Tài liệu Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn 1: Më ®Çu C¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Khi thùc hiÖn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cò sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn nh÷ng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng trong ®ã cã qui luËt c¹nh tranh. ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh-ng bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®ã nÒn kinh tÕ n-íc ta ®ang ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc to lín. Mét trong nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®ã lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n-íc ta cßn yÕu kÐm. §øng tr-íc qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ngµy cµng s©u réng (lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC, s¾p trë thµnh thµnh viªn cña WTO, råi më cöa héi nhËp AFTA vµo n¨m 2006) th× n-íc ta cÇn cã mét nÒn kinh tÕ víi søc c¹nh tranh ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Muèn nh- vËy chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ víi c¸c ®èi t-îng cÇn t¸c ®éng lµ c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt cÇn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ t- nh©n, ph¶i ph¸t huy c¸c lîi thÕ c¹nh tranh. Chóng ta cÇn cã mét chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®óng ®¾n. Víi môc tiªu nh- vËy thËt kh«ng dÔ dµng cho ViÖt Nam, khi mµ nÒn kinh tÕ hiÖn nay kh«ng cã g× lµm ®¶m b¶o, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, cßn tr× trÖ, t×nh tr¹ng thang nhòng vµ thÊt tho¸t vèn nhµ n-íc t¨ng cao. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc kh«ng ph¸t huy ®-îc vai trß chñ ®¹o cña m×nh trong nÒn kinh tÕ khi mµ nhËn ®-îc nhiÒu hç trî tõ phÝa nhµ n-íc, ngµnh nghÒ kinh doanh, chÕ ®é tÝn dông,… Trong tay n¾m hÇu hÕt c¸c nguån lùc quan träng nh-: 100% má dÇu, 80% rõng, 90% lao ®éng ®-îc coi träng, cã phÇn xem nhÑ -u ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp t- nh©n. Võa qua, ngµy 13/10/2004, chóng ta ®· thµnh lËp ®-îc hiÖp héi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n ViÖt Nam, ®iÒu ®ã cho thÊy cã sù thay ®æi trong nhËn thøc vÒ vai trß cña t- 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nh©n, doanh nghiÖp t- nh©n ®ang dÇn nhËn ®-îc sù quan t©m tõ phÝa nhµ n-íc vµ ®ãng vai trß quan träng trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. C¹nh tranh lµ mét c¬ chÕ vËn hµnh chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn tuy vÉn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh-ng nã kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò quan träng. NhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ®· vËn dông tèt qui luËt c¹nh tranh vµo ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Tõ khi ®æi míi nÒn kinh tÕ chóng ta còng ®· ¸p dông qui luËt nµy vµ mét sè thµnh tùu ®· ®Õn víi chóng ta: §êi sèng nh©n d©n ®-îc c¶i thiÖn, x· héi ph¸t triÓn h¬n, kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh… nh÷ng lîi Ých Êy ch-a ph¶i lµ lín lao nh-ng còng ®· gióp chóng ta ®Þnh h-íng cho chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. §éc quyÒn lµ sù chi phèi thÞ tr-êng cña mét hay nhiÒu c«ng ty, hoÆc mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã vÒ mét lo¹i s¶n phÈm trªn mét ®o¹n thÞ tr-êng nhÊt ®Þnh. Nguyªn nh©n dÉn tíi ®éc quyÒn th-êng do c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®em l¹i. §éc quyÒn sÏ lµm h¹n chÕ rÊt nhiÒu ®èi víi c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó cã mét m«i tr-êng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn cã hiÖu qu¶ ®ang lµ vÊn ®Ò quan träng ®-îc ®Æt ra víi thùc tr¹ng hiÖn nay cña n-íc ta. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë n-íc ta hiÖn nay nh- thÕ nµo? Vµ n-íc ta cÇn lµm g× ®Ó duy tr× c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn? Chóng ta sÏ t×m hiÓu cô thÓ ë d-íi ®©y. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn 2 C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn 1. Sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ThÞ tr-êng lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ bao gåm c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¸c yÕu tè ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trªn thÞ tr-êng c¸c nhµ s¶n xuÊt, ng-êi tiªu dïng, nh÷ng ng-êi ho¹t ®éng bu«n b¸n kinh doanh, quan hÖ víi nhau th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n trao ®æi hµng ho¸. Nh- vËy thùc chÊt thÞ tr-êng lµ chØ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®-îc ph¶n ¸nh th«ng qua trao ®æi, l-u th«ng hµng ho¸ vµ mèi quan hÖ vÒ kinh tÕ gi÷a ng-êi víi ng-êi. H×nh thøc ®Çu tiªn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ kinh tÕ hµng ho¸. Kinh tÕ h lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó trao ®æi vµ bu«n b¸n trªn thÞ tr-êng. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ h×nh thøuc ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, mµ ë ®ã mäi yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu ®-îc qui ®Þnh bëi thÞ tr-êng. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn cã ®-îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh-: thuª ®-îc lao ®éng rÎ mµ cã kÜ thuËt, mua ®-îc nguyªn nhiªn vËt liÖu rÎ, cã thÞ tr-êng c¸c yÕu tè ®Çu ra tèt. §iÒu ®ã dÉn ®Õn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÓ chiÕm lÊy, n¾m gi÷ lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Sù c¹nh tranh nµy chØ kÕt thóc khi nã ®-îc ®¸nh dÊu bëi mét bªn chiÕn th¾ng vµ mét bªn thÊt b¹i. Tuy vËy c¹nh tranh kh«ng bao giê mÊt ®i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. C¹nh tranh lµ sù sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp. Muèn tån t¹i ®-îc buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp m×nh b»ng c¸ch: n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, c¶i tiÕn khoa häc kÜ thuËt… §iÒu nµy sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 triÓn, ®ång thêi còng lµm cho x· héi ph¸t triÓn nhê kinh tÕ ph¸t triÓn, khoa häc - kÜ thuËt ph¸t triÓn do ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp, c¶i tiÕn khoa häc - kÜ thuËt. