Tài liệu Chất dân gian trong ngôn ngữ thơ nguyễn bính

Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng Môc lôc Néi dung Trang Lêi nãi ®Çu 2 Më ®Çu 4 0. 1. Lý do chän ®Ò tµi 4 0. 2. LÞch sö vÊn ®Ò 6 0. 3. NhiÖm vô vµ ®èi tîng nghiªn cøu 10 0. 4. Ph¹m vi vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 11 0. 5. CÊu tróc kho¸ luËn 11 Ch¬ng 1 13 ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt thÓ lo¹i trong th¬ NguyÔn BÝnh 1. 1. ThÓ th¬ lôc b¸t mang phong vÞ ca dao 13 1. 2. ThÓ th¬ thÊt ng«n quen thuéc 21 Ch¬ng 2: 28 ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt tõ ng÷ trong th¬ NguyÔn BÝnh 2.1. Tõ thuÇn ViÖt 28 2.2. Tõ chØ mµu s¾c 33 2.3. Tõ chØ sè 34 2.4. Tõ phiÕm chØ 38 2.5. Tõ ®Þa ph¬ng 41 2.6. Thµnh ng÷ 45 Ch¬ng 3 49 ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt tu tõ trong th¬ NguyÔn BÝnh 3. 1. So s¸nh 49 3. 2. Èn dô - Nh©n ho¸ 52 3. 3. §èi 54 3. 4. §iÖp 56 KÕt LuËn 60 Tµi liÖu tham kh¶o 62 1 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng Lêi nãi ®Çu Hoa chanh në gi÷a vên chanh ThÇy u m×nh víi chóng m×nh ch©n quª M·i m·i kh¾c s©u trong t©m trÝ bao thÕ hÖ ngêi ®äc h×nh ¶nh NguyÔn BÝnh víi nh÷ng c©u th¬ ®Ëm ®µ phong vÞ ca dao, ®Ëm ®µ chÊt tr÷ t×nh d©n gian truyÒn thèng. NguyÔn BÝnh sÏ trêng tån víi thêi gian bëi nh÷ng danh hiÖu: “nhµ th¬ ch©n quª”, ”thi sÜ ®ång quª”, “thi sÜ th¬ng yªu”, “nhµ th¬ cña h¬ng ®ång giã néi”. Mçi con ngêi trong cuéc ®êi sinh ra, lín lªn vµ trëng thµnh theo lèi ®i riªng cña m×nh: Cã ngêi bu«ng th¶ nhng còng cã ngêi dÌ dÆt, cã ngêi s«i næi, nhng còng cã ngêi rôt rÌ, e Êp, cã ngêi lu«n lu«n kh¸t khao ®i t×m c¸i míi nhng còng cã ngêi s¸ng t¹o trªn nh÷ng c¸i truyÒn thèng ®Ó ®i t×m c¸i riªng cho m×nh. Trong ho¹t ®éng nghÖ thuËt nh÷ng c¸i riªng ®ã chÝnh lµ phong c¸ch s¸ng t¹o cña mçi nghÖ sÜ - nh÷ng con ong cÇn mÉn hót nhÞ hoa ®Ó gom mËt ngät cho ®êi. Víi NguyÔn BÝnh, con ®êng ®éc ®¸o, riªng bÖt mµ «ng ®· chän ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong phong trµo th¬ míi nãi riªng vµ trªn thi ®µn v¨n häc d©n téc nãi chung lµ: ®a s¸ng t¸c cña m×nh t×m vÒ víi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng, vÒ víi nh÷ng biÓu hiÖn v¨n ho¸ cæ truyÒn, vµ ®Æc biÖt «ng chñ tr¬ng ®i theo trêng ph¸i th¬ riªng: dïng chÊt liÖu v¨n häc d©n gian ®Ó chuyÓn t¶i nh÷ng t tëng míi cña thêi ®¹i. Trong ®ã ng«n ng÷ lµ mét trong nh÷ng chÊt liÖu quan träng t¹o nªn phong c¸ch riªng cña NguyÔn BÝnh. §ã lµ mét 2 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng thø ng«n ng÷ ®ång quª, d©n d·, gÇn gòi, dÔ hiÓu, dÔ nhí, ®Ëm ®µ chÊt ca dao d©n ca. T×m hiÓu “ChÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh” còng lµ t×m hiÓu mét tµi n¨ng vµ mét hån th¬ lín. Kho¸ luËn nµy kh«ng ngoµi môc ®Ých bµy tá sù mÕn yªu vµ kÝnh träng «ng - mét hån th¬ dung dÞ, man m¸c thanh tao nh mét lµn giã nhÑ xoa dÞu c¸i nãng bøc cña buæi tra hÌ, mét lèi sèng chan hoµ b×nh dÞ. MÆc dï díi sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o híng dÉn, b¶n th©n còng ®· hÕt søc cè g¾ng song do tr×nh ®é vµ ®iÒu kiÖn c¸ nh©n cßn h¹n chÕ cho nªn b¶n kho¸ luËn ch¾c ch¾n vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt, bÊt cËp. T«i ch©n thµnh mong nhËn ®îc sù chØ b¶o gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c bËc anh chÞ vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó t«i cã ®iÒu kiÖn cñng cè vµ hoµn thiÖn nhËn thøc cña m×nh. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn chu ®¸o tËn t×nh cña thÇy gi¸o TrÇn Anh Hµo - c¸n bé gi¶ng d¹y khoa Ng÷ V¨n - Trêng §¹i Häc Vinh, sù gióp ®ì quý b¸u cña c¸c thÇy c« trong tæ Ng«n Ng÷ vµ t«i còng biÕt ¬n gia ®×nh ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i häc tËp vµ sù ®éng viªn khuyÕn khÝch cña b¹n bÌ gÇn xa ®· gióp ®ì t«i vÒ mäi mÆt ®Ó hoµn thiÖn kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. 3 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng më ®Çu 0. 