Ba cv T u cung c6 sxf thay doi tarn ly theo chieu h u d n g ^ c h eye: Ba 1^
nguoi
ngheo k h o , rat m y c t h u o n g con. Vi^c Trang lay VQ vpi ba la m p t sir
ngac nhien. La n g u a i da t i r n g trai, truoc l o i thong bao cua Trang, ba "ciii dau
nin lang". Ba da c o ' k i m nen n o i long m i n h n h u n g "trong ke mdt kem nhem cua ba
ri xuong hai dbng nu&c mat". D o la n h u n g gipt n u o c m a t d a y xot thucmg cho so
kiep d u a con cho canh gia d i n h ngheo hen cua m i n h .
T h u o n g con n h i e u b a o n h i e u , ba lai lo lang nhieu bay n l i i e u : "biel rang
chung no c6 nudi not nhau song qua dugc can doi khdt nay khong?". C u n g v o i noi lo
au la cam giac t h u o n g xot, cam thong cho n g u o i dan ba m o i vB l a m dau m i n h
"ngudi ta c6 gap bu&c kho khan, doi kho nguai ta moi lay con minh. Ma con minh moi
dugc CO vg".
\a bang l o n g cho d o i tre "Thoi thi cdc con cung da phai duyen phai kiep vai
nhau, U cUng mimg long". C a m d p n g h o n nua la n g u o i m ? gia k h o n g nguoi
khao khat hanh phiic. N g u o i m? gan dat xa t r o i nay lai la n g u o i chan chua
nhieu nhat nhu-ng h i v p n g , n o i nhieu nhat den t u o n g lai. Ba da an u i con m i n h
bang trie't l i , bang n i e m t i n cua n g u o i ngheo: "Ai gidu ba ho, ai kho ba dai". D o la
n i e m t i n rat d a n g tran t r g n g b o i no nay n o t r o n g hoan canh k h o n c i i n g .
Dac bi$t vao b u o i sang h o m sau n g u o i m? ay da c6 nhCrng thay d o i m o i me.
Ba day s o m c i i n g con d a u t h u d o n , quet tuoc nha cua cho quang que. Ba thay
d o i t u net m a t "cdi mat bung beo u dm " hang ngay cua ba h o m nay "rang ra han
len". Cho den thai d p v u i ve, t u o i c u o i t r o n g bxxa an. T r o n g hua c o m ngay doi
chi CO "liim ran chuoi thdi roi, it muo'i an vai chdo" n h u n g ba toan n o i chuyen vui,
toan chuyen sung s u o n g sau nay. H i n h anh d a n ga sinh soi nay n o cung la
bieu hi?n cua n i e m t i n , khat v o n g hanh p h i i c t r o n g tarn h o n n g u o i m ? ngheo.
T r o n g hoan canh k h o n c i i n g v i d o i ngheo n g u a i m ^ ngheo k h o n g n g h i t o i cai
chet m a h u o n g ve s u song, t u o n g lai.
,
Nguoi v(? nhat thay doi tat ca chi sau mpt lai cau Hon nga ngh^ch cua Trang:
M o i gap Ian dau "thj cuai tit mat" v o i Trang sau k h i day xe bo len doc tinh.
Gap go Ian t h u hai, t h i "sung sin, cong com, chao chdt, chong Ion" dpi an cho bang
dupe. T h i c h i n h la nan nhan ciia cai d o i . Cai d o i l a m t h i xau d i ca n h a n hinh,
nhan t i n h . V i d o i m a t h j ha m i n h xuong, chap nhan cai tieng v p nhat, v p theo.
N h u n g ngay t r o n g h a n h d p n g t u o n g lieu l i n h ay n g h i k l d o cOng la bieu hien
cua n i e m khat khao song, khat khao hanh phiic. Vi?c theo T r a n g ve l a m vg'/
vira de chay tro'n cai d o i n h u n g d o n g t h o i ciing la hanh d p n g d i t i m s u song,
t i m hanh p h i i c cho m i n h .
T h i CO s\f thay d o i han. Tren d u o n g ve nha t h j d i sau T r a n g ba, b o n bxxdc
dau h o i c i i i , n o n rach che d i n u a mSt "ran ren, e then". N h i i n g chi tiet ve cu chi'
ngoai h i n h cho thay ro t a m t r a n g cua m p t c6 d a u m o i k h i ve nha chong.
K h i ve t o i nha, n h i n thay gia canh cua Trang c i i n g chSng khac g i m i n h : "thi
CO nen mot tieng tho dai". N h u n g 6 n g u o i dan ba nay van thucmg true m p t n i e m
j j i a t khao song, khat khao hanh phiic nen de dang chap n h a n hoan canh.
p i i n g truoc ba cu T u , t h i e t h ^ n , de dat, n o i nang l i n h i t r o n g c6.
Sau k h i d u p e ba cu T i i d o n g y, t h i da thay d o i han t i n h each. K h o n g eon
nguai dan ba chao chat, chong Ion Trang gap h o m truoc, k h i da la nang dau t h i
trd nen la n g u o i d a n ba hien hau, d i i n g m u c . T h i day som quet tuoc nha cua,
ciing m? T r a n g v o i uoc v p n g thay d o i hoan canh thuc t a i . . . Su thay d o i ay
chinh la thai d p v u n dap cho hanh phiic gia d i n h .
T r o n g bira c o m "hai con mat thi toi sam lai" k h i n h i n thay bat chao cam n h u n g
"thi van diem nhien vd vao mieng". K h i nghe tieng trong thiic thue^ t h i ngac nhien
Ichi thay 6 day van dong thue. T h i noi v o i ba cu T u va Trang ve m a n Thai
Nguyen, Bac Giang k h o n g con d o n g t h u e h i i a , n g u o i ta con c u o p thoc N h a t chia
cho n g u o i d o i . Cau chuyen ay cho thay da c6 m p t l u o n g gio m o i da thoi vao tam
hon t h i . C u n g n h u Trang, thj dang n g h i ve ngay mai t u o i sang.
b . T i n h h u o n g n a y cting da gay ngac n h i e n cho ca xom n g u cu, cho m?
Trang, va ca b a n t h a n cua T r a n g n u a : T r u o c het la s u ngac n h i e n cua ca xom
ngv c u : N h i n theo bong T r a n g va n g u o i dan ba, m o i n g u o i m p t suy n g h i khac
nhau, ai c i i n g Agac nhien, phan van "ai day nhi? Hay Id nguai nha bd cu Tit duai
que len", c6 n g u o i c u o i " hay Id vg anh cu Trdng?", c6 n g u o i t h u o n g hai "Biel c6
nudi noi nhau qua cdi thai doi khdt nay khong?". D u o n g n h u "c6 cdi gi la liing vd
tuoi mdt thoi vdo cugc song doi khdt, tdm toi ay cua ho". L u o n g gio mat ay chinh la
y thiic ve su song, n i e m khao khat hanh phuc van t h u o n g true t r o n g tam hon
nguoi dan x o m n g u c u .
T i e p den la s y ngac n h i e n cua ba cy T u : L a m sao ke xiet s u s i i n g so ciia ba
khi t r o n g thay n g u o i d a n ba d u n g 6 dau g i u o n g cua con m i n h , lai con chao
niinh bang u nii'a. Ba k h o n g the n g h i rang con m i n h lai c6 v p , ngay t r o n g cai
thoi b u o i d o i k e m nay. Ba cir "hap hdy cap mat cho da nhoen md cdng liic no cu
nhoenmdi ra'
Ngay ca n g u o i t r o n g cupc n h u T r a n g c u n g rat ngac n h i e n : T m h h u o n g
cang bat ngo den hai huoc k h i c h i n h Trang cung van con "nga ngdng". Ca den
'MC "ligSi ngay giua nhd, den bay gia han van con nga nga nhu khong phai. Ra hin dd
'^0 Vg day u?". M p i chuyen xay ra qua bat ngo, d u o n g n h u c h i la con m o . N g u o i
'^an ba chi gap m o i hai Ian lai t r o thanh v p han.
Q u a t i n h h u o n g t r u y ^ n vira b i l a i v u a h a i , tac p h a m da g o p p h a n the
'^'^n t h a i d p cua n h a v a n d o i v o i con n g u o i va t h u c t r a n g xa h p i d u o n g t h a i .
Nha van len an t p i ac cua b p n phat x i t N h a t , thuc d a n Phap va p h o n g kien
sai da gay ra nan d o i k h u n g khiep nam 1945. Day d a n tpc ta vao canh t i i n g
doi quay quat, kinh hoang "Nguai chet nhu ngd ra". Ljch su con ghi l ^ i ngn d u j
ghe sqi ay, tix Lang Son den Quang Tri, hem hai tri^u dong bao ta chet doi.
Thai dp cua nha van doi voi con nguoi: Nha van xot xa va cam thuong sau
sac voi noi kho ciia nguoi dan lanh. K i m Lan thi^c su xot xa, ai ngai khi nh|n
thay con nguoi phai doi di^n v o i doi ret, khi con nguoi bi re ning, coi thuong.
Nha v3n tran trpng, ton vinh nhiing pham chat to't d^p cua nguoi dan
ngheo: D u doi mat v o i hoan canh song ngat ngheo, tam toi, nguai dan ngheo
van luon thuong yeu, dum bpc, cxni mang nhau. Tham chi cang gieo neo, khon
kho, hp cang thuong yeu nhau. That diing voi tinh than"Thucnig ngu&i nhu the
thumg than", "La lanh diim la rach" day tinh nhan van cua dan tpc ta. Quan
trpng hon, nha van muon ngpi ca niem tin, niem lac quan yeu song ciia con
nguoi Vipt Nam. Bdi map me ben vyc tham ciia cai chet, nguoi dan ngu cu van
khong he bi quan, khong buong xuoi, pho mac su song ma rat yeu song, ham
song. That diing la "con da long mpc, con choi nay cay".
III. KET B A I
Tom lai, K i m Lan da xay dung nen mpt tinh huong truyen dpc dao, hap dan
ciia thien truyen. Qua do thay dupe gia tri hipn thyc va nhan dao sau sac ciia tac
pham.Tac pham ciia Kim Lan chinh la mpt bai ca ve su song, la loi khich 1$ dpng
vien con nguoi phai biet huong toi su song, tin tuong 6 tuong lai.
5;Phan tich gia tri nhan djio trong tac pham " V g n h a f cua Kim Lan.
HUdNG D A N C H I TIET
I.
M6BAI
Kim Lan la mpt nha nhan dao chii nghla. Tac pham ciia ong la tieng noi cam
thong toi nhiing phan nguoi day kho dau duoi day xa hpi. T u do ong cat len
tieng keu cuu khan thiet toi con nguoi. Truypn ngan " V p nhat" v o i gia trj nhan
dao sau sac ciing la tieng keu ay ma nha van muon mang den cho chiing ta.
n. T H A N B A I
1. Khai quat: Tac pham "Vp nhat" trich trong tap truyen "Con cho xau
x i " . T r u y f n dupe viet ngay sau Cach mang voi ten gpi "Xom ngu cu". Nhung
do that lac ban thao nen sau khi hoa binh lap lai, tac gia da viet lai thanh "V<7
nh^t". Tac phaim xoay quanh tinh huong truyfn, anh Trang ngheo kho, xau x l
e vp. Giiia nan doi nam A t Dau, chi mpt cau noi bong dua, boh bat banh du^/
hai hao dau ma Trang c6 dupe vp. Noi diing hon la c6 vp theo ma khong ton
tien cuoi cheo gi. Tac pham thong qua tinh huong nh^t vp vira bi vua hai ay
de lai gia trj nhan dao sau sac.
302
Gia trj nhan dao la gia trj co ban ciia mpt tac pham van hpc chan chinh
^jj,gc tao nen boi niem cam thong sau sac doi voi noi dau ciia con nguoi, sy
fiang " i " '
trpng nhiing net d?p trong tam hon va niem tin va kha nang
vuon day ciia hp.
2. Ndi dung cAn phan tich, lam rd:
a. Bieu hi^n thu nhat ciia gia trj nhan dgio trong tac pham "Vp nhat" the
lii?n if vi?c tac gi4 bpc Ip niem dau xot, thuong cam doi vol cupc song bi dat
ctia ngiroi dan ngheo trong nan doi.
yid dau tac pham " V p nhat" la biic tranh ngay doi. Chi vai net phac thao,
„ha van da ve nen biic tranh ngay doi that hai hung. Xom ngy cu chim trong
bong (lem chet choc, tam toi, am dam. 6 day thieu vang su song hoac sy song
le loi nhu ngpn den trudc gio. Hai lan nha van so sanh nguai voi ma. Nguoi
song thi "lu lugt dat diu, bong be nhau ten xanh xam nhu nhung bong ma" hoac "
duofi nhieng goc da goc gao xii xt bong nhung ngucn doi di lai dat da lang le nhu
nhifng bong ma". Nguoi chet thi "nhu ngd rq, khong mot sang ndo di lam dong hoac
di cho nguai ta lai khong thay ba bon cai thay nguoi nam cbng queo a ben ve duang".
Miii t i i khi nong nac. Tac gia con to dam biic tranh hon nua boi hinh anh ciia
bay qua den cho chyc de ria xac nguoi chet. Coi am va coi duong nhat nhoa.
Tat ca dang diing ben bo vyc ciia cai chet.
Trong tinh canh doi kem gia tr} con nguai that re riing: Nguai dan ba "vp
nhSt" ciia Trang rach ruai tham h^i: ngyc gay lep, khuon mat luoi cay xam xjt,
quan ao rach nhu to dia. Thj sap chet doi. Thi bat chap tat ca ngoi sa xuo'ng an
mpt ch^p het bon bat banh diic roi theo ve lam vp mpt nguai dan ong xa I9 chi
mong qua dupe cai doi truoc mat, mpi cai khac khong can biet.
Gia trj nhan dao eon dupe the h i f n qua mpt chi tiet hi?n thyc : biia com dau
(Jon nang dau va cupc ehuy^n tro giua ba mp con trong bua an dau don nang
dau: "BHa an ngay doi trong that tham hai, giiea cai met rach doc mot liim rau chuoi
^hdi roi va mot dia muoi an vai chao". Bua chao long bong, chii d i i lung hai bat
cho moi nguai. Cuoi ciing phai an chao cam de cam hoi (Cam - thiic an cho
heo). Biic tranh nong thon mien B3c ngay doi dupe mo dan ra qua lai ba cy T i i
^^ng thi no bat giong day, dang thi no bat dong thue, giai doi nay khong chac da song
1^1 noi dau cdc con q".
b. Bieu hi^n thu hai cua gia tri nhan dao the hi§n d vi^c nha van to cao tpi
tay troi ciia bpn thyc dan, phat xit doi voi nhan dan ta. Diing nhu nha tho
Nguyen Dinh Chieu da tung viet "Vt chung hay ghet ciing vi hay thuang". Vi
^huong nen moi ghet nhiing the lyc tan bao da cha d^p len quyen song ciia con
'^Swoi. V i the, t u long xot thuong, dong cam, ngoi biit ciia K i m Lan da len an, to
tpi ae ciia bpn thyc dan, phong kien, phat xit da don day ca dan tpc ta vao
JS»
--••'••^
•
303
canh kho'n cung. Ngoi but ay chi gg-i len nhung canh, nhung nguoi nam doi ma
da lam cho nguoi doc phai cam han den tpt cixng tgi ac tay trdi aia chung.
c. Bieu hi^n thii ba aia gia tri nhan dao trong tac pham nay the hi^n 6 vi|c
nha van kham pha, phat h i | n , tran trpng va nggi ca nhung pham chat tot d?p
cua nguoi nong dan:
Ci nhan vat Trang, moi dau anh ciing chg-n nghi "thoc gqo nay den cdi than
minh ciing cha biei c6 nuoi noz khong, Iqi con deo bong". Nhung ngay sau do Trang
lai tac luai "chad k?". Nghe c6 ve tarn pho, tarn phao nhung thuc la khat vpng
hanh phuc von sin c6 trong tarn hon ma chinh Trang cung khong y thiic he't.
Sau su quyet dinh tao bao ay la each xu su day an tinh ciia Trang do'i vol vodua vo vao hang com chen mot bua no ne, mua cho thj mot cai thung con va
san sang tieu hoang vi hanh phiic ciia minh: bo ra hai hao mua dau thap sang,
khong he c6 mot thai dp khinh thi ma day tran trong. 6 day c6 sy dong cam,
tuong than, tuong ai - Trang la nguoi nhan hau, c6i mo.
