn chứa sự ranh mãnh, tinh
quái, độc ác. Tiếng cười khanh khách để thử thần kinh con người- Điệu cười Tào Tháo là dấu hiệu
riêng chỉ có ở Bá Kiến, vừa bộc lộ một phần tính cách. Giọng cười ha hả đắc thắng khi hắn tưởng
“đọc vị” được Chí Phèo. Người ta bảo cụ hơn người cũng bởi cái cười đó; bao nhiêu người chết cũng
vì cái cười và giọng nói ấy…Tiếng cười ấy đi kèm với những cử chỉ, hành động. Ta hãy xem cụ làm
gì khi có thằng như Chí Phèo đến nhà ăn vạ?
- Hành động: Quát mấy bà vợ…quay lại người làng, dịu giọng hơn, lay gọi Chí Phèo bằng giọng
thân mật, xốc Chí Phèo, mắng con…Bên trong, là kẻ khôn lõi đời. Khác với Nghị Hách (Giông tố –
Vũ Trọng Phụng) dâm ô, Nghị Lại (Bước đường cùng- Nguyễn Công Hoan) tàn ác, Nghị Quế hủ
lậu, Bá Kiến điển hình là con cáo già lọc lõi, lắm mưu nhiều kế, vô cùng nham hiểm và thâm độc.
Khắc họa nhân vật này, Nam Cao không chỉ nhấn mạnh khía cạnh áp bức bóc lột người nông dân mà
khắc sâu một nét bản chất đặc biệt của lão. Đó là một tên cường hào có nghệ thuật thống trị, đàn
áp người nông dân rất thâm hiểm. Đây là nhân vật mang rõ nét phong cách nghệ thuật độc đáo của
Nam Cao.
3.3. Nghệ thuật “dùng người” của Bá Kiến
Nam Cao để cho nhân vật Bá Kiến độc thoại nội tâm, nhằm phơi bày những suy nghĩ tỉnh táo, nham
hiểm, tự rút ra được những phương châm, thủ đoạn thống trị người nông dân rất khôn ngoan và hiệu
quả mà Bá Kiến đã đúc rút từ bốn đời làm tổng lý
+ Trị không được thì cụ dùng.
+ Lấy thằng đầu bò trị thằng đầu bò
+ Mềm nắn rắn buông
+ Thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ cố cùng liều thân
+ Nắm thằng có tóc chứ ai nắm thằng trọc đầu
+ “Hãy ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông, nhưng rồi dắt nó lên để nó đền ơn. Hãy đập bàn đập
ghế đòi cho được năm đồng, nhưng được rồi thì vứt trả năm hào vì thương anh túng quá”.
+ Ngấm ngầm cho nhau ăn bùn
3.4. Trong quan hệ với tầng lớp những người cùng đinh, bá Kiến bộc lộ bản chất: nham hiểm
và thâm độc, già đời trong nghề đục khoét.
- Một mặt lão tìm cách bóp nặn đám dân hiền lành và yên phận vào những vụ thuế;
- Mặt khác, lão thu dụng những tên “bạt mạng” sinh chuyện với những kẻ có máu mặt trong làng
để mà ăn, mà kiếm.
MOON.V N
http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98
KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI
- Nhờ biết mềm, biết cứng, lão biết thu dụng những kẻ bạt mạng, không sợ chết và không sợ bị tù, rất
được việc trong chuyện đối phó với bất cứ anh nào không nghe mình, mà Bá Kiến tập hợp được
một phe cánh, bè đảng xung quanh lão đầy thế lực. Một tay hắn đã đẩy bao người nông dân lương
thiện vào con đường tha hóa, cùng quẫn, làm tay sai cho hắn. Chính tên cáo già lọc lõi, gian hùng
ấy đã đưa Binh Chức, Năm Thọ vào tù, vào con đường tha hoá, bị đày đoạ, và khi cần thì sẵn sàng
thí mạng những con người khốn khổ đó. Việc Bá Kiến xúi Chí Phèo đi đòi tiền Đội Tảo chẳng khác
nào cài sẵn một cái bẫy để mượn tay Đội Tảo giết chết Chí Phèo. Víi nh÷ng thñ ®o¹n nham hiÓm, B¸
KiÕn cã thÓ biÕn téi nh©n thµnh ©n nh©n, biÕn mét n¹n nh©n trë thµnh téi nh©n. ChÝnh B¸ KiÕn
®· ®Èy ng-êi lao ®éng l-¬ng thiÖn vµo con ®-êng tha ho¸, cÊu kÕt víi nhµ tï thùc d©n cµo xÐ, c-íp
®o¹t nh©n h×nh vµ nh©n tÝnh cña ng-êi d©n l-¬ng thiÖn
3.5. Trong quan hệ với tầng lớp thống trị: bề ngoài bằng mặt, bên trong luôn sắp sẵn ý định cho
nhau ăn bùn. Với tầng lớp bị trị, chúng bộc lộ mâu thuẫn gay gắt, với tầng lớp thống trị, chúng cũng
xâu xé vì quyền lực, vì lợi lộc ở mảnh đất quần ngư tranh thực. Nội bộ lục đục trong tầng lớp thống
trị làng xã là dự cảm về một “đêm trước của cách mạng” trong cảm quan nhạy bén và tinh tế của
người cầm bút.