1. Lý do chän ®Ò tµi. NguyÔn BÝnh (1918 - 1966) lµ nhµ th¬ næi tiÕng trong phong trµo th¬ míi. ¤ng lµ ngêi yªu th¬ vµ lµm th¬ tõ tuæi niªn thiÕu. Chµng trai quª xø Vò B¶n, TØnh Nam §Þnh ®· vinh h¹nh nhËn gi¶i thëng Tù Lùc V¨n §oµn khi võa trßn mêi t¸m tuæi víi tËp th¬: T©m hån t«i. §èi víi NguyÔn BÝnh ®êng vµo th¬ cña «ng kh¸ nhÑ nhµng, th¬ méng nh c¶nh lµng quª yªn ¶ ®· truyÒn cho «ng vèn sèng vµ sù c¶m nhËn c¸i ch©n- thiÖn- mÜ qua khung c¶nh lµng quª víi bê tre cong nghiªng bãng bªn ®ång lóa vµng, víi nh÷ng héi hÌ th«n d·, nh÷ng mèi t×nh ch©n quª cña trai thanh g¸i ®¹m ®· thªu dÖt nªn hån th¬ NguyÔn BÝnh. Dï cuéc ®êi vµ con sãng cña t¹o ho¸ xoay vÇn cã x« d¹t NguyÔn BÝnh ®Õn nhiÒu bÕn bê lªnh ®ªnh, xa l¹ trªn nhiÒu miÒn ®Êt níc, nhng lóc nµo vµ ë ®©u h×nh ¶nh ch©n quª vÉn lung linh, xao ®éng vµ th¨ng hoa trong hån th¬ cña «ng khiÕn cho nhiÒu s¸ng t¸c cña «ng võa l·ng m¹n, h ¶o võa s©u th¼m thÊm ®îm t×nh quª, duyªn quª. C¸i thùc vµ c¸i ¶o trong th¬ NguyÔn BÝnh lµ kÕt tinh cña t©m hån yªu quª h¬ng, yªu ®Êt níc, ®îm t×nh nh©n v¨n vµ nhuÇn nhuyÔn b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cña con ngêi ®Êt S¬n Nam. ¤ng lµ nhµ th¬ cña ch©n quª th«n d·, víi mét thø ng«n ng÷ mang ®Ëm chÊt d©n gian dÔ hiÓu, gÇn gòi víi cuéc sèng ®êi thêng ®îc thÓ hiÖn qua sù kÕt hîp tµi t×nh c¸c thÓ ®iÖu cæ truyÒn cña thi ca d©n téc, ®iÓm xuyÕt trong ®ã l¹i lung linh rùc s¸ng nh÷ng ng«n tõ hiÖn ®¹i cña con ngêi míi, nhËn thøc míi cña tÇng líp v¨n sÜ ®îc §¶ng soi lèi dÉn ®êng. ChÝnh v× vËy th¬ NguyÔn BÝnh võa ®Ëm ®µ truyÒn thèng d©n gian võa ph¶ng phÊt lµn giã míi cña thi ca hiÖn ®¹i. Hoµi Thanh- Hoµi Ch©n khi nghiªn cøu vÒ th¬ NguyÔn BÝnh cã c¶m nhËn” nh khi ®i vµo mét ng«i chïa cã nh÷ng ngän ®Ìn ®iÖn trªn bµn thê phËt”[16;310] 4 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng Th¬ NguyÔn BÝnh lÊy gèc tõ truyÒn thèng thi ca d©n gian ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh lÞch sö x· héi ®ang cã trµo lu hiÖn ®¹i, c¸ch t©n, ¢u ho¸ nhng NguyÔn BÝnh ®· kh«ng bÞ c¬n xo¸y lèc Êy cuèn vµo. Trong nÒn v¨n häc ViÖt Nam 1930- 1945 NguyÔn BÝnh cßn ®îc xem lµ mét nhµ th¬ ch©n quª ®¹i diÖn cho mét trêng ph¸i v¨n häc lóc bÊy giê. Bëi giai ®o¹n Êy x· héi ViÖt Nam ë trong c¶nh” ma ¢u giã MÜ, cò míi tranh nhau, ¸ ¢u x¸o trén”. Cßn con ngêi ViÖt Nam th× “ai nÊy ®Òu ng¬ ng¸c kh«ng hiÓu ra lµm sao”[16; ]. Tríc thùc tÕ x· héi Êy v¨n häcViÖt Nam, cô thÓ h¬n lµ phong trµo th¬ míi 1930-1945 xuÊt hiÖn hai trêng ph¸i: Mét th× chñ tr¬ng c¸ch t©n triÖt ®Ó c¶ néi dung lÉn h×nh thøc, tiªu biÓu lµ Xu©n DiÖu, NguyÔn VÜ, Phan Kh«i...Cho nªn ta thÊy nhiÒu bµi th¬ y nh th¬ Ph¸p mµ nhiÒu ngêi ®ïa lµ: nhµ th¬ T©y lai. Cßn mét nhãm ®¹i diÖn lµ NguyÔn BÝnh th× chñ tr¬ng: vÉn gi÷ lÊy c¸i hån d©n téc, cã nghÜa lµ chñ tr¬ng c¸ch t©n th¬ ca theo con ®êng trë vÒ céi nguån d©n téc, nhãm nµy phÇn nhiÒu lµ nh÷ng ngêi xuÊt th©n víi nh÷ng ngêi lao ®éng ë n«ng th«n nh: NguyÔn BÝnh, §oµn V¨n Cõ, Anh Th¬. . . . V× thÕ kiÓu s¸ng t¸c nµy ®· mang l¹i cho th¬ míi mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, mét sù phong phó trong qu¸ tr×nh c¸ch t©n, c¶i tiÕn, ®ã lµ gi¸ trÞ vÒ chÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ míi. §i vµo tiÕp cËn t×m hiÓu hån th¬ NguyÔn BÝnh chóng ta sÏ kh¼ng ®Þnh ®îc nh÷ng gi¸ trÞ ®éc ®¸o, riªng biÖt trong th¬ «ng. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã vµ ®Ó hiÓu râ h¬n hån th¬ NguyÔn BÝnh viÖc ®i t×m hiÓu “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ «ng lµ mét viÖc lµm quan träng vµ cÇn thiÕt. Bëi v× tõ viÖc t×m hiÓu “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh ta sÏ thÊy ®îc c¸i duyªn d¸ng, ®Æc s¾c cña mét hån th¬ víi c¸c danh hiÖu: “nhµ th¬ ch©n quª", "thi sÜ ®ång quª", "nhµ th¬ cña h¬ng ®ång giã néi". §©y lµ mét ®ãng gãp cña NguyÔn BÝnh vµo dßng th¬ míi, vµo nÒn nghÖ thuËt thi ca 5 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng ViÖt Nam. ChÝnh v× thÕ ta hiÓu ®îc r»ng: trªn thi ®µn v¨n häc ViÖt Nam (1930-1945) nÕu nh Xu©n DiÖu ®Õn víi b¹n ®äc qua nhiÒu bµi th¬ t×nh míi mÎ c¶ vÒ tø th¬, ng«n ng÷, ©m ®iÖu, ng«n ng÷ th¬ cña Xu©n DiÖu cã