Niem hanh phiic moi khien Trang tro nen lang man. Giira khong khi vang
ve, thoai mai Trang cung "dinh noi v&i thi mot vdi cdu ro tinh tit". Va trong choc
lat "Trang hinh nhu quen he't nhimg canh song e che, tam toi hang ngay, quen cd doi
khdt ghe gam dang de doa...chi
con tinh nghta giifa han v&i nguoi dan ba di ben".
Niem hanh phiic da hien hinh 6 nguoi dan ong tho rap moc mac nay "mot cdi
gi m&i me, Iq lam chua titng c6 a ngu&i dan ong nay. No man man khap da thit Trang
tua ho nhu c6 mot ban tay vuot nhe doc song
limg".
Tam trang trong buoi sang hom sau: Buoi sang thiic day, Trang duac song
trong nhiing suy nghi, cam xiic rat moi me. Trang thay "trong nguoi em di, lieng
la nhu tit gid'c ma di ra". Nhirng canh vat quen thupc hang ngay ma hom nay
Trang thay than thiet la va tro nen tham thia cam dpng: "bong nhien hdn thay
han yeu thuang, gan bo v&i cdi nha cua han la lung". Nhiing suy nghi do chiing to
Trang y thiic day dii trach nhiem cham lo cho gia dinh.
Nguoi vgr nhat ciing gop cho tac pham mpt tam hon d?p: Moi gap Ian dau
"thi cuoi tit mat" vai Trang sau khi day xe bo len doc tinh. Gap go Ian thii hai,
thi "sung sia, cong c&n, chao chdt, chong Ion" doi an cho bang dupe. Thj chinh la
nan nhan ciia cai doi. Cai doi lam thi xau di ca nhan hinh, nhan tinh. Vi doi ma
thi ha minh xuong, chap nhan cai tieng vp nhSt, vp theo. Nhung ngay trong
hanh dpng tuong lieu ITnh ay nghi Id do ciing la bieu hifn ciia niem khat khao
song, khat khao hanh phiic. Vi?c theo Trang ve lam vp, vua de chay tron cai dd
nhung dong thoi ding la hanh dpng di tim su song, di tim hanh phiic cho minhSau khi dupe ba cu Tii dong y, thi da thay doi han tinh each . Khong cof
nguoi dan ba chao chat, chong Ion Trang gap hom truoc, khi da la "ndng ddf
thj tro nen la nguoi dan ba hien hau, diing myc. Thj day som quet tuoc nh^
304
f
a, ciing m? Trang v6i uoc vpng thay doi hoan cknh thyc t^i... Sy thay doi ay
(nh la thai dp vun dap cho hanh phiic gia dinh.
Trong bira com "hai con m&t thi tot sam Iqi" khi nhin thay bat chao cam nhung
"thi van diem nhien vd vao mieng". Khi nghe tieng trong thiic tViue, thi ngac nhien
jjii thay 6 day van dong thue. Thi noi voi ba cu Tii va Trang ve man Thai
jsjguyen, Bae Giang khong con dong thue niia, nguoi ta con cuop thoc Nhat chia
cho ngiroi doi. Cau chuyfn ay cho thay da c6 mpt luong gio moi da thoi vao tam
hon thj. Cung nhu Trang, thj dang nghi ve ngay mai tuoi sang.
, j /,
Ba cu T u la tam diem ciia thien truy^n: ba nhan hau, bao dung, ba bang
long cho doi tre "Thoi thi cdc con ciing da phai duyen phai kiep v&i nhan, U cUng
mimg long". Cam dpng hon niia la nguoi m? gia khong nguoi khao khat hanh
phiic. Nguoi m? gan dat xa troi nay lai la nguoi chan chiia nhieu nhat nhiing
hi vpng, noi nhieu nhat den tuong lai. Ba da an lii con minh bang triet li, bSng
niem tin ciia nguoi ngheo: "Ai gidu ba ho, ai kho ba doi". Do la niem tin rat dang
tran trpng boi no nay no trong hoan canh khon ciing.
Dac biet vao buoi sang hom sau nguoi me ay da c6 nhiing thay doi moi me.
Ba day som ciing con dau thu don, quet tuoc nha cira cho quang que. Ba thay
doi tir net mat "cdi mat bung beo u dm" hang ngay cua ba hom nay "rqng ro han
len". Cho den thai dp vui ve, tuoi cuoi trong bira an. Trong biia com ngay doi
chi CO "lum rau chuoi thdi rdi, it muoi an v&i chdo" nhung ba toan noi chuy|n vui,
toan chuyen sung suong sau nay. Hinh anh dan ga sinh soi nay no ciing la
bieu hi$n cua niem tin, khat vpng hanh phuc trong tam hon nguoi m? ngheo.
Trong hoan canh khon ciing vi doi ngheo nguoi m? ngheo khong nghi toi cai
chet ma huong ve su song, tuong lai.
HQ con la nhirng con nguoi giau niem tin, niem lac quan vao cupc song:
Doi di^n vdi cai chet can ke, nhan v^t ciia Kim Lan khong bao gio tuy^t vpng.
Nguoi vp nhat bo qua y thiic ve danh du, chap nhan "theo khong" chi vi muo'n
dimg xay mpt mai ain gia dinh. Trang dau c6 phan lo lang "thoc gqo nay den cdi
^hdn minh cha biei c6 nuoi ndi khong, Iqi con deo bong", nhung van day hao hung
'^hao don mpt cupc song moi "Han da co mot gia dinh. Han se ciing vg sinh con de
0 day... Mot nguon vui su&ng, phan chart dot ngot tran ngqp trong long. Bay gia
thay han nen ngu&i...".
Ba cu Tii dau lo lang cho hai con nhung van khong
*l^en nhen len ngpn lira yeu song "Biei the ndo ha con, ai gidu ba ho, ai kho ba
^^^"... the'gioi nhan vat ciia Kim Lan deu nhat quan hudng ve su song. Day
^Wih la dung y ngh$ thuat cua nha van khi viet tac pham nay : "Trong sie tiing
^^luay quat, trong bat cie hoan canh khon kho ndo, ngu&i dan ngu cu van khao khdt
^^^lentrencdichel,cdithdmdqmde'mdvui,mdhivong".
305
d . B i e u h i ^ n c u o i c u n g cua g i a t r j n h a n dao l a n h a v a n da he md
con
truyen n g an v o i y khac. T r o n g hoan canh k h o n ciing, d i i can ke ben cai chet
d u c m g d o i d o i t u o i sang, t i c h c\rc cho n g u o i d a n k h o n c i i n g . Bang each de cho
nhvmg n h i m g eon n g u o i ay k h o n g n g h i den cai chet m a v a n h u o n g t a i s y song,
T r a n g b u n g t i n h k h i dup-e giae ngp "Id cct do to lam" la cua Vi?t M i n h va doan
van h i v p n g , t i n t u o n g a t u o n g lai. H p v a n m u o n song, song cho ra con n g u o i " .
n g u o i d o i a m a m d i t r e n de Spp c h i n h la V i ^ t M i n h d i pha k h o thoc ciia N h a t
de chia cho d a n ngheo, nha v a n t i n t u o n g rang: n h i r n g n g u a i d a n ngheo kho
n h u T r a n g se d a u t r a n h d u d i n g g n c6 ciia D a n g . D o c h i n h la con d u o n g giup
h p d o i d o i d i i n g dan, t u o i sang nha't.
Va d i e m sang m a nha v a n m u o n d e m vao tac p h a m c h i n h la a cho do. D o
chinh la t i n h n g u o i v a n i e m h i v p n g ve cupc song, ve t u o n g l a i ciia n h i i n g con
n g u d i d a n g ke can v o i cai chet. Bang each dan truy?n, xay d v m g len t i n h h u d n g
"nhat v p " tai t i n h ket h p p v o i kha nang phan t i c h d i e n b i e n tam l y nhan vat
that t i n h te va sir d u n g t h a n h cong n g o n ngir n o n g dan, n g o n n g i j d u n g d j , d o i
e. D a n h g i a c h u n g ve gia t r i n h a n dao: tac p h a m " V p nhat" cua K i m L a n la
thuong n h u n g c6 s y chpn Ipc k i l u o n g ay, nha v a n da tai h i ^ n l a i t r u o c mat ta
t r u y f n ngan giau gia t r i hien thuc va nhan dao. D i e m d a n g n o i nhat ve gia tri
mpt k h o n g g i a n nan d o i that t h a m hai, the l u o n g . T r o n g do n g o n ngang n h i i n g
nhan dao ciia tac p h a m nay la n i e m t i n sau sMc ciia nha v a n vao ban n a n g song,
ke song, n g u o i chet, n h i i n g b o n g ma vat va, lang le giira t i e n g h o khoc va tieng
khat v p n g song m a n h m e ciia con n g u o i V i f t N a m . T i n h cam n h a n dao 6 day
gao thet k i n h hoang a i a d a m qua.
CO net mod m e so v o i t i n h cam nhan d^o dupe the h i f n t r o n g n h i e u tac pham
Bang tarn l o n g d o n hau chan thanh, nha v a n da g i r i g a m vao t r o n g k h o n g
gian t o i d e n n h u m u c ay n h i i n g m a m song dang c6' v u o n d e n t u o n g lai, n h i i n g
tinh cam chan thanh, y e u t h u o n g b i n h d i n h u n g rat d o i cao q u y ay va nha v a n
ciia v a n hpc h i ^ n t h u c t r u o c Cach m a n g .
III. K E T BAI
T o m l a i , tac p h a m " V p nhat" da the h i ^ n tarn l o n g nhan dao sau sac ciia K i m
Lan ve cupc song k h o n c u n g ciia nhan dan ta t r o n g nan d o i k i n h hoang nam
1945. Q u a tac pham, ta hieu them ve ban l i n h ciia nhan dan V i ^ t N a m d i i trong
m p i hoan canh, hp van c6 n i e m t i n m a n h liet vao cupc song. T r u y e n t h o n g "la
lanh d u m la rach" la t i n h than nhan dao cao ca ciia d a n tpc V i $ t N a m ta.
da de n h i r n g so p h a n n h u anh Trang, n g u d i v p nhat va ba cu T u d u p e thang
hoa truoc n g p n cd do phat p h d i c i m g d a m n g u d i d o i pha k h o thoc N h a t d cuo'i
thien t r u y ? n .
Cd the n o i rang, K i m L a n da that xuat sac k h i d u n g len t i n h h u o n g "nhat v p "
aia anh cu Trang. T i n h h u o n g ay la canh cira khep m d de nhan vat bpc Id net
d?p trong tam h o n m i n h . D u o n g n h u trong d o i kho n g u d i ta de dd'i xir tan nhan
vdi nhau k h i m i e n g an a i a m p t n g u d i chua d u t h i l a m sao cd the deo b d n g them
6; P h a n t i c h ve d?p ciia t i n h n g u o i va n i e m h i v p n g vao cupc song 6
cac n h a n vat: T r a n g , n g u o i \(f
n h | t , ba cy T i i t r o n g t r u y f n n g a n Vgf nhat
( K i m Lan).
ngudi nay n g u d i kia. T r o n g t i n h h u o n g ay, n g u d i de cau xe nhau, de ich k y h o n
la v i tha va n g u d i ta rat de d o i xir tan nhan, l a m cho nhau d a u kho.
N h u n g n h a v a n K i m L a n l a i k h a m ' pha ra m p t d i e u n g u p c l a i n h u d cac
Bai L a m
nhan v a t n h u anh cu Trang, n g u d i v p nhat va ba cu T u . C h i i n g ta t i m g k i n h hai
N a n d o i k h i i n g k h i e p va dij- dpi n a m 1945 da han i n t r o n g t a m t r i K i m Lan -
truoc "xac n g u d i chet d o i ngap day dong", " n g u d i I d n xanh x a m n h u n h u n g
m o t nha v a n h i ^ n thuc, c6 the xem la con de ciia d o n g r u p n g , m o t con nguoi
bong ma", t r u o c " k h o n g k h i van len m i i i h o i cua rac r u d i va m i i i ngay cua xac
mpt l o n g d i ve v o i " t h u a n hau p h o n g t h i i y " ay. N g a y sau Cach mang, o n g da
ngudi", t i m g d n l a n h truoc "tieng qua keu t i r n g h o i the thiet" ay n h i m g la thay
bat tay viet ngay t i e u t h u y e t " X o m n g u c u " . K h i hoa b i n h lap l a i (1954), noi
chiing ta that k h o n g the cam Idng xiic d o n g trudc nghia cvt cao d?p ma b i n h
tran t r o tiep tuc t h o i t h i i c o n g viet tiep thien t r u y f n ay. Va cuo'i ciing, truyen
thudng, d u n g d i ay ciia Trang, ba cu T i i va ca n g u d i v p cua T r a n g nira.
ngan "Vp nhat" da ra d o i .
M p t anh t h a n h n i e n cua cai x d m n g u c u ay n h u Trang, m p t con n g u d i - m p t
T r o n g l a n nay, K i m L a n da that s y d e m vao thien t r u y e n ciia m i n h mpt
than xac v a m v d l u c l u o n g m a d u d n g n h u n g d ngh^ch, t h d k f c h v a x a u x i ay
k h a m pha m o i , mpt d i e m sang soi chieu toan tac p h a m . D o la ve dep ciia tinh
' ^ i chua d u n g biet bao nghia t i n h cao dep. "Cai d o i da t r a n den x d m nay t u liic
n g u o i v a n i e m h i v p n g vao cupc song ciia n h u n g n g u a i n o n g d a n ngheo tieu
^^30", v ay m a T r a n g v a n deo b d n g t h e m m p t cd v p t r o n g k h i anh k h o n g biet
bieu n h u T r a n g , n g u a i vp nhat va ba cu T u . T h i e n truyen the h i ^ n rat thanh
"^^oc d d i m i n h phia t r u d c ra sao. Trang that la lieu l i n h . Va ngay c6 v p Trang
cong k h a n a n g d u n g truyen, d a n truyen va dac sac nhat la K i m L a n da khan^
'^^Z the. H a i cai lieu ay gap nhau ket t y lai thanh m p t gia d i n h . D i e u ay that
pha ra d i e n b i e n t a m l y that bat nga.
^0 le va xdt t h u o n g v d ciing.
y ! *'
T r o n g m p t l a n phat bieu, K i m L a n t u n g n o i : " K h i v i e t ve n a n d o i n g u o i ta
Va d u d n g n h u liic ay t r o n g con n g u d i cua T r a n g kia da bat len n i e m song,
t h u o n g v i e t ve s u k h o n c i i n g v a b i t h a m . K h i v ie t ve con n g u o i n a m d o i ngu'C''
"^^t khat v p n g y e u t h u o n g chan thanh. Va d u d n g n h u han d a n g n g a m chiia
ta hay n g h i d e n n h i i n g con n g u o i chi n g h l den cai chet. T o i m u o n v i e t mP'
307
d u n g m p t ao uac thiet t h y c ve s u d a m am ciia t i n h cam VQ- chong, cua hanh
phxic l u a d o i . H a n h d p n g ciia T r a n g d i i v 6 t i n h , k h o n g c6 chu d i c h , chi tam
p h o t a m phao cho v u i n h u n g d i e u ay c u n g he m o cho ta thay t i n h cam cua mQt
con n g u o i biet yeu t h u o n g , c u u mang, d u m boc n h i i n g n g u o i d o n g canh ngp.
Cty TNHH MTV DWH
Khang Viet
N h u m o t le d u o n g nhien, T r a n g da rat n g o ngang, han da "so SQ", " n g o
(jjih t h u o n g y e u . T h i t u y theo k h o n g Trang ve chi qua b o n bat b a n h diic va hai
cau n o i t a m p h o t a m phao ciia T r a n g n h u n g c h i i n g ta k h o n g k h i n h m i ^ t th}.
jsjg'u CO trach t h i chi c6 the huo-ng vao xa h p i thuc d a n p h o n g k i e n kia bop
ngh?t q u y e n song con n g u o i .
n g p " , " n g o n g a n g " n h u k h o n g p h a i n h u n g chinh t i n h cam v p chong ay lai
T h i xua't hien k h 6 n g ten t u o i , que quan, t r o n g t u the " v a n ve ta ao da rach
Cling c6' va nhen n h o m n g p n l u a yeu t h u o n g va song c6 trach n h i ^ m v o i gia
d i n h t r o n g h a n . T i n h nghia v p chong am ap ay d u o n g n h u l a m cho T r a n g thay
doi han tam tinh.