3.6. Trong quan hệ gia đình: bá Kiến còn bộc lộ sự ích kỉ, xấu xa, đồi bại
Dù đã ngoài 60 tuổi, một lúc có đến bốn vợ, nhưng vẫn chưa vừa lòng, vẫn hay ghen bóng ghen gió
với những trai trẻ. Nhưng chính lão cáo già háo sắc và thích chơi “trống bỏi” ấy lại bí mật đi lại với
vợ Binh Chức đã có bốn con, rồi còn lên tỉnh ngồi chung xe, chơi bời trác táng.
3.7. Cái chết bất ngờ của B¸ KiÕn: Khôn ngoan lọc lõi đến vậy, nhưng hóa ra hắn vẫn không hiểu
được Chí Phèo, không sao hiểu nổi khát vọng hoàn lương đang gào thét. Tiếng cười khanh khách
cùng câu mai mỉa: “Ồ tưởng gì! Tôi chỉ cần anh lương thiện cho thiên hạ nhờ” đã cứa vào tâm can
Chí, chạm đúng nỗi đau của Chí. Như giọt nước tràn li, Chí đã thét lên: “Không được! Ai cho tao
lương thiện?...chỉ còn một cách này là…biết không?”. Bá Kiến đã đẩy Chí vào con đường cùng, kẻ
thủ phạm đã phải nhận lấy nhát dao đổi mạng.
Với tất cả tội ác của mình, Bá Kiến đã phải chết như một điều tất yếu- kẻ gieo gió sẽ phải gặt bão.
Cảm quan hiện thực sâu sắc của nhà văn cho ta thấy tình trạng xung đột giai cấp ở nông thôn Việt
Nam là hết sức gay gắt và chỉ có thể được giải quyết bằng những biện pháp quyết liệt. Lưỡi dao Chí
Phèo vung lên tuy đơn độc, tự phát, nhưng nó là tia chớp báo hiệu sấm rung bão táp cách mạng sẽ nổ
ra trong nay mai.
3.8. Nghệ thuật
MOON.V N
- Bá Kiến là nhân vật điển hình.
+ Bá Kiến có nét chung của giai cấp thống trị tham lam tàn bạo không từ một thủ đoạn nào để bóc lột
người nghèo (giống Nghị Quế, Nghị Lại…)
+ Bá Kiến có nét riêng của tên ác bá gian hùng, nham hiểm, thủ đoạn (cái cười để thử dây thần kinh
người, lối nói giả dối…)
+ Nghệ thuật độc đáo, sắc sảo của Nam Cao: Các nhà văn hiện thực khác chỉ chú ý miêu tả ngoại
hình giai cấp thống trị, còn Nam Cao ít chú ý ngoại hình khi xây dựng nhân vật Bá Kiến. Ông chủ
yếu khắc họa tâm địa “Cụ cười nhạt nhưng giòn giã lắm”, “Bao giờ cụ cũng quát để thử dây thần
kinh người”, “tiếng cười Tào Tháo”…Bá Kiến là nhân vật tiêu biểu cho giai cấp thống trị đương thời, hội
tụ những nét tàn bạo, xảo quyệt, đểu cáng của bọn người bóc lột. Truyện ngắn Chí Phèo thể hiện cuộc đấu
tranh không khoan nhượng giữa người nông dân và bọn ác bá phong kiến giá trị tố cáo hiện thực của tác
phẩm. Nam Cao là đồng minh không ngờ của cách mạng.
