TUYỂN TẬP ĐỀ THI
TÀI LIỆU ÔN THI
MÔN VĂN HỌC
ĐỊNH HƯỚNG CHUNG:
A/ Những vấn đề chung
I/ Phạm vi và yêu cầu của phần đọc – hiểu trong kì thi THPTQG
1/ Phạm vi:
Văn bản văn học (Văn bản nghệ thuật):
o Văn bản trong chương trình (Nghiêng nhiều về các văn bản đọc thêm)
o Văn bản ngoài chương trình (Các văn bản cùng loại với các văn bản được học trong chương trình).
Văn bản nhật dụng (Loại văn bản có nội dung gần gũi, bức thiết đối với cuộc sống trước mắt của con người
và cộng đồng trong xã hội hiện đại như: Vấn dề chủ quyền biển đảo, thiên nhiên, môi trường, năng lượng,
dân số, quyền trẻ em, ma tuý, ... Văn bản nhật dụng có thể dùng tất cả các thể loại cũng như các kiểu văn bản
song có thể nghiêng nhiều về loại văn bản nghị luận và văn bản báo chí).
Xoay quanh các vấn đề liên quan tới:
o Tác giả
o Nội dung và nghệ thuật của văn bản hoặc trong SGK hoặc ngoài SGK.
50% lấy trong SGK (và 50% ngoài SGK).
Dài vừa phải. Số lượng câu phức và câu đơn hợp lý. Không có nhiều từ địa phương, cân đối giữa nghĩa đen
và nghĩa bóng.
2/ Yêu cầu cơ bản của phần đọc – hiểu
Nhận biết về kiểu (loại), phương thức biểu đạt, cách sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, các biện pháp tu
từ,…
Hiểu đặc điểm thể loại, phương thức biểu đạt, ý nghĩa của việc sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, biện pháp
tu từ.
Hiểu nghĩa của một số từ trong văn bản
Khái quát được nội dung cơ bản của văn bản, đoạn văn.
Bày tỏ suy nghĩ bằng một đoạn văn ngắn.
II/ Những kiến thức cần có để thực hiện việc đọc – hiểu văn bản
1/ Kiến thức về từ:
Nắm vững các loại từ cơ bản: Danh từ, động từ, tính từ, trợ từ, hư từ, thán từ, từ láy, từ ghép, từ thuần Việt,
từ Hán Việt…
Hiểu được các loại nghĩa của từ: Nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa gốc, nghĩa chuyển, nghĩa biểu niệm, nghĩa
biểu thái…
2/ Kiến thức về câu:
Các loại câu phân loại theo cấu tạo ngữ pháp
Các loại câu phân loại theo mục đích nói (trực tiếp, gián tiếp).
Câu tỉnh lược, câu đặc biệt, câu khẳng định, câu phủ định,…
3/ Kiến thức về các biện pháp tu từ:
Tu từ về ngữ âm: điệp âm, điệp vần, điệp thanh, tạo âm hưởng và nhịp điệu cho câu,…
Tu từ về từ: So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, tương phản, chơi chữ, nói giảm, nói tránh, thậm xưng,…
Tu từ về câu: Lặp cú pháp, liệt kê, chêm xen, câu hỏi tu từ, đảo ngữ, đối, im lặng,…
4/ Kiến thức về văn bản:
Các loại văn bản.
Các phương thức biểu đạt .
III, Cách thức ôn luyện: Giúp học sinh:
1. Nắm vững lý thuyết:
Thế nào là đọc hiểu văn bản?
Mục đích đọc hiểu văn bản?
2 . Nắm được các yêu cầu và hình thức kiểm tra của phần đọc hiểu trong bài thi quốc gia.
a/ Về hình thức:
Phần đọc hiểu thường là câu 2 điểm trong bài thi.
Đề ra thường là chọn những văn bản phù hợp (Trong cả chương trình lớp 11 và 12 hoặc là một đọan văn,
thơ, một bài báo, một lời phát biểu trong chương trình thời sự… ở ngoài SGK) phù hợp với trinh độ nhận
thức và năng lực của học sinh.
b/ Các câu hỏi phần đọc hiểu chủ yếu là kiến thức phần Tiếng Việt. Cụ thể:
Về ngữ pháp, cấu trúc câu, phong cách ngôn ngữ.
Kết cấu đọan văn; Các biện pháp nghệ thuật đặc sắc và tác dụng của biện pháp đó trong ngữ liệu đưa ra ở đề
bài.
* Hoặc tập trung vào một số khía cạnh như:
Nội dung chính và các thông tin quan trọng của văn bản?
Ý nghĩa của văn bản? Đặt tên cho văn bản?
Sửa lỗi văn bản…
B/ Nội dung ôn tập
Phần 1: Lý thuyết:
I. Khái niệm và mục đích đọc hiểu văn bản:
a/ Khái niệm:
- Đọc là một hoạt động của con người, dùng mắt để nhận biết các kí hiệu và chữ viết, dùng trí óc để tư
duy và lưu giữ những nội dung mà mình đã đọc và sử dụng bộ máy phát âm phát ra âm thanh nhằm
truyền đạt đến người nghe. - Hiểu là phát hiện và nắm vững mối liên hệ của sự vật, hiện tượng, đối
tượng nào đó và ý nghĩa của mối quan hệ đó. Hiểu còn là sự bao quát hết nội dung và có thể vận dụng
vào đời sống. Hiểu là phải trả lời được các câu hỏi Cái gì? Như thế nào? Làm thế nào?
→ Đọc hiểu là đọc kết hợp với sự hình thành năng lực giải thích, phân tích, khái quát, biện luận đúng- sai
về logic, nghĩa là kết hợp với năng lực, tư duy và biểu đạt.
b/ Mục đích:
Trong tác phẩm văn chương, đọc hiểu là phải thấy được:
Nội dung của văn bản.
Mối quan hệ ý nghĩa của văn bản do tác giả tổ chức và xây dựng.
Ý đồ, mục đích?
Thấy được tư tưởng của tác giả gửi gắm trong tác phẩm.
Giá trị đặc sắc của các yếu tố nghệ thuật.
Ý nghĩa của từ ngữ được dùng trong cấu trúc văn bản.
Thể lọai của văn bản?Hình tượng nghệ thuật?
II, Phong cách chức năng ngôn ngữ:
Yêu cầu:
Nắm được có bao nhiêu loại?
Khái niệm.
Đặc trưng.
Cách nhận biết.
1. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt:
Khái niệm: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt là phong cách được dùng trong giao tiếp sinh hoạt hằng ngày,
thuộc hoàn cảnh giao tiếp không mang tính nghi thức, dùng để thông tin, trao đổi ý nghĩ, tình cảm....đáp ứng
những nhu cầu trong cuộc sống.
Đặc trưng:
o Giao tiếp mang tư cách cá nhân.
o Nhằm trao đổi tư tưởng, tình cảm của mình với người thân, bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp
Nhận biết:
o Gồm các dạng: Chuyện trò, nhật kí, thư từ.
o Ngôn ngữ: Khẩu ngữ, bình dị, suồng sã, địa phương.
nang tren t h a n h i n h n h u n g v u n u D i g a n hoc Ivra. T r u o c giay p h u t t u H, charig
da n g m i c n h i n len bau t r o i xanh tha thiet "bau trai cd gdi ay". D o la bau t r o i cug
hoang k h o n g g i c6 the ngan n o i c h i i n g . D a y c h i n h la s y ba't tir, s y v i n h
hang ciia ngh§ thuat. D i i Lorca h i sinh n h u n g san pham t i n h than m a o n g de
Igi do c h i n h la t a m h o n m i n h , n g h f thuat cua m i n h . N h G n g b a i ca t r a n h da'u
khat v p n g , bau t r o i yeu t h u o n g n o i c6 bong h i n h nang M a r i a t h u y chung. DQJ
ciia Lorca v a n d o n g hanh c i i n g t h o i gian va d i c i i n g n a m thang thang t r a m ciia
lap v a i m a u nau t r a m t i n h la m a u xanh cua "tie'ng ghita Id xanh biel may". Ma^
Ijch sir va no m a i m a i dup-c hat vang trong l o n g ciia n h a n d a n y e u chupng hoa
xanh la s v hoa t h a n cua Lorca va tieng d a n vao thien n h i e n m a n g s\xc song
binh tren toan the g i d i .
cay: m a u xanh ciia n h i i n g v u o n cam, m a u xanh cua thao n g u y e n va nhurig
rang O l i u hay h a n g bach d u o n g n o i Lorca dang yen n g h i . H a i tieng biet may
n a m 6 cuoi cau v u a la s u tha thiet t r o n g t i n h cam cua n g u o i nghe sT Thanh
Thao v u a de t o n t h e m ve d?p cua t u o i tre Lorca - ve d?p cua n g u a i chie'n sj
suot d a i h i sinh v i l i t u o n g .
Tieng d a n k h o n g chi m a n g sac m a u bien ta'u ma con m a n g h i n h khoj
;
K h o n g chi bat t i i , tie'ng dan ciia chang ca si hat rong con m a n g ve d ? p ciia
gipt n u o c m a t v a n g trang. M p t h i n h anh m a n g n h i e u lien t u o n g g p i nhieu t h i
yj phai chang d o c h i n h la ve dep ciia nghe thuat d u p e ke't t i n h t u nhiJTig gipt
ino h o i , t u m a u va nuac mMt ciia s u lao d p n g n g h f t h u a t chan c h i n h qua bao
thoi gian cong sue da nhao nan thanh v i e n ngpc lap lanh m a n g h i n h hai ciia
gipt nuac mat v a n g trang t i n h khie't. H a y do c h i n h la ve d ? p ciia cupc d o i
d u o n g net n h u h i n h hai cua sinh m e n h . N o ciing tuc t u o i v a 6a, c i i n g biet noi
Lorca da hoa than t h a n h vien ngpc q u y l u n g l i n h toa sang g i i i a d o i . Bat nga
tieng n o i cua s u cam phan bao tan. H a y noi d u n g h o n do la tieng keu cuu ciia
thay, noi day gieng toi tam va lanh leo, n o i ma bpn phat xit n g o t u o n g da viii
ngh$ thuat k h i b i day den b a v u c ciia su t u y f t d i ^ t .
lap dupe l i n h h o n va the xac ciia n g u a i cong dan Lorca, lai la n a i toa sang tam
tieng ghi -ta trdn
hon anh. O k h o cuoi ciia bai tho, T h a n h Thao d u a n g u a i dpc vao the g i o i suy
hot nuac va tan
tu ve sy giai thoat ciia Lorca:
tieng ghi -ta rang rang mau chay
'
H a i tieng v d tan, v u a la su v 6 ra ciia bpt nuac v u a la s u phap p h o n g thon
duang chi tay da diet
dong song rong vd cung
thuc ciia tieng dan. N o da cat len l o i ca tranh d a u len an be l u phat xit da huy
Lorca bai sang ngang
di^t cai tai, h i i y d i ^ t cai d?p. Va v i the ban ghita b i t r a n g day den d o cao trao
tren chiec ghita mau bqc
ciia s u b i phan, no r o n g rong m a u chay, no ua't ngh^n, t u c t u o i den bat mau
chang nem la biia cd gdi Digan
thanh t u n g d o n g d a u t h u a n g t r o n g m p t ban dan giao h u a n g hao sang. N o i dau
ciia tieng dan c u n g la n o i d a u ciia n g u a i nghe si k h i k h a t v p n g chua thanh. Ta
c i i n g da t u n g bat gap n o i dau ciia n g u o i nghe si t r o n g T r u y ^ n K i e u ciia
N g u y e n D u "Mot cung gio thdm may saul Bon day nho mau nam dau n^on tay"'
N o i dau ciia K i e u k h i hau dan H o Ton H i e n khie'n cho day dan cung n h o mau
D o c h i n h la su d o n g cam giira n g h f thuat va tam hon ciia n g u a i sinh ra no. Thi
ra nghe thuat t r o n g ban the ciia no c i i n g la m o t sinh m e n h .
V a i t h i i phap nghe thuat so sanh va lien t u o n g , Thanh Thao da l a m song
day m p t k h o n g gian sinh ton day sue song m a n h li^t.
khong ai chon cat tieng dan
8' " ' '••'
tie'ng dan nhu c6 moc hoang
giot nuac mat vang trdng
long lanh trong day gieng
" K h o n g ai chon cat tie'ng d a n " hay k h o n g ai c6 the chon ca't dung cau hoi day hoi thiic, day giuc gia lam lay dQng tam
hon nguoi nghe sT. Neu nhu chQn "giu troi Ha Noi" thi do la C U Q C song ich ky,
huang thu, chi song rieng cho ban than minh, do chac chan la C U Q C song tii
tiing chat h?p. Nha tho cung tu phe binh chinh ban than minh qua phep doi
l^p, doi lap giiia dat nuoc menh mong va su nho hep ciia doi anh. Va chac
chan song trong C U Q C doi nhu vay thi khong bao gio tim duoc cam hung cho
van ngh?: "Chang c6 tho dau giiia long dong khep". Nguoi ngh^ sT se c6 the
rim duQC cam hung van ngh? khi di ve phia nhan dan, ve phia sang tao "tam
hon anh cho gap anh tren kia". "Tren kia" chinh la Tay Bac, la To quoc, la nhan
dan, la nguon cam hung manh li^t, doi dao cho sire song ciia ngh^ thuat "Tay
Bac oi Nguoi la
cua hon tho". Do la noi "gio ngan dang rii gQi" dang moi
gQi giuc gia nha tho len duong.