T u m p t a n h chang n g o ngh^ch, t h o 16, cpc can, T r a n g da som t r o t h a n h m p t
n g u o i chong that s u k h i d o n n h a n h a n h p h i i c cua gia d i n h . H a n h p h i i c ay n h u
m p t cai g i d o c u " a m ap, m o n m a n k h a p da t h i t T r a n g t u a ho n h u c6 ban tay
v u o t nh? song l u n g " . T i n h y e u , h a n h p h i i c ay k h i e n " T r o n g m p t liic Trang
d u o n g n h u quen d i tat ca, quen ca d o i ret dang deo d u o i , quen ca n h i r n g thang
ngaydaqua".
i l uay
Va T r a n g da u d c ao h a n h phiic. M a c h song cua m p t nguofi d a n o n g trong
T r a n g da t r o day. H a n c6 n h i r n g thay d o i rat bat n g o n h u n g r a i h o p logich.
N h i i n g thay d o i ay k h o n g g i khac ngoai t a m h o n d o n h a u , chat phac v a giau
t i n h yeu t h u o n g hay sao?
^qi", d i e u bp t r o n g that t h a m h a i n h u n g c h i n h con n g u o i lai gieo m a m song
cho Trang, l a m bien d o i tat ca, t u k h o n g k h i x o m n g u c u den k h o n g k h i gia
^',nh. T h i da d e m den m p t l u o n g sinh k h i mod, n g u o n sinh k h i ay chi c6 dupe
khi t r o n g con n g u o i t h i d u n g chiia m p t n i e m t i n , m p t uoc v p n g cao ca vao s u
song, vao t u o n g lai. T h i d u p e m i e u ta kha i t , song do lai la n h a n vat k h o n g the
thieu d i t r o n g tac p h a m . T h i e u t h j , Trang van chi la anh T r a n g ciia ngay xua,
ba cu T u van lang t h a m t r o n g dau kho cung cue.
K i m L a n c u n g that t h a n h eong k h i xay d u n g n h a n v a t nay de g o p t h e m
tieng l o n g ca n g p i sue song eiia ve d ^ p t i n h n g u o i , n i e m t i n d cupc d o i phia
truoc t r o n g n h i i n g con n g u o i d o i k h o ay. Va that ngae nhien, k h i n o i ve uoc
vpng t u o n g lai, n i e m t i n vao hanh phiic, vao cupc d o i , n g u o i ta de n g h i den
tuoi tre n h u T r a n g v a n g u o i v p . N h u n g K i m L a n lai k h a m pha ra m p t net doc
dao v 6 cung, t i n h cam, uoc v p n g 6 cupc d o i ay lai d u p e tap t r u n g m i e u ta kha
k l 6 n h a n v a t ba cu T i i . D e n n h a n v a t nay, K i m L a n to ro n g o i b i i t vii'ng vang,
T r o n g con n g u o i ciia T r a n g k h i t r o day sau k h i chao d o n h a n h p h i i c ay that
khac la. T r a n g k h o n g phai la anh Trang ngay t r u o c n i i a m a g i o day da la mpt
con ngmbi c6 h i e u , m p t n g u o i chong day trach n h i e m d u chi t r o n g y n g h i . Thay
m? chong nang d a u quet tuoc nha cua, han da b u n g b u n g t h e m m u o n mot
canh gia d i n h h a n h phiic, " H a n thay han yeu t h u o n g can nha ciia h a n den la
gia dan ciia m i n h t r o n g b i i t phap m i e u ta tam l i nhan vat.
'
'
Ba cu T i i den g i i i a cau chuyen m o i xua't hien n h i m g ne'u t h i e u d i n h a n vat
nay, tac p h a m se k h o n g c6 chieu sau nhan ban. D a t n h a n vat ba cu T i i vao
trong tac p h a m , K i m L a n da cho c h i i n g ta thay ro h o n anh sang ciia t i n h n g u o i
trong nan d o i . Bao g i o cxing the, cac nha van m u o n n h a n vat n o i bat ca h'nh ciia
l i i n g " , " H a n thay m i n h c6 trach n h i ^ m h o n v o i v p con sau n a y " . H a n ciing
minh t h u o n g dat n h a n v a t vao m p t tinh the that cang thang. O d p d l nhien
x a m xan ra san d p n d ^ p nha ciia.
phai CO s u dau t r a n h k h o n g n g u n g k h o n g n h i j n g giira cac n h a n v a t m a dpc dao
H a n h d p n g , c i i chi ay 6 Trang dau chi la cau c h u y ^ n b i n h t h u o n g ma do la
s u bien chuyen I o n . C h i n h t i n h yeu ciia n g u o i v p , t i n h m? con hoa t h u a n ay da
hon la ngay c h i n h t r o n g n p i t a m ciia n h a n vat ay. Ba cu T i i la m p t d i e n h i n h .
V i f c T r a n g lay v p da gay m p t cha'n d p n g I o n t r o n g t a m t h i i c n g u o i m ?
nhen n h o m t r o n g han uoc v p n g hanh phiic, n i e m t i n vao cupc spng se d6'i thay
ngheo vo'n t h u o n g con ay. Ba ngac nhien n g o ngang t r u o c s\f xua't h i | n ciia
k h i han n g h i den d a m n g u o i d o i va la co d o bay phap p h o i . Roi so p h a n , cugc
nipt n g u o i d a n ba t r o n g nha m i n h ma lau nay va c6 le chua bao g i o ba n g h i
d o i ciia han, ciia v a han va ca nguo-i me ciia han nira se thay d o i . H a n t i n the.
^eh. H e t n g o ngang, ngac nhien ba cu da " c i i i dau n i n lang". C i i chi, hanh d p n g
N a n d o i ay k h o n g the ngan can dupe anh sang ciia t i n h n g u o i . D e m toi ay
r o i se qua d i de d 6 n cho anh sang ciia cupc song t u d o d a n g o phia t r u o c , truoc
chat chiia bao t a m trang. D o la s u dan xen lan Ipn g i i i a n o i t i i i cue, n6i lo va
niem v u i n o i b u o n e i i hoa lan vao nhau khien ba that cang thang.
sue m a n h ciia each m a n g . M p t Ian nira, K i m Lan k h o n g ngan ngai gieo rac
Sau k h i tha'u hieu m p i d i e u , ba n h i n e6 cpn dau dang " v a n ve ta ao da rach
h a n h p h i i c , n i e m t i n ay t r o n g cac n h a n vat ciia m i n h . N g u o i v p nhat khong
ma l o n g day t h u o n g xot. Ba thiet n g h i " n g u o i ta c6 gap b u o c k h o khan
p h a i ngau n h i e n xua't hi?n t r o n g thien t r u y e n . T h i xua't h i ^ n da l a m thay doi
cupc song ciia x o m n g u c u ngheo nan, t a m t o i ay, d a l a m cho n h i i n g khuon
m ^ t hoc hac u t 6 i ciia m p i n g u o i rang r o han len.
ft
"^^y, n g u o i ta m o i lay den con m i n h , ma eon m i n h m o i eo d u p e v p " . Va that
d p n g ba cu da n o i , chi m p t cau t h o i n h u n g sau xa v a c6 y n g h i a v 6 cung:
Thoi, c h i i n g m a y p h a i d u y e n p h a i kie'p v o i n h a u u c i i n g m i r n g l o n g " .
T u con n g u o i chao chat chong Ion den c6 v p hien thuc, d a m d a n g la ca mQ^
D o i k h o d a n g v a y lay gia d i n h ba, cupc so'ng ciia ba se ra sao k h i m i n h dang
qua t r i n h b i e n d o i . D i e u g i l a m t h i bien d o i n h u the? D o c h i n h la t i n h n g u o i , l3
•^ga'p nghe t r u o c v y c t h a m eiia cai che't. N h u n g t r o n g t a m t h i i c nguo-i m?
ngheo ay, doi kho khong phai la vat can Ion niia. Doi ret that nhurng trong long
ma cv van sang len tarn long yeu thuong chan thanh. Ba thirong con, thuang
dau va thuang cho chinh ban than minh.
Ba cv T u t u nhung noi lo, noi tiii eye ve gia canh van khong ngung biing
chay len ngpn lua ciia tinh nguoi. Ba da giang tay don nhan dua con dau long
day thuang xot, trong tui cue nhung van ngam chua mpt sue song that manh
li^t. Chinh a nguoi me nghfe kho ay, ngon lua ciia tinh nguoi, tinh thuong yeu
nhan loai ay bung chay manh me nhat. Trong bong toi cua doi ngheo dang
hung ho vay quanh, ba lao van gieo vao long nhung con minh niem tin ve C U Q C
song. Ba nhac den vi#c Trang nen chuan bi mot cai phen nuoi ga, roi vi?c sinh
con de cai, ba lao noi toan truyen vui trong biia cam ngay doi that tham hai. Ba
da don nhan hanh phiic cua cac con de t u suai am long minh.
Dac bi?t chi tiet noi cam a cuoi thien truyen the hi?n kha ro anh sang cua
tinh nguoi. N o i che cam nghen b i i c6 va dang chat ay lai la mon qua ciia mot
tain long don hau chat chua yeu thuang. Ba lao "le me" bung noi che va vui ve
giai thiiu: "Che khoan day. Ngon dao de ca". 6 day nu cuoi da xen Ian nuoc
mat. Biia cam gia dinh ngay doi 6 cuoi thien truyen khong khoi lam chanh long
chiing ta, mpt noi xot thuang cay dang cho so phan ciia hp song cung dung chiia
mpt su cam phuc Ion 6 nhung con nguoi binh thuang va dang quy ay.
Kim Lan bang nghe thuat viet van gia dan, viing vang da dem den mpt chii
de mai trong de tai ve nan doi. Nha van da khang dinh anh sang ciia tinh
nguoi that thanh cong a ba nhan vat. Dieu lam chiing ta tran trpng nhat chinh
la ve d?p ciia tinh nguoi va niem hi vpng vao cupc song mpt each manh me
nha't d nhung than phan ngheo doi, tham hai kia.
Ba nhan vat: Trang, vp Trang va ba cu T i i cimg nhung tinh cam, le song cao
d?p ciia hp chinh la nhiing diem sang ma Kim Lan tung tran tro trong thai
gian dai de the h i f n sao cho doc dao mpt de tai khong mai. Tac pham da the
hi^n thanh cong ngh^ thuat mieu ta tam ly nhan vat, kha nang dvmg truy?n va
dan truyfn ciia K i m Lan - mpt nha van dupe danh gia la vie't it nhung tac
pham nao cung c6 gia tri la v i le do.
"Cai d?p cuu vot con nguai" (Dpxtoiepki). Vang, "vp nhat" ciia nha van Kim
Lan the hi|n ro sue manh k i di^u ay. Anh sang ciia tinh nguoi, long tin yeu vao
cupc song la eon nguon maeh giiip K i m Lan hoan thanh tac pham. Ong da
dong gop cho van hoc Viet Nam noi ehung, ve de tai nan doi noi rieng mot
quan ni?m moi ve long nguai va tinh nguai. Dpc xong thien truyen, dau nhan
mqinh me nhat trong tam hon ban dpc chinh la 6 diem sang tuy^t vai ay.
. (Nguyen Thj Thu Trang - trich Bai van thi D H dat diem 10 nam 2005 - bao
Tuoi Tre)
R O N G X AN U
Nguyen Trung Thanh
* N G U Y E N T R U N G T H A N H NOI V E " R l / N G XA N U "
s( ?
"Hoi thang 5 nam 1962, hanh quan t u mien Bac vao, toi cung d i voi anh
jsjguyen Thi, Nguyen Thi ve Nam Bp (bay gia mat danh gpi la "Ong Cu"), toi re
xuong khu 5 (mat danh gpi " Bac An"). Cung d i dpc Truong San t u Bac vao,
jjgh dem chia tay moi nguai ve chien truong ciia minh la khu rung bat ngat
phia tay Thira Thien giap Lao. Do la mpt khu rung xa nu tit tap tan chan troi.
Xoi yeu say me cay rung xa nu tii ngay do. A y la mpt cay himg v i va cao
thiTp'ng, man dai va trong sach, moi cay cao viit, vam va, u nhya, tan la vua
thanh nha vua ran roi menh mong, tuang nhu da song t u ngan dai, con song
den ngan dai sau, tung cay, hang van, hang tri^u cay v6 tan. Khong khi a day
tham lung. N$m la duai mat dat nga lung em ru... Nguyen "Hii va toi da song
vai nhau mpt ngay mpt dem chia tay cuoi cung trong khu rung tuyf t voi ay.
Cimg nhau on lai ca cupc doi minh, va noi v a i nhau ve cupc chien dau dang
cho minh trong kia...
Tai sao cai dem giira nam 1965 ay, ngoi vie't, rung xa nu lai bong dpt ngpt
den vai toi, chay ngay ra duai ngoi biit toi?
Vi nha Nguyen Thi chang? T u ngay vao chien truong chiing toi bat tin nhau.
Vi bay gjo, buae vao cupc dai minh - ma toi da ciing Nguyen Thi on lai, diem
lai ngay np duoi rung xa nu tay Thua Thien - chpt song day ehang? Hay v i cai
khong khi "hich tuong sV danh M I himg hue bay gio rat trang ca, rat "xa nu'
Chang?... Toi khong nhd va biet ro.
.. Nhsmg vay day, rung xa nu chpt den. Va lap tiie toi biet toi da tao dupe
.khong khi, da eo khong gian ba chieu. Va cung l^p tiie da nhap dupe vao
khong khf ciia khong gian ay.
(Nguyen Ngpc - " V e truy?n ngan Rvmg xa nu", "Nha van not ve tac
pham", Ha Minh Due bien soan, Nxb G D , 2000)
Chinh cai kha nang diic ket da lam cho Nguyen Trung Thanh, trong pham
VI ngan gpn eiia mpt truyfn ngan, c6 the dyng lai mpt qua trinh cupc song
*rong nhung mang dam nhat, gay xiic dpng nhieu nhat.
{Phong Le)
- Truyen ngan do ciia Nguyen Trung Thanh, Rieng xa nu, toi dpc tir ngay no
•^oi in ra lan dau, khoang cung muai nam roi. Ve sau nghi lai, thay hi?n len ro
"^at la hinh anh tay Tnii va nhung trang mo dau cung doan ke't dien ta cay xa nu.
^ cay va ban tay, do la hai diem hra cho vife nha 1 ^ tat ca cau chuy?n ke^ la hai
sang lan thu hiit cac diem sang nho nhap nhay trong 6c toi lien tucrng.
•an
... "Liea da tat tren muai dau ngon tay Tnu". Nhung muai ngpn duoc thit da
do da kip lam moi cham Ivra noi day. Sau tieng thet cua Tnu, dan lang bpc phat
giet sach muoi ten giac.
• • (NhiCa)
- Tr6 lai Tay Nguyen, voi Nguyen Ngpc, bao dieu gpi nho. M u o i bay tu6i,
vao bp dpi, anh ham ho len Tay Nguyen danh Phap (ngay ay, khu 5 Phap m6i
chi chiem dupe Tay Nguyen) voi tam trang vua hang hai yeu nuoc vua co chiit
lang man tieu t u san... Anh khong luong dupe het cai khac nghiet cua Tay
Nguyen: Dong bao song con hoang so, ta chua co mpt co so nao. Giac Phap thi
vua xuyen tac vua treo giai ai bat dupe bp dpi Kinh, hoac chat dau dem nop thi
dupe thuong muoi. Anh phai tron bif t trong rimg, tren nuong, hpc tieng dan
tpc... Sau thang rong ra, anh mod giac ngp dupe mpt ba cu... Anh thay dong bao
Tay Nguyen co doi song tinh than phong phu, hp rat yeu t u do, trpng danh du,
(Theo Dao Khuani^)
Phan tich hinh tugiig cay Xa Nu trong tac pham "Rimg Xa Nu"
cua nha van Nguyen Trung Thanh.