Kết luận
Bá Kiến là tên cường hào điển hình sắc sảo, vừa có những nét cá tính sinh động vừa có những nét
chung phổ biến, tiêu biểu cho bọn cường hào, địa chủ gian ác. Nhân vật Bá Kiến cũng là một hình
tượng mang rõ nét tài năng của Nam Cao. Trong dòng văn học hiện thực phê phán lúc bấy giờ, ít có
ngòi bút nào khắc hoạ được một hình tượng sinh động, bộc lộ giá trị hiện thực mới mẻ và sâu sắc đến
thế.
http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98
KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI
4. Nhân vật Thị Nở
Giới thiệu: Có hai người đàn bà tạo nên những bước ngoặt lớn trong cuộc đời Chí Phèo (7 ý) Nếu bà
ba xinh đẹp thì Thị Nở lại là một sự “mỉa mai của hóa công”. Bà ba lẳng lơ một cách ranh mãnh còn
Thị Nở thì vô tâm “ngẩn ngơ như những người đần trong cổ tích”. Bà ba chủ động tìm cách “tiếp
cận” Chí Phèo còn Thị Nở lúc đầu hoàn toàn bị động trong cuộc gặp gỡ với Chí. Sự “ưu ái” của bà
ba dành cho Chí chỉ để thỏa mãn nhục dục còn sự chăm chút của Thị Nở là hoàn toàn tự nguyện. Với
bà ba, Chí tuy “không phải là đá” nhưng chỉ cảm thấy nhục vì phải phục dịch còn khi được Thị Nở
chăm chút, Chí chỉ mong “giá cứ thế này mãi thì thích nhỉ”. Việc buộc phải quan hệ với bà ba là
nguyên nhân trực tiếp đầu tiên để Chí trở thành con quỷ dữ thì sự kiện gặp gỡ với Thị Nở lại là
nguyên nhân quan trọng để Chí Phèo dần thức tỉnh ý thức làm người. Bà ba như “con quỷ cái”, còn
thị Nở như một “thiên thần” cứu rỗi linh hồn của Chí.
4.1. Giíi thiÖu, vị trí của nhân vật
- TruyÖn "ChÝ PhÌo" ®-îc Nam Cao viÕt n¨m 1941 ®Ó ph¶n ¸nh hiÖn thùc vÒ con ng-êi n«ng
th«n ViÖt nam tr-íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m. Bøc tranh hiÖn thùc mµ Nam Cao t¹o ra trong "ChÝ
PhÌo" v« cïng phong phó víi nh÷ng mèi quan hÖ phøc t¹p, chång chÐo, võa g¾n bã, phô thuéc
vµo nhau, võa m©u thuÉn, xung ®ét víi nhau. Tõ nh÷ng mèi quan hÖ phøc t¹p Êy, c¶ mét hÖ
thèng c¸c nh©n vËt hiÖn lªn còng sinh ®éng vµ ®a d¹ng kh«ng kÐm giúp nhµ v¨n béc lé c¸ch
nh×n vµ thÓ hiÖn ý ®å t- t-ëng- nghÖ thuËt.
- Trong thÕ giíi nh©n vËt mµ Nam Cao x©y dùng ë "ChÝ PhÌo", ThÞ Në tuy chØ lµ mét nh©n vËt
phô song l¹i cã mét vai trß v« cïng quan träng trong cÊu tróc h×nh thøc còng nh- ý nghÜa néi
dung cña toµn t¸c phÈm.
