Tài liệu Chất lượng sản phẩm

N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ Lêi më ®Çu Trong tiÕn tr×nh kinh tÕ héi nh©p, c¹nh tranh còng nh ®· vµ ®ang gia nhËp c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc nh APEC,AFTA, WTO. ViÖc n©ng cao ch©t lîng s¶n phÈm , h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n xuÊt n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Víi chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý nhµ níc theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa trong ®iÒu kiÖn “më cöa” vµ “c¹nh tranh” ®ßi hái tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i quan t©m ®Õn hai vÊn ®Ò cùc kú quan träng ®ã lµ: Gi¸ c¶ vµ chÊt lîng s¶n phÈm, hµng ho¸, trong ®ã chÊt lîng s¶n phÈm nh lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh. VËy ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o vµ n©ng cao chÊt lîng mét c¸ch kinh tÕ nhÊt ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cho s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hiÖn nay? Trong ph¹m vi giíi h¹n, cuèn ®Ò ¸n nµy chØ xin ®îc ®Ò cËp tíi viÖc n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp trong níc. Nh»m lµm s¸ng tá h¬n thùc tr¹ng vµ ®a ra mét sè gi¶i ph¸p chÝnh nh»m n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm níc ngoµi, trong níc còng nh trªn thÞ trêng thÕ giíi. KÕt cÊu ®Ò tµi gåm cã 3 phÇn: I. Lý luËn chung vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. II. Ph©n tÝch chÊt läng s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay. III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trong thÞ trêng trong níc còng nh thÞ trêng ThÕ giíi. PhÇn I Lý luËn chung vÒ chÊt lîng s¶n phÈm I. Tæng quan vÒ chÊt lîng s¶n phÈm 1 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ 1. Kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng s¶n phÈm Theo quan ®iÓm triÕt häc cña M¸c th× chÊt lîng s¶n phÈm lµ møc ®é, thíc ®o biÓu thi gi¸ trÞ sö dông cña nã. Gi¸ trÞ sö dông cña mét s¶n phÈm lµm nªn tÝnh h÷u Ých cña s¶n phÈm ®ã vµ nã chÝnh lµ chÊt lîng cña s¶n phÈm. Theo gi¸o s Ishikawa chuyªn gia vÒ chÊt lîng cña NhËt B¶n cho r»ng: "ChÊt lîng lµ sù tho¶ m·n nhu cÇu thÞ trêng víi chi phÝ thÊp nhÊt ".(Qu¶n lý chÊt lîng theo ph¬ng ph¸p NhËt.Kaoru Ixikaoa. NXB KH_KT 1990) Theo Feigenbaum: "chÊt lîng s¶n phÈm lµ tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt c«ng nghÖ vµ vËn hµnh cña s¶n phÈm, nhê chóng mµ s¶n phÈm ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu cña ngêi tiªu dïng khi sö dông s¶n phÈm". (Qu¶n lý chÊt lîng ®ång bé. John.S.Oakard NXBTK 1994). Cßn Juran th× ®Þnh nghÜa chÊt lîng s¶n phÈm ®¬n gi¶n, ng¾n gän: "ChÊt lîng lµ sù phï hîp víi sö dông, víi c«ng dông". (Qu¶n lý chÊt lîng ®ång bé. John.S.Oakard NXBTK 1994). PhÇn lín c¸c chuyªn gia vÒ chÊt lîng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng coi chÊt lîng s¶n phÈm lµ sù phï hîp víi nhu cÇu hay môc ®Ých sö dông cña ngêi tiªu dïng. Theo quan ®iÓm chÊt lîng híng theo c«ng nghÖ th×: chÊt lîng s¶n phÈm lµ tæng tÝnh chÊt ®Æc trng cña s¶n phÈm thÓ hiÖn ë møc ®é tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu ®Þnh tríc cho nã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh vÒ kinh tÕ, kü thuËt, x· héi. ChÊt lîng s¶n phÈm lµ mét hÖ thèng ®Æc trng néi t¹i cña s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng th«ng sè cã thÓ ®o ®îc hoÆc so s¸nh ®îc. Nh÷ng th«ng sè nµy lÊy ngay trong s¶n phÈm hoÆc gi¸ trÞ sö dông cña nã. ChÊt lîng s¶n phÈm lµ tËp hîp nh÷ng tÝnh chÊt cña s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n ®îc nh÷ng nhu cÇu phï hîp víi c«ng dông cña s¶n phÈm ®ã. chÊt lîng s¶n phÈm lµ sù phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn hoÆc tiªu chuÈn kü thuËt. Nh quan ®iÓm nµy chÊt lîng s¶n phÈm ®îc quy ®Þnh bëi ®Æc tÝnh néi t¹i cña s¶n phÈm, kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè bªn ngoµi. (Qu¶n trÞ chÊt lîng . GS NguyÔn Quang To¶n NXBTK 1995) Phï hîp víi c«ng dông s¶n phÈm theo tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 5814:1994 th×: "ChÊt lîng lµ tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh mét thùc thÓ (®èi tîng) t¹o cho thùc thÓ (®èi tîng) cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®· nªu ra hoÆc tiÒm Èn". 2 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ §Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c quan ®iÓm trªn, tæ chøc tiªu chuÈn chÊt lîng quèc tÕ ISO (Intenational for Standard Organization) ®· ®a ra kh¸i niÖm ISO cho r»ng: "chÊt lîng s¶n phÈm, dÞch vô lµ tæng thÓ c¸c chØ tiªu, nh÷ng ®Æc trng cña s¶n phÈm, thÓ hiÖn ®îc sù tho¶ m·n nhu cÇu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªu dïng x¸c ®Þnh". (Qu¶n trÞ chÊt lîng trong doanh nghiÖp theo TCVN ISO 9000. PTS NguyÔn thÞ §Þnh - NXBTK) §©y cã thÓ nãi lµ mét kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vÒ chÊt lîng s¶n phÈm, ®îc chÊp nhËn vµ sö dông réng r·i nhÊt. 2. Nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n phÈm ChÊt läng s¶n phÈm ®îc ®¸nh gi¸ qua mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu cô thÓ. Nh÷ng chØ tiªu chÊt lîng ®ã chÝnh lµ c¸c th«ng sè kinh tÕ - kü thuËt vµ c¸c ®Æc tÝnh riªng cã cña s¶n phÈm ph¶n ¸nh tÝnh h÷u Ých cña nã. Nh÷ng ®Æc tÝnh nµy gåm cã: + TÝnh n¨ng t¸c dông cña s¶n phÈm + C¸c tÝnh chÊt c¬, lý, ho¸ nh kÝch thíc, kÕt cÊu, thµnh phÇn cÊu t¹o + C¸c chØ tiªu thÈm mü cña s¶n phÈm + Tuæi thä + §é tin cËy + §é an toµn cña s¶n phÈm + ChØ tiªu g©y « nhiÔm m«i trêng + TÝnh dÔ sö dông + TÝnh dÔ vËn chuyÓn, b¶o qu¶n + DÔ ph©n phèi + DÔ söa ch÷a + TiÕt kiÖm tiªu hao nguyªn liÖu, n¨ng lîng + Chi phÝ, gi¸ c¶ C¸c chØ tiªu nµy kh«ng tån t¹i ®éc lËp t¸ch rêi mµ cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. mçi lo¹i s¶n phÈm cô thÓ sÏ cã nh÷ng chØ tiªu mang tÝnh tréi vµ quan träng h¬n nh÷ng chØ tiªu kh¸c. Mçi doanh nghiÖp ph¶i lùa chän vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt lµm cho s¶n phÈm cña m×nh mang s¾c th¸i riªng ph©n biÖt víi s¶n phÈm ®ång lo¹i kh¸c trªn thÞ trêng. Ngoµi ra c¸c chØ tiªu an toµn ®èi víi ngêi sö dông vµ x· héi, m«i trêng ngµy cµng quan träng vµ trë thµnh b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ vµ cuéc sèng cña con ngêi. 3 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ 3. Nh÷ng nh©n tè t¹o nªn chÊt lîng s¶n phÈm. ChÊt lîng s¶n phÈm ®îc t¹o nªn tõ nhiÒu yÕu tè, nhiÒu ®iÒu kiÖn trong chu kú sèng cña s¶n phÈm PLC (Product Life Cycle). Nã ®îc h×nh thµnh tõ khi x©y dùng ph¬ng ¸n s¶n phÈm, thiÕt kÕ, lËp kÕ ho¹ch, chuÈn bÞ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ tiªu dïng. Nãi kh¸c ®i th× chÊt lîng s¶n phÈm ®îc h×nh thµnh trong suèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp, mét tæ chøc do nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh nh + ChÊt lîng m¸y mãc thiÕt bÞ sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt + ChÊt lîng lao ®éng + ChÊt lîng Marketing + ChÊt lîng nguyªn vËt liÖu + ChÊt lîng qu¶n lý + ChÊt lîng cung øng... Nh vËy chÊt lîng kh«ng ph¶i chØ lµ thuéc tÝnh cña s¶n phÈm hµng ho¸ mµ ta vÉn thêng nghÜ. ChÊt lîng cã thÓ ¸p dông cho mäi thùc thÓ ®ã lµ chÊt lîng s¶n phÈm, chÊt lîn cña mét ho¹t ®éng, chÊt lîng cña mét cña mét doanh nghiÖp... Tõ ®ã chóng ta thÊy r»ng chÊt lîng s¶n phÈm ®îc cÊu thµnh tõ rÊt nhiÒu c¸c nh©n tè vµ c¸c nh©n tè nµy ®Òu cã vai trß quan träng ¶nh hëng tíi chÊt lîng s¶n phÈm, chóng ta cã thÓ thÊy râ h¬n qua chuçi gi¸ trÞ (The value chain) C¬ së h¹ tÇng cña c«ng ty Nguån nh©n lùc Ph¸t triÓn c«ng nghÖ Cung øng HËu cÇn néi bé S¶n xuÊt HËu cÇn Marketing bªn ngoµi vµ b¸n hµng Gi¸ trÞ gia t¨ng DÞch vô 4. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi chÊt lîng s¶n phÈm Cã hai nhãm nh©n tè chÝnh ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm ®ã lµ: + Nhãm nh©n tè bªn trong 4 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ + Nhãm nh©n tè bªn ngoµi Nh chóng ta ®· biÕt cã rÊt nhiÒu nh©n tè cÊu thµnh chÊt lîng s¶n phÈm vµ còng chÝnh nh÷ng nh©n tè nµy lµ nh©n tè ¶nh h¬ng ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm vµ ®îc xÕp vµo nhãm nh©n tè bªn trong, ngoµi ra còng cßn cã nhãm nh©n tè bªn ngoµi ¶nh hëng tíi chÊt lîng s¶n phÈm. 4.1. Nhãm nh©n tè bªn trong a. Lùc lîng lao ®éng Lùc lîng lao ®éng cña mét doanh nghiÖp lµ nh©n tè ¶nh hëng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm. §îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: + Tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ý thøc kû luËt, tinh thÇn lao ®éng hiÖp t¸c cña ®éi ngò lao ®éng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng cã thÎ tù m×nh s¸ng t¹o ra s¶n phÈm, kü thuËt c«ng nghÖ víi chÊt lîng ngµy cµng tèt h¬n kh«ng? + Cã thÓ lµm chñ ®îc c«ng nghÖ ngo¹i nhËp ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm víi chÊt lîng mµ kü thuËt c«ng nghÖ quy ®Þnh hay kh«ng? + Cã kh¶ n¨ng æn ®Þnh vµ n©ng cao dÇn chÊt lîng s¶n phÈm víi chi phÝ kinh doanh chÊp nhËn ®îc hay kh«ng? b. Kh¶ n¨ng vÒ kü thuËt c«ng nghÖ Kü thuËt c«ng nghÖ quy ®Þnh giíi h¹n tèi ®a cña chÊt lîng s¶n phÈm: kü thuËt c«ng nghÖ nµo th× sÏ cho chÊt lîng s¶n phÈm t¬ng øng. ChÊt lîng vµ tÝnh ®ång bé cña m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt ¶nh hëng ®Õn tÝnh æn ®Þnh cña chÊt lîng s¶n phÈm do m¸y mãc thiÕt bÞ ®ã s¶n xuÊt ra. c. Nguyªn vËt liÖu vµ hÖ thèng tæ chøc nguyªn vËt liÖu. Nguyªn vËt liÖu lµ nh©n tè trùc tiÕp cÊu thµnh s¶n phÈm, tÝnh chÊt cña nguyªn vËt liÖu quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn tÝnh chÊt cña s¶n phÈm. Nªn chó ý r»ng kh«ng ph¶i lµ tõng lo¹i mµ lµ tÝnh ®ång bé vÒ chÊt lîng cña c¸c nguyªn vËt liÖu tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Òu t¸c ®éng ®Õn tiªu thøc chÊt lîng s¶n phÈm. Ngµy nay, viÖc nghiªn cøu, ph¸t hiÖn vµ chÕ t¹o c¸c nguyªn vËt liÖu míi ë tõng doanh nghiÖp dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi quan träng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. d. Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt. §©y lµ nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp, liªn tôc ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi dï cã ®Çy ®ñ c¸c nh©n tè trªn nhng nhµ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý s¶n xuÊt kh«ng tèt sÏ dÉn ®Õn lµm gi¶m hiÖu lùc cña c¶ ba nh©n tè ®· nªu trªn, lµm gi¸n ®o¹n s¶n xuÊt, gi¶m chÊt lîng nguyªn vËt liÖu vµ lµm gi¶m thÊp tiªu chuÈn chÊt lîng s¶n phÈm. Còng v× cã vai trß nh vËy nªn tæ chøc tiªu chuÈn chÊt lîng quèc tÕ ®· tËp hîp, tæng kÕt vµ tiªu chuÈn ho¸, ®Þnh híng nh÷ng thµnh tùu vµ kinh nghiÖm qu¶n lý chÊt lîng ë c¸c doanh nghiÖp thµnh bé ISO 9000. ISO 9000 lµ bé c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng cña thÕ giíi trong thËp niªn cuèi thÕ kû 20 víi t tëng nhÊt qu¸n lµ chÊt lîng s¶n phÈm do chÊt lîng qu¶n lý quy ®Þnh. Trong thùc tiÔn qu¶n trÞ kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp nhiÒu chuyªn gia vÒ qu¶n lý chÊt lîng cho r»ng 80% c¸c vÊn ®Ò vÒ chÊt lîng do kh©u qu¶n lý g©y ra. 4.2. Nhãm nh©n tè bªn ngoµi 5 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ a. Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm Nhu cÇu vµ cÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña qu¶n lý chÊt lîng v× nã lµ mét trong c¸c c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c tiªu thøc chÊt lîng cô thÓ. CÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm cô thÓ phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè trong ®ã cã nh©n tè thu nhËp cña ngêi tiªu dïng: ngêi tiªu dïng cã thu nhËp cao thêng cã yªu cÇu cao vÒ chÊt lîng s¶n phÈm vµ ngîc l¹i, khi thu nhËp cña ngêi tiªu dïng thÊp th× hä kh«ng mÊy nhËy c¶m víi chÊt lîng s¶n phÈm. H¬n n÷a, do tËp qu¸n, ®Æc tÝnh tiªu dïng kh¸c nhau mµ ngêi tiªu dïng ë tõng ®Þa ph¬ng, tõng vïng, tõng níc cã nhu cÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm kh¸c nhau. MÆt kh¸c, cÇu vÒ chÊt lîng s¶n phÈm lµ ph¹m trï ph¸t triÓn theo thêi gian. b. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kü thuËt c«ng nghÖ s¶n xuÊt Nã ph¶n ¸nh ®ßi hái kh¸ch quan vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ mang tÝnh "quèc tÕ ho¸". ChÊt lîng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh, tr×nh ®é chÊt lîng s¶n phÈm còng ®îc "quèc tÕ ho¸" vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. NÕu doanh nghiÖp kh«ng nghiªn cøu kü vµ tÝnh to¸n nh©n tè nµy, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp sÏ bÞ bÊt lîi vÒ chÊt lîng vµ do ®ã gi¶m søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ChÊt lîng s¶n phÈm cña nhiÒu doanh nghiÖp sö dông kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu hiÖn nay ë níc ta lµ vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vÊn ®Ò nµy. c. C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ §©y lµ mét nh©n tè bªn ngoµi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ph¹m trï chÊt lîng s¶n phÈm. C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung quy ®Þmh tÝnh thèng nhÊt cña chÊt lîng s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, chÊt lîng s¶n phÈm hÇu nh chØ ph¶n ¸nh ®Æc trng kinh tÕ - kü thuËt cña s¶n xuÊt mµ kh«ng chó ý ®Õn cÇu vµ nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, c¹nh tranh lµ nÒn t¶ng, chÊt lîng s¶n phÈm kh«ng cßn lµ ph¹m trï cña riªng nhµ s¶n xuÊt mµ lµ ph¹m trï ph¶n ¸nh cÇu cña ngêi tiªu dïng. ChÊt lîng s¶n phÈm kh«ng ph¶i lµ ph¹m trï bÊt biÕn mµ thay ®æi theo nh÷ng nhãm ngêi tiªu dïng vµ thêi gian. Víi c¬ chÕ ®ãng, chÊt lîng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï chØ g¾n liÒn víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt cña mét níc, Ýt vµ hÇu nh kh«ng chÞu ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè kinh tÕ - kü thuËt thuéc ph¹m vi quèc tÕ. Do ®ã, yÕu tè søc ú cña ph¹m trï chÊt lîng thêng lín, chÊt lîng chËm ®îc thay ®æi. C¬ chÕ kinh tÕ më, héi nhËp chÊt lîng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc tÕ. V× vËy ®ßi hái chÊt lîng s¶n phÈm mang tÝnh "quèc tÕ ho¸" . d. Vai trß qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« Trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc tríc hÕt lµ ho¹t ®éng x¸c lËp c¸c c¬ chÕ phÊp lý cÇn thiÕt vÕ chÊt lîng s¶n phÈm vµ qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm. Ph¸p lÖnh chÊt lîng hµng ho¸ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn c¬ quan qu¶n lý chÊt lîng ban hµnh vµ ¸p dông tiªu chuÈn, tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh vµ quyÒn cña ngêi tiªu dïng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng qu¶n lý vÜ m« còng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ kiÓm tra, kiÓm so¸t tÝnh trung thùc cña ngêi s¶n xu©t trong viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm theo tiªu chuÈn chÊt lîng ®· ®¨ng ký, b¶o vÖ quyÒn lîi ngêi tiªu dïng.Víi nhiÖm vô ®ã qu¶n lý vÜ m« ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¶m b¶o æn ®Þnh chÊt lîng s¶n phÈm phï hîp hîp víi lîi Ých ngêi tiªu dïng, cña x· héi. II. §Æc ®iÓm cña chÊt lîng s¶n phÈm 1. ChÊt lîng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi 6 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ ChÊt lîng s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi, c«ng nghÖ tæng hîp lu«n thay ®æi theo thêi gian vµ kh«n gian phô thuéc chÆt chÏ vµo m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cô thÓ trong tõng thêi kú. 2. ChÊt lîng s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu cã thÓ ®o lêng Mçi s¶n phÈm ®îc ®Æc trng b»ng c¸c tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm riªng biÖt bªn trong cña b¶n th©n s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã ph¶n ¸nh tÝnh kh¸ch quan cña s¶n phÈm thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông s¶n phÈm ®ã. Nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸ch quan nµy phô thuéc rÊt lín vµ tr×nh ®é thiÕt kÕ quy ®Þnh cho s¶n phÈm ®ã. Mçi tÝnh chÊt ®îc biÓu thÞ c¸c chØ tiªu c¬ lý ho¸ nhÊt ®Þnh cã thÓ ®o lêng ®¸nh gi¸ ®îc. V× vËy nãi ®Õn chÊt lîng ph¶i ®¸nh gi¸ th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu, tiªu chuÈn cô thÓ. §Æc ®iÓm nµy kh¼ng ®Þnh nh÷ng sai lÇm cho r»ng chÊt lîng s¶n phÈm lµ c¸c chØ tiªu kh«ng thÓ ®o lêng, ®¸nh gi¸ ®îc. Nãi ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm ph¶i xem xÐt s¶n phÈm ®ã tho¶ m·n tíi møc ®é nµo nhu cÇu cña kh¸ch hµng. møc ®é tho¶ m·n phô thuéc rÊt lín vµo chÊt lîng thiÕt kÕ vµ nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra cho mçi s¶n phÈm. ë c¸c níc t b¶n, qua ph©n tÝch thùc tÕ chÊt lîng s¶n phÈm trong nhiÒu n¨m ®i ®Õn kÕt luËn r»ng chÊt lîng s¶n phÈm tèt hay xÊu th× 75% phô thuéc vµo gi¶i ph¸p thiÕt kÕ, 20% phô thuéc vµo c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t vµ chØ cã 5% phô thuéc vµo kÕt qu¶ nghiÖm thu cuèi cïng. 3. ChÊt lîng s¶n phÈm mang tÝnh d©n téc ChÊt lîng s¶n phÈm cßn mang tÝnh d©n téc thÓ hiÖn ë truyÒn thèng tiªu dïng. Mçi d©n téc, mçi quèc gia vµ mçi vïng ®Òu cã thÞ hiÕu tiªu dïng kh¸c nhau. Mçi s¶n phÈm cã thÓ ®îc xem lµ tèt ë n¬i nµy nhng l¹i ®îc coi lµ kh«ng tèt ë n¬i kh¸c. Trong kinh doanh kh«ng thÓ cã mét chÊt lîng nh nhau ë tÊt c¶ c¸c vïng mµ ph¶i cÇn c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó ®Ò ra c¸c ph¬ng ¸n vÒ chÊt lîng cho phï hîp. ChÊt lîng chÝnh lµ sù phï hîp vÒ mäi mÆt víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng. ChÊt lîng biÓu thÞ ë hai cÊp ®é vµ ph¶n ¸nh hai mÆt kh¸ch quan vµ chñ quan hay nãi c¸ch kh¸c cßn gäi lµ hai lo¹i chÊt lîng: + ChÊt lîng trong tu©n thñ thiÕt kÕ: thÓ hiÖn ë møc ®é s¶n phÈm ®¹t ®îc so víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®Ò ra. Khi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cã nh÷ng ®Æc tÝnh kinh tÕ kü thuËt cµng gÇn víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ th× chÊt lîn cµng cao, ®îc ph¶n ¸nh th«n qua c¸c chØ tiªu nh: * Tû lÖ phÕ phÈm * S¶n phÈm kh«ng ®¹t yªu cÇu thiÕt kÕ Lo¹i chÊt lîng nµy ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc tÝnh b¶n chÊt kh¸ch quan cuÈ s¶n phÈm do ®ã liªn quan chÆt chÏ ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tanh vµ chi phÝ. + ChÊt lîng trong sù phï hîp: nã ph¶n ¸nh møc phï hîp cña s¶n phÈm víi nhu cÇu kh¸ch hµng.ChÊt lîng phô thuéc vµo møc ®é phï hîp cña s¶n phÈm thiÕt kÕ so víi nhu cÇu vµ mong muèn cña kh¸ch hµng. Møc ®é phï hîp cµng cao th× chÊt lîng cµng cao. Lo¹i chÊt lîng nµy phô thuéc vµo mong muèn vµ sù ®¸nh gi¸ chñ quan cña ngêi tiªu dïng v× vËy nã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm. III. C¸c lo¹i chÊt lîng s¶n phÈm §Ó hiÓu ®Çy ®ñ vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m ch¾c c¸c lo¹i chÊt lîng s¶n phÈm. Theo hÖ thèng chÊt lîng ISO_9000 ngêi ta ph©n c¸c lo¹i chÊt lîng sau - ChÊt lîng thiÕt kÕ: lµ gi¸ trÞ riªng cña c¸c thuéc tÝnh ®îc ph¸c th¶o ra trªn c¬ së nghiªn cøu tr¾c nghiÖm cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. §ång thêi cã so 7 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ s¸nh víi c¸c hµng t¬ng tù cña nhiÒu níc. ChÊt lîng thiÕt kÕ ®îc h×nh thµnh ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh chÊt lîng s¶n phÈm. - ChÊt lîng tiªu chuÈn: lµ gi¸ trÞ riªng cña nh÷ng thuéc tÝnh cña s¶n phÈm ®îc thõa nhËn, phª chuÈn trong qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm. ChÊt lîn s¶n phÈm lµ néi dung tiªu chuÈn mét lo¹i hµng ho¸. ChÊt lîng tiªu chuÈn cã ý nghÜa ph¸p lÖnh buéc ph¶i thùc hiªn nghiªm chØnh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý chÊt lîng. ChÊt lîng tiªu chuÈn cã nhiÒu lo¹i: + Tiªu chuÈn quèc tÕ lµ nh÷ng tiªu chuÈn do tæ chøc chÊt lîng quèc tÕ ®Ò ra ®îc c¸c níc chÊp nhËn vµ xem xÐt ¸p dông cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn tõng níc. + Tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN) lµ tiªu chuÈn nhµ níc, ®îc x©y dùng trªn c¬ së nghiªn cøu øng dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt, kinh nghiÖm tiªu biÓu vµ tiªu chuÈn quèc tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. + Tiªu chuÈn nghµnh (TCN) lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt lîng do c¸c bé, c¸c tæng côc xÐt duyÖt vµ ban hµnh, cã hiÖu lùc ®èi víi tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ trong nghµnh ®Þa ph¬ng ®ã. + Tiªu chuÈn doanh nghiÖp (TCDN) lµ c¸c chØ tiªu vÒ chÊt lîng do doanh nghiÖp tù nghiªn cøu vµ ¸p dông trong doanh nghiÖp m×nh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn riªng cña doanh nghiÖp ®ã. - ChÊt lîng thùc tÕ: chØ møc ®é thùc tÕ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña s¶n phÈm, bao gåm chÊt lîng thùc tÕ trong s¶n xuÊt vµ chÊt lîng thùc tÕ trong tiªu dïng. - ChÊt lîng cho phÐp: lµ dung sai cho phÐp gi÷a chÊt lîng thùc tÕ víi chÊt lîng tiªu chuÈn. ChÊt lîng cho phÐp phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kü thuËt cña tõng níc, phô thuéc vµo tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n. Khi chÊt lîng thùc tÕ cña s¶n phÈm vît qu¸ dung sai cho phÐp th× hµng ho¸ sÏ trë