Chi tiet "Tau doi nhiing vanh trang" chi su ngheo doi cua cam hung tam hon
ngh$ SI va cung cho tha'y con tau mang khat vQng len duong nhung chua thuc
sv du sue len duong. Boi no dang thieu di niem nhi^t huye't ciia con nguoi.
5. Hai kho tho tiep theo la khat vpng tro lai Tay Bit. Chinh la
hoi
hrong cua nha tho ve cpi nguon Tay Bac, nhung ky ni?m ve muoi nam chien
dau anh hung:
Tren Tay Bad Oi muoi nam Tay Bac
mang niem vui, mang khat vQng, mang cong hien de len duong theo tiehg goi
Xie thieng lieng rimg nui dd anh hiing
To quoc. Cung nhu vay, bon cau tho de tu la nguon cam hung cho toan bo bai
Noi mau ro tdm hon ta tham dat
tho do la cam hung len duong, cam hung hoa nhap vao cuoc doi rong Ion ciia
Nay rat rdo da chin trai dau xuan
nhan dan, ttr do khoi nguon cam hung sang tao cho tho ca va ngh^ thuat: "O
ddu chua di thi long se din/ Khi ta vi Idng nggm nhirng cdnh tha"
4. H a i k h 6 t h a ddu (giuc gia len dircmg):
Hai kho tho dau la tam trang va noi niem ban khoan cua thi nhan ve
chuy?n di hoac a lai. Di tuc la d e n v o i vung dat Tay Bac nhieu kho khan, gian
khd
6 chinh la 6 lai Ha NQi
(CUQC
song day du). Tam trang ngai di xa, ngai
kho khan gian kho la m o t su that, khong chi rieng nha tho ma 6 rat nhieu tam
trang con nguoi sau ngay hoa binh lap lai, k h o tho chinh la cuoc dau tranh tu
tuong "Bang khuang dung giiia hai dong nuoc/ ChQn m o t dong hay de nuoc
troi" (Xuan Dieu)
Va de to dam tam trang va noi niem ban khoan ay, nha tho da su dyng
hang loat cau hoi tu tu voi am di^u tho day am anh, giuc gia:
244
'
Oi khang chien! Muoi nam qua nhu nggn lua
Nghin nam sau, con du sue soi duong
Con dd di nhung con can vugt nua
,,;
Cho con ve gap lai me yeu thuong
' > •. •
Nha tho da viet bang niem tu hao manh liet, the hien qua each gQi Tay Bac,
each dung tir - nha tho goi Tay Bac la xu thieng lieng, la viing da't cua anh hiing
boi Tay Bac la noi biet bao xuong mau eon nguoi da do xuong, la viing dat khai
^mh ra nguon cam hung cho tho ca ngh^ thuat trong do c6 "Tiehg hat eon tau"
Che'Lan Vien. Nha tho con tu hao gQi Tay Bac la ngQn lira, ngQn lira truyen
thong yeu nuoc, ve d?p quat cuong. NgQn lira ay khong chi chay trong muoi
•^am qua khu ma con chay sang trong tuong lai "Ngan nam sau con du sue soi
duong". Dae biet Che Lan Vien eon tu hao gQi Tay Bae la "M? yeu thuong".
Cam ttattg luyen thi dai HQC Ngii Van - fhan Uanh Hieu
Cty TNHH MTV nVMi
Cach goi ay cho thay nhan thiic sau sac aia Che'Lan Vien ve cpi nguon dat nuoc
cua dan tpc. Nha tho viet hoa chir "M?" dxxgc xem nhu my tu, do la
To quoc,
la m? aia da't nuoc, la me aia cpi nguon cam hung ngh^ thuat.
6. B 6 n k h 6 t h a
tiep: la su tro ve aia nha tho voi viing dat Tay Bac,
cpi nguon aia yeu thuang. Do la su tra ve de den an dap nghla, de song trong
long aia nhan dan. Do chinh la ve voi m? nuoi, nguoi anh du kich, dua em lien
lac, C O gai l a y Bac.
Voi nha tha Che Lan Vien thi viec gap lai nhan dan la mot niem vui Ion,
khao khat Ion, hanh phuc lan dupe the hien qua bon cau tha:
Con gap Iqi nhan dan nhu nai vesuoi cu
>??•'
Co don gieng hai, chim en gap mm
'•'' '
Nhu dua tre tha doi long gap sua
''''''
Chiec noi ngimg bong gap cdnh tay dua
Nha tho su dung thii phap ngh? thuat so sanh qua hinh anh "nai ve suoi
cu", "c6 don gieng hai", "chim en gap mua", "dua tre tha doi long gap sira".
Cach so sanh nay vua quen lai vira la, the hien niem hanh phuc ciia nha tho
khi tim ve nguon cpi bai cupc doi d?p nhat la khi gan bo vai To quoc, voi nhan
dan. Cau tho dau vai 161 so sanh rat doc dao. Neu miia dong dan nai di vac
rtmg heo lanh xa xoi de tim kiem nguon thuc an, khi mua xuan am ap tro lai
thi chiing lai tim ve suoi cu. Va con gi vui bang khi nai ve suoi cu va vui gi
bang khi con gap lai nhan dan. Cach so sanh lam dong hi^n an nghTa thuy
chung 6 doi. Niem vui do con dupe the hi$n qua so sanh voi the giai ciia thien
nhien, gap lai nhan dan ma vui nhu "c6 don gieng hai", vui nhu ky uc tuoi tho
"doi long gap dong sua ngpt lanh", vui nhu khi "gap canh tay dua noi cho giac
ngii tre tha". Dac biet nha tho lai sir dung nhung cap tir hinh anh di doi voi
nhau, cai nay la su song cho cai kia va ngupc lai: Con gan vai nhan dan, ngai
gan vai suoi cu, c6 gan voi gieng hai, chim en gan voi mua xuan, tre tho - sua,
noi - canh tay.