4.2. Ph©n tÝch cô thÓ
a. ThÞ Në thuéc lo¹i nh©n vËt c¸ biÖt víi ngo¹i h×nh bÊt thµnh nh©n d¹ng (xÊu dÞ d¹ng)
- Đây là lo¹i nh©n vËt ®-îc x©y dùng kh¸ nhiÒu trong nh÷ng s¸ng t¸c cña Nam Cao tr-íc c¸ch
m¹ng. Còng nh- nh÷ng nh©n vËt kh¸c thuéc lo¹i nµy, ThÞ Në ®-îc ngßi bót Nam Cao ®Æc t¶
thËt kh¸ch quan, thËt trÇn trôi ®Ó hiÖn lªn nh- lµ n¬i héi tô tÊt c¶ nh÷ng g× kÐm cái nhÊt cña câi
ng-êi. "Mét ng-êi ngÈn ng¬ nh- nh÷ng ng-êi ®Çn trong cæ tÝch vµ xÊu ma chª quû hên"
MOON.V N
- §Çn (dë h¬i, ngÈn ng¬): hµnh ®éng hoµn toµn theo b¶n n¨ng vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng nghÜ tíi
hËu qu¶, nghÜ rÊt l©u míi xong c¶ nh÷ng chuyÖn ®¬n gi¶n nhÊt.
- XÊu ma chª quû hên: tõng ®-êng nÐt trªn g-¬ng mÆt ®Òu kh«ng gièng víi nh÷ng g× cã thÓ cã
vµ nªn cã trªn g-¬ng mÆt con ng-êi (mòi, r¨ng, m«i, g-¬ng mÆt ...).
- NghÌo vµ cã m¶ hñi: l-ít qua nh-ng ®ñ ®Ó gîi cho ng-êi ®äc hiÓu r»ng ®ã lµ nh÷ng thø "téi
nî" trong lý lÞch ®Ó ng¨n c¶n h¹nh phóc. §©y lµ sù cè ý cña nhµ v¨n. C¶ giäng ®iÖu vµ tõ ng÷
mµ Nam Cao sö dông ®Òu cho thÊy râ ®iÒu ®ã: giäng hµi h-íc lÉn chua ch¸t.
b. §èi lËp víi ngo¹i h×nh bÊt thµnh nh©n d¹ng lµ mét néi t©m trµn ®Çy nh©n tÝnh.
Môc ®Ých cña Nam Cao khi x©y dùng nhËn vËt ThÞ Në kh«ng ph¶i ®Ó miÖt thÞ, h¹ thÊp con
ng-êi mµ tr-íc hết lµ ®Ó lµm næi bËt nh÷ng gi¸ trÞ ch©n chÝnh. Nam Cao ®· cè ý sö dông thñ
ph¸p ®èi lËp ®Ó thÓ hiÖn mét quan ®iÓm rÊt hiÖn ®¹i vÒ hai ch÷ "con ng-êi": kh«ng cã con
ng-êi hoµn toµn th¸nh thiÖn, kh«ng cã con ng-êi hoµn toµn xÊu xa, con ng-êi hiÖn diÖn víi tÊt
c¶ sù phøc t¹p cña nh÷ng mÆt ®èi lËp. §èi lËp víi ngo¹i h×nh bÊt thµnh nh©n d¹ng lµ mét néi
t©m trµn ®Çy nh©n tÝnh..
- T×nh th-¬ng:
+ §èi t-îng th-¬ng: ChÝ PhÌo- mét ng-êi èm vµ c« ®¬n "èm mµ ph¶i n»m cßng queo mét
m×nh"
+ BiÓu hiÖn cña lßng th-¬ng: nÊu ch¸o hµnh ®Ó gi¶i c¶m- c¸ch ch¨m sãc ng-êi èm ®¬n gi¶n
nhÊt; mang ch¸o sang cho ChÝ víi mét th¸i ®é ©n cÇn, ch©n thµnh.
http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98
KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI
+ Gi¸ trÞ: gi¶i c¶m vµ còng gi¶i ®éc cho ChÝ PhÌo ®Ó ChÝ rò bá c¸i vá quû d÷ mµ trë l¹i víi b¶n
tÝnh ng-êi vèn cã. Điều đó khiến cho chÝnh thÞ còng trë nªn cã gi¸ trÞ h¬n: cã duyªn, ®¸ng yªu
vµ ®¸ng lµ ng-êi (kh¸c h¼n víi bµ ba B¸ KiÕn lµ quû c¸i- khiÕn ChÝ khinh bØ vµ ghª sî)
- T×nh nghÜa: ý thøc tr¸ch nhiÖm trong mèi quan hÖ víi ChÝ khiÕn thÞ kh«ng bá mÆc ChÝ khi
èm ®au, khiÕn thÞ tù nguyÖn ch¨m sãc ChÝ.