thµnh hµng ho¸ phÕ phÈm. - ChÊt lîng tèi u: biÓu thÞ kh¶ n¨ng tho¶ m·n toµn diÖn nhu cÇu cña thÞ trêng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh víi chi phÝ x· héi thÊp nhÊt. Thêng ngêi ta ph¶i gi¶i quyÕt mèi quan hÖ chi phÝ vµ chÊt lîng sao cho chi phÝ thÊp mµ chÊt lîng vÉn ®¶m b¶o cã nh vËy doanh nghiÖp míi cã lîi thÕ c¹nh tranh vµ t¨ng ®îc søc c¹nh tranh. VI. TÇm quan träng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm 1. TÇm quan träng cña chÊt lîng s¶n phÈm C¬ chÕ thÞ trêng t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ. §ång thêi còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp chÞu sù chi phèi cña quy luËt kinh tÕ, trong ®ã quy luËt c¹nh tranh chi phèi mét c¸ch m¹nh nhÊt, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m v÷ng nhu cÇu thÞ trêng c¶ vÒ mÆt kh«ng gian, thêi gian, sè lîng, chÊt lîng . ThÕ m¹nh cña kinh tÕ thÞ trêng lµ hµng ho¸ phong phó ®a d¹ng, c¹nh tranh gay g¾t, ngêi tiªu dïng ®îc c¸c s¶n phÈm theo nhu cÇu, së thÝch, kh¶ n¨ng mua cña hä. Trong doanh nghiÖp, chÊt lîng s¶n phÈm lu«n lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng trªn thÞ trêng ChÊt lîng s¶n phÈm lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c chiÕn lîc Marketing, më réng thÞ trêng, t¹o uy tÝn, danh tiÕng cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña s¶n phÈm ®ã trªn thÞ trêng.Tõ ®ã lµm c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u bÒn cña doanh nghiÖp. 8 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ HiÖu qu¶ kinh tÕ, sù thµnh c«ng cña mét doanh nghiÖp kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt, chÊt lîng mµ cßn ®îc t¹o thµnh bëi sù tiÕt kiÖm, ®Æc biÖt lµ tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kh«ng s¶n xuÊt ra c¸c phÕ phÈm. N©ng cao chÊt lîng chÝnh lµ ®iÒu kiÑn ®Ó ®¹t ®îc sù tiÕt kiÖm ®ã. Nhê t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm dÉn ®Õ t¨ng gi¸ trÞ sö dông vµ lîi Ých kinh tÕ x· héi trªn mét ®¬n vÞ chi phÝ ®Çu vµo, gi¶m lîng nguyªn vËt liÖu sö dông, tiÕt kiÖm tµi nguyªn, gi¶m « nhiÔm m«i trêng. Nh vËy, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm chÝnh lµ con ®êng ng¾n nhÊt vµ tèt nhÊt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ . ChÊt lîng s¶n phÈm ®îc n©ng cao gióp doanh nghiÖp ®¹t ®îc môc tiªu kinh doanh cña m×nh lµ lîi nhuËn. §©y ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ChÊt lîng s¶n phÈm gãp phÇn ®Èy m¹nh tiÕn bé s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng trong mét doanh nghiÖp nãi riªng còng nh trªn ph¹m vi quèc gia nãi chung. Khi doanh nghiÖp ®· ®¹t ®îc lîi nhuËn th× cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o ®¶m viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, t¨ng thu nhËp cho hä vµ lµm cho tin tëng g¾n bã víi doanh nghiÖp, gãp hÕt c«ng søc ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng tèt gióp doanh nghiÖp kinh doanh hiÖu qu¶ h¬n. ChÊt lîng s¶n phÈm tèt ®¶m b¶o híng dÉn vµ kÝch thÝch tiªu dïng. Riªng ®èi víi s¶n phÈm lµ t liÖu s¶n xuÊt th× chÊt lîng s¶n phÈm tèt sÏ ®¶m b¶o cho viÖc trang bÞ kü thuËt hiªn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, t¨ng n¨g suÊt lao ®éng. ChÊt lîng s¶n phÈm kh«ng nh÷ng lµm n©ng cao uy tÝn hµng ho¸ cña níc ta trªn thÞ trêng quèc tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng cêng thu nhËp ngo¹i tÖ cho ®Êt níc. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm 2.1. Do yÕu tè c¹nh tranh Héi nhËp vµo kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi, nghÜa lµ chÊp nhËn sù c¹nh tranh, chÞu sù t¸c ®éng cña quy luËt c¹nh tranh. Víi chÝnh s¸ch më cöa, tù do ho¸ th¬ng m¹i c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× s¶n phÈm cña hä ph¶i mang tÝnh c¹nh tranh cao nghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ nhiÒu mÆt. Mét doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn th× viªc liªn tôc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn chÊt lîng lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. 2.2. Do yªu cÇu cña ngêi tiªu dïng Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ngêi tiªu dïng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän s¶n phÈm tiªu dïng. C¸c s¶n phÈm muèn tho¶ m·n yªun cÇu ngêi tiªu dïng, ®îc ngêi tiªu dïng tÝn nhiÖm ph¶i phï hîp vÒ kiÓu d¸ng, hiÖu suÊt cao khi sö dông, gi¸ c¶, sù an toµn, dÞch vô sau khi b¸n hµng... h¬n n÷a trong bu«n b¸n quèc tÕ ngµy cµng ®îc më réng, s¶n phÈm hµng ho¸ ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh, luËt lÖ quèc tÕ, thèng nhÊt vÒ yªu cÇu chÊt lîng. Víi sù ra ®êi cña hiÖp héi quèc tÕ ngêi tiªu dïng IOCU (International Organization Consumer Union) vµo n¨m 1962, vai trß cña ngêi tiªu dïng trë nªn quan träng trong viÖc toµn cÇu ho¸ thÞ trêng. Tõ ®ã cho ®Õn nay nhiÒu níc ®· cã luËt b¶o vÖ ngêi tiªu dïng, nh»m ®Êu tranh cho chÊt lîng vµ ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm. §Æc biÖt lµ b¶o sù th«ng tin kÞp thêi, sù kiÓm tra nghiªm ngÆt vÒ an toµn vÖ sinh m«i trêng. 2.3. Do yªu cÇu tiÕt kiÖm HiÖu qu¶ kinh tÕ, sù phån thÞnh cña mét c«ng ty kh«ng chØ phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao, sù hïng hËu cña lao ®éng mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù tiÕt kiÖm (c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«). Kinh 9 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ nghiÖm cña NhËt B¶n vµ c¸c con rång Ch©u ¸ ®· cho thÊy mét trong nh÷ng nguyªn nh©nthµnh c«ng cña hä lµ nhê vµo sù tiÕt kiÖm. TiÕt kiÖm trong kinh tÕ lµ t×m c¸c gi¶i ph¸p s¶n xuÊt kinh doanh hîp lý cho phÐp h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng, ®ñ søc c¹nh tranh víi gi¸ c¶ s¶n phÈm trong níc còng nh ngoµi níc. 2.4. Do ®ßi hái cña mét hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ thèng nhÊt Thùc tÕ chøng minh r»ng ë bÊt kú nÒn s¶n xuÊt nµo, dï ph¸t triÓn ®Õn ®©u ®i n÷a ngêi ta v·n cßn thÊy cã nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õ chÊt lîng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh»m n©ng cao h¬n n÷a tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ chung cña nÒn s¶n xuÊt x· héi (vÊn ®Ò thÞ trêng, nguyªn liÖu, trao ®æi quèc tÕ, tranh giµnh ¶nh hëng, vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng...) v× vËy vÊn ®Ò chÊt lîng lu«n ®îc xem xÐt, c©n nh¾c trong c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn chung cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c quèc gia. V. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n lý chÊt lîng 1. Kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm hiÖn ®¹i Còng nh c¸c kh¸i niÖm vÒ chÊt lîng s¶n phÈm, hiÖn nay cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ qu¶n lý (qu¶n trÞ) chÊt lîng, nhng tuy vËy nh÷ng ®Þnh nghÜa nµy cã nhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång vµ ph¶n ¸nh ®îc b¶n chÊt cña qu¶n lý chÊt lîng hiÖn ®¹i Theo quan ®iÓm cña ngêi NhËt: Qu¶n lý chÊt lîng lµ hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cã chÊt lîng tho¶ m·n yªu cÇu cña ngêi tiªu dïng víi chi phÝ thÊp nhÊt Quan ®iÓm ph¬ng t©y cho r»ng: Qu¶n lý chÊt lîng lµ mét hÖ thèng ho¹t ®éng thèng nhÊt, cã hiÖu qu¶ cña nh÷ng bé phËn kh¸c nhau trong nh÷ng tæ chøc trªn mét ®¬n vÞ kinh tÕ chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai c¸c th«ng sè chÊt lîng, duy tr× chÊt lîng ®· ®¹t ®îc vµ n©ng cao møc chÊt lîng tho¶ m·n hoµn toµn nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Mét quan niÖm kh¸c do tæ chøc tiªu chuÈn chÊt lîng quèc tÕ ISO ®a ra kh¸ toµn diÖn vµ ®îc chÊp nhËn réng r·i hiÖn nay: " Qu¶n lý chÊt lîng lµ mét tËp hîp nh÷ng ho¹t ®éng cña chøc n¨ng qu¶n lý chung nh»m x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch chÊt lîng, môc ®Ých tr¸ch nhiÖm vµ thùc hiÖn chóng b»ng nh÷ng ph¬ng tiÖn nh: lËp kÕ ho¹ch ®iÒu khiÓn chÊt lîng, ®¶m b¶o chÊt lîng vµ c¶i tiÕn chÊt lîng trong khu«n khæ hÖ thèng chÊt lîng". 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña qu¶n lý chÊt lîng Qu¶n lý chÊt lîng ®îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn liªn tôc thÓ hiÖn ngµy cµnh ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt tæng hîp, phøc t¹p cña vÊn ®Ò chÊt lîng vµ ph¶n ¸nh sù thÝch øng víi ®iÒu kiÖn vµ m«i trêng kinh doanh míi Chóng ta cã thÓ tãm t¾t c¸c giai ®o¹n cña qu¶n trÞ chÊt lîng chÊt lîng nh sau: 10 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ KiÓm tra s¶n xuÊt KiÓm so¸t chÊt lîng §¶m b¶o chÊt lîng Qu¶n lý chÊt lîng Qu¶n trÞ chÊt lîng toµn diÖn (TQM) Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 20, cha cã kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt lîng toµn diÖn mµ chØ cã kh¸i niÖm kiÓm tra chÊt lîng. Toµn bé ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt lîng ®îc bã hÑp trong lÜnh vùc kiÓm tra, kiÓm so¸t s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña cña c¸c ph©n xëng. Sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng cïng víi viÖc s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm, hµng ho¸, tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng t¨ng lªn ChuyÓn sang nh÷ng n¨m 1950 cung hµng ho¸ b¾t ®Çu vît cÇu hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm nhiÒu h¬n, kh¸i niÖm qu¶n lý chÊt lîng b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ xuÊt hiÖn. Ph¹m vi, néi dung vµ chøc n¨ng cña qu¶n lý chÊt lîng ®îc më réng h¬n, nhng vÉn chØ tËp chung vµo giai ®o¹n s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ chñ yÕu. Vµo nh÷ng n¨m cña th©p kû 70, sù c¹nh tranh ®· t¨ng lªn ®ét ngét lµm c¸c doanh nghiÖp ph¶i nh×n nhËn l¹i vµ thay ®æi vÒ qu¶n lý chÊt lîng. §Ó tho¶ m·n kh¸ch hµng c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ dõng l¹i ë kh©u s¶n xuÊt mµ ®· quan t©m ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm ngay c¶ sau khi s¶n phÈm ®· b¸n ra thÞ trêng. Qu¶n lý chÊt lîng ®· më réng ra tíi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng trong toµn bé ®êi sèng cña s¶n phÈm . Nh÷ng thay ®æi trong c¸ch nh×n vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý chÊt lîng trong hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp lín trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ë NhËt, Mü vµ c¸c níc T©y ¢u ph¸t triÓn ®· t¹o ra mét cuéc c¸ch m¹ng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm trªn thÕ giíi. Ngêi ta ®É biÕt ®Õn qu¶n lý chÊt lîng theo ph¬ng ph¸p hiÖn ®¹i ®ã lµ qu¶n lý chÊt lîng toµn diÖn TQM (Total Quality Management). Theo nh quan ®iÓm cña ph¬ng t©y: Qu¶n lý chÊt lîng toµn diÖn lµ mét hÖ thèng cã hiÖu qu¶ thèng nhÊt cña c¸c bé phËn kh¸c nhau chÞu tr¸ch nhiÖm triÓn khai, duy tr× møc chÊt lîng ®¹t ®îc, n©ng cao møc chÊt lîng ®Ó sö dông vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ë møc kinh tÕ nhÊt tho¶ m·n hoµn toµn nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng víi vai trß kiÓm tra quan träng cña c¸c chuyªn gia. Theo nh quan ®iÓm cña NhËt B¶n : qu¶n lý chÊt lîng toµn diÖn lµ mét ho¹t ®éng tËp thÓ ®ßi hái sù nç lùc cña c¸c nhãm c«ng nh©n, c¸c c¸ nh©n víi sù tham gia cña c¸c h·ng, c¸c c«ng ty vµ viÖc qu¶n lý mang tÝnh chÊt toµn diÖn. 11 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ XuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖp thùc tiÔn, ngêi ta ®óc kÕt thµnh mét kü thuËt híng dÉn c¸ch thøc lµm sao ®Ó c¶i tiÕn trong c«ng viÖc hµng ngµy vµ c¶ trong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch trung vµ dµi h¹n. Khi ¸p dông TQM ch¼ng nh÷ng l·nh ®¹o doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng ®Ò xuÊt, theo dâi, ®éng viªn vµ duy tr× phong trµo liªn tôc c¶i tiÕn vµ cã sù tham gia cña mäi ngêi, mäi cÊp, mäi bé phËn, phßng ban trong doanh nghiÖp. Néi dung cña TQM bao gåm: (1) ¸p dông vßng trßn Deming PDCA (Plan, Do, Check, Action) ®Ó c¶i tiÕn cã hÖ thèng vµ liªn tôc. (2) Thùc thi quy t¾c 5S: .Seiri = sµng läc .Seiton = s¾p xÕp .Seiso = s¹ch sÏ .Suketsu = s¨n sãc .Shitsuke = s½n sµng (3) Doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch nh©n viªn tham gia "nhãm chÊt lîng" (4) X©y dùng ch¬ng tr×nh c¶i tiÕn chÊt lîng (5) ¸p dông "kü thuËt c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt" (6) Thùc hiÖn nguyªn t¾c ®óng thêi ®iÓm (JIT : Just In Time) (7) ¸p dông b¶o dìng s¶n xuÊt toµn diÖn (8) TÝnh to¸n n¨ng xuÊt trong ho¹t ®éng (9) PhÊn ®Êu kh«ng ngõng ®Ó chÊt lîng ®¹t møc chuÈn quèc gia, khu vùc vµ quèc tÕ Qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp tríc ®©y thêng ®îc coi lµ chøc n¨ng riªng chØ cña c¸n bé phßng kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm. Ngµy nay qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm ®îc coi nh lµ nhiÖm vô tr¸ch nhiÖm cña toµn bé c¸c c¸ nh©n trong c«ng ty. Ngoµi viÖc kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm cßn ph¶i ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm tríc, trong vµ sau khi s¶n xuÊt, thùc hiÖn khÈu hiÖu "ChÊt lîng ngay tõ gi©y phót ®Çu". Chóng ta thÊy r»ng mçi c«ng ty muèn ®¶m b¶o n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm th× ph¶i thùc hiÖn qu¶n lý chÊt lîng toµn diÖn, ®ã lµ viÖc ph¸t huy tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt lîng s¶n phÈm cña mçi c¸ nh©n bé phËn phßng ban trong c«ng ty th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu ngêi tiªu dïng víi chi phÝ thÊp nhÊt. VI. N©ng cao søc c¹nh tranh vµ vai trß cña chÊt l îng s¶n phÈm víi viÖc t¨ng søc c¹nh tranh 1. Quan niÖm vÒ søc c¹nh tranh Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, vÊn ®Ò n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ sù t¨ng trëng kinh tÕ cña ®Êt níc. Yªu cÇu nµy ®Æt ra kh«ng chØ ®èi víi khu vùc tham gia vµo thÞ trêng thÕ giíi, mµ ngay c¶ ®èi víi khu vùc chØ s¶n xuÊt hµng ho¸ cho thÞ trêng néi ®Þa, v× tÝnh chÊt giao lu quèc tÕ hiÖn nay kh«ng cßn thuÇn tuý ë ph¹m vi ngoµi biªn giíi. 12 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ Cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp : Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ ®a c¸c c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp, cña mét nÒn c«ng nghiÖp còng nh cña mét quèc gia : - Fafchamps cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ cña nã trªn thÞ trêng. Theo c¸ch hiÓu nµy, doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt lîng t¬ng tù s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh¸c nhng víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n (Peter .G.H Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, Dartmouch, 1995, trang 343). - Randall l¹i cho r»ng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng dµnh ®îc vµ duy tr× thÞ phÇn trªn thÞ trêng víi lîi nhuËn nhÊt ®Þnh. - Dunning lËp luËn r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cung s¶n phÈm cña chÝnh doanh nghiÖp trªn c¸c thÞ trêng kh¸c nhau mµ kh«ng n¬i bè trÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®ã. - Mét quan niÖm kh¸c cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ tr×nh ®é cña c«ng nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®óng yªu cÇu cña thÞ trêng, ®ång thêi duy tr× ®îc møc thu nhËp thùc tÕ cña m×nh. Cã thÓ thÊy r»ng c¸c quan niÖm nªu trªn xuÊt ph¸t tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau, nhng ®Òu cã liªn quan ®Õn hai khÝa c¹nh: ChiÕm lÜnh thÞ trêng vµ cã lîi nhuËn. Theo t«i, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cã thÓ hiÓu lµ n¨ng lùc n¾m gi÷ thÞ phÇn nhÊt ®Þnh víi møc ®é hiÖu qu¶ chÊp nhËn ®îc v× vËy khi thÞ phÇn t¨ng lªn cho thÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®îc n©ng cao. Quan niÖm nµy cã thÓ ¸p dông ®èi víi tõng doanh nghiÖp mét nÇn c«ng nghiÖp còng nh ®èi víi mét quèc gia trong cuéc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi hay khu vùc. 2. C¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh 2.1. N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm §©y lµ mét biÖn ph¸p quan träng hµng ®Çu mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn tríc tiªn víi c¸c néi dung nh: + §æi míi thêng xuyªn cÊu tróc s¶n phÈm + T¨ng cêng chøc n¨ng, c«ng dông cña s¶n phÈm + Thêng xuyªn t¹o mÉu m· ®Ñp, hÊp dÉn 2.2. §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm + S¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ngêi tiªu dïng (hé cã thu nhËp cao, thu nhËp kh¸, thu nhËp trung b×nh, thu nhËp thÊp) VÝ dô: Qu¹t ®iÖn cã c¸c gi¸ 1,5 triÖu ®ång/chiÕc, 1 triÖu ®ång/chiÕc, 500.000 ®ång/chiÕc, 250.000 ®ång/chiÕc, thËm chÝ 20.000 ®ång/chiÕc. + §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm. 2.3. §Èy m¹nh tiÕp thÞ, më réng thÞ trêng + T¨ng cêng ®µo t¹o ®éi ngò tiÕp thÞ + Ph¸t triÓn m¹ng líi chi nh¸nh tiªu thô 13 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ + Ph¸t triÓn m¹ng líi tiÕp thÞ nhanh nh¹y, réng kh¾p + T¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn m¹i (gi¶m gi¸, b¸n tr¶ gãp, c¸c tÆng phÈm, ...). 2.4. C¶i tiÕn ph¬ng thøc phôc vô kh¸ch hµng + Lu«n coi kh¸ch hµng lµ ®óng + Phôc vô qua ®iÖn tho¹i mang hµng ®Õn n¬i + Phôc vô ®Õn tËn nhµ, gióp kh¸ch hµng tËn t×nh + Cã b¶o hµnh tèt + Cã tÆng phÈm vµo c¸c ngµy lÔ, tÕt... 2.5. §æi míi hÖ thèng qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp + §Èy m¹nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp + S¾p xÕp l¹i c¸c phßng ban, gi¶m c¸c kh©u trung gian, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt + §Çu t con ngêi, vèn, ph¬ng tiÖn nhiÒu h¬n cho bé phËn tiªu thô vµ tiÕp thÞ + Ban gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý 2.6. Kiªn quyÕt tiÕt kiÖm + TiÕt kiÖm trong chi phÝ v¨n phßng, tiÖc, quµ tÆng + TiÕt kiÖm c¸c chuyÕn ®i xa kh«ng cÇn thiÕt + Dån vèn lu ®éng cho s¶n xuÊt kinh doanh 2.7. §Èy m¹nh tÝch tô vµ tËp chung vèn trong c¸c doanh nghiÖp + TÝch tô vèn qua tÝnh lîi nhuËn + TÝch tô vèn qua khÊu hao + TÝch tô vèn qua vay vèn cæ phÇn tõ c«ng nh©n + TËp chung vèn qua liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c 3. Vai trß cña chÊt lîng s¶n phÈm trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh Cã thÓ nãi chÊt lîng s¶n phÈm ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. Nã lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét doanh nghiÖp Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay víi sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t th× chÊt lîng chÝnh lµ mét nh©n tè chÝnh, c¬ b¶n gióp cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng ®îc søc c¹nh tranh cña m×nh, t¹o ®îc lîi thÕ c¹nh tranh vµ kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm nhê chÊt lîng s¶n phÈm cao, gi¸ thµnh h¹. Cïng víi sù ph¸t triÓn cao trong ngµnh kü thuËt hiÖn ®¹i, nh÷ng yªu cÇu chÊt lîng ®· trë nªn ®ång bé h¬n vµ cao h¬n. V× thÕ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh c¸c doanh nghiÖp ph¶i tËp chung vµo c¸c biÖn ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh nh ®· tr×nh bµy ë trªn vµ ®Æc biÖt tËp chung vµo n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm v× ®©y lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu 14 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ PhÇn II Thùc tr¹ng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay I. Doanh nghiÖp ViÖt Nam trong m«i trêng kinh doanh hiÖn nay 1. T×nh h×nh chung c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam 1.1. Gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp Gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp toµn ngµnh íc ®¹t 166.965 tû ®ång, t¨ng 10,41% so víi n¨m 1998. Khu vùc nhµ níc chiÕm tû träng 43,48% toµn ngµnh, t¨ng 4.52%. Khu vùc ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng 21,77% t¨ng 8.8%. Khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm tû träng 34.75% t¨ng kho¶ng 20%. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc, c«ng nghiÖp trung ¬ng cã møc t¨ng 5,06% nhê nhiÒu ngµnh cã tû träng lín vµ s¶n phÈm quan träng vÉn t¨ng C«ng nghiÖp quèc doanh ®Þa ph¬ng cã møc t¨ng 3,5% trong ®ã c¸c ®Þa ph¬ng cã gi¸ tÞ c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ lµ : §Þa ph¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph¬ng Møc t¨ng (%) 1. §µ N½ng 56,3 5. Qu¶ng Ninh 11,9 2. Phó Thä 20,1 6. H¶i D¬ng 7,6 3. §ång Nai 14,59 7. Hµ Néi 7,1 4. CÇn Th¬ 14,2 8. Tp Hå ChÝ Minh 5,0 Khu vùc ngoµi quèc doanh chiÕm tû träng 21,77% víi ®Æc ®iÓm lµ phÇn lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« nhá nhng hÇu hÕt c¸c c¬ së míi ®îc x©y dùng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Òu ®îc ®Çu t trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nªn s¶n phÈm kh«ng nh÷ng dÔ dµng thay ®æi mÉu m· mµ cßn cã chÊt lîng cao, ®¸p øng ®îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña ngêi tiªu dïng. N¨m 1999, khu vùc nµy ®· cã møc t¨ng kh¸ ®¹t 8,8%, chØ ®øng sau khèi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi 15 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ Mét sè ®Þa ph¬ng cã c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng kh¸ lµ: §Þa ph¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph¬ng