Gap lai nhan dan chinh la de soi lai long minh nhu nha tho Xuan Di^u da
timg noi:
Toi
Cling
xuang thU voi nhan dan cua toi,
Cling do mo hoi, ciing soi giot man
Toi song vai cuoc dai chien dau
Cua trieu nguoi yeu dau gian lao
Khatt}^ Viet
"Con nha anh con nguoi anh du kich
Chiec do ndu anh mac dem cong don
Chiec do ndu sud't mot dai vd rdch
i ;
Dem cuo'i ciing anh cai lai cho con"
Oo la ve d?p aia con nguoi can lao anh dung. Nha tho da gpi la "anh con"
j j i u the mau m i i rupt ra va nha tha dac biet nhan manh mot chi tiet "chiec ao
nau". Do chinh la hinh anh aia su ngheo kho mpt doi va rach nhung chiec ao do
la chiec ao nau ciia an tinh an nghia "Dem cuoi cung anh gui lai cho con". Chiec
io nau do dupe truyen lai cho con nhu truyen lai su song va tinh than chien dau.
Nhan dan eon la hinh anh aia nguoi em lien lac giau long dGng cam, gan
d?, hoan thanh xuat sac nhiem vy ma each mang giao pho: "Sang ban Na,
chieu em qua ban Bae/Muai nam tron chua mat mpt phong thu". Hinh anh
nguai em lien lac trong tho aia Che'Lan Vien khien ta nha toi nhan vat Tnii
trong tac pham "Rung xa nu", chii be Lupm trong tho To Hun, anh Kim Dong,
anh Le Van Tam ...
Tap trung tinh cam nhieu nhat do chinh la hinh anh nguoi me nuoi da gan
bo voi nha tho trong nhiing nam thang dau soi lira bong ciia chien tranh:
Con nha me! Liea hong soi toe bac
Nam con dau, me thuc mot mua dai
Con voi mekhong phdi hbn mau cat
Nhung tron dai con nha mdi on nuoi
' '
Hinh anh lira hong soi toe bac la hinh anh d?p. Ngpn lira do la hi?n than
cua ngpn lira yeu thuang, ngpn lira chieu sang toe bac cua m? hien mien niii nguoi da danh rat nhieu tinh cam vai nha tho mac dii khong phai la tinh mau
niu mpt thit nhung nguoi me do luon xem can bp nhu la con de. Chinh v i vay
"trpn doi con nho mai an nuoi". Nha tho da sir dung rat nhieu nhiing tir ngir
* i sir g^n bo "mpt miia dai", "trpn doi", "nho mai",... Do chinh la nhirng tir
"gO' the hien quan h? gan bo khong the tach rai giira cai ea nhan va cai cpng
'^ong. Hinh anh m? nuoi trong tho Che Lan Vien la hinh anh trong v6 van
l^himg nguai m? v6 danh da gop c6ng sue khong nho trong v i f c nuoi giau can
1^ trong nhirng nam thang gian lao. Trong bai tho "Vi?t Bac", To H i h i viet
Nho nguai m? nang chay lung/Diu con len ray be timg bap ngo", hay nguai
trong bai tha "M? Tam" aia To Hiru:
J ' " "> "
"Con da veddy ai me Tom
•«-»•
Nhan dan la ai? Nhan dan chinh la nhung nguai da hi sinh, nhving nguoi
Hai nguoi me khodd danh com
da san se cung voi bp dpi trong cupc khang chien gian lao. D6 chinh la anh
Cho con cho Dang ngdy xua ay
du kich:
Khong so til gong chap sung guam " '"^
' ^ Sv n.dA
''>'^''' ''
i> ; i •
Cty TNHH
Bon kho tha tren: Kho mpt tap trung the hien niem v u i cua nha tho khi tr6
ve voi nhan dan. Ba kho tho tiep theo c\ the hoa hinh anh nhan dan: ngucri mcj,
nguoi anh, nguoi em. Nhiing hinh anh nay gSn ke't trong khong khi gia dinh
chung la nhan dan va To quoc. Tat ca deu de lai trong trai tim nha tho va ban
dQC tinh cam thiet tha , gan bo.
7. Nh& nguroi r 6 i l a i n h a canh: neu r\hu trong Tay Tien, nha tho Quang
Diang "nho ve rimg niii nho choi v o i " va trong tho To Hviu "Nho gi nhu nho
nguoi yeu/Trang len dau niii nang chieu lung nuong", con Che Lan Vien nho
Tay Bac bang noi nho mang mau triet ly:
Nha ban suanggiang, nha deo mai/phu
:
Nai nao qua, long Iqi chang yeu thuang ?
Khi ta a, chila naidat a
Khi ta di, dai da hod tarn hon!
Cau tho dau dia kho: nha tho su dung dau phay o giira tao the dang doi
can xiing hai hoa, cung do la d i | p t u "nho" lam cho ta khi doc len tuong chung
nhu mpt bai hat. Do chinh la noi nho vua thuc vua ao, noi nho da diet khon
nguoi mang mpt mau sac suong khoi hoai ni^m khien ta lien tuong den cau
tho cua To' Hijoi: "Nho timg ban khoi cung suong/Som khuya bep lua nguoi
thuong di ve". Dang sau nhung cau tho nhu cau hat ay, nha tho t y hoi long
minh " N o i nao qua long lai chang yeu thuong?", hoi cung la t u do long minh,
do yeu thuong tinh nghia. "Noi nao" chinh la " N o i nao" do chinh noi "mau ro
tam hon ta tha'm dat". Day ciang chinh la each noi the hi$n tinh yeu dac bi^t:
"Khi ta a chi la nai dat a
Khi ta di dat da hoa tam hon".
"Da't" la c\ the hoa ciia vat chat nhung trong hai cau tho nay, "dat" da duoc
chuyen hoa thanh tinh than, thanh tam hon. Khi ta 6 roi den khi ta di chac
chan phai trai qua nhieu nam thang. 6 va di de chi hoan canh song thay doi
theo thoi gian, khong gian ciia qua khu va ca hi?n tai. Tuy nhien c6 mpt dieu
rat that, dieu ma khong the nao thay doi dugc do chinh la tam long con nguoi'
Ke v6 tam thi di la quen het, con noi 6 xua kia la su dung dung trong tam hon.