- Khao kh¸t h¹nh phóc: thÝch cuéc sèng gia ®×nh cã vî cã chång vµ nghÜ rÊt nghiªm tóc vÒ
mèi quan hÖ víi ChÝ (c¶m gi¸c "ng-êng ng-îng vµ thinh thÝch", hµnh ®éng vÒ xin phÐp bµ c«,
c¸m gi¸c tøc giËn khi bÞ bµ c« tõ chèi).
-> §©y lµ chç rÊt nh©n ®¹o cña ngßi bót Nam Cao khi c¶m th«ng víi nh÷ng kh¸t khao chÝnh
®¸ng tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ ng-êi trong con ng-êi. Chç nh©n ®¹o nhÊt cña ngßi bót Nam Ca o
lµ ph¸t hiÖn ra vai trß, gi¸ trÞ vµ søc m¹nh cña t×nh th-¬ng trong cuéc sèng con ng-êi.
c. Thị Nở là chÊt "xóc t¸c" lµm hiÖn h×nh trän vÑn vÊn ®Ò trung t©m cña t¸c phÈm: tÝnh
chÊt bi th¶m trong bi kÞch cuéc ®êi cña ChÝ PhÌo.
Môc ®Ých lín nhÊt cña Nam Cao khi x©y dùng nh©n vËt ThÞ Në kh«ng ë viÖc lµm hoµn chØnh
ch©n dung nh©n vËt nµy mµ lµ ®Ó t¹o ra mét chÊt "xóc t¸c" lµm hiÖn h×nh trän vÑn vÊn ®Ò
trung t©m cña t¸c phÈm: tÝnh chÊt bi th¶m trong bi kÞch cuéc ®êi cña ChÝ PhÌo.
+ Ban ®Çu ThÞ Në chØ kh¬i dËy b¶n n¨ng sinh vËt ë g· ®µn «ng ChÝ PhÌo. Nhưng sự chung đụng xác
thịt giữa đêm trăng gió lạnh ngoài bờ sông khi đang say rượu chỉ đem lại cho Chí trận ốm thập tử
nhất sinh.
+ Sau đó, nhờ tình thương và sự chăm sóc ân cần, giản dị (gắn với hình ảnh bát cháo hành)
mới làm thức dậy nhân tính: (Chí Phèo chưa ăn các em nhé!) Ban đầu thằng này rất ngạc nhiên.
Hết ngạc nhiên thì h¾n thÊy m¾t m×nh h×nh như -¬n -ít- nước mắt hiếm hoi giữa sa mạc khô héo
tình người. Còng nh- nh÷ng nh©n vËt kh¸c cña Nam Cao trªn hµnh tr×nh trë vÒ lu¬ng thiện còng b¾t
®Çu tõ n-íc m¾t (còn biết khóc, biết đau khổ ăn năn, lương tri còn cơ hội thức tỉnh- chợt nhớ giọt
nước mắt cay đắng của Hộ trong “Đời thừa”; hàng lệ chói ngời nhân cách của lão Hạc). Mét b¸t ch¸o
b×nh th-êng được ®ãn nhận v« cïng c¶m ®éng, h¾n nh×n b¸t ch¸o mµ b©ng khu©ng. Thị Nở nhìn
trộm hắn rồi toe toét cười (lòng tốt giản dị, mộc mạc). Hắn vừa vui vừa buồn, một cái gì như là ăn
năn…(Cô Mai lưu ý: chi tiết Chí Phèo ăn cháo và liên quan đến cháo- giữa nó là những hồi ức, so
sánh, liên tưởng, cảm xúc…được miêu tả rất kĩ lưỡng, chi li đến từng chi tiết suốt 2,5 trang (khoảng
86 dòng- 1500 chữ/ trên tổng số tác phẩm là 25 trang, 14 ngàn chữ). Tình thương của Nam Cao như
bao bọc trong từng câu chữ: Thị cắp một cái rổ, trong có một nồi gì đậy vung. Đó là nồi cháo còn
nóng nguyên…vừa sáng thị đã đi tìm gạo, hành thì nhà may lại còn. Thị nấu bỏ vào cái rổ, mang
ra cho Chí Phèo… nhìn bát cháo bốc khói, cầm lấy bát cháo đưa lên mồm. Trời ơi cháo mới thơm
làm sao! Chỉ khói xông vào mũi cũng đủ làm người nhẹ nhõm. Hắn húp một húp và nhận ra
rằng: …bát cháo húp xong rồi, thị Nở đỡ lấy bát cháo và múc thêm bát cháo nữa…mấy bát cháo
ý chừng đã ngấm…sau này, cứ thoang thoảng thấy hơi cháo hành) §Õn bªn kia dèc cña cuéc ®êi
ChÝ míi biÕt r»ng: ch¸o hµnh ¨n rÊt ngon.