HLf6NG D A N C H I TIET
I. Md BAI
voi cupc song sinh hoat hang ngay than thupc voi dan lang: ngpn lira xa nu
na'u a" trong moi bep, lira xa nu chay bap bung trong nha t-Tng tap trung ca
aan lang de nghe cu Met ke ve cupc doi Tnu. Khoi xa nu den nhem than hinh
tre; khoi xa nu con lam tarn bang den cho anh Quyet day Tnii va Mai hpc
chii cu H o . . . Xa N u con tham d u vao nhung su kien quan trpng cua cupc song
j^ng Xoman: ngpn duoc xa nu chay sang tren tay cu Met dan ca dan lang di
vao rirng sau lay giao mac chuan bi cho cupc noi day. Dem dem ca dan lang
thii'C mai vu khi duoi anh duoc xa nu. Giac dot hai ban tay Tnii bang gie tam
nhu-a xa nu... Boi vay, tac pham dat ten gpi la Rimg Xa N u la ra't hpp ly.
b. H i n h tupng cay xa nu qua ngoi but Nguyen Trung Thanh da trd thanh
mpt thanh luy virng vang bko v | cupc song cho buon lang X6 Man: M6i ngay
giac ban dai bae ba Ian vao lang nhung lang X6 Man van binh yen vi "Hau hei
dan dai bdc deu roi vdo ngon doi xa nu canh con nuac l&n". Doi lai, vi bao ve cho
dan lang nen canh rimg xa nu lai chiu nhieu dau thuong mat mat: "Ca rimg xa
nu hang van cay khong co cay ndo la khong bi thucmg. Co nhimg cay bi dan dai bdc
chat diet ngang niea than minh, do do do nhu mot tran bao". 6 cho khac, nha van
mieu ta ky hon: "Co nhimg cay con vita l&n ngang tam nguc nguoi da bi dan dai bdc
chat diet lam doi, a nhitng cay ndy nhrn con trong, chdi dau con loang, chi nam muai
horn Id cay chet ".
Bang nghe thuat nhan hoa, an du tupng trung, but phap sir thi, lang man
Nguyen Trung Thanh la nha van da gan bo mau thjt vod chien truong Tay
tac gia noi len dupe noi dau thuong mat mat cua dan lang X6 Man va to cao tpi
Nguyen trong suo't hai cupc khang chien chong Phap va chong M i . Chinh viing
ac cua ke thii. Viet ve noi dau cua cay ma ta cu ngo nhu noi dau cua con
dat va con nguoi noi day da de lai nhieu dau an trong nhung trang viet cua
nguoi. M o i mpt cay nga xuong ta cu ngo nhu mpt nguoi X6 Man nga xuong.
ong qua "Dat nuoc dung len" va "Rimg xa n u " . Tac pham "Rimg xa n u " ra
Phai Chang do la hinh anh cua anh Xiit, ba Nhan, m? con Mai, anh Quyet...
doi trong giai doan khang chien chong MT ac li^t. Trong truyf n ngan nay, nha
nhiing nguoi da nga xuong vi chinh nghia duoi ban tay tan bao cua ke thii.
van da khac hpa thanh cong hinh tupng rimg xa nu - mpt hinh tupng nght
Nhung trong dau thuong, cay xa nu van hi^n len boi nhiing ve dep thang hoa
thuat dac sac de lai trong long ban dpc nhieu an tupng sau d ^ .
II. T H A N BAI
1. K h a i quat: Tac pham "Rimg Xa N u " ra doi vao thoi diem miia he nam
1965 khi de quoc M y bat dau cupc chien tranh eye bp. Tac pham dupe in trong
tap "Tren que huang nhimg anh hung Dien Ngoc". Boi canh cua thien truy^n la
den su-ng so. Dep trong dang nga kieu hiing, bat khuat "do do do nhu mot tran
''«o". Dang nga ay day bi trang. Phai chang la dang nga cua biet bao nhieu con
•^guoi Viet Nam da nga xuong trong nhiing cupc chien tranh v^ quoc via dai.
La dang nga eiia anh linh tren duong bang Tan Son Nhat de "To quoc bay len
''^t ngat miia xuan". La dang nga cua nguoi linh thoi khang Phap:
manh dat Tay Nguyen voi nhCrng con nguoi anh hiing, kien trung, bat khuat.
Ban ta do chei tren day thep ba tang
^ ^
2. Ndi dung cAn ph&n tich, lam ro:
a. Hinh tupng cay Xa Nu dupe tac gia mieu tk xuyen suot tiong toan bg
cau truy^n nhu mpt nhan vat chinh trong tap the con nguoi X6 Man. Trong
truy^n ngan nay, nha van khong chi mo dau va ket thiic truy^n bang hirih anh
rimg xa nu "bat ngdt den tan chdn trai" ma con gan hai muoi Ian noi den "Rimg
Xa Nu", "Cay Xa Nu", "nhrn Xa Nu", "lua Xa Nu", "duoc Xa Nu"...Xa nu gan
Chdn lung chimg niea buac xung phong
'
,
Mpt bdn tay chua rai bdng sung
.
di nhitng con nguoi moi khi nam xuong
(. ,
Van nam trong tu the tan cong
• ;
(Chinh Hihi)
.'.ir^-,
:
: J
Cam nang luyftt thi aai HQC Ngu van - VHAH uam
Hieu
Khong chi vay, rimg xa nu trong dau thuong van d^p boi duong net, man
^jjl^^c nhung cau van day anh sang va huong thorn. C a y xa nu rat ham anh
sac, hinh k h o i , trong dau thuong ma van hi^n hmi huong thorn va anh sang
g^fig va khi troi: "no phong len roi nhanh detiep lay anh nang, thie anh n&ng roi tie
"ncn cho vel thuang nhua ua ra tran tre thorn ngao ngqt long lanh nang he gay gg^
^j-in cao xuong tieng luong Ion thang tip, vd sonhieng
roi dan dan bam lai, den va dac quyen thanh cue mdu Ion".
cdy
hat bui vang bay ra tie nhua
'"^ mang". D o chinh la tieng gpi ciia tinh yeu tv do. Ciing n h u Tnii,
yihu dan lang Xoman yeu tv do, khat khao anh sang nen hp da cam giao, cam
c. C a y xa n u c6 sue song manh li^t la h i n h anh tugng t n m g cho cupc song
gvrom quyet tam bao v$ viing troi tu do ay.
va pham chat nguoi dan Xoman noi rieng, T a y Nguyen noi chung: bang but
phap mieu ta tac gia da mang den cho nguoi dpc sure song hoang dai, manh
e. V a 6 rung X a N u con xuat hi^n n h i m g cay khac virng chai, k h o n g chiu
Het cua rirng Xa N u : "Trong rieng it co loai cay sinh soi nay no khoe nhu vay. Cqnh
iJiuat phuc truoc giong bao, dan bom cua ke thu : "Co nhteng cay xa nu canh la
mot cay xa nu moi nga guc, da c6 bon nam cay con moc len, ngon xanh ram, hinh
xum xue nhu nhimg con chim da dii long mao, long vU, dan dai bdc khong giei not
nhon mui ten lao thang len bau troi. D a u thuong no'i dau thuong, s u song no'i tiep
chufig- Nhieng vei thuong ciia chung chong lanh nhu tren mot co the cudmg trang.
su song, ma s u song cua xa nu la bat di^t, bat tu, khong mpt the luc nao, khong
Cit theba nam nay , rieng xd nu udn tam nguc Ion ciia minh che cho cho ca dan
mua bom bao dan nao ciia ke thu c6 the hiiy di^t Axxgc. N h u mpt mau so' nhan
lang"- Hinh anh ay ciia cay rimg X a N u khien ta lien tuong den hinh anh ciia
"mot nga" thi "bon nam cay con moc len" thach thuc, kieu hanh. Diing n h u loi cu
cu Met, cua sue song Tnii, ciia Dit... Do la ve d?p ciia biic thanh dong kien co',
Met da khSng dinh "Khong c6 cay gi manh bang cay xa nu dat ta. Cay me ng^ cay
tam la thep vT dai ciia lang X6 man. V i vay ma suo't nam nam ehua he co can
bp nao bi giac bat hoac chet trong rimg lang nay. Boi rimg xa nu da mang tam
con moc len, do chung no giei hit duoc ca rimg xa nu nay".
ve dep "Rieng che bo doi rimg vay qudn thu". Tat ca noi tiep nhau tao thanh mpt
The he nay nga xuong, the h? khac dung len thay the, tiep tuc chien dau vol
dpi ngii triing trimg diep difp noi tiep nhau chay den tan chan troi.
ke thii. C o n nguoi X 6 man cung vay: anh Xiit ba N h a n hi sinh thi c6 the h^ a i a
Mai va Tnii Ion len tiep tuc xong pha vao m u a bom bao dan de viet tiep trang
f, Ben canh y nghia ta th\rc, r i m g xa n u con mang y nghia b i e u tugmg. V e
s u ciia lang. Mai nga xuong khi tuoi xuan va hanh phiic dang cang nong thi
d?p ciia n h u n g cay xa n u bat chap mua bom va bao dan ciia ke thu ciing
Dit Ion len nhanh chong tro thanh bi thu chi bp. Roi the h$ be Heng dang tiep
chinh la ve d ? p ciia con nguoi X6 M a n k i e u hung bat khuat. R i m g X a N u
buoc cha anh. Tat ca tao nen mpt dpi ngu trimg di^p. D u n g n h u Nguyen Khoa
mang tinh bieu tupng cho sue song manh lift cua nhan dan cac dan tpe Tay
D i e m da vie't:
Nguyen. Phai chang do la ve d^p ciia cu Met, nguoi truyen va giii ngpn lira
"Em oi em
tinh than each mang vdi ehan li ngdi sang "Chung no da cam sung, minh phai
Hay nhin rat xa
cam gido". L a ve dep ciia nguoi anh hiing Tnii voi tinh than k i m nen dau
Vao bon nghin nam dat nude
thuong de bie'n thanh sue manh quat khoi. L a ve dep cua Dit voi doi mat mo
Nam thang nao cUng nguoi nguoi l&p l&p"
H a y nhiing van tho cua Hoang Trung Thong:
Ta Iqi viei bai tho len bang siing
Con Ion len viei tiep thay cha
Nguoi dung day viei tiep nguoi nga xuong
Nguoi hom nay viei tiep nguoi horn qua
Vang! N g u o i nguoi, lop lop ay da tao nen mpt s u tiep noi giiia muon the h?
"Mpt cay nga ca rimg cay lai mpc/ Nguoi noi nguoi da may van mua xuan"
to trong suo't, binh than, ngay Mai chet, Dit n h u cay xa nu nhanh chong truong
thanh, nhanh chong tro thanh bi thu chi bp ciing cy Met lanh dao dan lang X6
^ a n danh giac. Ve d?p cua be Heng, the hf xa nu mang non, ehua truong
thanh nhung tinh than thi da "nhon hoat nhu nhieng rniii le"... Co the noi hinh
^9ng xa nu no'i bat xuyen suo't tac pham, cau c h u y f n m o ra trong ve d?p
•^anh lift cua s u song truoc dau thuong mat mat de roi khep lai van la hinh
^
'^i rat manh lift "Co nhimg cay moi nhu khoi mat dat nhon hoat nhu nhimg mui le.".
Buc tranh rung xa nu chinh v i s y tiep noi ay ma mai mai xanh tuoi giiia bao
bom dan ke thu.
d.
d ? p nira ciia cay xa n u do la loai cay h a m i n h sang mat trdi, yeu W
do. S u song cua no chinh la s u v u o n len de sinh ton. D u a vao dac diem do
Nguyen Trung Thanh lai them mpt Ian nira khien nguoi dpc phai rung dpng
hao hiing cua s u thach thiic. Ben canh "bon nam cay xd nu da bi danh nga da
•o v6 sd'nhiimg cay con dang moc len". Moi mpc thoi nhung tinh than chien dau
^
3. N g h e t h u a t x a y d u n g h i n h tvrong: Thu phap nghf thuat so sanh, doi
^^Je'u, ngon ngir sir thi hao himg, nhan each hoa n h u mpt an d u tren day trong
^
mo ta cay xa nu, da tao nen s u ehuyen hoa, hoa hpp giiia hinh tupng thien
"^en va cor-, nguoi, tao nen mpt ban hpp xuong day chat tho hao hiing trang
b. T i m hieu vao tac pham, ta thay Tnii la con ngutri gan goc, dting cam,
1^ ve sue song ba't d i f t va eupe chien da'u bat khuat k i e n t r u n g eiia n h a n dan
Tay N g u y e n gianh
Ottni tri:
do.
Liic con be, T n i i eo hoan canh ba't hanh, dang t h u o n g n h u n g l^ii rat c i i n g
III. K E T BAI
cdi,
T o m l a i , h i n h t u o n g xa n u la m o t sang tao nghe thuat doe dao cua Nguyen
duong- T n i i c h i n h la n g u o i con ciia dan lang X o m a n - d i i a eon ciia nhan dan.
"^"^
d u p e d a n l a n g euu mang, n u o i
T r u n g Thanh. N o d u p e d i i n g n h u m p t an d u g p i cho n g u o i dpe n g h l den con
Cling n h u n g u o i dan lang "c6 cdi bung thucmg nui, thucmg nuac", T n i i da som
n g u o i Tay N g u y e n y e u t u do, d o i dao sue song, bat k h u a t kien t r u n g , thiiy
CO long y e u t h u o n g nhan dan, lang x o m . T u t a m l o n g nay, T n i i da m o rpng
c h u n g v a i Cach mang. N h u the la h i n h t u p n g Cay xa n u da d u p e tac gia dua
thanh t i n h yeu gan bo t r u n g thanh, t h i i y chung sau nang v o i Cach m a n g . V i
lai cho biet bao y nghia m o i me giau t i n h chat t h a m m y va y nghla nhan sinh
vay/ ngay t u chang dau ciia cupc d o i , T n i i da xua't hien v o i t u each ciia n g u o i
t r o thanh l i n h h o n tac p h a m . V i vay, tac gia da dat cho t r u y e n cua m i n h cai ten
anh h u n g Tay N g u y e n t h a i cho'ng M y . D u con nho, T n i i da som to ra gan goc
that CO y nghla: " R u n g xa n u " .
tao bao, day qua cam n h u eac anh K i m D o n g , Le V a n T a m , V u A D i n h . . . Bat
chap su vay l u n g k h i i n g bo da m a n ciia ke thii, chat dau n h u n g n g u a i d i n u o i
2: Phan tich h i n h tupng nhan vat T n u de chung m i n h cho cau noi
cua c\ Met: "Chung no da cam sung, minh phdi cam gido"
HL/ONG DAN CHI TIET
^ I.M6BAI
N g u y e n T r u n g T h a n h la nha van da gan bo m a u t h i t v a i chien t r u o n g Tay
can bp "chung treo co anh Xut len goc cay va dau lang; chat dau bd Nhan buoc toe
tree dau sung". V u p t qua n o i sp hai T n i i da ciing v a i M a i x u n g p h o n g vao rirng
bao ve anh Quyet, m p t can bp t r u n g kien ciia Dang. D a y la m p t cong vi^c v6
cung k h o k h a n va day n g u y h i e m n h u n g M a i va T n i i da l a m rat tot de dan
lang X6 m a n m a i t u hao "Nam nam chua heed cdn bo ndo bi giac bat hoac bi giel a
trong rimg lang nay ".
,jp , •,, -
N g u y e n t r o n g suo't hai cupc khang chien cho'ng Phap va cho'ng M i . Chinh
T n i i con la m p t n g u a i c6 p h a m chat c h i n h true, t r o n g sang, t r u n g thuc,
v i i n g dat va con n g u o i n o i day da de lai nhieu dau ah t r o n g n h i h i g trang viet
thJing than n h u cay Xa N u . T n i i quyet tam hpc cho dupe cai c h i i C u H o de tro
cua o n g qua " D a t nude d u n g l e n " va " R u n g xa n u " . Tac p h a m " R u n g xa nu"
thanh can bp g i o i thay anh Quyet, ne'u k h o n g may anh Q u y e t b i hy sinh.
ra d o i t r o n g giai doan khang chien cho'ng M I ac li^t. T r o n g t r u y p n ngan nay,
N h u n g T n i i hpe c h i j hay quen. B o i vay, k h i hpc c h i i thua M a i , T n i i gian m i n h
nha van da khae hpa thanh cong h i n h t u p n g nhan vat T n i i - m p t h i n h tupng
qua "dap be cdi bang nua" r o i t\ t r i m g phat cai t p i hay quen ciia m i n h bang each
ngh? thuat dac sac d e l a i t r o n g l o n g ban dpe nhieu ah t u p n g sau d a m .