Møc t¨ng (%) 1. H¶i Phßng 41,3 4. Hµ Néi 14,3 2. B×nh D¬ng 32,4 5. Tp Hå ChÝ Minh 10,8 3. §ång Nai 7,2 6. CÇn Th¬ 6,4 Khu vùc ®Çu t níc ngoµi cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸ nhÊt trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (19,98%). Tuy nhiªn, do ¶nh hëng chung cña nÒn kinh tÕ cho nªn còng cã mét sè doanh nghiÖp thu hÑp s¶n xuÊt hoÆc tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p kh¸c (gi·n tiÕn ®é, thay ®æi chñ ®Çu t, chuyÓn ®æi s¶n phÈm...). V× vËy n¨m 1999, tèc ®é t¨ng trëng tèc ®é t¨ng trëng cña khèi nµy ®¹t thÊp nhÊt trong c¸c n¨m gÇn ®©y C«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn mét sè tØnh, thµnh phè cã gi¸ tÞ trªn 1.000 tû ®ång, t¨ng kh¸ nh: §Þa ph¬ng Møc t¨ng (%) §Þa ph¬ng Møc t¨ng (%) 1. Tp Hå ChÝ Minh 7,9 6. B×nh D¬ng 28,8 2. Bµ RÞa – Vòng Tµu 20,3 7. CÇn Th¬ 11,9 3. Hµ Néi 7,6 8. Phó Thä 14,7 4. §ång Nai 14,9 9. §µ N½ng 28,8 5. H¶i Phßng 16,9 10. VÜnh Phóc 16,4 MÆc dï lµ lÜnh vùc ®Çu tÇu trong nÒn kinh tÕ, nhng gi¸ trÞ t¨ng thªm cña c«ng nghiÖp trong n¨m 1999 còng chØ ®¹t 7-8%, khèi doanh nghiÖp nhµ níc t¨ng trëng thÊp, mét sè ngµnh cã xu híng gi¶m dÇn, sè doanh nghiÖp lµm ¨n kh¸ cßn Ýt. §Æc biÖt ë khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc, sè lµm ¨n cã l·i chØ h¬n 10%, h¬n 60% sè doanh nghiÖp kh«ng cã l·i vµ trªn 20% lµ thua lç. Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc tiÕn hµnh cßn chËm. Trõ mét sè doanh nghiÖp mµ ®a phÇn lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi cã c«n nghÖ kh¸ chÊt lîng s¶n phÈm t¬ng ®èi cao, cßn phÇn lín doanh nghiÖp vÉn cã trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu so víi c¸c níc trong khu vùc, tû lÖ ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cßn cha ®¸ng kÓ, cha t¬ng xøng víi yªu cÇu trong thêi kú c¹nh tranh. C¬ cÊu, ®Çu t cha hîp lý, cha theo mét quy ho¹ch ph¸t triÓn tËp chung thèng nhÊt, cßn nÆng vÒ thay thÕ nhËp khÈu, dù b¸o kh«ng s¸t nhu cÇu trong níc vµ kh«ng g¾n víi quan hÖ cung cÇu ë trong khu vùc, dÉn tíi mét sè ngµnh vµ s¶n phÈm ®Çu t qu¸ nhiÒu, vît qu¸ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n nh: « t«, xe m¸y l¾p r¸p, s¾t thÐp, ®êng, xi m¨ng... 16 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ C¬ cÊu s¶n phÈm cha cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, lîi thÕ so s¸nh cña níc ta cha ®îc ph¸t huy, kh¶ n¨ng héi nhËp yÕu. Nh©n tè con ngêi vÉn cha ®îc ®Æc biÖt coi träng, tr×nh ®é cña mét sè c¸n bé qu¶n lý cßn rÊt yÕu, kh«ng ®¶m ®¬ng næi tr¸ch nhiÖm ®îc giao ®· ch¼ng nh÷ng kh«ng gãp phÇn lµm gi¶m bít khã kh¨n cµo lµm t¨ng thªm sù tr× trÖ trong hÖ thèng qu¶n lý nãi chung. 2. C¸c søc Ðp c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay 2.1. Xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ C¸c c«ng ty siªu quèc gia mµ nßng cèt lµ c¸c c«ng ty mÑ ë c¸c níc ph¸t triÓn t×m c¸ch chi phèi thÞ trêng thÕ giíi. C¸c níc nhá vµ ®ang ph¸t triÓn, víi mét nÒn c«ng nghiÖp nhá bÐ ®i sau l¹i kh«ng thÓ ®ãng cöa thÞ trêng trong níc, sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc c¹nh tranh ®Ó cã chç ®øng trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ duy tr× mét thÞ phÇn nhá bÐ cña m×nh. 2.2. Xu thÕ tù do ho¸ th¬ng m¹i Hai khèi mËu dÞch tù do lín nhÊt trªn thÕ giíi ®ã lµ NAFTA (B¾c Mü: 8000 tû USD) vµ EU (T©y ¢u: 7500 tû USD) ®· chiÕm 50% tæng s¶n phÈm cña thÕ giíi. TiÕp ®ã lµ c¸c khèi MERCOSUR (Nam Mü: 750 tû USD) AFTA (§«ng Nam ¸: 500 tû USD)... Mét sè níc cã nÒn kinh tÕ chiÕm tû träng lín trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh NhËt B¶n (3500 tû USD) vµ Trung Quèc (gÇn 3000 tû USD)... C«ng nghiÖp ho¸ kh«ng thÓ tÝnh kh«ng ®Õn xu thÕ ®ã v× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mµ kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi hoÆc khu vùc. 2.3. T×nh tr¹ng c¸c níc lín chÌn Ðp c¸c níc nhá B»ng quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN), hiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ... c¸c níc lín Ðp c¸c níc lín Ðp c¸c níc nhá ph¶i tu©n theo mét sè quy ®Þnh kh¾t khe vÒ th¬ng m¹i, b¶o hiÓm, b¶o hé hµng ho¸... th× míi më cña thÞ trêng vµ cho hëng quyÒn u ®·i mµ thùc chÊt lµ quyÒn bu«n b¸n b×nh thêng. NÕu kh«ng tu©n thñ ®iÒu ®ã th× c¸c níc nhá vµ ®ang ph¸t triÓn ph¶i chÞu nh÷ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan rÊt lín vµ thùc tÕ lµ kh«ng thÓ vît qua ®îc. Qua ®¸nh gi¸ nh÷ng nÐt chung vµ c¬ b¶n nhÊt cña thÞ trêng thÕ giíi vµ chóng ta thÊy r»ng ViÖt nam lµ mét níc nhá, ®ang ph¸t triÓn, ph¶i chÞu nh÷ng søc Ðp rÊt lín tõ thÞ trêng bªn ngoµi. 3. Thùc tr¹ng chÊt lîng vµ qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 3.1. VÒ chÊt lîng s¶n phÈm Tõ sau ®æi míi nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng sù ph¸t triÓn rÊt lín ®Æc biÖt lµ víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· t¹o ra m«i trêng kinh doanh th«ng tho¸ng cho c¸c doanh nghiÖp. §· cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, mét sè doanh nghiÖp ®· cã s¶n phÈm xuÊt sang níc ngoµi. ViÖc ¸p dông bé tiªu chuÈn chÊt lîng ISO 9000 ®· 17 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ ®îc triÓn khai vµ mét sè doanh nghiÖp ®· ®¹t ®îc chøng nhËn tiªu chuÈn nµy. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®· s¶n xuÊt ®îc s¶n phÈm cã chÊt lîng cao kh«ng kÐm hµng ngo¹i nhËp cã danh tiÕng trong níc vµ ngoµi níc, kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp cao. RÊt nhiÒu ®¬n ®Æt hµng ®· ®îc ký kÕt víi c¸c doanh nghiÖp níc ta ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Tuy vËy, ®ã chØ lµ nh÷ng thµnh tùu cßn khiªm tèn vµ bªn c¹nh ®ã cßn nhiÒu h¹n chÕ lµm cho c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp ta s¶n xuÊt cha cã søc c¹nh cao, chÊt lîng s¶n phÈm cßn kÐm, gi¸ thµnh cao mµ cã thÓ nãi lµ do c¸c nguyªn nh©n nh: m¸y mãc, c«ng nghÖ thiÕt bÞ, tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n, tr×nh ®é qu¶n lý, chÊt lîng nguyªn vËt liÖu... M¸y mãc, c«ng nghÖ thiÕt bÞ cßn l¹c hËu (b×nh qu©n l¹c hËu kho¶ng 1520 n¨m), viÖc ®Çu t cho nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi rÊt tèn kÐm vµ ®ang lµ mét lÜnh vùc mµ sù "kh«ng b×nh ®¼ng" ngµy mét gia t¨ng. Nh÷ng u thÕ vît tréi cña lao ®éng ViÖt Nam lµ tÝnh cÇn cï, kû luËt vµ ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh nh¹y kü thuËt, c«ng nghÖ míi. Tuy nhiªn tû lÖ lao ®éng ®îc ®µo t¹o nghÒ chuyªn m«n cña ViÖt Nam cßn thÊp. N¨m 1996 tû lÖ nµy lµ 12,3% n¨m 1998 lµ 13,3%. Tr×nh ®é qu¶n lý cßn cha cao, cßn ®Ó t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t nhiÒu, s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶, chi phÝ s¶n xuÊt cao, chÊt lîng s¶n phÈm kÐm. Chóng ta h·y cïng xem xÐt cô thÓ h¬n vÒ t×nh h×nh chÊt lîng s¶n phÈm ë c«ng ty May 20 Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng khèi lîng hµng ho¸ lµm theo chØ tiªu ngµy cµng gi¶m b¾t buéc c«ng ty ph¶i tù t×m kiÕm thÞ trêng cho m×nh. §Ó b¾t kÞp nh÷ng ®ßi hái vÒ chÊt lîng s¶n