+ Như vậy, bát cháo hành là một chi tiết nghệ thuật đặc sắc, là hương vị quyến rũ của hạnh phúc,
tình yêu, biểu tượng thơm tho của tình người. Đó cũng là yếu tố chuyển hóa tính cách Chí Phèo sang
điều tốt lành, là liều kháng sinh cực mạnh trong một ca cấp cứu, một chiếc thang từ bi vớt Chí Phèo
lên từ đáy vực, là cái bản lề khẽ xoay nghiêng để mở ra một giai đoạn mới trong đời Chí, tuy không
đổi được số phận, nhưng đã cứu một tâm hồn. Lần đầu tiên sau bấy nhiêu năm người ta lại thấy Chí
Phèo khóc, lần đầu tiên sau bấy nhiêu năm lại thấy Chí Phèo cười (còn biết khóc biết cười là còn có
cảm xúc và ý thức của người). Tuy là tình yêu của hai kẻ không được coi là người nhưng Nam Cao
đã trân trọng và chăm chú phát hiện, diễn tả, lắng nghe từng rung động nhỏ nhoi trong đáy sâu tâm
hồn nhân vật. Nhìn Thị hắn cảm động "Hắn cảm thấy lòng thành trẻ con, hắn muốn làm nũng với
thị như làm nũng với mẹ...”. Đó là giây phút người nhất của Chí. Ta quen nhìn đôi lứa này bằng con
mắt cười cợt, rẻ rúng, nhưng những cô gái thời này có làm được như thị không?
- Dám đi ngược lại định kiến để về với Chí Phèo. Và chỉ gần Chí thị mới biết rằng: “Ôi sao mà
hắn hiền!" rồi “hắn cười nghe thật hiền”. Cảm giác được yêu thương và chở che đã làm Chí trỗi dậy
một tình yêu cuộc sống. Phần quỷ tạm thời rũ bỏ, Chí "thèm lương thiện và khát khao làm hòa với
MOON.V N
http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98
KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI
mọi người". Cảm giác hạnh phúc khiến con người ta trở nên hiền lành hơn bao giờ hết: "Giá cứ như
thế này mãi thì thích nhỉ?...“Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui". Ôi! Phải là lời của Chí
Phèo đó không? Nghe sao ngờ nghệch, hồn nhiên mà lại rất đỗi chân thành. Lời cầu hôn không tình
tứ nhưng lại khiến cho trái tim chúng ta nghẹn ngào thương cảm. Từ một con quỉ dữ, nhờ tình
thương của Thị Nở, Chí thực sự được trở lại làm người, với tất cả những năng lực vốn có. Một chút
tình thương, dù là tình thương của một con người dở hơi, thô kệch, xấu xí,... cũng đủ để làm sống
dậy cả một bản tính người nơi Chí Phèo. Thế mới biết sức cảm hóa của tình thương kỳ diệu biết
nhường nào! Bút pháp phân tích tâm lí sắc sảo cùng những yêu thương âm thầm sâu sắc của Nam
Cao giúp người đọc dần bước vào những ngõ nẻo sâu kín khuất, nao nao theo nỗi lòng Chí.
- Như vậy, khi ThÞ Në xuÊt hiÖn víi t- c¸ch mét con ng-êi cã t×nh ng-êi ë bªn c¹nh ChÝ, ThÞ
Në khiÕn ChÝ håi sinh: tho¹t ®Çu lµ tØnh r-îu, tiÕp ®ã lµ tØnh ngé råi cuèi cïng khao kh¸t lµm
ng-êi l-¬ng thiÖn, khao kh¸t hoµn l-¬ng. NghÜa lµ trong mèi quan hÖ víi ThÞ Në, ChÝ PhÌo ®·
trë l¹i víi tÝnh ng-êi trän vÑn.