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh c¸c nguån lùc cña x· héi sÏ ®-îc chuyÓn tõ n¬i s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ ®Õn n¬i s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n. T¹o ra lîi Ých x· héi cao h¬n, mäi ng-êi sÏ sö dông nh÷ng s¶n phÈm tèt h¬n. C¹nh tranh ®em l¹i sù ®a d¹ng cña s¶n phÈm vµ dÞch vô. Do ®ã t¹o ra nhiÒu lùa chän h¬n cho kh¸ch hµng, cho ng-êi tiªu dïng. Nh- vËy c¹nh tranh lµ mét ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. C¹nh tranh gióp cho sù ph©n bæ nguån lùc x· héi cã hiÖu qu¶, ®em l¹i Ých lîi lín h¬n cho x· héi. C¹nh tranh cã thÓ ®-îc xem nh- lµ qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l-îng ®Ó tõ ®ã thùc hiÖn c¸c b-íc nh¶u thay ®æi vÒ chÊt. Mçi b-íc nh¶y thay ®æi vÒ chÊt lµ mçi nÊc thang cña x· héi, nã lµm cho x· héi ph¸t triÓn di lªn, tèt ®Ñp h¬n. VËy sù tån t¹i cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. 2. Vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng C¹nh tranh xuÊt hiÖn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt kinh doanh víi nhau ®Ó giµnh giËt lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸, nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh võa lµ m«i tr-êng, võa lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã mµ c¹nh tranh ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng thÓ hiÖn qua mét sè chøc n¨ng sau: Thø 1: C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ cã 2 lo¹i c¹nh tranh: c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. ViÖc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh lµ sù c¹nh tranh nh»m giµnh giËt lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. C¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau vÒ s¶n phÈm. Do ®ã kÕt qu¶ cña sù c¹nh tranh nµy lµ h×nh thµnh nªn gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña tõng lo¹i mÆt hµng. §ã lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®-îc tÝnh dùa vµo 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh cña toµn x· héi. NÕu nh- doanh nghiÖp nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt d-íi møc trung b×nh sÏ bÞ thiÖt h¹i hay bÞ lç vèn. Cßn nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trªn møc trung b×nh cña x· héi sÏ thu ®-îc lîi nhuËn th«ng qua sù chªnh lÖch vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt. Ngoµi c¹nh tranh trong néi bé ngµnh cßn cã c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. Lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng kh¸c nhau. Môc ®Ých cña c¹nh tranh nµy lµ t×m n¬i ®Çu t- cã lîi h¬n. C¸c doanh nghiÖp tù do di chuyÓn TB cña m×nh tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. C¹nh tranh nµy dÉn ®Õn h×nh thµnh nªn tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. ViÖc h×nh thµnh nªn gi¸ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ vµ tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n lµ ®iÒu quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Víi gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ cho biÕt doanh nghiÖp nµo lµm ¨n cã l·i hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã sÏ cã nh÷ng thay ®æi trong s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Víi tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cho biÕt lîi nhuËn cña c¸c nhµ t- b¶n sÏ lµ nh- nhau cho dï ®Çu t- vµo nh÷ng ngµnh kh¸c nhau víi l-îng TB nhnhau. Thø hai: C¹nh tranh gióp ph©n bæ l¹i nguån lùc cña x· héi mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cïng mét lo¹i hay mét sè lo¹i hµng ho¸ c¹nh tranh nhau vÒ gi¸ b¸n, h×nh thøc s¶n phÈm, chÊt l-îng s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®ã doanh nghiÖp nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt tèt, cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n th× doanh nghiÖp ®ã sÏ cã l·i. §iÒu ®ã gióp cho viÖc sö dông c¸c nguån nguyªn vËt liÖu cña x· héi cã hiÖu qu¶ h¬n, ®em l¹i lîi Ých cho x· héi cao h¬n. NÕu cø ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i nguån lùc th× sÏ l·ng phÝ nguån lùc x· héi trong khi hiÖu qu¶ x· héi ®em l¹i kh«ng cao, chi phÝ cho s¶n xuÊt t¨ng cao, gi¸ trÞ hµng ho¸ t¨ng lªn kh«ng cÇn thiÕt. Thø ba: C¹nh tranh ®iÒu tiÕt cung, cÇu hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng, kÝch thÝch thóc ®Èy viÖc øng dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt vµ t¨ng vèn ®Çu t- vµo s¶n xuÊt trªn thÞ tr-êng, khi cung mét hµng nµo ®ã lín 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 h¬n cÇu hµng ho¸ th× lµm cho gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m xuèng, lµm cho lîi nhuËn thu ®-îc cña c¸c doanh nghiÖp sÏ gi¶m xuèng. NÕu nh- gi¸ c¶ gi¶m xuèng d-íi møc hoÆc b»ng chi phÝ s¶n xuÊt th× doanh nghiÖp ®ã lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ bÞ ph¸ s¶n. ChØ cã nh÷ng doanh nghiÖp nµo cã chi phÝ s¶n xuÊt gi¸ c¶ thanh to¸n cña hµng ho¸ th× doanh nghiÖp ®ã míi thu ®-îc. §iÒu ®ã buéc c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i ®-îc th× ph¶i gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch tÝch cùc øng dông ®-a khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ng-îc l¹i khi cung mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã nhá h¬n cÇu hµng ho¸ cña thÞ tr-êng ®iÒu ®ã dÉn ®Õn sù khan hiÕm vÒ hµng ho¸ ®iÒu nµy dÉn tíi gi¸ c¶ cña hµng ho¸ t¨ng cao dÉn ®Õn lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, ®iÒu nµy kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp sÏ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng b»ng c¸ch øng dông khoa häc - c«ng nghÖ tiªn tiÕn hoÆc më réng qui m« s¶n xuÊt ®Ó cã ®-îc l-îng hµng ho¸ tung ra thÞ tr-êng. §iÒu nµy lµm t¨ng thªm vèn ®Çu tcho s¶n xuÊt, kinh doanh, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn x· héi. §iÒu nµy quan träng lµ ®éng lùc nµy hoµn toµn tù nhiªn kh«ng theo vµ kh«ng cÇn bÊt kú mét mÖnh lÖnh hµnh chÝnh nµo cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc. Thø t-: C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng chØ cã c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt víi nhau mµ cßn cã sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng víi nhau, ®Ó cã ®-îc mét n¬i lµm viÖc tèt, c«ng viÖc phï hîp. §iÒu ®ã khiÕn cho mäi ng-êi trong x· héi lu«n lu«n ph¶i n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña m×nh. Víi ý nghÜa ®ã c¹nh tranh lµm cho con ng-êi ta hoµn thiÖn h¬n, c¹nh tranh ®ãng gãp mét phÇn trong viÖc h×nh thµnh nªn con ng-êi míi trong x· héi míi th«ng minh, n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o. C¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn cã kÎ th¾ng vµ ng-êi thua. KÎ m¹nh cµng ngµy cµng m¹nh lªn nhê lµm ¨n hiÖu qu¶. KÎ yÕu th× bÞ ph¸ s¶n. Sù ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng hoµn toµn mang ý nghÜa tiªu cùc. Bëi v× cã nh- vËy th× c¸c nguån lùc cña x· héi míi ®-îc chuyÓn sang cho nh÷ng n¬i lµm ¨n hiÖu qu¶. ViÖc duy tr× c¸c doanh nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sÏ dÉn ®Õn sù l·ng phÝ c¸c nguån lùc x· héi. Do ®ã 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 muèn cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña x· héi cao buéc chóng ta ph¶i chÊp nhËn sù ph¸ s¶n cña nh÷ng doanh nghiÖp yÕu kÐm. Sù ph¸ s¶n nµy kh«ng ph¶i lµ sù huû diÖt hoµn toµn mµ ®ã lµ sù huû diÖt s¸ng t¹o. 3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ lu«n muèn tù m×nh quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ - dÞch vô cña m×nh. Nh-ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng ®· kh«ng cho phÐp hä lµm nh- vËy. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp lu«n muèn xo¸ bá c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ®· ra ®êi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña hä. §éc quyÒn trong kinh doanh lµ viÖc mét hay nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ chÝnh trÞ, x· héi nhÊt ®Þnh khèng chÕ thÞ tr-êng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô. §éc quyÒn th-êng dÉn ®Õn xu h-íng cöa quyÒn, b¹o lùc vµ trong mét sè tr-êng hîp nã c¶n trë sù ph¸t triÓn cña khoa häc kÜ thuËt, lµm chËm th©m chÝ l·ng phÝ c¸c nguån lùc x· héi. Bëi lÏ víi thÕ ®éc quyÒn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng cÇn quan t©m ®Õn viÖc c¶i tiÕn m¸y mãc kÜ thuËt, kh«ng cÇn t×m c¸ch n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng mµ vÉn thu ®-îc lîi nhuËn cao nhê vµo ®éc quyÒn mua vµ ®éc quyÒn b¸n. §éc quyÒn lµ sù thèng trÞ tuyÖt ®èi trong l-u th«ng vµ s¶n xuÊt nªn dÔ n¶y sinh gi¸ c¶ ®éc quyÒn, gi¸ c¶ lòng ®o¹n cao,... Do vËy, sù phôc vô cña ng-êi tiªu dïng nãi riªng vµ cho x· héi nãi chung lµ kÐm hiÖu qu¶ h¬n so víi c¹nh tranh tù do. Trong nhiÒu tr-êng hîp ®éc quyÒn ¸p ®Æt sù tiªu dïng lµm cho x· héi. ChÝnh do cung c¸ch Êy mµ ®éc quyÒn th-êng lµm cho x· héi lu«n lu«n ë t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸, s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu ¶nh h-ëng ®Õn nhÞp ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ. §éc quyÒn h×nh thµnh biÓu hiÖn sù thÊt b¹i cña thÞ tr-êng. §Ó cã sù c¹nh tranh hoµn h¶o, nhiÒu quèc gia ®· coi chèng ®éc quyÒn vµ t¹o nªn c¹nh tranh hoµn h¶o lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña nhµ n-íc. §Ó t¹o nªn c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh th× cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 a) §iÒu kiÖn vÒ c¸c yÕu tè ph¸p lý - thÓ chÕ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh §Ó cã sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ th× cÇn ph¶i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngµy nay trong qu¸ tr×nh héi nhËp ngµy cµng cao th× c¸c thÓ chÕ ph¸p lý kh«ng chØ do nhµ n-íc ban hµnh mµ nã cßn ®-îc ban hµnh bëi c¸c tæ chøc quèc tÕ hoÆc do mét khu vùc kinh tÕ gåm nhiÒu quèc gia ban hµnh. YÕu tè ph¸p lý thÓ chÕ nh©n tè quan träng trong h×nh thµnh nªn m«i tr-êng kinh doanh - lµ ®Êt sèng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Mâi yÕu tè ph¸p lÝ thÓ chÕ ®Òu t¸c ®éng vµo mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nã ®-îc dïng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. C¸c chñ thÓ kinh tÕ muèn tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc nµo ®Òu ph¶i dùa vµo c¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ ®· ®-îc ban hµnh ®èi víi lÜnh vùc nµo ®ã ®Ó tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ. Nh- vËy sÏ h×nh thµnh nªn mét m«i tr-êng kinh doanh æn ®Þnh khoa häc. MÆc dï chØ cã ®Þnh h-íng trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, song trong mét nÒn kinh tÕ thèng nhÊt ®Ó t¹o nªn sù ho¹t ®éng ®ång bé cho guång m¸y kinh tÕ th× c¸c yÕu tè thÓ chÕ ph¸p lÝ nµy ®Òu ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau: Thø nhÊt: §¶m b¶o sù ®ång bé trong toµn bé hÖ thèng thuéc mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nh- vËy mäi lÜnh vùc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ®-îc ®iÒu chØnh bëi c¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ, ®iÌu nµy sÏ t¹o nªn tÝnh hµi hoµ trong nÒn kinh tÕ. NÕu nhkh«ng ®¶m b¶o ®-îc sù ®ång bé th× trong nÒn kinh tÕ sÏ cã nh÷ng lÜnh vùc kh«ng bÞ t¸c ®éng cña c¸c thÓ chÕ ph¸p lÝ, viÖc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc nµy sÏ dÔ dµng, tù do h¬n so víi c¸c linh vùc cã c¸c yÕu tè ph¸p lÝ - thÓ chÕ t¸c ®éng, bëi v× nã kh«ng chÞu ¶nh h-ëng, kh«ng chÞu bÊt k× t¸c ®éng nµo tõ Nhµ n-íc. C¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh sÏ tõ ®ã s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm theo ý muèn cña m×nh. §iÒu nµy sÏ t¹o nªn sù lén xén trong nÒn kinh tÕ bëi v× môc ®Ých s¶n xuÊt cña mçi ng-êi lµ kh¸c nhau, do ®ã sÏ dÉn ®Õn m©u thuÉn gi÷a c¸c nhµ s¶n xuÊt víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®éc quyÒn h×nh thµnh ®Ó tr¸nh sù c¹nh tranh. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø hai: C¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ do Nhµ n-íc ban hµnh ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. §Ó cã hiÖu qu¶ cao trong viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra c¸c qui ®Þnh nµy ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu, tr¸nh viÖc hiÓu theo nhiÒu nghÜa h-íng kh¸c nhau, ®iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ trÇm träng. ViÖc ban hµnh c¸c thÓ chÕ - ph¸p lÝ nµy s¸t víi thùc tÕ, kh«ng râ rµng th× kh«ng nh÷ng thùc hiÖn ®-îc môc ®Ých mµ cßn g©y thªm ra nh÷ng ho¹t ®éng sai lÖch, lµm ®¶o lén trËt tù. Thø 3: HiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ph¶i thèng nhÊt trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi kinh tÕ, kh«ng ®-îc cã sù ph©n biÖt ®èi xö khi thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh. ViÖc nµy sÏ t¹o nªn tÝnh c«ng b»ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao hiÖu lùc cña c¸c qui ®Þnh. b) §iÒu kiÖn trong chØ ®¹o, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n C¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c hiÖp héi còng nh- nhµ n-íc khi ra c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ®Òu ph¶i dùa vµo ®iÒu kiÖn vµ t×nh h×nh thùc tÕ, ®iÒu nµy ®¶m b¶o tÝnh s¸t thùc cña c¸c qui ®Þnh. Nhµ n-íc dùa vµo c¸c qui ®Þnh ®Ó ®iÒu hµnh qu¶n lý nÒn kinh tÕ trong mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Vai trß cña qu¶n lý, chØ ®¹o gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ lµ hÕt søc quan träng, nã ®¶m b¶o cho viÖc c¸c qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ®-îc thùc hiÖn. Do vai trß hÕt søc quan träng ®ã mµ viÖc qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n-íc ®ßi hái bé m¸y qu¶n lý nhµ n-íc ph¶i cã ®ñ tr×nh ®é chuyªn m«n, n¨ng lùc trong qu¶n lý kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi m«i tr-êng c¹nh tranh gay g¾t. ViÖc c¸c c«ng ty hoÆc c¸c tæ chøc ®éc quyÒn h×nh thµnh lµ ®iÒu dÔ dµng. Do vËy ®Ó chèng ®éc quyÒn vµ t¹o nªn sù c¹nh tranh th× víi bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ non kÐm th× nhµ n-íc sÏ kh«ng thÓ qu¶n lÝ ®-îc nÒn kinh tÕ, c¸c b¶n qui ®Þnh kh«ng thÓ ®-a vµo ¸p dông trong thùc tÕ, hoÆc nÕu cã ®-a vµo ¸p dông ®-îc th× khã lßng mµ gi¸m s¸t, chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn. §iÒu nµy sÏ g©y ra viÖc lµm thÊt tho¸t, l·ng phÝ tµi s¶n quèc gia, t×nh h×nh kinh doanh bÊt æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn h×nh thµnh. Thùc tÕ ë ViÖt Nam cho thÊy: trong x©y dùng c¬ b¶n viÖc ®Çu t- dµn tr¶i kh«ng cã träng ®iÓm g©y l·ng phÝ vèn ®Çu t-. Trong c¸c dù ¸n, c«ng tr×nh x©y dùng viÖc thÊt tho¸t vèn lµ rÊt lín 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 do viÖc c©u kÕt th«ng ®ång, ¨n d¬ víi nhau gi÷a c¸c chñ ®Çu t- vµ x©y dùng. TÊt c¶ c¸c ®iÒu trªn phÇn lín lµ do bé m¸y qu¶n lý cßn non kÐm. Ch-a ®-a ra ®-îc nh÷ng qui ®Þnh ph¸p lÝ - thÓ chÕ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. ViÖc c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thuèc ®Çu c¬, th«ng ®ång víi nhau t¹o ra sù khan hiÕm gi¶ t¹o ®Ó ®Èy gi¸ thuèc lªn cao. §iÒu nµy còng t-¬ng tù ®èi víi thÞ tr-êng bÊt ®éng s¶n. Ngµy nay qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi nªn viÖc n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc quan träng ®Ó t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn. c) §iÒu kiÖn vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, ®¹o ®øc x· héi cña nh©n d©n vµ c¸c chñ thÓ kinh doanh C¸c chñ thÓ kinh tÕ lµ ®èi t-îng t¸c ®éng cña c¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ - thÓ chÕ. Nhµ n-íc ban hµnh vµ gi¸m s¸t, chØ ®¹o c¸c chñ thÓ kinh tÕ thi hanh c¸c qui ®Þnh cña v¨n b¶n ph¸p lÝ - thÓ chÕ. §Ó c¸c qui ®Þnh ®-îc thùc hiÖn tèt th× ngoµi vai trß qu¶n lÝ tèt cña Nhµ n-íc cßn cã hµnh vi thùc hiÖn cña c¸c chñ kinh doanh vµ nh©n d©n. ý thøc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh v¨n b¶n cña c¸c chñ thÓ khi tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó t¹o nªn c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. N¨ng lùc cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ lµ cã h¹n cho nªn trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kh«ng thÓ khong m¾c nh÷ng sai lÇm, thiÕu sãt. Khi ®ã sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt cho nh÷ng t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®éc quyÒn lîi dông sai sãt cña c¬ quan qu¶n lý ®Ó ho¹t ®éng. Trong nh÷ng t×nh huèng nh- vËy ®Ó t¹o nªn c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn rÊt cÇn cã tinh thÇn, ý thøc cña c¸c chñ thÓ kinh doanh còng nhcña nh©n d©n. Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, ý thøc tèt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý. II. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn ë ViÖt Nam 1. Sù chuyÓn biÕn vÒ nh©n thøc ®èi víi c¹nh tranh Sau chiÕn tranh ®Êt n-íc thèng nhÊt, c¶ n-íc h¨ng h¸i b¾t tay vµo c«ng cuéc x©y dùng, kiÕn t¹o ®Êt n-íc ®-a ®Êt n-íc tiÕn th¼ng lªn CNXH. Trong khi ®ã trong tay chØ cã m« h×nh kinh tÕ sau chiÕn tranh ®Ó l¹i - nÒn kinh tÕ tËp 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trung bao cÊp cña c¶i x· héi bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ sau chiÕn tranh. ViÖc ¸p dông m« h×nh kinh tÕ nµy trong chiÕn tranh ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, vµ ®-îc coi nh- m« h×nh -u viÖt. Nh-ng trong thêi b×nh, nã ®· kh«ng cßn phï hîp vµ ViÖt Nam ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho viÖc ¸p dông nÒn kinh tÕ nµy ®ã lµ: nÒn kinh tÕ suy tho¸i trÇm träng chi v-ît thu, l¹m ph¸t cao, ®ång tiÒn mÊt gi¸, ph-¬ng tiÖn kÜ thuËt ngµy cµng l¹c hËu, chËm ®-îc ®æi míi, n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n-íc kÐm. Trong nÒn kinh tÕ cò - nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp th× mäi ho¹t ®éng kinh tÕ cña x· héi ®Òu do Nhµ n-íc ®¶m nhiÖm, nhµ n-íc bao tiªu hÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp kÓ c¶ viÖc tiªu thô s¶n phÈm do ®ã mµ nã g©y ra søc × ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®-îc nhµ n-íc bao cÊp. C¸c doanh nghiÖp cø ung dung thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch cña nhµ n-íc ®Ó s¶n xuÊt, kh«ng cÇn quan t©m ®Õn viÖc ph¶i c¹nh tranh víi ai. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh d-êng nh- chØ biÕt ®Õn kh¸i niÖm c¹nh tranh trªn lÝ thuyÕt chø ch-a ®-îc thÊy thùc tÕ c¹nh tranh lµ nh- thÕ nµo. §iÒu ®ã g©y ra l·ng phÝ nguån lùc x· héi, c¹nh tranh kh«ng ®-îc coi träng. Yªu cÇu ph¸t triÓn x©y dùng ®Êt n-íc buéc chóng ta ph¶i chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®· ®-îc ¸p dông nh-ng nã chÞu sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc. §ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN. NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng víi qui luËt c¹nh tranh ®· kh«ng cßn chç cho sù Ø l¹i, tr«ng chê vµo trî cÊp, nã buéc c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i lu«n lu«n ho¹t ®éng ®Ó t×m lÊy vÞ trÝ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ. Do tÝnh chÊt kh¾c nghiÖt cña c¹nh tranh nªn viÖc yªu cÇu nhËn thøc vÒ c¹nh tranh mét c¸ch ®óng ®¾n lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi, c¹nh tranh theo ph¸p luËt ®· dÇn dÇn ®-îc chÊp nhËn ë n-íc ta nh- mét ®éng lùc ®¶m b¶o hiÖu qu¶, tiÕn bé x· héi, nh-ng chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-íc. §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n ph¸p lÝ ®iÒu chØnh hµnh vi cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng nh-: - LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1987 vµ söa ®æi vµo c¸c n¨m 1990, 2000. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¹nh tranh trªn thÞ tr-êng cã 4 cÊp ®é: c¹nh tranh vÒ h×nh thøc s¶n phÈm, c¹nh tranh vÒ lo¹i s¶n phÈm, nh÷ng lo¹i s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ vµ c¹nh tranh vÒ ng©n s¸ch. C¹nh tranh vÒ h×nh thøc s¶n phÈm lµ cÊp ®é thÊp nhÊt cña c¹nh tranh. H×nh thøc nµy chñ yÕu tËp trung vµo s¶n phÈm hiÖn t¹i cña c¸c doanh nghiÖp mµ kh«ng tËp trung vµo c¸i cã thÓ x¶y ra trong t-¬ng lai. C¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau vÒ nh·n hiÖu n»m trong cïng mét chñng lo¹i s¶n phÈm vµ sÏ tho¶ m·n nhu cÇu cña cïng mét ®o¹n thÞ tr-êng. Lo¹i h×nh c¹nh tranh nµy dùa trªn thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. VÝ dô nh- c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt dÇu ¨n nh-: T-êng An, B×nh An, Neptune… hä ®Òu s¶n xuÊt vµ tiªu thô dÇu ¨n trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam do ®ã ®Ó c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp nµy lµ ®iÒu tÊt nhiªn. Hä ®Òu cè g¾ng ®-a ra nh÷ng lo¹i s¶n phÈm tèt, mÉu m· ®Ñp ®¸p øng ®-îc thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr-êng. CÊp ®é thø 2 cña c¹nh tranh lµ c¹nh tranh vÒ lo¹i s¶n phÈm. Lo¹i h×nh nµy dùa trªn nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô víi nh÷ng ®Æc ®iÓm t-¬ng tù ®-îc x¸c ®Þnh nh- lµ ®Æc tÝnh chø kh«ng ph¶i gi¸ trÞ cao hay thÊp. vÝ dô nh- h·ng s¶n xuÊt ®iÖn tho¹i di ®éng liªn tôc c¶i tiÕn mÉu m· còng nh- ®Æc tÝnh, chøc n¨ng, c«ng dông ®Ó cã thÓ ®-a ra nh÷ng s¶n phÈm cã tÝnh n¨ng sö dông cao, kÕt hîp nhiÒu chøc n¨ng: xem ti vi, nghe nh¹c, ®äc s¸ch… Lo¹i h×nh c¹nh tranh nµy réng h¬n so víi c¹nh tranh vÒ h×nh thøc s¶n phÈm. Nh-ng c¹nh tranh vÒ lo¹i s¶n phÈm hay h×nh thøc s¶n phÈm vÉn thuéc quan ®iÓm ng¾n h¹n. CÊp ®é thø ba cña c¹nh tranh lµ tËp trung vµo nh÷ng s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ, lo¹i h×nh nµy tËp trung dµi h¹n h¬n. VD: cöa hµng b¸n ®å ¨n s½n c¹nh tranh víi c¸c cöa hµng b¸n ®å t-¬i sèng. CÊp ®é c¹nh tranh chung h¬n theo Kotler lµ c¹nh tranh vÒ ng©n s¸ch. §©y lµ quan ®iÓm réng nhÊt vÒ c¹nh tranh v× nã cho r»ng tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm hay dÞch vô c¹nh tranh víi nhau ®Òu nh»m vµo tói tiÒn cña ng-êi tiªu dïng. Lo¹i c¹nh tranh nµy bao gåm mét l-îng lín c¸c nhµ c¹nh tranh nªn g©y khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn vÒ mÆt chiÕn l-îc cña c¸c doanh nghiÖp. Kh¸ch hµng 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 víi mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh hä cã thÓ tù do lùa chän s¶n phÈm tiªu dïng hä cã thÓ mua s¾m nh÷ng hµng ho¸ l©u bÒn hoÆc cã thÓ mua s¾m chi tiªu cho k× nghØ hoÆc hä cã thÓ dïng cho viÖc ch¨m sãc søc khoÎ v.v.. Trong kinh doanh tuú thuéc vµo tõng tr-êng hîp cô thÓ mµ c¸c doanh nghiÖp lùa chän cÊp ®é c¹nh tranh cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ vµ chÝnh s¸ch c¹nh tranh cña c«ng ty. - Xo¸ bá c¬ chÕ hai gi¸ vµ c¸c h×nh thøc bao cÊp. Ban hµnh ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ n¨m 1988. - Ban hµnh luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp t- nh©n; ph¸p lÖnh vÒ chÊt l-îng hµng ho¸ n¨m 