Nguoi CO tam hon cao d?p thi du c6 xa each may van mang theo trong tam hon
nunh nhiing ky ni^m vui buon, nhiing nho thuong ma noi minh tung gan bo
Dieu ky di^u ciia tam hon ta chinh la 6 day.
8. K h d t h e tiep theo: Nha tho dpt ngpt chuyen sang mpt rung cam va
suy tuong khac ve tinh yeu dat la:
MTV D W H Khang
Vi^t
Nhu xuan den chim rimg long tra bie'c
Tinh yeu Idm dat Iq hod que huang.
,,•
Nha tho lai tiep tuc su dung mpt loat nhiing so sanh de dien ta tinh yeu va
rung cam trong long minh, dac biet mugn quy luat ve t u nhien de dien ta tinh
yeu. Miia dong gan lien voi ret muot, nh^c toi mua dong con nguoi khong the
quen cai ret, nhlc toi tinh yeu khong the thieu noi nho anh va em. Chu "bong"
trong cau "Anh bong nho em nhu dong ve nho ret" the hi^n tinh cam chan
thgt/ nong bong, dot ngot tran ng^p trong long thi nhan. Ca dao c6 cau:
"Nha aiboihoiboihoi
Nhu dimg dong lua nhu ngoi dong than "
Mat khac, cau tho con c6 y nghia la vao mua dong doi lua can hoi am cua
nhau nhirng doi lua khat khao gan giii de tim hoi am xua di lanh leo ciia thien
nhien. "Tinh yeu ta nhu canh kien hoa vang" dugc hieu theo nhieu each. Theo
nhieu tai li?u: "Canh kien con dugc gpi la A n Tuc Huong dugc dieu ehe tu
nhua cay bo de do con bg canh kien tiet ra djch the quanh set theo cac tuyen
bao quanh khMp minh c6 mau vang lam tam nhu diem hoa, nguoi ta ggi do la
"canh kien hoa vang", canh kien c6 mui thorn giong nhu mat ong rimg". Tu
nhiing kien thuc khoa hoc do, cac nha phe binh van hgc da phat trien y tho
thanh "Do la tinh yeu thom nhu canh kien, rye ra nhu hoa vang hay tinh yeu
khang khit ben chat nhu canh kien va tho mgng nhu hoa vang hoae la tinh yeu
da trai qua thang nam thu thach de dat den dg chin can thiet".
Va tinh yeu ay lai dugc nay no, ke't tinh trong mua xuan. Do la thoi khac
tram hoa dua no, la miia cua sy song, la mua cua tinh yeu lam cho chim rung
long tro bie'c day sue song. Cau tho ke't lai them mgt lan ta lai thay su chuyen
hoa cua cac vat chat thanh su song cua tam hon qua cau tho: "Tinh yeu lam da't
1? hoa que huong". Day la sy chuyen hoa day m l cam the hi^n each song an
nghia boi chi eo an nghia thi da't la moi c6 the hoa tam hon dugc. Chi c6 nhiing
con nguoi nhan hau biet song theo dao ly, biet an 6 trong tinh nghia thiiy
chung, CO cai tam d?p, cai tai Ion moi vie't nen nhiing cau tho mang mau sac
triet ly d?p va hay nhu the.
Trong tinh yeu nhan dan ciia tac gia, ta con bat gap mgt hinh anh rat hi^n
'^Vc nhung ciing day lang man do la hinh anh nguoi em gai Tay Bac:
"Anh nam tay em...
:
//
!•
....nha miii huang"
Ta lien tuong hai cau tho ciia Quang Diing;
Anh bong nha em nhu dongve nha ret
"Nha di Tay Tien cam len khoi
Tinh yeu ta nhu canh kien hoa vang,
Mai Chdu mua em thom nep xoi"
-i^xoi y
• •
'' • ' "
Cam nang, hniCu lln ilaUuu
N^ii Van - Phan Danh Hieu
^
H i n h anh vat x o i n u o i quan the h i # n h i n h anh d?p ve t i n h q u a n d a n ciia
NGIfOI LAI DO S O N G
n h i i n g n g u o i e m gai d a n h cho bp d p i cu H o d o n g t h o i d o cung la h i n h anh goj
DA
Nguyen Tuan
len cho cau t h o s u a m ap, gan g u i , than thiet.
9. B 6 n k h 6 t h o c u 6 i : l a k h i i c h a t l e n dvrcmg
*
M o dau doan tho la cau h o i "Dat nuoc gpi ta hay long ta gpi?" the hi^n su gjue
gia len d u o n g trong tam hon nha tho. N o i n h u l o i cua m p t co tong thong M\
LOTBINH
p a y la
p h a m tieu bieu cho giai doan sang tac sau Cach m a n g thang Tarn
" D i m g h o i To quoc da l a m g i cho ta ma hay h o i ta da lam g i cho To quoc". Cau hoi
ciia N g u y ^ " T u a n . " N o n o i rang ngoi b i i t ay da dat t o i d p c h i n m o i ve t u t u o n g
do cung chinh la ve dep cua cai toi ca nhan, cai toi a i a nha van buoc ra khoi cuoc
vanghe t h u a t " .
d o i chat chpi t u h?p cua d o i m i n h de den v o i cupc song mod, cupc song a i a nhan
(Nguyen Dang Manh)
dan. N h i i n g t u ngix n h u " t i n h em dang mong,tinh m? dang cho", " m a t ta them"
".. .Dpc "Song D a " thay To quoc ta that la giau d?p. C h i n o i rieng Than U y e n
da lam cho doan tho m p t nhip di?u don dap, am di^u rpn rang day phah chah, sav
me. Dac biet la each n o i : "Re n g u o i ma d i , v i n tay ma den". " M i i a nhan d a n " chd
thay niem v u i va khat v p n g m a n h li?t cua tac gia k h i t i m ve v o i cpi nguon boi coi
nguon chirJi la s u song, la nguon tho, nguon cam h i i n g m a n h li^t.
"Tay Bac ai nguoi la me cua hon
tha"
Va k h o n g chi k h a t v p n g d i t i m n g u o n tho, h o n t h o m a tac gia m u o n lay lai
" v a n g ta", lay lai n h u n g gia t r i t i n h than, d e m t i n h yeu cua m i n h , khat vong
cua m i n h v u n dap, xay dap cho Tay Bac t r o n g d o n g t r o tan sau chien tranh:
"Chung muon dot ta thanh tro bui
CO nao m o xi m a n g thien tao, m o thach ar\ lam t h u y t i n h n g u sac va do su, m o
than mo, m o Ian t i n h , m o dong, m o chi...Canh Tay Bac t h i tuy?t d?p, 6 dau tac
gia Cling noi h u n g nghe sT m u o n cam ngay gia ve m a ve. N i i i l o p l o p menh
mong n h u bien, song trang xoa n h u t u n g siic lua h m g trai ra, n h i i n g t h u n g l u n g
ilia chin vang choe len, tren do may trang d i e m lo l u n g n h u theu n o i v . v . . .