- Khi ThÞ Në tõ chèi ChÝ, sù tõ chèi Êy ®Èy ChÝ tõ ®Ønh cao cña kh¸t khao h¹nh phóc
xuèng ®¸y cïng cña nçi bÊt h¹nh: tñi nhôc, khèn khæ v× bÞ mét ng-êi ®µn bµ "xÊu ma chª quû
hên, bÞ c¶ lµng tr¸nh nh- tr¸nh vËt g× rÊt tëm" tõ chèi. §au ®ín tuyÖt väng v× c¸nh cöa trë vµo
thÕ giíi l-¬ng thiÖn ®· ®ãng l¹i, con d-êng trë l¹i lµm ng-êi l-¬ng thiÖn bÞ chÆn ®øng. UÊt øc,
thï hËn v× bÞ khinh bØ, coi th-êng, bÞ t-íc ®i c¬ héi ®-îc sèng nh- mét con ng-êi (khi ThÞ Në
trót vµo mÆt ChÝ nh÷ng lêi cña bµ c«, khi ChÝ ®ïng ®ïng x¸ch dao ®i "tr¶ thï"). TÊt c¶ nh÷ng
yÕu tè Êy ®Èy ChÝ ®Õn chç tù s¸t mét c¸ch nhanh chãng, quyÕt liÖt vµ bi th¶m.
3. X©y dùng nh©n vËt ThÞ Në, Nam Cao ®· lµm næi bËt khao kh¸t sèng l-¬ng thiÖn cña
ChÝ PhÌo. X©y dùng nh©n vËt ThÞ Në, Nam Cao còng ®· lµm næi bËt thùc tÕ tµn b¹o cña x·
héi ViÖt Nam thêi Êy: con ng-êi mèn sèng l-¬ng thiÖn th× ®ång thêi ph¶i chän cho m×nh c¸i
chÕt ®Ò tù b¶o vÖ phÇn ng-êi l-¬ng thiÖn Êy.
4.3. Tæng kÕt, ®¸nh gi¸
MOON.V N
- ThÞ Në ®-îc x©y dùng nh- mét nh©n tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn mét t×nh huèng ®Æc
biÖt cña truyÖn (cuéc gÆp gì ChÝ PhÌo- ThÞ Në) vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh diÔn tiÕn cña cèt truyÖn.
Trong t×nh huèng truyÖn mµ Nam Cao x©y dùng, c¶ ChÝ PhÌo vµ ThÞ Në ®Òu béc lé trän vÑn
nh÷ng g× tèt ®Ñp bÊy l©u vÉn bÞ che khuÊt. Ả ngớ ngẩn gã khùng điên, khi tình yêu đến bỗng
nhiên thành người (Lê Đình Cánh- Trăng nở nụ cười). Trong diÔn tiÕn cña cèt truyÖn "ChÝ
PhÌo", sù hiÖn diÖn cña ThÞ Në mét mÆt t¹o cho truyÖn c¸i ý vÞ tr÷ t×nh ®Æc biÖt qua sù táa s¸ng
cña t×nh th-¬ng, t×nh ng-êi, mét mÆt kh¸c t¹o ra tÝnh b-íc ngoÆt cho m¹ch truyÖn khiÕn ch ñ ®Ò
cña t¸c phÈm trë nªn s¸ng râ.
- X©y dùng nh©n vËt ThÞ Në, Nam Cao ®· hÐ më mét phÇn hiÖn thùc cuéc sèng cña ng-êi
phô n÷ ë n«ng th«n vµ thÓ hiÖn s©u s¾c tÊn bi kÞch cña ng-êi n«ng d©n tr-íc c¸ch m¹ng, bÞ ®Èy
®Õn chç cïng ®-êng, tha hãa, biÕn chÊt vµ tuyÖt väng trªn con ®-êng t×m vÒ l-¬ng thiÖn. C¸ch
x©y dùng nh©n vËt nh×n tõ bÒ ngoµi cã vÎ theo chñ nghÜa tù nhiªn, song trong chiÒu s©u ý nghÜa
cña nã l¹i lµ tinh thÇn nh©n ®¹o s©u s¾c (§Ò cao vai trß, søc m¹nh cña t×nh th-¬ng).
http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98
- Xem thêm -