1990. - N¨m 1992 ra ®êi hiÕn ph¸p míi cho phÐp c¸ nhËn ®-îc thùc hiÖn quyÒn së h÷u tµi s¶n do thu nhËp t¹o ra. - Ban hµnh luËt ph¸ s¶n 1993 - Ban hµnh bé luËt d©n sù 1995 - N¨m 1996 qui ®Þnh chÕ ®é b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp trong bé luËt d©n cù. - Ban hµnh luËt th-¬ng m¹i 1997 - Ban hµnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ huû bá viÖc cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu n¨m 1998. - Ban hµnh luËt doanh nghiÖp n¨m 1999. §Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, Nhµ n-íc ®· tõng b-íc níi láng c¹nh tranh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay c¸c môc tiªu ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ viÖc lµm ®-îc ®Æt lªn trªn môc tiªu hiÖu qu¶. Nhµ n-íc t«n träng c¸c qui luËt kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, trong ®ã cã qui luËt c¹nh tranh vµ h¹n chÕ bít tiªu cùc cña thÞ tr-êng. Trong kinh tÕ thÞ tr-êng c¹nh tranh tù do bao gåm tù do hµnh nghÒ theo ph¸p luËt, tù do quyÕt ®Þnh cña ng-êi kinh doanh vµ tù do lùa chän cña ng-êi tiªu dïng. C¹nh tranh trªn thÞ tr-êng tån t¹i d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. C¹nh tranh vÒ thÞ tr-êng ph©n phèi, c¹nh tranh vÒ kh¸ch hµng, c¹nh tranh vÒ nh©n c«ng, c¹nh tranh vÒ nguyªn vËt liÖu, c¹nh tranh vÒ c«ng cô marketing… C¹nh tranh 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 x¶y ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong cïng mét ngµnh hoÆc gi÷a c¸c ngµnh víi nhau. Mçi cÊp ®é kh¸c nhau th× cã h×nh thøc c¹nh tranh kh¸c nhau. C¸c doanh nghiÖp khi tham gia kinh doanh cÇn ph¶i cã nhËn thøc ®óng vÒ c¹nh tranhvµ c¸c cÊp ®é cña c¹nh tranh ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cho sù ph¸t triÓn cña m×nh. D-íi ®©y lµ mét sè cÊp ®é c¹nh tranh cña thÞ tr-êng. 2. Thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam HiÖn nay viÖc nhËn thøc vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn kinh doanh ë n-íc ta ch-a nhÊt qu¸n, ch-a nhËn thÊy vai trß quan träng cña nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n-íc nªn ch-a cã quan ®iÓm døt kho¸t vÒ ñng hé c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ chèng ®éc quyÒn trong kinh doanh. Nhµ n-íc ch-a cã nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ, nh÷ng c¬ quan chuyªn tr¸ch theo dâi gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Bªn c¹nh ®ã tt-ëng ch-a coi träng khu vùc kinh tÕ t- nh©n vµ viÖc thµnh lËp hµng lo¹t c¸c tæng c«ng ty 90, 91 còng ¶nh h-ëng kh«ng tèt ®Õn m«i tr-êng c¹nh tranh. Do nh÷ng tån t¹i ®Êy mµ thùc tr¹ng c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp. ThÓ hiÖn: a) T×nh tr¹ng c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng C¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhfa n-íc víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n-íc víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc h-ëng nhiÒu -u ®·i tõ phÝa nhµ n-íc nh-: c¸c -u ®·i vÒ vèn ®Çu t-, thuÕ, vÞ trÝ ®Þa lý, thÞ tr-êng tiªu thô,…Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp nµy cßn tËp trung trong tay mét l-îng lín c¸c ngµnh nghÒ quan träng: ®iÖn, n-íc, than, dÇu löa, b-u chÝnh viÔn th«ng, giao th«ng vËn t¶i…, c¸c doanh nghiÖp t- nh©n kh«ng ®-îc coi träng. C¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi ho¹t ®éng theo mét qui chÕ riªng, kh«ng ®-îc -u ®·i tõ nhµ n-íc. §iÒu nµy g©y thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ, bëi vÒ mét sè doanh nghiÖp nhµ n-íc lµm ¨n hiÖu qu¶, ch©y ×, tr«ng chê vµo nhµ n-íc g©y ra l·ng phÝ nguån lùc x· héi, trong khi c¸c c«ng ty t- nh©n ho¹t ®éng n¨ng næ vµ hiÖu qu¶ h¬n. Ngoµi ra do nh÷ng qui ®Þnh kh«ng hîp lÝ trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi g©y nªn sù e 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng¹i vÒ ®Çu t- vµo n-íc ta cña c¸c c«ng ty n-íc ngoµi sù e ng¹i vÒ ®Çu t- vµo n-íc ta cña c¸c c«ng ty n-íc ngoµi. b) Hµnh vi c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lu«n muèn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña m×nh mµ kh«ng vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n c¶n trë nµo. Do ®ã mµ g©y nªn nh÷ng hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh tõ c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: - Mét sè doanh nghiÖp th«ng ®ång c©u kÕt víi nhau nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong héi, ®Ó tõ ®ã mµ lo¹i bá c¸c doanh nghiÖp kh¸c b»ng c¸ch ng¨n c¶n kh«ng cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c tham gia ho¹t ®éng kinh doanh, h¹n chÕ viÖc më réng ho¹t ®éng, tÈy chay kh«ng cung cÊp s¶n phÈm hoÆc dÞch vô, chÌn Ðp c¸c doanh nghiÖp ph¶i tham gia vµo hiÖp héi hoÆc cho ph¸ s¶n. C¸c doanh nghiÖp tho¶ thuËn víi nhau ®Ó ph©n chia ®Þa bµn ho¹t ®éng, thÞ tr-êng tiªu thô hµng ho¸ lµm cho sù l-u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng bÞ gi¸n ®o¹n, thÞ tr-êng trong n-íc bÞ chia c¾t. Sù c©u kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp dÉn tíi viÖc ®éc quyÒn chi phèi mét sè mÆt hµng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh lµm cho gi¸ c¶ mét sè mÆt hµng t¨ng cao. VÝ dô nh- thuèc t©n d-îc võa qua ë n-íc ta gi¸ ®¾t gÊp 3 lÇn so víi mÆt hµng cïng lo¹i ë n-íc ngoµi, lµm thiÖt h¹i cho ng-êi tiªu dïng, triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh. - Hµnh vi l¹m dông -u thÕ cña doanh nghiÖp ®Ó chi phèi thÞ tr-êng. Hµnh vi nµy xuÊt ph¸t tõ mét sè tæng c«ng ty ®äc quyÒn hoÆc c¸c c«ng ty lín cã kh¶ n¨ng chi phèi thÞ tr-êng. C¸c c«ng ty nµy dùa vµo thÕ m¹nh cña m×nh mµ sö dông c¸c biÖn ph¸p c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh, thao tóng thÞ tr-êng. Víi søc m¹nh ®éc quyÒn c¸c c«ng ty ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn, ®éc quyÒn mua th× mua víi