N h u n g "Song D a " k h o n g chi noi ve dep thien nhien m a con d i t i m ve dep
cua long n g u o i . O n g gpi do la chat vang m u o i a i a tam h o n con n g u o i Tay Bac.
Ong ngupc d o n g lich sir t i m chat vang do 6 n h u n g chieh sT each m a n g kien
cuong da theo g u o n g bat k h u a t 6 nha t i i Son La, 6 n h i r n g can bp hoat d p n g b i
Ta hoa vang nhan pham lucmg tri
mat hoi Tay Bac bi giac chiem dong, da v u p t qua n h u n g t h u thach k h i i n g
Chung muon ta ban minh o nhuc
khiep de gay co so each mang, 6 n h i i n g chieh sT quan d p i , n h i i n g anh chi em
Ta lam sen tham ngdt giua
dan cong h o n tien q u a n vao D i ? n B i e n . . . "
dam"
K h o t h o cuoi khep lai bang h i n h anh m a n g t i n h bieu t u p n g the h i f n tarn
h i n h t i n h yeu cua nha t h o v o i Tay Bac, v o i " m i i a nhan d a n " .
^, 10. B6n cau thacudi:
D e n giay p h u t nay t h i con tau m o i thuc su t r o thanh k h a t v p n g song, khat
v p n g len d u o n g den Tay Bac, het long v i To quoc " K h i To quoc b o n be len
(Nguyen Dang Manh - "Song Da" Trich "Nha van Tu tuong va phong each"
WXB Van hoc -
1983)
l . P h a n tich h i n h tugmg con Song D a trong tuy but "Nguoi
§ongDd" cua nha van Nguyen T u a n .
tieng hat". Bay g i o con tau k h o n g " d o i v a n h t r a n g " n u a m a t r o t h a n h "con tau
,,,
m p n g t u o n g " ciia uoc m o , khat v p n g . Dac biet, con tau " m o i d e m k h u y a khong
lai
dd
HI/6NG D A N C H I T I E T
I-MOBAI
u o h g m p t v a n g t r a n g " t u p n g t r u n g cho ve d?p Tay Bac v a n h a n dan. D o cung
la vang t r a n g cua t h i ca. " M a t h o n g e m " la an d u n o i ve h i ^ n thuc d o i song the
^ ^ i ^ t N a m - dat nuoc - n o i n h i i n g d o n g song t h u o n g n h o chay ve da d f t
hien su thanh cong, b p i t h u cua Tay Bac v o i n h i i n g thanh cong ban dau trong
^^"^ bao v a n t h o dep. Da co song H u o n g t r o n g trang viet a i a H o a n g Phu Ngpc
xay d u n g va d o i m o i . D o n g t h o i do cung chinh la m u a b p i t h u cua t h i ca nghc
„^°^g hay ciia T h u Bon, da co " V a m Co D o n g " t r o n g t h o a i a Tan H o a i , co
thuat. K h o t h o cuo'i the h i ^ n m p t n i e m t i n ve l o n g yeu To quoc va nhan dan
^% H o n g tieng hat b o n n g h i n n a m " t r o n g t h o Che L a n V i e n . . . nay ta lai co
t r o n g c h i n h ban than m i n h . Day ciing c h i n h la ve dep cua cai t o i nhan dan
'^g E>a t r o n g t r a n g viet tai hoa tai h i a i a nha van N g u y e n T u a n .
m a n g khat v p n g Ion, song hoa m i n h v o i cpng d o n g .
N g h ? thu?t: Xay d u n g h i n h anh trong t u o n g quan d o i lap. G i a u t i n h bieu
t u p n g . N g o n ngir t h o m o i me, dpc dao; N h i e u h i n h anh so sanh, an d y . Gipng
t h o trCr t i n h triet l u a n .
^^•THANBAI
^
,ov
q u a t : N a m 1958, N g u y e n Tuan co d j p len Tay Bac de thuc te v i i n g
con n g u o i n o i day. C h i n h v u n g dat nay da de lai t r o n g t a m h o n n g u o i
ngh# sT ay mpt "c6' nhan" - Song Da. Nam 1960, tuy but "Song Da" ra doi vg
thyc sy nguoi ta da tim thay 6 day mpt thien tiiy but bac thay. D|ic bi^t cot^
Song Da da tro thanh mpt hinh tup-ng ngh$ thuat dpc dao.
Duoi ngoi but ciia Nguyen Tuan, con Song Da khong phai la thien nhien v6
tri v6 giac ma la mot sinh the song dpng, mpt nhan vat day sue song va c6 tinh
each h i n hoi. Ngay tix loi dau tien ciia tac pham, tac gia da dan hai cau tho noj
tieng cua Nguyen Quang Bi'ch " Chung thuy giai Dong tau/ Da giang dpc Bac
l u l l " . Co nghia la: moi dong song deu chay ve huang dong, chi c6 song £)g
chay theo huong bac. Do chinh la net ngang tang khac la ciia dong song khie'n
nguoi dpc khong the khong di sau vao kham pha nhirng trang tiiy biit tai hoa
viet ve Da giang ciia cu Nguyen.
2. Co the kham pha ve dep ciia Song Da tren hai net dai the la;
hung bao du dkn va tru tinh tho mdng.
a. Song Da dual ngoi but Nguyen Tuan la dong song mang tinh each
hung bao:
Truoc het tac gia giai thieu lai lich ciia con Song Da. "No khai sinh 6 huyen
Canh Dong, tinh Van Nam ben Trung Quoc lay ten la Ly Tien, d i qua mot
viing niii ac, roi den niia duong thi xin nhap Quoc Tjch Vi^t Nam, truong
thanh mai len va den nga ba Trung Ha thi chan hoa vao song Hong".