II. T H A N B A I
1. K h a i quat: Tac p h a m Rimg xa nu ra d o i vao t h a i d i e m m u a he n a m 1965
k h i de quoc M y bat dau cupc chien tranh cue bp. Tac p h a m dupe i n t r o n g tap
"Tren que h u o n g n h u n g anh h i i n g D i ^ n Ngpc". 561 canh cua thien truyen la
manh dat Tay N g u y e n v o i n h i j n g con n g u o i anh hung, kien trung, bat khuat.
2. N6i dung c a n p h a n tich, lam ro:
a. Trong tac pham Rimg xd nu ciia N g u y i n T r u n g T h a n h , c6 le k h i gap
trang sach lai ta van con nghe am vang cau noi a i a cy Met "Chung no da cam
sung, minh phdi cam gido". Cau noi ciia gia lang M e t la cau n o i d u p e diic nit t i i
cupc d o i b i trang ciia T n i i va t u thuc te da'u tranh ciia d o n g bao X 6 M a n noi
rieng va d a n tpc Tay N g u y e n n o i chung. Giac da d i i n g bao l u c p h a n each
"cam hon dd tu dap vao dau, chdy mdu rong rang". H a n h d p n g nay c6 cai g i do h o i
nong nay, n o n g n o i n h u n g no bieu Ip y ehi, quyet tam sat da ciia m p t con
nguoi CO chi k h i , v i k h o n g hpc dupe e h i i nen t u t r u n g phat m i n h cho dau cho
nho ma eo gang h o n . Sau k h i dupe anh Q u y e t k h u y e n ran, T n i i d?p bo t i n h tu
ai, quyet t a m hpc cai chu. D a y chinh la m p t p h a m chat dang q u y de sau nay
Tnii t r o thanh m p t chien si each m a n g thuc t h u .
T u y hpc cai e h i i k h o n g may sang da n h u n g l a m lien lac chuyen t h u cho anh
Quyet, T n i i c6 cai d a u sang la l u n g . V o n la con n g u o i n h a n h t r i , tao bao thich
•^ao hiem. T n i i "khong bao gia di dumg mbn", b i giac vay eac neo d u a n g , "Tnu
'^0 len cay cao nhin quanh mot luat roi xe rimg ma di vugt qua tat cd vong vay". T n i i
l^hong v u p t qua suoi n h i i n g n o i nuoe can de d i m a t h u o n g bang qua n h i r n g
•^on thae h i e m n h u c u o i len l u n g con ca k i n h .
m a n g de d a n ap nhan dan ta thi ta phai d u n g bao luc each m a n g de dap tan
K h i bj giac bat, T n i i gan da, v i i n g vang truoc ke t h i i . Co Ian ehuan b i v u p t
bao l u c phan each mang. C o n d u o n g cam v u k h i de dap tra ke t h u la tat ye^-
eon thae 6 song Daknang, thi hpng siing den n g o m ciia b p n giac da chia
Qua cau c h u y ^ n cupc d o i T n i i nha van N g u y e n T r u n g T h a n h da l a m sang
chan l y each m a n g ay.
^^o tai lanh ngat. T n i i k i p n u o t la t h u ciia anh Q u y e t vao b u n g de bao d a m b i
317
m a t each m g n g . T n i i b i giac bat, biet bao d o n r o i , t h u o n g t i c h d a d o len T n i i .
T n i i b i bat, b i t r o i . V p va con chet ca r o i n h u n g T n i i k h o n g khoc. A n h g h i m
M a u cua Tnxi d a chay, d a d o n g lai v a q u y ^ n thanh "timg cue mdu l&n" n h u ve't
j^^n n o i d a u , c6' gSng v u p t qua b i kich ca nhan de tiep tuc soiig va chien d a i i .
t h u o n g tren cay Xa N u ke't tu bao n o i d a u t h u o n g v a y chi p h a n khang. Bgr,
f ruoc cai chet can ke, T n i i k h o n g he r u n sp ma anh cam tha'y m i n h that b i n h
c h i i n g d a n T n i i ve lang. D i c h tra tan h o i "Cong sdn a dau?" T n i i d a k h o n g ngSn
than- A n h n g h l "Diea con chet roi. Mai chac ciing chet roi,Tnii cUng sap chet".
ngai dat tay len b u n g va n o i : "0 day nayV. Cau n o i nay cua T n i i l a cau n o i the
fslhung T n i i k h o n g sp, dieu l a m T n i i day d i i t va ban k h o a n nhat c h i n h la "roi
hi?n l o n g d u n g cam, gan da, d a m l a m d a m chiu, ba't khua't hien ngang truoc ke
khi CO linh ciia Dang cho ddnh ai se Idnh dao dan lang Xd Man ddnh giac?... chi tiec
t h u "Uy vu khong the khuat phuc". D o con l a l o i the d i i d p i the h i ^ n l o n g trung
cho Tnu
khong song duge t&i ngdy cam vU khi dieng day v&i dan Idng". T n i i hoan
thanh tuyet d o i v o i Cach m a n g ciia k h o n g chi rieng T n i i m a con la ciia lang X6
toan k h o n g n g h i den m i n h nua, T n i i da dat cai chung, cai n h i ^ m v u len tren b i
M a n k i e u h u n g bat khua't.
lg len chem chet b o n ac on. T r o n g p h i i t choc xac m u o i ten giac da n a m
'^Son ngang q u a n h do'ng lira.
Co the n o i , cupc dod b i trang cua T n i i la dien h i n h cho con d u o n g den v o i
^^ch m a n g ciia n g u o i dan Tay N g u y e n , gop phan l a m sang ro chan l y ciia t h o i
Phai d i i n g bao l u c each m a n g de tieu d i f t bao l u c p h a n each m a n g ; da'u
'••anh v u t r a n g la con d u o n g tat y e u de hj' giai p h o n g . Cupc d o i b i trang cua
Tnii da lam sang to mpt chan ly gian di ma sau xa ciia cupc song dugc c\ Met
truyen d^y cho con chau: "sau nay, tau chei roi, bay con song phdi noi Iqi cho con
chdu: Chung no da cam sung, minh phdi cam gido". Do la chan ly cua Cach mang
dugc nay sinh tir manh dat Tay Nguyen tha'm mau va nuoc mat.
c. Tnii vugit qua bi kich ca nhan, tro thanh nguoi chien si, nguoi can bp c6
tinh than ky luat cao. Tu day ca dan lang Xoman vimg day cam lay giao
mac... lam vu khi chong Icli siing dan toi tan tan bao cua My - Nguy. Va chang
duang cam vii khi ciia Tnii dug-c noi tiep bang vi^c "di luc luang". Tnii da vugt
qua moi dau thuang va bi kich ca nhan, tham gia luc lugng giai phong quart
de quet sach tat ca nhii-ng thang Due, ke thu khong dpi trai chung voi vp con
anh con ton tai tren dat nuoc Vift Nam nay. Khi da tra thanh chien s giai
T
phong quan, Tnii la mpt can bp CP tinh than ky luat cao: tuy nha que huong
gia dinh, nhung phai cap tren cho phep moi ve "cap tren cho vemot dim. Tnii chi
vemot dcm". Anh ciing la con nguoi rat tinh cam: tren duong ve lai lang, moi
goc cay, moi con duong voi anh la ky ni^m nhat la nho go'c cay xa nu Ion noi
Mai da nam ban tay anh ma khoc, ky niem ay nhu dao cSt vao long. Ve gan to!
lang nghe "tieng chay gid gao" rupt gan anh bpng cpn cap nhung nha. Anh de
cho "vdi nuoc cua lang minh dpi len nguoi nhu ngdy truoc" de cam nghe dupe sir
mat lanh ciia vi ngpt que huong...
3. Nghe thuat xay dimg nhan vat: ngon ngii sir thi hao hung ket hop
voi chat lang man say me. Cach dung truyen, tao boi canh phii hop. Lai van
giau tinh tao hinh, giau nhac di^u, khi tham tram, khi tha thiet, trang nghiem.
Nhan vat dupe tao dung bang biit phap su thi. Tnii la nhan vat anh hung,
nhan vat do con song, lai hi?n di^n trong tirng loi ke ciia cu Met, dang hien
di^n truoc mat dan lang. Vi the tinh chan thuc cang cao, cang hao sang.
III. KET BAI
Tom lai, hinh tuang Tnii la hinh tupng dien hinh tieu bieu ciia nguoi
anh hiing dai dien cho so phan va con duong di den each mang ciia cac dan
tpc Tay Nguyen trong thoi dai chong My. Qua cupc dai bi trang, dau
thuong ma anh hung ciia T mi, nha van Nguyen Trung Thanh da ngpi ca
con nguoi Tay Nguyen kieu hung bat khua't. Cung qua nhan vat nay, nha
van mpt Ian nua khMng djnh chan ly bat di?t ciia thai dai "Chung no dd can'
Sling, minh phai cam gido".
3: Phan tich ve d?p cua cac the h# anh hung X6 Man trong truyen
ngin Rieng Xa Nu ciia nha van Nguyen Trung Thanh (Phan tich cac nhan
v|t Cy Met, Tnu, Dit, Heng).
HlTdNGDAN
Alr^yj
1. Cac the h6 con nguoi Xd Man anh hung:
. Cac nhan vat trong Rimg xd nu dupe xay dyng theo nhieu lop, nhieu the
h^. Cac the h? nay dupe bieu tupng bSng nhihig the h§ xa nu khac nhau trpng
xa nu bat ngan tit tap tan chan trai. The'h^ gia lang (tieu bieu la cy Met);
the h? thanh nien tieu bieu la Tnii, Mai, Dit. Truyen con he mo cho nguoi dpc
thay the h^ thu ba, the h§ ciia nhiing be Heng de hoan thi^n buc tranh chien
tranh nhan dan, gia tre "lop cha truoc lop con sau..." mang dam chat sii thi.
2. Net chung cua cac nhan vkt nay d6 chinh la ph^m ch&t anh
hung. Hp deu la nhirng con nguoi yeu dan, yeu nuoc bat khuat kien trung,
thiiy chung voi Cach mang. Dieu dac b i f t , tuy ciing mang pham chat anh
hiing nhu tren nhung moi nguoi do tuoi tac, giai tinh, cuang vj khac nhau nen
moi nguoi c6 nhiing each bieu hi|n khac nhau lam len ve d^p rieng, da dang,
sinh dpng va hap dan.
3. C u Met la the he thu nhat, hien than cua lich six Tay Nguyen
- nguoi ndi qua k h u - hien tai - tuong lai. C u la the he cay Xa Nu
dai thu.
Cu Met da tung tham gia khang chien chpng Phap. Cu la cpn nguoi ciia hai
the he chi huy con chau tham gia vao cupc dau tranh chp'ng bpn My Di^m. Cu la
mpt gia lang khpng m^t moi luon la nguoi dung dau, c6 tac phong trang trpng,
dang hoang, c6 phong dp uy nghi dinh dac, va uy tin Ian trong dan lang. Cy
Met, tro thanh nguoi cha tinh than, nguoi truyen ngpn liia khat vpng ty do, giai
phong va tro thanh linh hon ciia phong trao dong khai ciia dan lang Xoman.
Cu Met CO ngoai hinh ran chac: ong cu khoe manh quae thuac nhu biic
^ong dong hun la cay Xa Nu dai thu. Khi cu nam vai Tnii, Tnii cam nhan
'lu'pc: "Mot ban tay nqng trich nam chat lay vai anh nhu mot cdi kim sat". Hinh anh
'^ua cu Met lai rat oai dung nhu mpt vi than: "Ong cu van quae thuoc nhu xua,
'"w bay gia dd dai toi nguc vd van den bong, mat van sdng vd xech ngugc, vet seo o
^1 ben phdi van lang bong. Ong a tran, nguc cang nhu mot cay xd nu Ion".
Cy Met CO gipng noi uy nghiem: Lai ciia cy la loi ciia nguai chi huy toi cao,
*^ieng Heng va tu hao nhu hoi tha ciia nguoi Tay Nguyen: "Sdu muai tuoi roi
tieng noi van 6 o, dpi vang long nguc". Loi cy noi la chan ly "Khong co cay gi
^^nh bang cay xd nu dat ta. Cay me chet, cay con mpc len, do chung no gie\ dupe
ritng xd nu ndy". Tieng noi vang tram, am huong thie't tha ma hung trang
tieng cong tieng chieng vang vpng giiia dai ngan Tay Nguyen ki vi. Lai
320
J
n*ff^n
vni.
r»i^
ciia cy la 16i cua cpi nguon, loi phan quye't mang cai thieng lieng cua lich su
"The la bit dau roi. Ddl lua len! Tat ca nguai gia nguai tre, nguai dan ong, nguai dan
ba, moi nguai phai tim lay mot cay giao, mot cay mac, mot cay du, mot cay rua. Ai
khong CO thi vot chong, nam tram cay chong. Dot lua len". Khi khen nguoi khac cy
khong khen gioi, khen hay ma chi noi "Dugc". Tieng noi ciia cu nhu loi phan
quyet bgn giac ac on "Chem ! Chem het I"
C v yeu thirang dan lang het mvrc: Nho nam long cai qua k h u dau thuong
cua Tnu, cu ty hao ve Tnii "No day, nguai Strd rninh day, dai no kho nhung cai
bung no sack nhu nuac suoi lang ta". Can bo cho muoi "Cu chia cho moi nguai mot
hat", cu khong an ma de danh cho nguoi dau.
' C y la mpt gia lang voi truyen thong yeu nuoc nong nan, gin lien voi y
thurc giao dye the h^ con chau: "Nghe ro chua, cdc con, ro chua. Nha lay, ghi lay.
Sau nay tan chet roi, bay con song phai noi Iqi cho con chdu: Chung no da cam siing,
rninh phdi cam gidol"
Cu Met con la niem tin, nguoi to chuc, tap hp'p doan ket dan lang danh giac.
Cu Met chinh la diem tua, niem tin, nguoi to chuc, tap hgp dan lang doan ket
chong giac, gop phan bpc Ip sau sac chii de thien truy?n.
4. T i e p d e n l a the he c u a T n i i , Mai, D i t (The he c a y X a N u truong
thanh)
a. Nhan v^t Tnu
- Luc con be, Tnu c6 hoan cAnh bat hanh, dang thuong nhtmg l?i rat
Cling coi, gan da. Cha m^ ciia Tnii mat som nen Tnii dupe dan lang cuu mang,
nuoi duong. Tnii chinh la nguoi con ciia dan lang Xoman - dua con ciia nhan
dan. Ngay t u chang dau ciia cugc doi, Tnii da xuat hifn voi t u each ctia nguoi
anh hung Tay Nguyen thoi chong My. Du con nho, Tnii da som to ra gan goc
tao bao, day qua cam. Bat chap su vay liing khiing bo' da man ciia ke thii, chat
dau nhirng nguoi di nuoi can bp. Tnii da ciing voi Mai xung phong vao rung
bao v^ anh Quyet, mpt can bp trung kien ciia Dang.
- Tnu con la mpt nguoi c6 pham chat chinh tr\rc, trong sang, trang thyc,
thing thin nhu cay Xa Nu. Tnii quyet tam hpc cho dupe cai chCr Cy Ho de tro
thanh can bp gioi thay anh Quyet, neu khong may anh Quyet bj hy sinh.
Nhung Tnii hpc chii' hay quen. B6i vay, khi hpc chii thua Mai, Tnii gian minh
qua "dap be cdi bdng nua" roi t u trung phat cai tpi hay quen ciia minh bang each
"cam hdn da tu dap vao dau, chdy mdu rang rang". Hanh dpng nay c6 cai gi do hoi
nong nay, nong noi nhung no bieu Ip y chi, quyet tam sit da ciia mpt con
nguai CO chi khi, yi khong hpc dupe chir nen ty trimg phat minh cho dau cho
nho ma co gang hon. Sau khi dupe anh Quye't khuyen ran, Tnii d?p bo tinh tV
ai, quyet tam hpc cai chii'. Day chinh la mpt phara chat dang quy de sau nay
Tnii tro thanh mpt chien si each mang thye thy.
- Tuy hpc cai chu khong may sang da nhung lam lien lac chuyen thu
jilio anh Quyet, Tnu c6 cai dau sang I9 lung. Von la con nguoi nhanh tri, tao
jj^o thich mao hiem. Tnii "khong bao gia di duang man", bi giac vay cac neo
duong, "Tnu leo len cay cao nhin quanh mot luat roi xe rimg ma di vuat qua tat ca
vdng vay". Tnii khong vupt qua suoi nhiing noi nuoc can de d i ma thuong
bang qua nhung eon thac hiem nhu cuoi len limg con ca kinh. . »
- Khi h\c bat, Tnu gan d?, vung vang trace
thu. Biet bao don roi,
thuong tich da do len Tnii. Bpn chiing dan Tnii ve lang. Dieh tra tan hoi "Cong
ganffdau?" Tnii da khong ngan ngai dat tay len bung va noi: "O day nay!". Cau
noi nay ciia Tnii la cau noi the hi^n long dung cam, gan da, dam lam dam chju,
bat khuat hien ngang truoc ke thu "Uy vu khong thekhuai phuc". Do eon la loi
the dir dpi the hi#n long trung thanh tuy$t doi voi Cach mang ciia khong chi
rieng Tnii ma con la ciia lang X6 Man kieu hung bat khuat.
- Tnii C mpt trai tim yeu thuong va syc soi cam thu giac: song rat nghia
O
tinh va luon mang trong tim ba moi thu: cua ban than, ciia gia dinh, ciia
buon lang.
Ba nam sau, Tnii vupt ngyc tro ve true tiep lanh dao dan lang X6 man danh
giac theo loi anh Quye't dan trong thu truoc khi anh Quye't hi sinh. Hanh phiic
gia dinh liia doi ciia Tnii dang d?p nhu anh trang rSm lung linh toa sang ca niii
rimg Tay Nguyen. Thi ke thii tan bao da dap vo to ain yen v u i ciia Tnii va gieo
rac tang thuong cho dan lang X6 Man . Doe ac hon ehiing da gie't vp eon Tnii
bang tran mua roi sat, hong uy hie'p tinh than Cach mang ciia anh, nguoi cam
dau, linh hon ciia cupc noi day. Do khong chi la bi kich ciia Tnii ma con la bi
kjeh ciia dan lang X6 Man boi trong tay hp khong co via khi, hp chi la hai ban tay
khong. Co le chinh vi vay ma 6 giiia cau ehuy^n ve cupc doi Tnxi, ong cy Met da
dung cau chuyen lai va nhae di nhae lai den bo'n Ian cau noi "Tnu khong cieu song
dugc me con Mai". Chi vi Tnii chi co hai ban tay khong. Roi ong cy ca't cao gipng
sain truyen mpt chan ly rye lua "Chiing no da cam sung minh phdi cam gido".
Tnii bi bat, bi troi. Vp va eon chet ca roi nhung Tnii khong khoe. Anh ghim
nen noi dau, co gang vupt qua bi kjch ca nhan de tiep tye song va chien dau.
Truoc cai chet can ke, Tnii khong he run sp ma anh cam tha'y minh that binh
than. Anh nghT "Dua con chel roi. Mai chac cUng chel roi,Tnu cung sap cheV.
Nhung Tnii khong sp, dieu lam Tnii day dut va b3n khoan nha't chinh la "roi
^hi CO lenh cua Ddng cho ddnh ai se lanh dao dan lang Xo Man ddnh giac?... chi tiec
cho Tnu khong song duac tai ngay cam vu khi dung day v&i dan lang". Tnii hoan
toan khong nghT den minh nixa, Tnii da dat cai chung, cai nhiem v y len tren bi
'^ich ciia minh. Do la thai dp bien dau thuong thanh hanh dpng.
- Bi ke thu tra tan tan bao nhung ban linh ciia nguoi cpng sin trong
^nu lai rat kien cuong, vung chai:
D o a n v a n d i e n ta t i n h than bat khuat cua n g u o i anh hixng Tay N g u y e n that
manh
t. "Mot ngon tay Tnii hoc chdy. Hai ngon, ha ngon. Khong c6 gl duam bang
con n h o . . . l i i c d a u n o khoc re len sau den v i e n d a n t h u m u o i d o i m a t no n h i n
bpn giac that b i n h t h a n . . . N g a y M a i b i giac giet hai, t r o n g k h i m p i n g u o i , ca cu
nhua Xa nu". Mxxbi n g o n tay ciia T n i i n h a n h chong t h a n h m u o i n g p n duo'c
gia, deu khoc v i cai chet ciia M a i t h i D i t van l a m l i , k h o n g n o i g i ca, m a t rao
song. K i la thay, n g u o i Cpng San ay k h o n g he keu van, d u "Anh nghe lua chdy
hoanh. Tat ca chi tiet tren the hi^n t i n h each kien c u o n g , sue chju d y n g p h i
trong long nguc, chdy a bung. Mdu anh man chdt a dau luai. Rang anh da can ndt
thtfong ciia D i t , biet d o n nen dau t h u a n g de n u n g nau l o n g cam t h i i .
moi anh roi". D i i n g r o i , T n i i k h o n g t h e m keu v a n vi "nguoi cgng sdn khong them
K h i T n i i ve t h a m lang, D i t da la b i t h u chi b p v i r a la c h i n h tr} v i e n xa d p i .
N h u n g T n i i da thet len m p t tieng "Giet". Tieng thet ay l a m rung
N h u ngay nao, d o i mSt D i t m a to, b i n h than, t r o n g suot k h i gap l a i T n i i . D i i
keu van".
chuyen n i i i r u n g , l a m lay d p n g tam can con n g u o i . Va cpng h u o n g ciing tieng
trong l o n g rat d o i v u i m u n g n h u n g D i t van thue h i ^ n trach n h i ? m k i e m tra
thet ay la t i e n g chan n g u o i chay r a m rap tren nha l / n g . Tieng c\ M e t 6 6
giay ve phep ciia anh. Roi t u cho gpi T n i i la d o n g chi, D i t chuyen sang gpi la
"Chem! Chem hell". Tieng thet ay t r 6 thanh ngoi no l a m b i i n g chay ca khoi
anh, x u n g e m that t u nhien, n h u n g u o i em gai n h o ciia M a i va T n i i ngay xua
thuoc no cam hem ciia dan lang Xoman. V o l v u k h i tho so la giao, la mac, hp
va to bay t i n h cam t h a m thiet; "Sao anh veco mot dem thoi?...
v i m g len chem chet b p n ac o n . T r o n g p h u t choc xac m u o i ten gieic da nam
ciing nhdc anh mdi".
ngon ngang q u a n h d o h g lira.
'>mw-
Bon em diea ndo
-^^WVU
c. N h a n vat be H e n g , d a i d i $ n cho v ^ d?p ciia the h$ m a n g n o n cua n u i
C o the noi, cupc d a i b i trang ciia T n i i la d i e n h i n h cho con d u o n g den v o i
r i m g Tay N g u y e n , H e n g la n h a n vat rat phv, n h i m g t h i e u no hvec t r a n h ve ve
each m a n g ciia n g u o i d a n Tay N g u y e n , gop phan l a m sang ro chan l y ciia thoi
d?p t r u y e n t h o n g a n h h u n g ciia cac the h ^ Tay N g u y e n se k h o n g h o a n c h i n h .
dai: Phai d u n g bao luc each m a n g de tieu d i f t bao Ivc p h a n each m a n g ; dau
H e n g t u y t u o i con i t n h u n g da eo dang ve ciia m p t tieu anh h i i n g , con nho
tranh v i i t r a n g la con d u o n g tat yeu de t u giai p h o n g . Cupc d a i b i trang ciia
nhung e m rat m o n g dupe n h u n h i i n g anh chi d u k i c h , anh giai p h o n g . Em
T n i i da l a m sang to m o t chan l y gian d i ma sau xa ciia cupc song d u p e cu Met
hang hai, hao hue, tha thiet dupe t h a m gia each m a n g (chi tiei Heng cogang
t r u y e n d a y cho eon chau: "sau nay, tan chel roi, bay con song phai noi lai cho con
dugc trang phuc nhu mot nguoi linh thuc thu, su thong thuoc titng ho'chong, cdc
chdu: Chung no da cam sting, mtnh phai cam giao". D o la chan l y ciia Cach mang
chien diem khi dan Tnu veldng, lam nguoi doc tin tuong Ion len, lop mang non nay se
dupe nay sinh tir m a n h dat Tay N g u y e n thain m a u va n u a e mat.
xung ddng voi cha ong
. -
T n u vugt qua b i k i c h ca nhan, tra thanh nguoi chien s i , nguoi can bp
CO tinh than k y luat cao. T n i i la m p t can bp c6 t i n h than k y luat cao: t u y nho
que h u o n g gia d i n h , n h u n g p h a i cap tren cho phep mod ve "cap tren cho vemot
dem. Tnu chi vemot dem". A n h cQng la con n g u o i rat t i n h cam: t r e n d u o n g ve lai
lang, m o i go'e cay, m o i con d u o n g v o i anh la k y n i ^ m nhat la n h o go'c cay xa nu
Ion n o i M a i da n a m ban tay anh ma khoc, k y n i f m ay n h u dao cat vao long. Ve
gan t o i l a n g nghe "tieng chdy gia gqo"
r u p t gan anh b o n g con cao n h u n g
chiing).
5. N g h ^ t h u a t xay d\mg cac n h a n v^t n g o n ngir sir t h i hao h i i n g ket h p p
voi chat lang m a n say me. Cach d t m g t r u y e n , tao b o i canh p h i i h p p . L a i van
giau t i n h tao h i n h , giau nhae d i ^ u , k h i t h a m t r a m , k h i tha thiet, trang nghiem.
Cac n h a n vat d u p e tao d u n g bang b i i t phap sir t h i .
NHUNG DIf A C O N T R O N G G I A D i N H
n h o . A n h de cho "vdi nude cua lang rninh doi len nguoi nhu ngdy truac" de cam
Nguyen Thi
nghe dupe sy m a t l a n h ciia v j ngpt que h u o n g . . .
b. N h a n vat D i t : c6 gai tre giau nghi lye, c6 ban l i n h , truong thanh trong
dau tranh gian kho va tro thanh nguoi lanh dao cao nhat cua dan lang
Xoman - b i t h u chi bp, chinh tri vien xa hpi.
D i t la n h a n v%\u bieu cho n h u n g c6 gai Tay N g u y e n t h a i chong M i /
t r u o n g t h a n h t u n h i i n g d a u t h u a n g va quat k h o i ciia d a n l a n g . T r o n g thai
gian d a n lang X6 M a n chuan bj chien dau, r o i b i d i c h bao vay, cu M e t va TnU
c6
* L 6 I B I N H V E NGUYEN T H I
T S . Phan H u y D u n g : Nguyen Thi rat cb biet tdi dung nguoi, dung cdnh. Von
^ng cua ong phong phu khien cho cdc chi tiel ma ong lay ra bao gio ciing nhu giay
^en trang sdch, rat sinh dgng. Nhieu nhan vat chi xuat hien thodng qua trong truyen
^hung da kip de'lai mot an tugng kho quen, ca vehdnh dong Ian ngon ngU.
... Nhin chung, trong khi xay dung nhan vat, Nguyen Thi ral quan tam den viec
dan d a m t h a n h nien vao r i m g . C h i c6 con D i t nho, lanh l^n, c u sam toi lai bo
^« the hod. Nhan vat ndo cUng c6 nhimg net rieng, doc ddo hien len man mot
theo m a n g n u o c d e m gao ra r i m g cho cu Met, T n i i v a t h a n h nien. K h i bj gia<^
^dt doc gid. Chii Nam noi khdc md Viet vd Vift noi khdc chi Chien. Loi noi cua ai the
bat, D i t bj c h i i n g ban dpa, d a n chi supt qua tai, sem toe, cay dat q u a n h hai chan
im/i cach nguoi do.
truoc
1: Phan tich net tinh each chung va rieng cua hai nhan vat V i f t va
Chien trong tac pham Nhicng diia con trong gia dinh cua Nguyen Thi.
H I / O N G D A N CHI TIET
I. M 6 B A I
Nguyen Thi la nha van dupe m^nh danh la "Nha van cua nguai dan Nam
BQ". Ten tuoi ciia ong da gan lien vai nhung tac pham nhu "Nguoi m? cam
sung", "Nhung dua con trong gia dinh"... Nhan vat cua Nguyen Thi la nhung
con nguoi yeu nuoc manh li?t, thiiy chung den cung vai To quoc, cam thu
ngun ngvt bon xam lu(?c va tay sai cua chiing, v6 ciing gan goc va c6 tinh than
chien dau rat cao - con nguoi duong nhu sinh ra de danh giac. Vi?t va Chien
trong tac pham "Nhung dua con trong gia dinh" la nhung con nguoi nhu the.
II. T H A N BAI
1. K h a i quat: Truyen Nhimg dita con trong gia dinh duac Nguyen Thi viet
nam 1966 khi ong dang cong tac tai Tap chi Van Nghe quan giai phong.
Truyen ke ve nhan vat Viet, trong mpt tran chien ac li?t tai mpt canh rung cao
su. Vi^t bi thuong nang va lac mat dong dpi. Giiia nhung Ian ngat di tinh lai,
dong hoi uc da dua Vi?t ve voi nhimg ky ni^m gia dinh (ong npi, ba ma, chu
Nam, chi Chien,)... ba ngay sau do, dong dpi tim dupe Viet va dua ve benh
vi?n da chien. Sue khoe Vi?t dan dupe binh phue. Dpi truang Tanh giyc Viet
viet thu ke cho chi Chien ve chien cong eiia minh. Vift dinh viet nhung nghi
thanh tich cua minh chua xung dang.
2. N6i d u n g ph&n tich, c a m nh^n:
a. Trong truy?n nay, noi b?t nhat la hai nhan v^t Vi?t va Chien. Ca hai
nhan vat deu xuat than trong mpt gia dinh, hioi tac ciing gan nhau nhung do
dac diem ve gioi tinh va thii b|c h-ong gia dinh nen giua hai nguoi vua c6
net chung vtra c6 net rieng bi?t de I?i nhieu du am trong long ban dpc.
Truac het, d hai chi em V i f t va Chien c6 nhihig net tinh each chung: Mpt la,
hai ehj em eiing sinh ra trong mpt gia dinh giau truyen thong each mang. Ong
Npi, chii Nam, ba ma Vi^t, chj Hai cua Vi^t deu la nhirng nguoi can bp each
mang trung kien. Gia dinh cua ch} em Vi^t dupe v i nhu mpt dong song ma
V i f t va Chien la khue song sau cua dai gia dinh each mang ay. Hp deu eo tinh
cam gia dinh sau nang. Vi^t nhieu Ian ngat di tinh lai nhung moi Ian tinh lai
anh lai nho ve gia dinh.
Hai la, ch} em Vi^t eo chung moi thu vai bpn M y - Nguy. Boi gia dinh hQ
phai chju nhieu ma't mat dau thuong do bpn ac on gay ra. Ong npi hi sinh
trong chien dau, ba Vi^t thi b} giac chat dau, ma Vi?t chet v i bom dan oia gia*^^
Tuy eon nho tuoi, chi cam thii da thoi thuc hai chj em ciing mpt y nghi va co
326
cung nguy#n vgng: "dupe cam siing danh giac de tra thu cho ba ma". V i vay,
dem ghi danh tong quan, ca hai deu gianh nhau di bp dpi. Sau khi dupe ghi ten
tong quan, toi ve, ca hai ehj em deu chung nhau quyet tarn danh giac. Deu
quyet tam " D i xa nha thi rang hpc ehiing ban... thu ba ma chua tra" thi khong
dupe bo ve. Chi Chien thi the tho't d u dpi hon "Neu giac eon thi tao mat".
Ba la, hai chi em Chien - Vi?t deu c6 nhihig net rat ngay tho tham chi c6 phan
tre con: gianh nhau bat ech nhieu hay it, gianh nhau thanh tich ban tau chien
ciia giac va gianh nhau ghi ten tong quan.