gi¸ thÊp, ®éc quyÒn b¸n th× b¸n víi gi¸ cao ®Ó thu lîi nhuËn siªu ng¹ch, hoÆc ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh hä cã thÓ h¹ gi¸ b¸n xuèng thÊp h¬n so víi chi phÝ s¶n xuÊt. Sù l¹m dông -u thÕ cña doanh nghiÖp dÉn ®Õn viÖc ¸p dông c¸c ®iÒu kiÖn trong s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp yÕu h¬n, chi phèi c¸c doanh nghiÖp nµy. H¬n n÷a viÖc l¹m dông nµy cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng lùa chän 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña ng-êi tiªu dïng, kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn tham gia kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Nã cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ¸p ®Æt gi¸ c¶ s¶n phÈm, lo¹i s¶n phÈm… - S¸p nhËp, hîp nhÊt, mua l¹i doanh nghiÖp ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty hoÆc liªn doanh lµ viÖc s¸p nhËp c¸c c«ng ty thµnh viªn l¹i víi nhau, viÖc nµy diÔn ra theo quyÕt ®Þnh cña nhµ n-íc. C¸c c«ng ty s¸p nhËp hay liªn doanh víi nhau lµm t¨ng møc ®é tÝch tô hay tËp trung cña thÞ tr-êng. C¸c c«ng ty liªn doanh s¸p nhËp hay hîp nhÊt víi nhau ®Òu lµm cho thÞ tr-êng tËp trung h¬n, gi¶m bít ®èi thñ c¹nh tranh t¨ng kh¶ n¨ng chi phèi ®éc quyÒn thÞ tr-êng cña c¸c tæng c«ng ty hay c¸c liªn doanh, lµm triÖt tiªu c¹nh tranh trong kinh doanh. - C¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh HiÖn nay n-íc ta ch-a cã khung ph¸p lÝ hoµn chØnh cho c¹nh tranh nªn viÖc x¸c ®Þnh, xö ph¹t c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ khã kh¨n. §iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. Mét sè hµnh vi c¹nh tranh khong lµnh m¹nh nh-: N¹n hµng gi¶, hµng nh¸i, hµng kÐm chÊt l-îng ®-îc tung ra thÞ tr-êng. ViÖc hµng gi¶, hµng nh¸i b¸n trªn thÞ tr-êng sÏ g©y thiÖt h¹i cho ng-êi tiªu dïng, lµm gi¶m uy tÝn cña c¸c c«ng ty lµm ¨n ch©n chÝnh cã s¶n phÈm bÞ lµm nh¸i. C¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o gian dèi, thæi phång -u ®iÓm cña hµng ho¸ m×nh lµm gi¶m -u ®iÓm cña c¸c hµng ho¸ kh¸c cïng lo¹i, råi ®-a ra nh÷ng møc gi¸ cao h¬n so víi møc gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm. §iÒu nµy còng g©y thiÖt h¹i cho ng-êi tiªu dïng vµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt ch©n chÝnh. C¸c hµnh vi th«ng ®ång víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc ®Ó c¶n trë ho¹t ®éng cña c¸c ®èi thñ trong c¸c ký kÕt hîp ®ång , hèi lé c¸c giao dÞch kinh tÕ, l«i kÐo lao ®éng lµnh nghÒ, nh÷ng chuyªn gia giái cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc mét c¸ch kh«ng chÝnh ®¸ng cßn phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c. §éc quyÒn cña mét sè tæng c«ng ty. ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty 90 - 91 ®-îc coi lµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ trong ph¹m vi c¶ n-íc hoÆc bé ngµnh, ®Þa ph-¬ng. C¸c tæng c«ng ty nµy lµ tËp hîp c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc s¶n xuÊt cïng lo¹i s¶n phÈm l¹i víi nhau, viÖc lµm nµy nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn tr-êng quèc tÕ. Thùc tÕ, cho thÊy r»ng viÖc c¸c tæng c«ng ty 90, 91 ra ®êi ®· g©y c¶n trë cho m«i tr-êng c¹nh tranh mµ c¸c tæng c«ng ty ®ã ho¹t ®éng. T¹o ra sù c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng gi÷a tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c trong cïng mét lÜnh vùc. ThÓ hiÖn qua c¸c ho¹t ®éng sau: Mét sè tæng c«ng ty víi thÕ m¹nh vÒ kinh tÕ cña m×nh ®· kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé ng¨n c¶n nhËp khÈu, chÝnh s¸ch bao cÊp, l·i suÊt -u ®·i ®Ó duy tr× vÞ thÕ ®éc quyÒn cña m×nh. NhiÒu tæng c«ng ty ®· thÓ chÕ ho¸ nh÷ng -u ®·i ®Æc quyÒn cña m×nh vµ ®-a ra nh÷ng quy ®Þnh bÊt lîi cho c¸c ®èi thñ c¹nh tranh nh»m lo¹i bá c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. - Víi -u thÕ ®éc quyÒn, nhiÒu c«ng ty ®· ®Þnh ra nh÷ng s¶n phÈm mµ hä s¶n xuÊt t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng-êi kinh doanh víi nhau trªn thÞ tr-êng. VÝ dô: cïng mét lo¹i hµng ho¸ dÞch vô tæng c«ng ty ¸p ®Æt nhiÒu gi¸ kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i kh¸ch hµng. - C¹nh tranh trong néi bé tæng c«ng ty bÞ h¹n chÕ. §-îc sù b¶o hé cña chÝnh phñ, nhiÒu tæng c«ng ty ho¹t ®éng tr× trÖ, û l¹i g©y tèn kÐm, l·ng phÝ cho x· héi. Nh- vËy víi môc ®Ých chÝnh lµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c tæng c«ng ty ®· kh«ng thùc hiÖn ®-îc, mµ viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty nµy ®· ¶nh h-ëng kh«ng tèt, thËm chÝ c¶n trë c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng. HiÖn nay c¶ n-íc cã 17 tæng c«ng ty 91 víi 450 thµnh viªn, 71 tæng c«ng ty 90 cña bé víi 1057 thµnh viªn vµ 7 tæng c«ng ty 90 cña ®Þa ph-¬ng víi 116 thµnh viªn, tæng c«ng ty chiÕm 27% sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµ 76,5% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc c¶ n-íc. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 d. §éc quyÒn tù nhiªn trong c¸c ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng: §éc quyÒn tù nhiªn tån t¹i trong nh÷ng ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng ®ßi hái vèn ®Çu t- lín mµ lîi nhuËn ®em l¹i chËm vµ kh«ng ®¸ng kÓ. Ngoµi ra ®éc quyÒn tù nhiªn cßn tån t¹i trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng, ¶nh h-ëng m¹nh mÏ ®Õn chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc nh-: §iÖn, n-íc, dÇu khÝ, ®Æc biÖt nµy chØ cã mét hoÆc mét vµi doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc phÐp ho¹t ®éng. C¸c doanh nghiÖp nµy kinh doanh theo m« h×nh khÐp kÝn theo chiÒu däc võa thùc hiÖn c¸c kh©u ®Çu võa thùc hiÖn c¸c kh©u cuèi. Do h×nh thøc ho¹t ®éng nh- vËy nªn h¹n chÕ c¹nh tranh hay d-êng nh- kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng. Do vËy c¸c tæng