Sau do, bang nhirng trang viet sinh dpng, bang nhirng cau van, hinh anh
dpc dao, gpi cam, bang ngon ngu da dang phong phii, Nguyen Tuan da khac
hpa dupe hinh anh mpt con Song Da d i i dan va hung bao lam sao. Ca dao c6
cau: "Duong len Muang he bao xa - Tram hay cdi thdc, tram ba cdi ghenh"
' Hung b^o 0 cho doi bo xich gan nhau, lam cho long song h^p lai nhu cai
yet hau that giua hai vach da dung dung hiem trd. H^p den noi ma "liic dung
ngp moi nhin thay anh mat trai", c6 the "nh? tay ma nem hon da qua ben kia
vach" .6 day "con nai con ho da c6 Ian vpt tir bo nay sang ba kia". An tuong
han ni>a la vi#c "Ngoi trong khoang do qua quang ay, dang mua he ma cung
thay lanh, cam thay minh nhu dang 6 he mpt cai ngo ma ngong vpng len mo*
khung canh ciia so nha nao a tang nha thii may vua tat phut den di?n" ^
doan nay tac gia da dimg tri thiic ngupc sang ciia d i f n anh de cam nhan, t?"
cho nguoi dpc mpt an tuong ve ve d^p aia su hiing vT ma thien nhien Tay B^*da mang lai. (neu them cam nghl ciia em)
Hung bao a cai dii d3n c\xk gio - nuoc. Lai qua quang mat ghenh H^'
Loong, dai hang cay so, gio phoi hpp voi nuoc, voi da, voi song tao nen nhiJ'^^
con xoay that kinh hai: "Nuoc x6 da, da x6 song, song x6 gio cuon cupn lu^i^^
gio ghun ghe suot nam suot thang nhu liic nao cung doi np xuyt". 6 do^n
nay, Nguyen Tuan da su dung dpng t u manh "\b", nhieu dau phay lien
^ J ^ n e n su liet ke trung diep cua hanh dpng "x6": x6 da, x6 song, x6 gio... lam
c\iO sV hung bao tro nen dir tpn hon.
Hung bao hon nvea la d nhung cai hiit nuoc giong n h u nhung cai gieng be
tdng nguoi ta tha xuong de chuan bi lam mong cau: "Tren nhirng cai hiit nuoc
.y j,{jng dang quay l u l u nhijng canh qua dan". Nuoc 6 do cii "tho va keu nhu
cira cong cai bi sac" c6 liic lai nghe ran ran nhu tieng "rot dau soi". Diing la con
g^ng Da khong khac gi mpt loai hung thii di deh dau la gieo giac hiem nguy den
Jo "Cho nen khong mpt chiec thuyen nao dam men gan cai hiit nuoc ay... Be go
ngheng ngang qua day v6 y la bj cai hiit nuoc do loi tupt xuong, c6 chiec thuyen
bi no giong ngay cay chuoi ngupc roi vut bieh di, bi dim duoi long song den
niuoi phiit sau, mod thay tan xac a khuynh song duoi". Cach so sanh, v i von,
ni6 ta ciia tac gia gay cam giac rat manh lam cho nguoi dpc nhu nghe thay, nhin
thay A^Q*^ t?" iTi^t cai hung d u cua Song Da ma thot tim lai.
.ij j ; :
Nhung con Song Da hung bao nhat 6 may chuc con thac da tao thanh cac
th?ch thuy tran v6 cung hiem tro voi biet bao cua tu. Truoc het la am thanh
ciia tieng thac gao rimg rpn, hoang da: Con Song Da da tra thanh mpt loai thiiy
quai vua hung ac, vua nham hiem: Con xa lam mai den cai thac duai nhung
da thay tieng nuoc reo gan mai len, reo to mai len. Tieng nuoc thac nghe nhu
la can trach gi, roi l^ii nhu la van xin, roi lai nhu la khieu khich, gipng g3n ma
che nhao. The roi no rong len nhu tieng mpt ngan con trau mpng dang long Ipn
giCra rung vau, rung tre niia no lira, dang pha tuong rung liia, rung liia cimg
gam thet voi dan trau da chay biing bung". O doan van nay, tac gia da huy
dong rat nhieu bien phap ngh^ thuat nhu: nhan hoa, lien tuong, so sanh, sir
dung dpng til" manh lam cho hinh anh song Da that ghe rpn nhu mpt nhan vat
mang tam dja hiem ac voi cai kieu khon kheo, ranh ma.
f
Thii hai la hung bao va d i i dan ciia da song Da, do la nhiing cira h i dang mai
phyc an nap de gieo rac kinh hoang cho ong lai do. Da a day chia thanh ba tuyen
nam cira, bon cira tir va duy nhat chi mpt cira sinh. Long song thi trang xoa
'am noi bat nhimg tang da dan bay the tran, tang nao, hon nao, "trong cung ngo
•^ghjch" va nhu nhung vj tuong "c6 vj trong oai phong lam liet"; "c6 vj thi nhu
hat ham bat cai thuyen phai xung ten xung tuoi truoc khi giao chien". Co
^' ' 1 ^ lui mpt chiit va thach thiic cai thuyen c6 gioi thi tien gan vao".
Nhirng tri thiic ve quan su, ve v6 thuat, the due the thao, di?n anh... cua tac
S'a dupe djp nem ra de dien ta sy dpc ac, xao quyet het siic nguy hiem cua con
"^^c khi no mai phuc de dot nhien nhom ca day v6 lay con thuyen noi khiic
ngoat, khi thi no lai to ra so ho de dy con thuyen vao roi bat nga quay lai
quat vu hoi. Khi da giap la ca thi no dam thang vao hong ong lai do, be
Can cheo, roi da trai thiic goi vao bung, gio dii don am, don tia, roi tum lay
253
th^t lung doi l^t ngua byng ong lai do tren tran nude. N6 vua danh vua reo ho
la het vang dpng ca mpt viing song nuoc hoang v u .
Co the noi: Tinh each hung bao cua song Da cho thay: thien nhien Tay Bap
that hiing vT va tinh yeu cua Nguyen Tuan do'i voi Song Da that bao la.
b. Ben c ^ h net tinh each hung bao. Song Da eung rat trir tinh, tha mpng;
Ben canh tinh each hung bao, duoi ngoi biit Nguyen Tuan, con song Da laj
rat tru tinh, ggi bao cam xiic lam me say long nguoi. Tac gia tha thiet goi con
song Da la c6' nhan d i xa thi nhd nhung, gap lai thi mung v u i khon xiet.