c¸i g× ®ã trõu tîng, nhiÒu tÇng nghÜa, mét thø ng«n ng÷ l·ng m¹n gîi c¶m gi¸c bay bæng th× tr¸i l¹i ng«n ng÷ trong th¬ NguyÔn BÝnh gi¶n dÞ, ®»m th¾m thiÕt tha, ®Ëm s¾c hån d©n téc, mét thø ng«n ng÷ gÇn gòi víi lêi ¨n tiÕng nãi cña nh©n d©n, gÇn gòi víi ca dao d©n ca mµ ai ®äc lªn còng cã thÓ hiÓu ngay trªn bÒ mÆt c©u ch÷. T×m hiÓu “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh còng lµ mét dÞp ®Ó ta hiÓu râ h¬n vÊn ®Ò c¸ch t©n trong th¬ míi, thÊy ®îc sù phong phó cña cuéc c¶i tiÕn, c¸ch t©n nµy vµ ®ång thêi còng lµ dÞp ®Ó ta suy nghÜ vÒ vÊn ®Ò truyÒn thèng - c¸ch t©n cña th¬ míi ViÖt Nam (1930-1945), còng nh vÊn ®Ò søc hót m¹nh mÏ cña hån th¬ ®îc mÖnh danh lµ: “thi sÜ cña ®ång quª”. Nghiªn cøu t¸c phÈm cña NguyÔn BÝnh tõ gãc nh×n “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ «ng tríc C¸ch m¹ng lµ mét híng cã kh¶ n¨ng th©m nhËp s©u vµo thÕ giíi nghÖ thô©t cña nhµ th¬, kh¸m ph¸ ra nh÷ng nÐt ®éc ®¸o so víi nh÷ng nhµ th¬ míi cïng thêi. §ã còng lµ lý do ®Ó cho t«i - mét sinh viªn khoa Ng÷ V¨n, còng lµ mét ngêi nh rÊt nhiÒu ngêi yªu th¬ NguyÔn BÝnh ®· chän ®Ò tµi: “ChÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh” ®Ó lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp §¹i häc cña m×nh. §iÒu chóng t«i quan t©m t×m hiÓu trong trong kho¸ luËn nµy lµ: “ChÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh”, ®îc nh×n nhËn kh¸i qu¸t, toµn diÖn c¶ vÒ mÆt thÓ lo¹i, tõ ng÷, biÖn ph¸p tu tõ. Chóng t«i hy väng r»ng víi kho¸ luËn nµy sÏ kh¸m ph¸ s©u h¬n, cã hÖ thèng h¬n thÕ giíi nghÖ thuËt cña nhµ th¬, gãp phÇn kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp ®éc ®¸o 6 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng cña NguyÔn BÝnh còng nh vÞ trÝ cña «ng trong nÒn v¨n häc níc nhµ. Chän ®Ò tµi nµy lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp t«i cã sù thuËn lîi c¬ b¶n lµ ®· ®îc häc tËp víi sù gi¶ng d¹y cã hÖ thèng vµ tËn t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o khoa Ng÷ V¨n - Trêng §¹i Häc Vinh, ®îc tham kh¶o nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ th¬ NguyÔn BÝnh díi nhiÒu gãc ®é. §ã lµ nguån t liÖu chÝnh ®Ó t«i tham kh¶o, gîi më nh÷ng ý tëng thÈm mü ®Ó t×m hiÓu vÒ ng«n ng÷ th¬ cña NguyÔn BÝnh. T«i cã may m¾n ®îc thÇy gi¸o TrÇn Anh Hµo - mét nhµ gi¸o gi¶ng d¹y ë khoa Ng÷ V¨n ®· chÊp nhËn híng dÉn khoa häc cho kho¸ luËn cña t«i. 0. 2. LÞch sö vÊn ®Ò. NguyÔn BÝnh xuÊt hiÖn trªn thi ®µn v¨n häc ViÖt Nam víi mét phong c¸ch th¬ riªng, ®éc ®¸o vµ «ng ®· næi tiÕng nhanh. Cïng víi sù ®ãn nhËn nång nhiÖt cña ®éc gi¶ lµ sù ra ®êi cña c¸c c«ng tr×nh, c¸c bµi viÕt cña giíi phª b×nh, nghiªn cøu dµnh cho «ng. ë ®©y do tÝnh chÊt cña kho¸ luËn nµy chóng t«i chØ xin ®iÓm xuyÕt mét sè ý kiÕn tiªu biÓu, g¾n víi nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt cña kho¸ luËn. Ngêi ta biÕt ®Õn NguyÔn BÝnh tõ khi “ Thi nh©n ViÖt Nam” cña Hoµi Thanh vµ Hoµi Ch©n ra ®êi. Tõ ®ã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu c«ng phu cã tÝnh khoa häc cao ®· ®îc giíi thiÖu. §óng nh Hoµi Thanh ®· nhËn xÐt “nh÷ng t¸c phÈm cña ngêi b©y giê ®· cã v« sè nh÷ng nhµ th«ng th¸i nghiªn cøu”[17; ]. Tõ sau thêi kú më cöa tíi nay cã kho¶ng h¬n 50 c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ NguyÔn BÝnh. Trong ®ã cã mét sè bµi viÕt cã gi¸ trÞ nh: Bµi viÕt cña Hoµi Thanh - Hoµi Ch©n, lêi giíi thiÖu cña T« Hoµi vÒ NguyÔn BÝnh “NguyÔn BÝnh thi sÜ nhµ quª”, “ NguyÔn BÝnh thi sÜ cña ®ång quª”. . . vµ hµng lo¹t 7 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng c¸c bµi viÕt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c nhµ v¨n, c¸c häc gi¶ næi tiÕng nh: M· Giang L©n, §ç §×nh Thä, NguyÔn Huy Th«ng, NguyÖt Hå. . . cïng víi c¸c bµi viÕt cña c¸c nhµ gi¸o, sinh viªn, häc sinh. . . ®· ®îc giíi thiÖu trªn c¸c t¹p chÝ, b¸o chÝ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. VÊn ®Ò “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ cña NguyÔn BÝnh còng ®· ®îc ®Ò cËp kh¸ nhiÒu. Cã thÓ nãi c¸c t¸c gi¶ khi ®Ò cËp ®Õn NguyÔn BÝnh ®Òu kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn “ChÊt d©n gian” trong th¬ «ng. Bëi ®©y lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt, chñ ®¹o vµ xuyªn suèt trong s¸ng t¸c cña «ng tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m. H¬n thÕ n÷a, chÝnh vÊn ®Ò “ChÊt d©n gian” ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh mét phong c¸nh, mét g¬ng mÆt th¬ riªng cña NguyÔn BÝnh trong diÔn ®µn th¬ míi (1930-1945):” NguyÔn BÝnh nhµ th¬ ch©n quª”, “NguyÔn BÝnh thi sÜ d©n gian”. . . Bªn c¹nh ®ã “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ «ng ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh nh÷ng cèng hiÕn cña nhµ th¬ trong viÖc ®a ra mét quan niÖm s¸ng t¸c cã ý nghÜa rÊt lín trong nÒn th¬ míi nãi riªng vµ trong v¨n häc ViÖt Nam nãi chung, ®ã lµ kiÓu s¸ng t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ míi trªn nh÷ng chÊt liÖu truyÒn thèng: Hoa chanh në gi÷a vên chanh ThÇy u m×nh víi chóng m×nh ch©n quª (Ch©n quª) MÆc dï cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ NguyÔn BÝnh nhng do nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau, ®èi tîng kh¸m ph¸ vµ híng tiÕp cËn kh¸c nhau nªn hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ ®· nh×n nhËn vÊn ®Ò ë mét sè khÝa c¹nh cô thÓ, chø cha cã c¸i nh×n hÖ thèng, ®Çy ®ñ vÒ “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh. Hoµi Thanh -Hoµi Ch©n khi viÕt vÒ NguyÔn BÝnh ®· ph¸t hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc s¾c, tiªu biÓu vµ ®éc ®¸o vÒ phong c¸nh th¬ «ng. §ã chÝnh lµ “chÊt nhµ quª” thÓ hiÖn trong th¬ NguyÔn BÝnh - mét khÝa c¹nh quan träng cña 8 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng “ChÊt d©n gian”. Theo t¸c gi¶ dï trong bÊt cø hoµn c¶nh x· héi nµo con ngêi nhµ quª cña NguyÔn BÝnh vÉn sèng nh thêng. §Ó chøng minh cho nhËn ®Þnh ®ã c¸c t¸c gi¶ ®· nãi “th¬ NguyÔn BÝnh ®¸nh thøc ngêi nhµ quª Èn n¸u trong lßng ta” vµ råi tõ c¸i chÊt nhµ quª Êy c¸c t¸c gi¶ cßn kh¼ng ®Þnh: “ gi¸ NguyÔn BÝnh sinh ra thêi tríc t«i ch¾c ngêi ®· lµm nh÷ng c©u ca dao mµ d©n quª vÉn h¸t quanh n¨m”[ 10 ;334]. Nãi nh vËy ®Ó chóng ta thÊy r»ng mÆc dÇu míi ë nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t nhng c¸c t¸c gi¶ cña “ Thi nh©n ViÖt Nam” ®· chØ ra mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ phong c¸ch, vÒ hån th¬ NguyÔn BÝnh vµ mét sè yÕu tè “ChÊt d©n gian” trong th¬ «ng nh: viÖc sö dông ng«n ng÷ ca dao d©n ca, ng«n ng÷ quª h¬ng, ng«n ng÷ cña cuéc sèng ®êi thêng. Cßn T« Hoµi khi tiÕp xóc víi th¬ NguyÔn BÝnh ®· ph¸t hiÖn ®îc yÕu tè hiÖn thùc- yÕu tè chÊt liÖu cuéc sèng trong” nhµ th¬ ch©n quª” nµy:” NguyÔn BÝnh vèn lµ mét nhµ th¬ cña t×nh quª, hån quª, ch©n quª”, vµ «ng kh¼ng ®Þnh” chØ cã quª h¬ng míi t¹o ®îc tõng ch÷, tõng c©u th¬ NguyÔn BÝnh” [ 3;20 ]. §iÒu ®Æc biÖt T« Hoµi ®· thÊy ®îc mèi quan hÖ ®éc ®¸o gi÷a hiÖn thùc cuéc ®êi vµ th¬ NguyÔn BÝnh “ mçi khi nh÷ng g¾n bã må h«i níc m¾t kia ®»m lªn, ng©y ngÊt, nhí th¬ng, day døt kh«ng thÓ yªn, khi Êy xuÊt hiÖn nh÷ng bµi th¬ t×nh tuyÖt vêi cña NguyÔn BÝnh”. Nh vËy trong bµi giíi thiÖu nµy T« Hoµi ®· kh¾c ho¹ cho chóng ta mét ®iÒu kh¸ quan träng: “ th¬ NguyÔn BÝnh lµ sù th¨ng hoa cña cuéc sèng thùc t¹i, cuéc sèng x¶y ra nh c¸i lµng ThiÖn VÞnh - quª h¬ng cña «ng. Còng trong bµi viÕt nµy T« Hoµi cßn cho thÊy: “NguyÕn BÝnh rÊt cã tµi kÓ chuyÖn, lêi th¬ cña «ng h×nh nh chØ nhÊn nha nãi nh÷ng chuyÖn xung quanh m×nh mµ khiÕn ta ph¶i chó ý”[ 3; 20]. Cã ®îc ®iÒu ®ã chÝnh lµ nhê c¸i thÇn s¸ng t¹o tuyÖt vêi tõ nh÷ng chÊt liÖu quen thuéc, cã thùc tån t¹i xung quanh cuéc sèng, «ng ®· dïng c¸ch nãi riªng cña 9 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng m×nh ®Ó ®a chóng vµo th¬ mét c¸ch thÝch hîp, t¹o thµnh mét thÕ giíi sèng ®éng, hÊp dÉn trong th¬ m×nh. Gi¸o s Hµ Minh §øc ®· ®i s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò “ch©n quª” vµ “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh. Qua bµi viÕt nµy t¸c gi¶ cho ta thÊy: NguyÔn BÝnh b»ng mét híng ®i riªng ®· trë vÒ víi céi nguån d©n téc, t¹o ®îc cho m×nh mét phong c¸ch ®äc ®¸o, ®Ëm ®µ chÊt tr÷ t×nh d©n gian. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn qua hai nÐt lín: “ h×nh ¶nh quª h¬ng, c¶nh vËt vµ con ngêi”, “ th¬ vµ thÕ giíi nghÖ thuËt trong th¬”. Quª h¬ng cã bê tre xanh bao phñ, c¸nh ®ång th¬m h¬ng lóa, c¸ch cß tr¾ng dËp dên, råi nh÷ng ngµy lÔ héi, phiªn chî tÕt, ®ªm héi chÌo. . . tÊt c¶ ®îc ph¶n ¸nh râ rµng ®Ëm nÐt trong th¬ NguyÔn BÝnh. Víi mét bót ph¸p kh¸ th¬ méng, chøa chan thi vÞ víi nh÷ng chÊt liÖu thi ca riªng: c¸nh bím, dËu mång t¬i, ma xu©n bay vµ lµng quª vµo héi, giµn giÇu kh«ng vµ hµng cau liªn phßng, con ®ª lµng vµ sù hÑn hß chê ®îi, råi nh÷ng c« g¸i ®ang ë ®é tuæi yªu ®¬ng: c« h¸i m¬, c« l¸i ®ß, c« hµng xãm. . . tÊt c¶ ®Òu ®îc NguyÔn BÝnh thÓ hiÖn qua mét ng«n ng÷ dÔ hiÓu, gÇn giò ®êi thêng. §Æc trng cho nh÷ng h×nh ¶nh lµng quª lµ ng«n ng÷ d©n d·, méc m¹c. NguyÔn BÝnh ®· t¹o nªn mét lµng quª riªng cña m×nh nhng còng lµ h×nh ¶nh quen thuéc cña nhiÒu lµng quª ViÖt Nam. §iÒu ®Æc biÖt lµ: qua c«ng tr×nh nµy gi¸o s Hµ Minh §øc ®· nhËn xÐt: “NguyÔn BÝnh ®i t×m tÝnh chÊt ViÖt Nam l¹i trë vÒ víi ca dao. Th¬ NguyÔn BÝnh cã c¸i vá méc m¹c cña nh÷ng c©u h¸t ®ång quª”[6;33]. Vµ c¸i lµm nªn søc sèng, lµm nªn nÐt ®éc ®¸o trêng tån trong th¬ NguyÔn BÝnh kh«ng chØ lµ viÖc sö dông nh÷ng yÕu tè quen thuéc, gîi c¶m trong cuéc sèng mµ quan träng h¬n lµ sù s¸ng t¹o, sù ®æi míi, c¸ch t©n trong c¸ch nãi, c¸ch diÔn ®¹t” t¸c gi¶ ®· lµm sèng l¹i vÎ ®Ñp cña ca dao trong nguyªn thÓ cña nã vµ nh÷ng c¸ch t©n s¸ng 10 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng t¹o”. §©y lµ ph¸t hiÖn míi gãp phÇn kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ trong s¸ng t¸c cña NguyÔn BÝnh. Nh vËy víi c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy gi¸o s Hµ Minh §øc ®· cho ta mét c¸ch nh×n toµn diÖn vÒ phong c¸ch vµ ®Æc ®iÓm næi bËt trong th¬ NguyÔn BÝnh. §oµn ThÞ §Æng H¬ng ®· tiÕp cËn sù nghiÖp v¨n th¬ NguyÔn BÝnh tõ gãc ®é thi ph¸p ®Ó thÊy ®îc sù ®éc ®¸o cña thµ th¬ nµy. §ã lµ sù hoµ nhËp gi÷a nghÖ thuËt vµ cuéc ®êi, gi÷a thi ca vµ ®êi sèng v¨n ho¸ d©n d· ®Ó gióp NguyÔn BÝnh lµm nªn nh÷ng bµi th¬ nh chÝnh b¶n th©n ®êi sèng vËy. T¸c gi¶ ®· nãi:” cã lÏ ë thÕ kû nµy NguyÔn BÝnh lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ ®· thµnh c«ng lín khi ®em thi ph¸p cña th¬ ca d©n gian vµo trong th¬ ca hiÖn ®¹i”, ph¸t hiÖn míi mÎ Êy lµ tiÒn ®Ò quan träng cho kho¸ luËn nµy nãi riªng vµ cho viÖc kh¸m ph¸ thÕ giíi nghÖ thuËt cña”thi sÜ ch©n quª” nµy nãi chung. Bªn c¹nh ®ã §oµn ThÞ §Æng H¬ng cßn kh¼ng ®Þnh:”«ng ®· më réng thi ph¸p d©n gian ®Ó ®a vµo nh÷ng kh¸i niÖm míi, nh÷ng hiÖn tîng, nh÷ng c¶m xóc thÈm mü, néi dung míi cña th¬ ca hiÖn ®¹i”. §ã chÝnh lµ sù s¸ng t¹o trªn nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®Ó lµm nªn g¬ng mÆt th¬ riªng cña NguyÔn BÝnh. GÇn ®©y nhÊt trªn t¹p chÝ “Nghiªn cøu v¨n häc”, NguyÔn Nh· B¶n vµ Hå Xu©n B×nh ®· khai th¸c mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt “m· ng÷ nghÜa cña vèn tõ tiÕng ViÖt hay v¨n ho¸ lµng quª trong th¬ NguyÔn BÝnh “. Qua bµi viÕt nµy, c¸c t¸c gi¶ ®· chøng minh mét ®iÒu: C¸c ng«n ng÷ lµng quª, c¸c c¸ch nãi quen thuéc cña d©n lµng, viÖc sö dông c¸c thµnh ng÷, c¸c c¸ch nãi chøa ®ùng v¨n ho¸ lµng quª. . . lµ mét ®iÒu thêng trùc trong th¬ NguyÔn BÝnh. Hay nãi cô thÓ h¬n NguyÔn BÝnh ®· sö dông ng«n ng÷ quen thuéc cña v¨n häc d©n gian ®Ó biÓu hiÖn t tëng nghÖ thuËt riªng cña m×nh. 11 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng §iÓm l¹i lÞch sö nghiªn cøu vÒ NguyÔn BÝnh ë ph¬ng diÖn phong c¸ch riªng: “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ «ng chóng t«i cã vµi nhËn xÐt sau: C¸c c«ng tr×nh, c¸c bµi viÕt ®· cã nh÷ng ph¸t hiÖn, nh÷ng ý kiÕn cùc kú quan träng vµ ®óng ®¾n vÒ sö dông ng«n ng÷ trong s¸ng t¸c cña NguyÔn BÝnh tríc c¸ch m¹ng. §Æc biÖt mét sè c«ng tr×nh ®· cã nh÷ng kh¸m ph¸ ®éc ®¸o, cã sù ph©n tÝch s©u s¾c vµ thuyÕt phôc vÒ “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh ë mét sè khÝa c¹nh: thÓ th¬ lôc b¸t, c¸ch nãi d©n gian, ng«n ng÷ gi¶n dÞ, còng nh viÖc sö dông c¸c yÕu tè v¨n ho¸ d©n gian truyÒn thèng. Tuy nhiªn v× nh÷ng lý do kh¸c nhau, nh÷ng c¸ch nh×n kh¸c nhau vÊn ®Ò “ChÊt d©n gian” trong th¬ NguyÔn BÝnh tríc C¸ch m¹ng míi chØ ®îc khai th¸c chñ yÕu ë “chÊt quª”, ë viÖc sö dông c¸ch nãi, nh÷ng sinh ho¹t truyÒn thèng cña lµng quª. H¬n thÕ n÷a, ë c¸c c«ng tr×nh nµy vÊn ®Ò “ChÊt d©n gian”trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh cha ®îc nghiªn cøu víi t c¸ch lµ mét ®èi tîng ®éc lËp. Do ®ã, vÊn ®Ò cha ®îc tr×nh bµy cã hÖ thèng vµ cha ®îc soi s¸ng díi gãc nh×n “Ng«n ng÷ mang tÝnh d©n gian” thÓ hiÖn trong th¬ NguyÔn BÝnh vÒ mäi mÆt, ®Ó qua ®ã thÊy ®îc nÐt ®éc ®¸o, riªng biÖt t¹o thµnh phong c¸ch th¬ NguyÔn BÝnh víi c¸i nh×n kh¸i qu¸t toµn diÖn, thèng nhÊt. Ta cã thÓ ®i s©u vµo thÕ giíi nghÖ thuËt cña th¬ «ng ®ã lµ viÖc sö dông nhuÇn nhuyÔn nh÷ng chÊt liÖu truyÒn thèng cña d©n gian ®Ó chuyÓn t¶i mét ý tëng mí mÎ, ®éc ®¸o. §ã lµ nh÷ng ®iÒu mµ chóng t«i muèn thùc hiÖn trong khãa luËn nµy. 0. 3. NhiÖm vô vµ ®èi tîng nghiªn cøu. 0. 3. 1. Do tÝnh chÊt lµ mét kho¸ luËn cuèi kho¸, còng nh ®iÒu kiÖn thêi gian vµ kh¶ n¨ng h¹n chÕ cña b¶n th©n, chóng t«i xin ®îc ®Æt ra nhiÖm vô nghiªn cøu nh sau: 12 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng S¸ng t¸c cña NguyÔn BÝnh cã sù thÓ hiÖn ®éc ®¸o, riªng biÖt vµ phong phó, ®a d¹ng cña “ChÊt d©n gian”. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm cã tÝnh chÊt nçi bËt trong s¸ng t¸c cña NguyÔn BÝnh cã nhiÒu gi¸ trÞ to lín, nhng do ®iÒu kiÖn ®· tr×nh bµy ë trªn chóng t«i chØ t×m hiÓu viÖc tiÕp thu nh÷ng gi¸ trÞ cña d©n gian trong th¬ NguyÔn BÝnh mµ l¹i xem xÐt chñ yÕu ë mÆt “ChÊt d©n gian” trong ng«n ng÷ th¬ «ng. Chóng t«i sÏ kh¶o s¸t, thèng kª, ph©n lo¹i vµ cã sù ®èi chiÕu so s¸nh ®Ó t×m hiÓu c¸c biÓu hiÖn cña "ChÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh".Tõ ®ã rót ra kÕt luËn cÇn thiÕt. Kho¸ luËn sÏ xem xÐt viÖc sö dông “Ng«n ng÷ mang tÝnh d©n gian” ®ã nh mét hÖ thèng chÆt chÏ, cã sù liªn hÖ mËt thiÕt víi thÕ giíi nghÖ thuËt cña nhµ th¬, tõ ®ã gãp phÇn kh¼ng ®Þnh c¸cgi¸ trÞ trong s¸ng t¸c cña NguyÔn BÝnh còng nh vÞ trÝ cña «ng trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam. 0. 3. 2. "ChÊt d©n gian" lµ nh÷ng phÈm chÊt, tÝnh chÊt d©n d·,méc m¹c, hån nhiªn,hån hËu ®îc biÓu hiÖn trong ®êi sèng còng nh trong v¨n häc mµ nhÊt lµ v¨n häc d©n gian. ChÊt d©n gian ®ã ®· cã mét ®êi sèng trong th¬ NguyÔn BÝnh. §Ó thùc hiÖn kho¸ luËn nµy chóng t«i quan t©m, t×m hiÓu tÊt c¶ th¬ cña NguyÔn BÝnh (c¶ tríc vµ sau C¸ch m¹ng) bao gåm nh÷ng tËp th¬ næi tiÕng: T©m hån t«i, Lì bíc sang ngang, H¬ng cè nh©n, Mét ngh×n cöa sæ, Mêi hai bÕn níc. . . , TËp th¬ yªu níc, Göi ngêi vî MiÒm Nam, §ªm sao s¸ng. . . Trong ®ã chóng t«i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn nh÷ng t¸c phÈm mang ®Ëm chÊt d©n gian tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m. 0. 4. Ph¹m vi vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. 0. 4. 1. Víi ®iÒu kiÖn lµ mét sinh viªn lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp, trong khu«n khæ ®Ò tµi x¸c ®Þnh, kho¸ luËn chØ xin ®Ò cËp ®Õn nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ vÊn ®Ò: “ChÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh”. Khi nghiªn cøu 13 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng ®Ò tµi nµy, chóng t«i muèn tËp trung ph©n tÝch vµ lµm s¸ng râ chÊt d©n gian trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh. Do ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng vµ h¹n ®Þnh thêi gian kho¸ luËn cha cã ®iÒu kiÖn ph©n tÝch so s¸nh toµn bé ng«n ng÷ nãi chung trong th¬ NguyÔn BÝnh. MÆc dï chóng t«i cho r»ng ®ã lµ mét vÊn ®Ò quan träng vµ cÇn thiÕt. 0. 4. 