/ jrf. f.w
b. Ben canh nhimg diem chung giong nhau thi moi nguoi lai mang trong
minh nhung net d?p rieng:
Chien la c6 gai dam dang, thao vat, chi mang voc ddng cua mi: "hai bap
tay tron vo sam do mau chay nang... than nguoi to va chac nieh". Do la ve d?p
ciia con nguoi sinh ra de ganh vac, de chong chpi, de ehiu dung va de chien
thang. Tuy vay, chi cung rat u la mit tinh. D i danh giac con mang theo guang
lupng, giira moi tran danh lai dem ra soi minh.
v
Chien dac bi?t giong ma d cai dem sip xa nha di bp dpi: Chien biet lo li?u,
toan tinh vi^c nha y het ma. Chinh Vi?t nhan ra chi "noi nghe in nhu ma vay".
PTmh anh nguoi m? nhu bao bpc lay Chien, t u eai loi nam vdi thang l i t em tren
giuang a trong buong noi vai ra, den 161 h u mpt eai "coc" roi tra minh. Den noi
chi trong mpt khoang thai gian ngan ngiii trong dem, Vi?t da khong duai ba
Ian thay chi giong in ma, eo khac chi la 6 cho chi "khong be tay roi dap vao bap
ve than moi" ma thoi. Chinh Chien cung thay minh trong dem ay dang hoa vao
trong m?: "Tao eung da lua y neu ma con song chac ma tinh vay, nen tao cung
tinh vay". Ma diing that, chi Chien sap dat viee nha dau ra do. T u v i f e giao lai
rupng dat cho chi bp, v i f e gui eai nha cho lap hpc, v i f e lam dam gio cho ba ma,
vifc gui ban tha ba ma qua nha ehu Nam... chi Chien deu tinh toan, sap dat on
thoa. Diing nhu lai chii Nam nhan xet "Khon! Viee nha no thu dupe gpn thi
vi?c nuoe no ma dupe rpng. Gpn be gia the dang be nuoc non".
Chien hon Vi^t chtmg mpt tuoi nhung Chien nguoi Ion hon hSn: Chien eo
the bo an de danh van cuon so gia dinh suot t u sang den xe chieu. Tinh each
i^guoi Ion" 6 Chien eon the hi^n 6 sy nhuong nhin. Tuy c6 liic gianh nhau voi
tranh cong b3t ech, bin chay tau giac, gianh di tong quan... nhung cuoi
"^ng bao gio chj cung nhuang em het t r u vipe di tong quan (vi chi thuong em,
"^uon gianh su hi sinh ve minh).
Noi torn lai, Chien la c6 gai tieu bieu cho nguoi phy nu mien Nam ran roi,
dang, anh hung. Chj cung giong nhu nhung eon nguoi mien Nam qua
^ ^ : chi Su, chj Ut Tjch, chj Tran Thj Ly...
327
Vift la em, chi kem chi Chien mpt tuoi nhung tinh each thi khac han chi:
Anh mang nhung pham chat rat hon nhien. Hoi con d nha, cai gi Vi§t ding gianh
voi chi. T u viec tranh gianh vai chi chuy^n bat ech nhieu it, chuy^n b3n chay tau
giac tren song Dinh Thuy, chuy^n gianh nhau di tong quan... Den tuoi truong
thanh, di danh giac nhung liic nao Vi$t ding quang cay na thun vao c6. Khi bj
thuong nang trong dem toi, khong sg chet ma so bong dem va sq ma. La con trai
lai la em quen dugc chieu chupng nen mpi vi#c Vi?t deu "y lai cho chi", pho mac
tat ca cho chi. Nghe chi ban vi?c gia d~mh mpt each trang nghiem, Vi?t van v6 tu
"Ian kenh ra van cuoi khi k h i " va cii am u cho qua, vira nghe vua "chup mot con
dom dom lip trong long ban tay roi ngu quen liic nao khong biet".
Nhung Vi^t lai c6 tinh cam v6i gia dinh rat sau sac: Khi tinh day Ian thu
nha't, Vi?t nha va thuong ma "l/oc gi bay gid lai dupe gap ma... ma se ghe lai
xoa dau Vi^t, danh thuc Vi?t day roi lay xoong com di lam dong de duoi
xuong len cho V i f t an". Vi^t thuong chi Chien, Viet nhd lai cai dem truoc ngay
di tong quan, nhd timg loi doi thoai, nhd ca cai canh hai chi em khieng ban tho
ma qua nha chii Nam. Thuong nhat la Ivic "Nghe rieng chan chi bjch bjch phia
sau, Vi^t thay thuong chi la". V i f t thuong chii Nam, nhd gipng ho "due va tuc
nhu ga gay" nhung lai "cat len nhu mpt hi$u l^nh dudi anh nang chdi chang...
cuo'i cung ngat lai n h u mpt Idi the d i i dpi".
Vi$t mang trong minh pham chat nguoi anh hung. Liic eon nho, Vi#t da
cung chi Chien cung dia phuong quan ban chay tau giac tren song Dinh Thiiy
dupe chii Nam ghi chien cong vao cuo'n so gia dinh. Vao tran mac, Vi^t chien
dau dung cam, di^t dupe xe bpe thep ciia giac. Tuy bi thuong nang, hai mat
khong nhin thay gi, "hai tay, vai, dau, chan dang dau dieng va ro mau", ngudi
sap la d i v i ddi khat, V i f t van trong t u the'dudng hoang chiing chae eiia ngudi
chien si kien eudng, san sang tieu di^t giac: "Tao se chd may... Ca khu rimg
nay con ed minh tao. May cd ban tao thi tao ciing ban dupe may... May chi
gidi giet gia dinh tao, con doi vdi tao thi may la thang chay". Du bj thuong, dii
tinh d i i me, d i i k i f t sue van san sang chien dau. Tay v i f t chi eon mpt ngdn cU
dpng dupe, liic nao V i f t cung bd vao ed siing san sang chien dau.
Vi^t mang trong minh ve d?p ciia tuoi tre Vi^t Nam thai chong My: tre
trung, gan da, dang yeu nhimg ciing rat muc anh hung diing cam. Vi^t da tiep
ndi va lam rang ro truyen thd'ng danh giac cmi nude ciia gia dinh va dd ciing
la truyen thd'ng tot d?p ciia dan tpc Vi?t Nam.
3. Nghe thuat xay d u n g cac n h a n vat: xay dung tinh hudng truy^i^
dpc dao, chuyfn dupe ke qua ddng hoi ue diit ndi chap chdn nhung lai ra't
chan that, cam dpng. Biit phap su thi hao hung, ngon ngu tran thuat hap dan
dam sac thai Nam Bp...
328
III. K E T B A I
Tom lai, Vi?t va Chien la hai chi em cd nhiing pham chat gidng nhau nhung
(Jong thai lai la hai guang mat, hai ca tinh khac nhau, moi ngudi mpt ve va tat
deu dang yeu, dang men. N g u y i n Thi da xay dung hai nhan vat nay thanh
nhung gu-ong mat tieu bieu cho "Nhiing dii-a con trong gia d i n h " va the h? tre
j^ien Nam trong cupe khang chien chong M y gian kho ma rat ddi hao hung
CH|£C T H U Y I N
NGOill XA
Nguyen Minh Chau
* LCJIBINH
Nguyen Minh Chau - ngudi m d dudng xua't sac cho Van hpe Vi^t Nam thai
ky ddi mdi, ngudi da " d i dupe xa nhaV trong cao trao ddi mdi ciia Van hpe Vi^t
Nam duong dai. Ndi nhu nha van Nguyen Khai, sau nay da ed ngudi dung tren
vai dng de ma to Idn hon, nhung v i tri tien phong va nhiing edhg hien cd tinh
chat khai pha ciia dng la khong the phti nhan. Tim ra hudng di mdi cho van hpe
ca tren binh dien npi dung va phan anh Ian biit phap the hi^n, nha van da cdng
khai vdi ban dpc mpt each vie't mdi: hi^n dai ma van dam da truyen thd'ng. Ong
da di dupe mpt chang dudng xa, dii nhpe nhan nhung that nhieu y nghia.
(Dao Thi Mai Ngpc)
Nguyen M i n h Chati - ngdi but tieu bieu ciia thai ky van hoe ddi mdi nguai ma duang day tai hoa va tinh anh (Nguyen Ngpc). Vdi mpt loat eac bai phe
binh, tieu luan... cung nhij-ng tae pham khong chi minh hpa xua't sic cho budc
chuyen am tham ma quye't li^t trong quan niem sang tae ma eon dat tdi sy
hoan thi^n ngh^ thuat, Nguyen Minh Chau da tao cho minh mpt vj tri khong
the thay the trong giai doan qua dp ciia van hpe trudc va sau 1975, trd thanh
"iQt nha van dat nen mdng toan di|n va sau sac cho su ddi m d i ea ve quan
"i?m ngh§ thuat Ian phuong thiie bieu dat.
Hoang Thi Huong
Trung tarn KHXH & Nhan van. Dgi hpe Da NSng
Viet ve nhij-ng ngudi phu n i i , nhiing ngudi dan ba lam l i i kho cue ca ddi,
'Nguyen Minh Chau khong chi kiem tim, tdn vinh ve d?p pham chat ngudi phu
nia nha van edn l i giai epi ngudn ve d?p ay ehinh la long nhan, due hanh,
Pham tie't bam sau trong tam hon, tam linh con ngudi. Tuy vay, de hieu dupe
^on ngudi that khd, ddi vdi phu n i i cang khd hon, d^c bi?t ddi vdi nhiing
'^SU'di cd hoan eanh phiic tap, khdng cho phep ta nhin nhan hdi hpt ben ngoai.
Ngoc Huy - trich "Chiec thuyen ngoai xa" - Net doc dao cm
each Nguyen Minh Chau
BV
r:r, . v . - i v . - . >• •
•
-^79
phat hi#n thu hai day nghich li ciia nguoi ngh^ si nhiep Anh sau buc tranh
h bien la: Nguoi nghf si da tan mat chung kieh, tir chiec thuyen ngu phu
^^p nhu trong mo budc ra mpt nguoi dan ba xa'u xi, m§t moi va cam ch}u; mpt
H U ' 6 N G D A N CHI T I E T
lao dan ong tho kfch, d i i dan, dpc ac, coi vi^c danh vp nhu mpt phuong each de
I. M 6 B A I
giai toa nhiing uat ue, kho dau... "Chang noi chang rang lao tnit con gian lira
Nguyen Minh Chau la mpt nha van tien phong trong thai ky doi moi, nguoi
j,}iay bang each diing chiec thSt lung quat tai tap vao lung nguoi dan ba, lao vira
dugc xem la "khong the thay the" cho giai doan van hoc nay. Cay but ay da de
(Janh vira tho hong hpc, hai ham rang nghien ken ket... lao nguyen nia bang cai
gipng ren ri dau don: "May chet di cho ong nha. Chiing may ehet he't di cho ong
lai nhieu tac pham mang dau an "tinh anh va tai nang" (Nguyen NgQc) v6i
nhimg Ben que, Chiec thuyen ngoai xa, Bifc tranh... Trong do Chiec thuyen ngoai xa j j i a " . Nhung ky la thay, dii bi danh dap tan nhan, nguoi dan ba van cam chiu
"khong he keu mpt tieng, khong cho'ng tra, ciSng khong tim each chay tron". Day
la tac pham thanh cong nhat cua nha van. Tac phaim da de lai nhieu thong di^p
la hinh anh dang sau cai d^p "toan bich, toan thi?n" ma anh vira bat gap tren
ngh^ thuat c6 gia tri mpi thoi dai.
,..,
bien. No hi?n ra bat ngo, tro treu nhu tro diia quai ac eiia cupc song.
II. T H A N B A I
© J / .-Phan tich truy#n ngin Chiec thuyen ngoai xa ciia nha van Nguyen
Minh Chau. (SGK Ng& van 12, NXB Giao dye 2011)
1. K h a i quat: Tac pham Chiec thuyen ngoai xa thupc giai doan sang tac thii hai
Moi dau chung kieh canh lao dan ong danh vp va nguoi vp nhan nhye chju
cua nha van Nguyen Minh Chau. Tac pham ke ve tinh huong ciia ngh? si Phiing
dyng, Phiing het sue "kinh ngae", anh "ha mom ra ma nhin". Roi nhu mpt
khi anh ve chup buc tranh canh bien tai mgt bai bien mien Trung. Tai day anh
phan xa t u nhien Phiing "vut chiec may anh xuong dat chay nhao t o i " . Cai dep
phat hi^n buc tranh thien nhien d^p ma trong cupc doi cam may anh anh chua
ngoai canh tan va thay vao do la buc tranh doi song tran tryi doi thuong. Neu
bao gio dupe thay. Nhung dang sau buc tranh d?p ay la ca mpt sy that nghif t nga
nhu "Chiec thuyen ngoai xa" dupe chup bang 6'ng kinh ngh^ thuat thi buc
; ve cupc song cua mpt gia dinh hang chai. Canh nguoi chong vi doi ngheo that hoc
tranh doi song lai dupe cam nhan bang con mat " t h j t " diing nghia. Phiing lai
da xem viec danh vp la phuong thuc giai toa nhimg kho dau cho minh. Roi a toa
giat cai that lung tren tay cua bo' no roi "vung chiec khoa sat quat vao giiia
chai khien anh ngp ra biet bao dieu ve each tie'p can cupc song.
(
tie'p tuc chung kie'n canh tupng dau long han. Thang Phae v i thuong m? ma da
an huy^n anh da chung kieh cau chuyfn day cam dpng cua nguoi dan ba hang
khuon ngue" ciia nguoi cha dpc ac. Nhung hanh dpng ciia no da bi nguoi dan
2. Noi d u n g p h a n tich:
ong "dang thang canh tay tat cho thang be hai cai tat nhu troi giang". Nguoi
a. Truy^n ngln Chiec thuyen ngoai xa ma dau bang hai phat hi?n cua
dan ong bo d i ve phia thuyen. Nguoi m? 6m lay diia con, thang Phac dua ban
nguoi ngh$ si nhiep Anh Phung.
-
Cau chuy^n bat dau t u mpt tinh huong truy^n dpc dao, nguoi ngh^ sT
nhiep anh Phiing tro ve chien truong xua de chup buc tranh canh bien theo de
nghj ciia truong phong. O do, nguoi ngh^ si da phat hi^n ra biic tranh "canh
dat troi cho" nhung dang sau buc tranh ay la ca mpt su that nghiet nga.
tay lau nuoc mat cho m? dpng lai trong nhirng not r6 chang chit. Roi nguoi
dan ba cung vpi va tro lai thuyen. Bai cat lai tro ve hoang vang. Chiec thuyen
ngoai xa bien mat nhu mpt cau chuyen c6 quai dan.
Y nghia ciia hai phat hi^n ay: Nha van da tao ra tinh huong truyen dpc dao
CO y nghia kham pha phat hi^n doi song. Tir hai phat hifn ay, nha van muon giii
Phat hi^n thu nhat ciia nguoi ngh? sT la mpt buc tranh thien nhien tuy^t
den ban dpc y nghia ve m6i quan h^ giua nghf thuat va cupc dai. Cupc doi luon
d?p: Suo't mpt tuan lien "phuc kich" nay Phimg moi c6 djp thu vao 6'ng kinh
^ l i a dyng nhieu nghich ly va mau thuan. Dimg danh gia sy vat hi?n tupng neu
"het mpt phan t u cupn p h i m " voi canh d?p ma suot doi cam may Phiing chua
nhin o dang ve ben ngoai ma phai c6 cai nhin da dien nhieu cliieu de danh
bao gio CO dupe. Do la hinh anh "Truoc mat toi la mpt buc tranh myc tau ciia
§ia diing npi dung 6 ben trong. Chiec thuyen khi 6 ngoai xa^ mang ve d^p rat
mpt danh hpa thai c6. M i i i thuyen in mpt net ma ho loe nhoe vao bau suang
^^ng nhung khi chiec thuyen lai gan thi ta lai thay dang trong chiec thuyen do
mil trSng nhu sua c6 pha doi chut mau hong hong do anh mat troi chieu vao.
chua dyng nhieu dieu phi li, neu 6 ngoai xa ta se kh6ng thay dupe,
Vai bong nguoi Ian Ian tre con ngoi i m phang phMc nhu tupng tien chiec m^i
b. Cau chuyen ciia ciia nguoi dan ba 6 toa an huy?n da mo ra chieu sau
khum khum, dang huong mat vao bo".