c«ng ty cã thÓ ®-a ra nh÷ng møc gi¸ chung cao h¬n so víi møc gi¸ thùc tÕ cña s¶n phÈm ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn siªu ng¹ch cao. §iÒu nµy lµm cho ng-êi tiªu dïng mÊt nhiÒu chi phÝ h¬n ®Ó sö dông c¸c hµng ho¸ dÞch vô trong khi chÊt l-îng kh«ng t-¬ng xøng. ThÝ dô: gi¸ ®iÖn ë ViÖt Nam lµ 0,07USD/kwh so víi Th¸i Lan lµ 0,04 USD, phÝ vËn hµnh, c¶ng ®èi víi 1 v¹n tÊn ë c¶ng Sµi Gßn lµ 40.000USD, c¶ng Bangkok lµ 20.000USD, c-íc viÔn th«ng tõ Hµ Néi gäi ®Õn Tokyo hÕt 7,92USD/3phót, tõ Bangkok hÕt 2,48USD. Gi¸ hµng ho¸ cao trong khi chÊt l-îng phôc vô cña hµng ho¸ th× l¹i cßn bÞ h¹n chÕ: hÖ thèng giao th«ng kÐm ph¸t triÓn, ®-êng x¸ trËt hÑp h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®i l¹i cña ng-êi d©n, tai n¹n, ïn t¾c giao th«ng x¶y ra liªn tôc trªn c¸c con ®-êng ®Æc biÖt ë c¸c thµnh phè lín nh- Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, t×nh tr¹ng ngËp óng trªn c¸c con ®-êng khi cã m-a lµ ®iÒu kh«ng hiÕm. Kho tµng, bÕn b·i, c¶ng biÓn Ýt, ®-êng s¾t kÐm ph¸t triÓn, hÖ thèng cÊp tho¸t n-íc thiÕu, mÊt vÖ sinh. ë ViÖt Nam chØ cã 25% m¹ng l-íi ®-êng bé ®-îc r¶i nhùa. KÕt qu¶ cña ®éc quyÒn tù nhiªn lµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, gi¸ c¶ t¨ng cao mét c¸ch bÊt hîp lý, buéc toµn bé nÒn kinh tÕ ph¶i chÞu møc gi¸ ®Çu vµo cao, lµm t¨ng chi phÝ cho c¸c doanh nghiÖp kinh do¹nh kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 e. Mét sè yÕu tè kh¸c. Nhµ n-íc ta ch-a cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vµ ch-a cã mét c¬ quan chuyªn tr¸ch nµo theo dâi, gi¸m s¸t c¸c hµnh vi liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Ch-a cã nh÷ng hiÖp héi ng-êi tiªu dïng ®ñ m¹nh dÓ hç trî cho viÖc gi¸m s¸t c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. ChÝnh th«ng qua nh÷ng hiÖp héi nµy mµ c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh sím ®-îc qu¸ ra xö lý. III. C¸c gi¶i ph¸p duy tr× c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn. Tõ thùc tr¹ng ®éc quyÒn ë ViÖt Nam ta thÊy r»ng: cßn nhiÒu tån t¹i cÇn th¸o gì. Tõ thùc tr¹ng cho thÊy c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam cßn cã nhiÒu tån t¹i, nguyªn nh©n cña c¸c tån t¹i ®ã lµ do: - HÖ thèng nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ liªn quan ®Õn c¹nh tr¹nh vµ ®éc quyÒn ch-a hoµn chØnh, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña mäi ng-êi vµ cña c¸c doanh nghiÖp ch-a nghiªm minh, nªn nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng hîp thøc cßn tån t¹i kh¸ phæ biÕn. - Quan ®iÓm vÒ vai trß cña c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ch-a nhÊt qu¸n nªn néi dung mét sè quy ®Þnh ph¸p lý liªn quan ®Õn m«i tr-êng c¹nh tranh cßn m©u thuÉn víi nhau. - Thñ tôc hµnh chÝnh ch-a ®-îc c¶i thiÖn, ®¬n gi¶n ho¸ kÞp thêi nªn cßn g©y nhiÒu phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t- vµ còng t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh, lµm t¨ng chi phÝ giao dÞch, gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña m«i tr-êng ®Çu t- ë trong n-íc so víi c¸c n-íc kh¸c. - HÖ thèng th«ng tin cßn yÕu kÐm, ch-a kÞp thêi c©n xøng thiÕu minh b¹ch ®· g©y ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¸c c¬ héi kinh doanh, ¶nh h-ëng kh«ng tèt ®Õn m«i tr-êng c¹nh tranh. - Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc diÔn ra cßn chËm. Cßn nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ nh-ng vÉn bao cÊp, duy tr×, b¶o hé… 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong thêi gian tíi tr-íc yªu cÇu duy tr× ph¸t triÓn kinh tÕ víi nhÞp ®é cao vµ cña qu¸ tr×nh héi nhËp th× viÖc c¶i thiÖn m«i tr-êng c¹nh tranh lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh, thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. §Ó duy tr× c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn chóng ta cÇn ph¶i thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: Thø nhÊt: tiÕp tôc ®æi míi nhËn thøc vÒ c¹nh tranh, ph¶i thèng nhÊt quan ®iÓm ®¸nh gi¸ vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. Ph¶i coi c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ ph¸p luËt hîp thøc lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ hîp lý vai trß cña Nhµ n-íc còng nh- vai trß chñ ®¹o cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ bít nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®éc quyÒn kinh doanh. Thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n-íc, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n-íc. §éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cÇn ph¶i ®-îc gi¶m dÇn, c¸c rµo c¶n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®-îc th¸o gì dÇn nh»m gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ, t¨ng tÝnh hÊp dÉn ®èi víi ®Çu t- n-íc ngoµi, ®ång thêi gi¶m g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch quèc gia. ViÖc ®æi míi nhËn thøc cÇn ®-îc thÓ hiÖn trong toµn bé hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n-íc, trong c¸c ch-¬ng tr×nh vµ chiÕn l-îc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, trong tæ chøc, phong c¸ch lµm viÖc hµnh vi øng xö cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn. Muèn nh- vËy th× tr-íc tiªn cÇn ph¶i ®-a néi dung vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn vµo ch-¬ng tr×nh gi¸o dôc cña c¸c tr-êng ®¹i häc thuéc khèi kinh tÕ vµ kinh doanh. §Ó cã ®-îc ®éi ngò c¸n bé, c¸c nhµ kinh tÕ sau khi ra tr-êng cã mét tÇm hiÓu biÕt vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. §µo t¹o c¸c kho¸ ng¾n h¹n cho c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng chøc Nhµ n-íc ®Ó n©ng cao, trau dåi kiÕn thøc vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. Sö dông c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng tuyªn 20