2. §Ó thùc hiÖn kho¸ luËn nµy chóng t«i sö dông c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu sau ®©y: So s¸nh, ®èi chiÕu, ph©n tÝch, tæng h¬p, kh¸i qu¸t. . . trong ®ã ph¬ng ph¸p so s¸nh ®îc sö dung ë c¸c ph¬ng diÖn: So s¸nh NguyÔn BÝnh víi c¸c nhµ th¬ ®¬ng thêi trong níc, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ th¬ míi l·ng m¹n, vµ so s¸nh th¬ NguyÔn BÝnh víi c¸c nhµ th¬ tríc ®ã, ®ång thêi so s¸nh víi v¨n häc d©n gian ®Ó thÊy ®îc c¸i ®éc ®¸o, riªng biÖt trong ng«n ng÷ th¬ NguyÔn BÝnh. 0. 5. CÊu tróc kho¸ luËn. Ngoµi c¸c phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung chÝnh cña kho¸ luËn ®îc triÓn khai trªn ba ch¬ng: Ch¬ng 1: ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt thÓ lo¹i trong th¬ NguyÔn BÝnh 1. 1. ThÓ th¬ lôc b¸t mang phong vÞ ca dao. 1. 1. ThÓ th¬ thÊt ng«n quen thuéc. Ch¬ng 2: NguyÔn BÝnh ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt tõ ng÷ trong th¬ 2. 1. Tõ thuÇn ViÖt 2. 2. Tõ chØ mµu s¾c 2. 3. Tõ chØ sè. 2. 4. Tõ phiÕm chØ 14 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng 2. 5. Tõ ®Þa ph¬ng. 2. 6. Thµnh ng÷. Ch¬ng 3: ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt tu tõ trong th¬ NguyÔn BÝnh. 3. 2. 1. So s¸nh. 3. 2. 2. Èn dô - Nh©n ho¸. 3. 2. 3. §èi. 3. 2. 4. §iÖp 15 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng ch¬ng 1 ChÊt d©n gian xÐt tõ mÆt thÓ lo¹i trong th¬ NguyÔn BÝnh Chóng ta biÕt r»ng nãi ®Õn thÓ lo¹i lµ nãi ®Õn mét trong nh÷ng ph¬ng thøc biÓu hiÖn cña v¨n häc. Mçi thÓ lo¹i nã mang nh÷ng ®Æc trng riªng vµ chÝnh nh÷ng ®Æc trng ®ã nã kh¼ng ®Þnh vai trß, chøc n¨ng cña mçi thÓ lo¹i trong viÖc thÓ hiÖn néi dung. Tõ ®ã ta thÊy c¸c t¸c gi¶ v¨n häc ®Òu lùa chän cho m×nh mét c¸ch thÓ hiÖn tèt nhÊt nh÷ng t tëng, t×nh c¶m. . . cña m×nh b»ng c¸ch sö dông c¸c thÓ lo¹i phï hîp. Víi NguyÔn BÝnh, «ng ®îc mÖnh danh lµ : “Nhµ th¬ ch©n quª”, “®ång quª”, “Nhµ th¬ cña h¬ng ®ång giã néi”, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ mäi ngêi gäi NguyÔn BÝnh víi nh÷ng tªn gäi nh vËy, cã thÓ nãi «ng lµ nhµ th¬ rÊt gÇn gòi víi ngêi d©n, víi lµng quª ViÖt Nam. §Ó thÓ hiÖn t×nh c¶m ®ã còng nh ®Ó kh¾c ho¹ ®îc nh÷ng nÐt gÇn gòi, d©n d· vÒ con ngêi, lµng quª ViÖt Nam NguyÔn BÝnh ®· sö dông nh÷ng thÓ th¬ truyÒn thèng cho phï hîp víi néi dung thÓ hiÖn. 1. 1. ThÓ th¬ lôc b¸t mang phong vÞ ca dao. NguyÔn BÝnh ®· tõng t©m sù víi ®éc gi¶ r»ng:Th¬ ViÖt viÕt cho ngêi ViÖt, do ®ã gi¶n dÞ lµ mét ®iÒu cèt yÕu. Gi¶n dÞ ë ®©y kh«ng ®ång nghÜa víi dÔ d·i, tÇm thêng. Cã lÏ chÝnh v× thÕ mµ NguyÔn BÝnh lu«n tá lßng kh©m phôc ®¹i thi hµo NguyÔn Du vµ “TruyÖn KiÒu” lóc nµo còng lµ s¸ch gèi ®Çu cña NguyÔn BÝnh. Bëi v× trong “TruyÖn KiÒu” NguyÔn Du ®· sö dông mét c¸ch ®éc ®¸o thÓ th¬ lôc b¸t truyÒn thèng ®Ó chuyÓn t¶i néi dung t tëng cña t¸c phÈm. ChÝnh nhê thÓ th¬ nµy mµ chóng ta ®äc “TruyÖn KiÒu” míi b¾t gÆp nh÷ng ®iÒu gi¶n dÞ vµ dÔ hiÓu. Mét trong nh÷ng yÕu tè lµm cho NguyÔn BÝnh – mét nhµ th¬ míi næi tiÕng nhanh vµ cã mÆt trong t©m hån con ngêi 16 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng ViÖt Nam kh¾p mäi miÒn cña tæ quèc chÝnh lµ viÖc thÓ hiÖn thµnh c«ng thÓ th¬ lôc b¸t – mét thÓ th¬ truyÒn thèng cña d©n téc. Chóng t«i kh¶o s¸t 105 bµi th¬ tríc C¸ch m¹ng cña NguyÔn BÝnh th× ®· cã tíi 42 bµi theo thÓ lôc lôc b¸t, chiÕm 40% tøc lµ gÇn mét nöa trong s¸ng t¸c ®å sé Êy ®îc viÕt theo thÓ lôc b¸t quen thuéc. Mét con sè nh vËy ë mét nhµ th¬ míi, gi÷a cuéc c¸ch t©n th¬ ca, gi÷a kh«ng khÝ s«i ®éng cña viÖc ®i t×m c¸i míi, c¸i l¹ lµ mét ®iÒu ®Æc biÖt. Nhng chÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o nªn mét g¬ng mÆt th¬ ®éc ®¸o: NguyÔn BÝnh – Thi sÜ cña ®ång quª. Vµ h¬n thÕ n÷a t¹o cho «ng mét chç ®øng xøng ®¸ng trong dßng th¬ míi vµ trong sù ngìng mé cña b¹n ®äc. Cã thÓ nãi NguyÔn BÝnh lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ bËc nhÊt cña thÕ kû nµy vÒ th¬ lôc b¸t. Nh÷ng bµi th¬ lôc b¸t cña «ng thêng cã mét thi ph¸p riªng hÕt søc ®éc ®¸o. NguyÔn BÝnh ®· kÕ thõa vµ vËn dông nh÷ng sù thay ®æi trong giíi h¹n mµ luËt th¬ cho phÐp. Cã thÓ nãi «ng lµ mét trong nh÷ng nhµ c¸ch t©n lín cña thÓ th¬ nµy c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc, kÕt hîp chÆt chÏ víi thi ph¸p d©n gian «ng ®· më réng søc thÓ hiÖn cña nã. Víi «ng thÓ th¬ d©n téc lôc