phÈm cña ngêi tiªu dïng trªn thÞ trêng, c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n phÈm cña c«ng ty ®· thay ®æi cho phï hîp. M¸y mãc, thiÕt bÞ ®îc n©ng cÊp nhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn ®· thay thÕ nh÷ng d©y chuyÒn l¹c hËu, më réng dÇn danh môc nh÷ng mÆt hµng míi, cñng cè thÞ trêng nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt b»ng c¸ch ký c¸c hîp ®ång víi mhiÒu b¹n hµng ®Ó ®¶m b¶o cung ®óng, ®ñ lo¹i nguyªn liÖu theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Nhê lµm tèt c«ng t¸c gi¸m s¸t nªn c¸c s¶n phÈm lo¹i B æn ®Þnh ë møc díi 3% cßn l¹i thuéc lo¹i A. C¸c mÆt hµng may mÆc do c«ng ty s¶n xuÊt nh×n chung ®Òu cã chÊt lîng cao vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn trong mét sè s¶n phÈm vÉn cßn cã nh÷ng lçi nh ®êng m¸y kh«ng c©n, ®Òu. C¸c s¶n phÈm ®Ó x©m nhËp thÞ trêng trong níc cßn Ýt phong phó kh«ng cã Ên tîng cho ngêi tiªu dïng. Së dÜ cã t×nh trang trªn lµ do thiÕt bÞ, phô tïng thay thÕ cha s½n cã, nguyªn liÖu cung øng cßn chËm, kh«ng ®óng yªu cÇu kü thuËt cña s¶n xuÊt, c«ng nh©n mét sè cha ®¹t tr×nh ®é theo yªu cÇu, mét sè cha cã ý thøc kû luËt vµ t¸c phong c«ng nghiÖp trong s¶n xuÊt... 3.2. VÒ qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm Qu¶n lý chÊt lîng s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh×n chung thùc hiÖn tèt v× tríc sù ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng vµ søc Ðp c¹nh tranh tõ nhiÒu phÝa nªn c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ bu«ng láng kh©u then chèt nµy ®Æc biÖt lµ viÖc ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng quèc tÕ ISO. * ¦u ®iÓm: X¸c ®Þnh ®îc tÇm quan träng cña bé tiªu chuÈn ISO 9000 lµ ph¬ng tiÖn gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt tù x©y dùng vµ ¸p dông hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt lîng ë c¬ së m×nh, gióp bªn mua cã thÓ kiÓm tra qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm tríc khi ký hîp ®ång, kh¾c phôc cung c¸ch lµm ¨n tuú tiÖn kÐm hiÖu qu¶ tríc kia, do vËy mÆc dï bé tiªu chuÈn chÊt lîng ISO míi ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam cha ®îc 2 n¨m, ®· cã 75 doanh nghiÖp thùc hiÖn thµnh c«ng bé tiªu 18 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ chuÈn nµy. Trªn thùc tÕ rÊt nhiÒu doanh nghiÖp sau khi ®îc cÊp chøng nhËn ISO ®Òu c«ng nhËn ISO gióp doanh nghiÖp t¨ng søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ trêng. Cô thÓ c«ng ty Alpha Nam, sau khi ®îc nhËn chøng chØ ISO 9000 s¶n ph¶m cña c«ng ty ®îc theo dâi tèt ®Õn tËn kh¸ch hµng, th«ng tin trao ®æi gi÷a c¸c phßng ban kh«ng bÞ sai lÖch, ®em l¹i uy tÝn cho doanh nghiÖp. Sau khi ®îc chøng nhËn chøng chØ ISO doanh thu cña c«ng ty 10 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®¹t 30 tû, nhiÒu h¬n c¶ n¨m tríc 11 tû, khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng gi¶m 50-70%. §Æc biÖt nhiÖm vô x©y l¾p cña c«ng ty ®îc kh¼ng ®Þnh. Tríc khi nhËn chøng chØ ISO doanh thu cña lÜnh vùc nµy gÇn nh kh«ng ®¸ng kÓ nhng ®Õn nay doanh sè ®· ®¹t 4-5 tû/1999. * Nhîc ®iÓm vµ h¹n chÕ: MÆc dï ISO ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch nh vËy, nhng ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, nã nh chiÕc ch×a kho¸ vµng khã lÊy ®îc. V× ®Ó lÊy ®îc nã ph¶i cã tiÒn, cã tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt. Mét doanh nghiÖp cã 500-1000 c«ng nh©n muèn ®¹t ®îc chøng chØ ISO ph¶i mÊt 150-200 triÖu ®ång phÝ t vÊn, ®Êy lµ cßn cha kÓ phÝ ®µo t¹o, phÝ cho c«ng viÖc phôc vô cho ISO... Trong khi ®ã 90% doanh nghiÖp ViÖt Nam ®îc xÕp lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®ñ vèn ho¹t ®éng cßn khã kh¨n lÊy ®©u ra tiÒn ®Ó thùc hiÖn ISO. Mét nguyªn nh©n kh¸ch quan n÷a khiÕn kh«ng t¹o ®îc t©m lý ®éng viªn khuyÕn: ChiÕn lîc kinh doanh kh«ng râ rµng, vÊn ®Ì ph¸p lý cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn cha nhÊt qu¸n, ®Æc biÖt lµ chÕ ®é mËu dÞch quèc tÕ, chÕ ®é u ®·i ®Çu t... Trong khi ®ã b¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i tõng ngµy tõng giê ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro, bÊt ch¾c vÒ n¹n hµng gi¶, hµng kÐm chÊt lîng, hµng trèn thuÕ, nªn kh«ng cßn t©m chÝ ®©u ®Ó ®Çu t thêi gian vµ tiÒn cña cho viÖc x©y dùng chiÕn lîc l©u dµi. VËy lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam 19 N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh – TrÇn M¹nh Hµ PhÇn III Mét sè ph¬ng híng nh»m n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh ë ViÖt Nam Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng chóng ta thÊy ®Ó cã søc c¹nh tranh tèt trªn thÞ trêng trong níc, khu vùc vµ trªn thÕ giíi chóng ta thÊy c¸c doanh nghiÖp cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i: I. HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Nh chóng ta ®· thÊy chÊt lîng s¶n phÈm phô thuéc rÊt lín vµo c«ng nghÖ sö dông v× thÕ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sÏ gi¶i quyÕt tèt ®iÒu nµy, ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã cã thÓ: + NhËp c¸c thiÕt bÞ níc ngoµi häc tËp nguyªn t¾c thiÕt kÕ, tù thiÕt kÕ l¹i, c¶i tiÕn cho phï hîp víi diÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o t¹i ViÖt Nam. Mét sè bé phËn cha ®ñ søc chÕ t¹o th× nhËp cña níc ngoµi. + KhuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi cã sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn. + Mua thiÕt bÞ cã c«ng nghÖ t¬ng ®èi hiÖn ®¹i, song møc ®é tù ®éng ho¸ cßn thÊp (do ®ã tiÕt kiÖm h¬n). Ta tù n©ng cÊp tr×nh ®é tù ®éng ho¸ b»ng thiÕt kÕ cña ngêi ViÖt Nam. + TËn dông kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia khoa häc c«ng nghÖ ngêi ViÖt Nam ë níc ngoµi muèn gãp søc x©y dùng quª h¬ng. II. N©ng cao tr×nh ®é lao ®éng HiÖn nay, nguån lao ®éng cña níc ta rÊt dåi dµo nhng tr×nh ®é tay nghÒ cßn thÊp ®a sè lµ lao ®éng phæ th«ng cha ®îc qua ®µo t¹o do ®ã ¶nh hëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Do ®ã, ®Ó cã ®îc nguån lao ®éng ®ñ tr×nh ®é ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i c¶i c¸ch m¹nh mÏ hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ vµ c¸c tæ chøc xóc tiÕn viÖc lµm. §Þnh híng c¶i c¸ch hÖ thèng d¹y nghÒ ë ViÖt Nam míi ®îc c¸c c¬ quan qu¶n lý lao ®éng ®a ra gåm c¸c c«ng viÖc: + Ngêi sö dông lao ®éng tham gia ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ sao cho c¸c ch¬ng tr×nh nµy ®Êp øng ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng lao ®éng + C¸c ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ sÏ ®îc x©y dùng thèng nhÊt vµ hîp lý trong toµn quèc nh»m ®¸p øng mäi nhu cÇu ®µo t¹o, tr¸nh chång chÐo, trïng lÆp. + Néi dung gi¶ng d¹y ®îc thiÕt kÕ dùa trªn sù ph©n tÝch c«ng viÖc, nhiÖm vô vµ kü n¨ng. + C¸c lao ®éng lµnh nghÒ sÏ tham gia vµo viÖc ®a ra c¸c néi dung gi¶ng d¹y sau khi ®· tham kh¶o ý kiÕn cña chuyªn gia níc ngoµi + Gi¸o ¸n d¹y nghÒ sÏ ®îc tæ chøc thµnh nhiÒu häc phÇn, trong ®ã mét sè häc phÇn sÏ quy ®Þnh n¨ng lùc ph¶i ®¹t cña mçi häc viªn 20