Dung truoc canh t y nhien, Phimg cam thay buc tranh d?p n h u "buc tranh
bang myc tau ciia mpt danh hoa thoi c6". D^p den noi khien " D i i n g truac
toi tro nen boi r o i " va "Trai tim nhu c6 cai gi bop that vao".
*^^t ly ciia tac pham:
Dupe toa moi len de giai quye't vi^e gia dinh, nguoi dan ba da c6 mat 6 toa
noi chanh an Dau (ban than ciia Phiing) lam vi^c. Khac vai ve cam chju a
bai bien. L a n nay chj ta rat " l u n g t i i n g , SQ s^t". X u n g ho " c o n " g g i D a u la " Q u y
^j^yng ca P h i i n g va D a u lai k h o n g the hieu d u p e m p t dieu gian d o n rang " D a n
toa". C h i v a n x i n " Q u y toa bat t p i con cung dugc, b o t u con c u n g dupe. NhuTig
\ya hang chai 6 t h u y e n c h i i n g t o i can phai c6 n g u o i d a n o n g de cheo chong k h i
d u n g b i t con bo n o " . C h i tha chap nhan m p i h i n h phat cua p h a p luat, ke ca
k h u n g h i n h phat cao nhat la d i a t u n h u n g d u t khoat k h o n g chiu bo chong
hong ba, de c i i n g l a m an n u o i na'ng dang m p t sap con n h o nha nao c i i n g tren
^ u o i ^^^^ dua".
D i e u d o d a n g le ca hai anh deu p h a i hieu v a p h a i hieu. N h u n g
D i e u nay k h i e n cho P h u n g va D a u ngac nhien, k h o n g hieu n o i . Sau do chi dot
CO le hp con h a i h a t t r o n g each n h i n d o i , phien d i $ n t r o n g each d a n h gia nen
ngpt d o i each x u n g ho, x u n g
f,§i kho d a u d u p e p h a i bay t r u o c mat, h p chi n h i n m p t phia, m p t chieu. Va v i
" c h i " va goi Phiing, D a u la "cac c h i i " . Su thay
d o i each x u n g ho ay cung la m o t buoc ngoat ciia tac p h a m . G i a day, n g u o i dan
^gy, n h i i n g d i e u t i r t h a m sau ben t r o n g h p ehSng bao g i a n h i n thay. C h i c i i n g
ba v o i " c u chi khac, d i ^ u bo khac" da t r o thanh m p t triet gia, m p t n g u o i thay
^ a n h d a n n o i ve t h i e n ehue ciia n g u o i d a n ba t u y eo p h a n lac hau n h u n g lai
m o t quan toa de " d a y " lai P h i i n g va D a u ve each n h i n d o i , n h i n
jj^lxn d a m d u e h i sinh: " D a n ba 6 t h u y e n e h i i n g t o i p h a i song cho con c h i i
CUQC
song.
Roi n g u o i dan ba ke lai cau chuy^n cuoc d a i m i n h : " H o i nho t o i da la mpt
d u a con gai xau x i , lai ro mat, sau m p t ban len d a u m u a " . N h a chj c i i n g rat la
kha gia n h u n g v i " x a u nen k h o n g ai l a y " . Sau d o t r o t c6 m a n g v o i anh hang
chai v a n d e n nha chi m u a ba ve d a n l u o i . Qua l a i ke ay ta thay, cupc d o i ciia
chi CO n h i e u bat h a n h va ba't hanh nhat la b i cai xau deo d u o i n h u m p t dinh
m e n h ngay t u luc con nho. Chj cung rat t u hao ve lao chong: " L a o chong toi
k h i ay la m p t anh t h a n h nien, hien lanh n h u n g cpc t i n h . C h a n g bao g i a danh
l(h6ng the song cho m i n h n h u 6 tren dat d u p e " . Roi l a n t h u hai chj tha thiet
van x i n "Cac ehii d i r n g bat t o i bo n o " .
N h u vay, cau chuyen cua n g u a i d a n ba lang chai 6 toa an h u y ^ n da m a n g
4en cho n g u o i dpc, cho ca P h i i n g va D a u v o le ra n h i e u d i e u . A n sau dang ve
that hpc, l a m l i i k i a l a i la n g u o i d a n ba thau hieu le d o i v a giau l o n g v j tha, bao
dung, d u e h i sinh cao t h u p n g . C h j la h i ^ n than ciia n g u a i p h y nxx V i f t N a m
tuai dep v o ngan.
d a p t o i " . Roi n h u n h i n thau n g u y e n nhan ciia n o i kho, chi t u nhan l o i ve minh,
c. C a u chuyen ciia nguoi dan ba d toa an h u y f n mang den bai hpc sau s i c :
k h o la v i m i n h de n h i e u , t h u y e n chat, con d o n g , nhieu lan bien d p n g , ca nha
^IH V o i chanh an D a u : anh c6 long tot, san sang bao v f eong l y n h u n g anh chua
phai an ca " x u a n g r o n g lupc chain m u o ' i " . N g h l a la do'i v a i lao chong dpc ac,
thyc su d i sau vao d o i song nhan dan. L o n g tot la dang q u y n h u n g chua d u .
v u p h u ay, chj k h o n g he oan than, trach than ma ngupc lai rat cam thong va
Luat phap la can thiet n h u n g can phai d i sau vao d o i song. Ca l o n g tot va luat
thau hieu. Phai chang ban t i n h cua n g u a i p h u nu da d a n h thuc l o n g v j tha
phap deu phai dat vao hoan canh cu the.
t r o n g chj de chj thay rang han cung la ke dang t h u a n g v i han la nan nhan ciia
d o i ngheo, that hpc. That cam d p n g biet bao truoc tarn l o n g ay.
V o i nghe sT P h i m g : P h i i n g t u nhan ra m i n h con d o n gian k h i n h i n nhan
cupc d a i va eon n g u o i . Qua cau ehuy^n, nhan vat P h i i n g - n g u a i ngh^ sT - da eo
C h j ke tiep cau chuyen cupc d o i m i n h : m o i lan "thay k h o qua la lao l a i xach
sy nhan thuc lai ve gia t r j ciia eon n g u o i va d a i song. C h i n h cai khat v p n g
toi ra d a n h " . T p i nghiep thay cho chi la neu dan ong d t h u y e n biet u o h g ruau
muon t i m den cai dep "toan b i e h " nhieu k h i d u a con n g u o i ta den cho d o n
t h i lao chong ciia chj lai k h o n g biet uong r u a u . V i vay, danh v a la p h u o n g thuc
gian hoa, k h o n g n h i n ra thuc te khac n g h i f t . C h i n h d p chenh lech gixxa "cai d?p
d u y nhat de giai toa n h u n g cang thang ciia lao. Sau nay con chj lan, v i khong
^y?t d i n h cua ngoai c a n h " ma anh vira han hoan t h u vao 6'ng k i n h v o i cupc
m u o n de con thay canh bao hanh. Chj x i n lao chong "c6 danh t h i d u a toi len bo
song nhpc nhan eiia gia d i n h hang chai tren eon t h u y e n chiing t h i v j chiit nao.
ma d a n h " . C i i n g v i t h u a n g con m a chj da g u i thang Phac len r i m g 6 v o i ong
^ieu do da d e m den n h i i n g thay d o i trong q u a n n i ^ m ngh^ thuat eiia n g u o i
ngoai no. V i ai d a m chac rang, thang Phac I o n len se k h o n g giong bo no. Chj da
'^gh? sT: Ban than cai d?p c h i n h la dao due.
gong m i n h len de ganh chju n h u n g d o n roi, tarn l u n g chj ganh chju m u o n chieii
d. Truyf n Chiec thuyen ngoai xa ket thiic bang buc anh de lai nhieu am anh:
bao giong de d a n f o n chj van v?n nguyen m p t gia d i n h , van c6 bo^ c6 m?. Do l3
Biic a n h eiia P h i i n g d u p e ehpn t r o n g bp Ijeh n a m ay l a m t r u o n g p h o n g rat
due h i sinh ciia n g u o i m e c6 t r o i bien nao c6 the sanh dupe. C i i n g t u do, tinh
long ve P h i i n g . Buc anh ay c i i n g d u p e treo rat n h i e u t r o n g cac gia d i n h
m a u t i i da chap canh cho chj ciing dan con bay v i i t len tren k h o d a u va bat hanh.
nghe thuat. N h u n g chi P h i i n g m o i la n g u a i hieu ro ve buc anh. M o i lan
Ca P h i i n g va D a u c6 l i i c da thot len: " K h o n g the nao h i e u dupe, k h o n g the
k l vao bue anh d e n trang, n g h f si P h i i n g deu thay " h i f n len cai m a u h o n g
nao h i e u d u p e " . Thay the^ n g u o i dan ba giai t h i c h : " L a b o i v i cac c h i i khong
^'^g ciia anh s u a n g m a i " . D o la chat tho, ve dep l a n g m a n cua cupc song,
p h a i la d a n ba, chua bao g i a cac c h i i biet n h u the nao la n o i vat va ciia ngu"^'
^ ^ g la bieu t u p n g cua ngh? thuat. Va neu n h i n lau h a n , bao g i o anh c u n g thay
d a n ba tren m p t chiee t h u y e n k h o n g eo d a n o n g " . \J, p h a i r o i la n g u o i d a n 6ng
•^giroi d a n ba ay d a n g b u o c ra k h o i tarn a n h " . D o la hi?n t h a n ciia n h i i n g l a m
lu, khon kho, la sy that cupc din. Qua do, nha vSn da gui toi nguoi dpc thorig
di#p: nghe thuat chan chinh khong the tach roi, thoat li cupc song. Ngh§ thu|t
chinh la cuoc dai va phai vi cupc doi. Ciing quan diem nay, truoc do ta tirng
nghe rat nhieu nha van bay to: "Cac ong muo'n tieu thuye't thi cu la tieu thuye't
con toi va cac ban cua toi muon tieu thuye't la su that 6 doi" (Vu Trpng Phung)
Con nha van Nguyen Van Sieu thi khang dinh "van chuong c6 loai dang tho
CO loai khong dang tho. Loai dang tho la loai chuyen chii 6 con nguoi con loai
khong dang tho la loai van chuong chi chuyen chu 6 ngh# thuat". Du khac
thoi, khac each lam nghe thuat nhung ta thay 6 ho c6 diem chung nhat do la:
cung huong ve nghe thuat chan chinh - ngh# thuat v\n sinh.
If, 3. Ngh^ thuat cua tac pham:
Ngon ngii nguoi ke chuyen: The hi|n qua nhan vat Phung, su hoa than ciia
tac gia. Chon nguoi ke chuyen nhu the da tao ra mpt diem nhin tran thuat sac
sao, tang cuong kha nang kham pha doi song, lai ke tro nen khach quan, chan
that, giau sue thuye't phuc.
Ngon ngii nhan vat: Phii hop vdi dac diem tinh each cua tirng nhan v$t.
., Tinh huong truy^n dpc dao mang tinh nhan thuc va kham pha.
u
.,• I I I . K E T B A I
Tom lai, Chie'c thuyen ngohi xa la mpt thien truy^n ngan dac sac ciia Nguyen
Minh Chau a giai doan sang tac thu hai. Dieu thanh cong nhat ciia tac pham
nay c6 le la vi^c nha van da tap nen mpt tinh huong truyen dpc dao de tu do
dan dii nguoi dpc vao me Ip cua nhimg gia trj nhan van cao d?p rang ngoi ve
due hi sinh, long vj tha cao thupng cua nguoi phy nir Viet Nam. Va cung qua
do, nha van cat len tieng noi cua ngh$ thuat: Ngh^ thuat chan chinh la ngh?
thuat vi cupc doi - cai d?p phai gan lien voi dao due.
2: Phan tich hinh tugng nguai dan ba hang chai trong tac pham
Chiec thuyen ngodi xa cua nha van Nguyen Minh Chau.
BAI L A M
Nguyen Minh Chau la nha v3n dupe m?nh danh la vj khai quoc cong than
cua trieu dai van hoc moi. Nha van Nguyen Ngpc gpi png la "Nguai ma dud^S
tinh anh va tai nUng". 6ng quan ni^m rang "thien chitc cua nha van la suot doi i'
tint nhung hat ngoc an giau trong besdu tarn hon con nguai". Ne'u truoe nam 1975'
nha van di tim hat ngpc ay trong chat su thi anh hung vai nhirng tac pham te^
tupi nhu: Mdnh trdng cuoi rung, Dau chan nguai Itnh, Ct(a song... thi sau
1975, nha van kham pha ve d?p cua hat ngpc ay trong nhiing con nguai cJ^'
thuang lam lu nhpc nhSn. Nguai dan ba hang chai trang tac pham Chi^^
thuyen ngodi xa la hinh tupng tieu bieu cho ve d^p ay.
334
Truyen ngin Chiec thuyen ngoai xa d\xgc in trong tap truyen cung ten la tac
pham xua't sac ciia Nguyen Minh Chau giai doan sau nam 1975. Truyen ke ve
gtr chiing kie'n ciia Phung 6 mpt bai bien noi anh den chup anh ngh§ thuat.
j^pt buoi sang khi anh vua chup xong mpt canh dat troi cho ve chie'c thuyen
jigoai xa trong Ian suong sam thi anh lai phat hien ra mpt su that phii phang.
p6 la canh nguoi dan ong danh vp, canh nguai dan ba cam chiu nhan nhyc.
}Chi dupe moi den toa an, nguoi dan ba kia lai yeu cau quy toa khong dupe bat
chi bo chong. Phiing va Dau rat ngae nhien ve thai dp ay ciia nguoi dan ba.
Qua cau chuyen ciia nguoi dan ba 6 toa an huyfn, hp bat dau hieu ra va vd le
ra bie't bao nhieu dieu.
Xuyen suot toan bp cau chuyen, hau nhu nguai dpc khpng he dupe bie't den
ten goi eiia nguai dan ba tpi nghi^p ay, Nguyen Minh Chau da gpi mpt each
phie'm djnh: khi thi gpi la nguoi dan ba hang chai, liie lai gpi mu, khi thi gpi chj
ta... Khong phai nha van "ngheo" ngon ngii den dp khong the dat cho chj mpt
cai ten ma la vi Chj ciing giong nhu hang tram nguoi dan ba 6 vung bien nho
be nay: Chi Id nguai ddn bd Vo Danh.
Lan dau chi xuat hi^n voi ngoai hinh xau xi, tho k^ch, teat ra su lam lii,
m?t moi, cam chiu: "Nguai dan ba trqc ngoai bo'n muai, mot than hinh quen thuoc
cua dan ba viing bien, cao lan vai nhimg duang net tho kech". Diem dang ehii y ay
la khuon mat ciia chi vai nhiing net kho coi: "MM ro mat. Khudn mat met moi sau
mot dem thuc trang keo luai, tai ngat va duang nhu dang bum ngu". O chi con phoi
Ip su ngheo doi, nhe'ch nhac:"Tam lung do bac phech, rdch ritoi, nua than dual uat
sung". Moi nhin thoang qua, nguai dpc nhan tha'y dieu gi do ba't on a chi,
duang nhu do la ve cam chiu 6 eon nguoi quen voi nhpc nhan lam lii.
^fl^ Di sau vac tim hieu cupc dai ciia nguoi dan ba lang chai ta moi thay het
•Ittpic so phan eo le, bat hanh ciia chi. Chi la nan nhan ciia cai doi, cai ngheo
va bao luc gia dinh: theo lai ke ciia chj, hoi nho chj da la mpt diia con gai xau
lai ro mat. Theo nam thang, cang lan eang tra nen kho nhin. Vi xau khong ai
lay nen chj trot eo mang vai anh hang chai van thuong den nha chj mua ba ve
ang chai ngheo kho, lam l u . . .
-
Dupe toa moi len de giai quye't vif c gia dinh, nguoi dan ba da eo mat o
an, noi chanh an Dau (ban than cua Phiing) lam vi^e. Khae voi ve cam chju
338
m..
339
- Xem thêm -