b¸t ®· ph¸t triÓn tíi ®Ønh cao cña nã trªn thi ®µn hiÖn ®¹i. Nh÷ng bµi th¬ cña «ng lu«n lu«n ®æi míi, mu«n mµu mu«n vÎ, tr¸nh ®îc sù nhµm ch¸n cña mét nhÞp th¬, mét hoµ ©m cè ®Þnh mµ thÓ lôc b¸t thêng hay dÉn ®Õn. H«m nay díi bÕn xu«i ®ß Th¬ng nhau qua cöa tß vß nh×n nhau Anh ®i ®Êy anh vÒ ®©u ? C¸nh buåm n©u, c¸nh buåm n©u, c¸nh buåm. . . ( Kh«ng ®Ò – 1939) 17 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng Nhµ th¬ ®· më ra mét híng míi hÕt søc s¸ng t¹o trong nh÷ng vÇn th¬ lôc b¸t nµy. ¤ng më réng søc thÓ hiÖn cña th¬ trong vÇn (vÇn trong tø vµ vÇn ngay c¶ trong mét c¶nh), thay ®æi nhÞp th¬ ®Ó t¨ng sù sinh ®éng cña tiÕt tÊu, hoµ ©m th¬ vµ ®Æc biÖt lµ më réng sù ®a ©m, ®a nghÜa cña tõ. Sù lÆp l¹i cña tõ trong c©u ba vµ c©u bèn lªn tíi ®é rÊt cao khã cã ®îc trong th¬, nhÊt lµ ®èi víi th¬ lôc b¸t mµ tiÕt tÊu cña nã rÊt dÔ g©y ra sù ®¬n ®iÖu. Sù më réng m· nghÜa vµ m· thÈm mÜ cña tõ ®Æc biÖt ë c©u thø t. Th¬ lôc b¸t lµ mät thÓ th¬ c¸ch luËt mµ c¸c thÓ thøc ®îc tËp trung thÓ hiÖn trong mét khæ gåm hai dßng víi sè tiÕng cè ®Þnh: Dßng s¸u tiÕng (c©u lôc) vµ dßng t¸m tiÕng (c©u b¸t). Trong ®ã cã sù quy ®Þnh cña vÇn, ®iÖu, nhÞp, thanh. . . t¹o nªn sù gÇn gòi, nhÞp nhµng dÔ nhí dÔ thuéc, dÔ ng©m, dÔ truyÒn tông. Th¬ NguyÔn BÝnh còng nh “TruyÖn KiÒu” NguyÔn Du, nÕu kh«ng viÕt theo thÓ th¬ quen thuéc Êy th× còng khã th©m nhËp ®îc vµo trong ®êi sèng cña nh©n d©n. Tõ nh÷ng bµi th¬ nãi vÒ nçi t¬ng t cña mét chµng trai: Th«n §oµi ngåi nhí th«n §«ng Mét ngêi chÝn nhí mêi mong mét ngêi (T¬ng t) Nçi b¨n kho¨n cña mét t©m tr¹ng bíc vµo tuæi yªu ®¬ng: C¸i ngµy c« cha lÊy chång §êng gÇn t«i cø ®i vßng cho xa (Qua nhµ) cho ®Õn nh÷ng bµi th¬ nãi vÌ íc ao h¹nh phóc gia ®×nh. S¸ng gi¨ng chia n÷a vên chÌ Mét gian nhµ nhá ®i vÒ cã nhau (Thêi tríc) 18 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng Vµ rÊt nhiÒu bµi th¬ kh¸c hÇu hÕt ®îc viÕt theo thÓ th¬ lôc b¸t quen thuéc ®Ó thÓ hiÖn t×nh c¶m gi÷a con ngêi víi con ngêi, t×nh yªu ®«i løa, còng nh nh÷ng biÕn th¸i tinh vi trong t©m hån ngêi d©n ViÖt Nam. Th¬ NguyÔn BÝnh ®· gîi cho ta nhí l¹i nh÷ng c©u ca dao quen thuéc, ®Ëm ®µ phong vÞ quª h¬ng, v¨n ho¸ lµng quª. §ã lµ nh÷ng vÇn th¬ thËt gÇn gòi víi nh©n d©n – nh÷ng vÇn th¬, thÓ th¬ dÔ nhí, dÔ thuéc, dÔ ®i vµo lßng ngêi vµ h¬n thÕ n÷a ®· ®i vµo giÊc ngñ cña tõng em bÐ trong n«i qua lêi ru cña bµ, cña mÑ: H«m nay díi bÕn xu«i ®ß Th¬ng nhau qua cña tß vß nh×n nhau (Kh«ng ®Ò) Ta ®· tõng b¾t gÆp h×nh ¶nh: C©y ®a, bÕn níc, s©n ®×nh, con ®ª, chç hÑn ®Çu lµng. . . ®Çy th¬ méng cña trai g¸i lµng quª trong ca dao: Qua ®×nh ng¶ nãn tr«ng ®×nh §×nh bao nhiªu ngãi th¬ng m×nh bÊy nhiªu vµ: ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®îi thuyÒn Giê ®©y nã ®· trë thµnh nh÷ng chÊt liÖu quen thuéc trong th¬ NguyÔn BÝnh: Nhng ®©y c¸ch mét ®Çu ®×nh Cã xa x«i mÊy mµ t×nh xa x«i (T¬ng t) HoÆc: Bao giê bÕn míi míi gÆp ®ß Hoa khuª c¸c, bím giang hå gÆp nhau 19 Kho¸ luËn tèt nghiÖp NguyÔn ThÞ H»ng Råi ta ®· tõng quen víi trang phôc truyÒn thèng “mí ba, mí b¶y” trong v¨n ho¸ d©n gian, trong lÔ héi truyÒn thèng. . . giê ®©y l¹i b¾t gÆp h×nh ¶nh: yÕm lôa såi, d©y lng ®òi, ¸o tø th©n, kh¨n má qu¹, quÇn n¸i ®en. . . Nµo ®©u c¸i yÕm lôa såi C¸i d©y lng ®òi nhuém håi sang xu©n Nµo ®©u c¸i ¸o tø th©n C¸i kh¨n má qu¹, c¸i quÇn n¸i ®en (Ch©n quª) ChØ riªng “c¸i yÕm lôa såi” ®· gîi nhiÒu phong vÞ cña c¸ch ¨n mÆc gi¶n dÞ mµ thi vÞ cña g¸i quª. N¨m th¬ng cæ yÕm lôa ®µo S¸u th¬ng nãn thîng quai thao dÞu dµng (Ca dao) §Æc biÖt c¸i gi¶i yÕm dµi ng¾n trong tÊc gang mµ khi cÇn lµ ®iÓm tùa cho trÝ tëng tîng t¹o nªn bao chuyÖn trong t×nh yªu quen thuéc cña m«i trêng ca dao: ¦íc g× s«ng réng mét gang B¾c cÇu gi¶i yÕm ®Ó chµng sang ch¬i (Ca dao) Giê l¹i xuÊt hiÖn trong tø th¬ rÊt míi cña NguyÔn BÝnh ®Ó lµm t¨ng lªn c¸i t©m tr¹ng b¨n kho¨n, day døt cña chµng trai tríc sù thay ®æi cña ngêi yªu. Nµo ®©u c¸i yÕm lôa såi? (Ch©n quª) Bµi th¬ viÕt theo thÓ th¬ lôc b¸t, dïng nh÷ng ng«n ng÷, nh÷ng h×nh ¶nh quen thuéc nhng l¹i chøa ®ùng mét tø th¬ 20