Va vi yeu song Da nen tac gia khong bo qua co hoi ngam nhin "cai day thurig
ngoan ngoeo dual chan minh kia...". Do la luc nha van nhin con Song Da bang
con mat tham my van hoa de phat hi^n ra nhung ve d?p va sac mau da dang cua
con Song Da chay dpc suo't mien Tay Bac nay. O nhimg quang yen tinh, thi Song
Da qua that rat tho mpng nhu mpt nguoi dan ba kieu diem voi ve d?p "Con
song Da tuon dai tuon dai nhu mot ang toe tru tinh, dau toe chan toe an hien
trong may troi Tay Bac bung no hoa ban hoa gao thang hai va cuon cuon khoi
niii Meo dot nuong xuan ". Ngh^ thuat nhan hoa da dupe mo ra tuy^t doi lam
nguai doc duong nhu khong con nhan ra day la con song nua ma la mot my
nhan dang lam duyen lam dang voi Tay Bac. That gpi cam biet bao!
Trix tinh va dang yeu hon nua la mau sac cua con song Da. Nguyen Tuan
cijng da nhan ra nhirng sac mau khac nhau cua Song Da theo tung mua mang
ve d?p rieng. Qua Ian may miia xuan. Song Da xanh mau ngoe bich. Xanh ngoc
bich la xanh trong, xanh sang, khong c6 su pha tap c6 the hieu la trong vat chu
no khong gpn t h u sac mau dung due nhu mau xanh canh hen ciia song Gam
va song L6. Qua anh nang mua thu "Song Da l u l u chin do nhu da mat nguoi
ban di vi rupu bCra". Cach nhan hoa va so sanh nay tao cho nguai dpc khong
ghe rpn truoc mau do ma ngupc lai rat thich thii boi mau nuac song Da mang
ve d^p cua mau do rat dang yeu tren mat nguoi "bam d i v i rupu hua".
Tru tinh va dang yeu han nira khi Nguyen Tuan diing nhiing hinh anh dju
dang trong sang nhat de ta doi bo song Da. Do la thai diem cho cau chu
Nguyen Tuan lai lang chat tho ca ngpi ve d^p ciia dong song, bang cai nhin va
tinh cam ciia mot nguoi t y nhan song Da nhu mpt "co nhan". Khong gian lang
dpng trong ve d?p ciia "bo song Da, bai song Da, chuon chuon buam buo^
song Da". Ve dep ay nhu trang nghiem trong mach Duong thi co dien, vif^
lang dpng hoai vpng ve mpt thuo Ly Tran Le, vua bang khuang cam giac ve si*
song nay"Thuyen toi troi qua mpt nuong ngo nhii len may la ngo non da^"
miia. Ma tinh khong mpt bong nguoi. Co gianh doi niii dang ra nhimg n^"^
blip. Mpt dan huou ciii dau ngon blip co gianh dam suong dem Ipc dam cho'
Bo song hoang dgi nhu mpt bo tien su. B6 song hon nhien nhu mpt noi ni^*^
254
' ^ t i c h tuoi xLia . N h c i V c w i da de cho dong cam xiic dao d^t tho't len thanh loi doi
tho^i im lang voi thien nhien, bo bai ven song, duong nhu con nguoi muo'n hoa
vao cung canh vat, de chiem nguong ve df p day siic cuon hiit ciia dong song,
jsjgdi biit nha van den liic nay mod that su tung hoanh trong su say sua kham
pha cpi nguon, ke ve lieh sir dong song gan voi cupc song va con nguoi Tay Bac,
nhiJTig nguoi da don nhan nhimg tang vat hao phong ciia song Da. Cam xiic tu
thyc tai ciia Nguyen Tuan con khoi nguon cho nhiing mo uoe mang tinh d u bao
yg" tuong lai, bien sue manh ciia dong song trai rinh trai net thanh nguon thiiy
j j ^ n doi dao. R6 rang, thue tai cupc song moi da giiip cho Nguyen Tuan co
nhiiTig d u cam chinh xac, co niem tin viing chae vao nhiing con nguoi dang xay
dung mpt che dp moi, dem lai sinh khi moi cho cupc song 6 song Da.
3. Tdng ket nghe thuat: Thanh eong ciia tiiy biit "Song Da" la nho vao
ngon ngu dac sac, su dung nhieu ngon ngii ciia nhieu Rnh vue (the thao, dien anh,
quan su.. •); van phong khoa hpc; nhieu bi^n phap tu tir: nhan hoa, so sanh...
III. K E T BAI
Bang tinh yeu thien nhien dat nude ket hop voi ngon tix dpc dao, tai hoa.
Nguyen Tuan da tai hi^n len mpt khung canh Tay Bac that hiing vi ma eiing
that tru tinh, lam ta them t u hao ve niii song To quo'c nguy nga, trang 1^. Song
Da qua la mpt qua tang v6 gia ciia thien nhien la mpt eong trinh nghe thuat
tuy?t voi ciia bac thay tiiy biit Nguyen Tuan.
2: Phan tich hinh hi-gng nguoi lai do Song Da trong tac pham
^ g u a i lai do Song D a " - Nguyen Tuan.
<^
HI/6NG D A N CHI TIET
I. MO BAI
Nguyen Tuan la nha van co hai giai doan sang tac truoc va sau each mang.
Truoc 1945 ong noi tieng voi cac tac pham nhu "Vang bong mpt thai", "Mpt
chuyen d i " . . . sau nam 1945 ong noi tieng voi the loai tiiy biit ma tieu bieu la
cac tac pham: "Ha Npi ta danh My gioi", tiiy biit "Song Da"... "Nguoi lai do
Song Da" la tac pham trieh trong tiiy biit "Song Da" dupe vie't nhan chuyen
'hyc te'Tay Bac nam 1958. Tac pham de lai dau ah sau sac trong long nguoi
khong chi la hinh tupng con Song Da "hung bao, t r i i tinh" ma con la boi
tupng nguoi lai do hien ngang tren thae d i i - mpt tay lai ra hoa.
T H A N BAI
r .
^
K h a i quat: The gioi nhan vat tren trang van ciia N g u y i n Tuan that
^•^8 yeu v6 cimg. Mpt cu Kep, Ipng may bac, toe bac, rau bac, thap thoang
'^'^a vudn Ian "nguyin dem cai quang doi xe'ehieu ciia mpt nha nho de phung
255
s u hoa t h o r n c6 q u y " ( H u a n g Cupi). M p t cy A m thuc d a y luc m o sang, mang
^^d?P
" g h ? sT cua o n g l a i d o la s y tai ba diang m a n h cua m p t v j t h u y e n
p h o n g thai " m o t triet nhan n g o i t i n h buoc d i cua t h a i gian". T r o n g a m tra pha
trUong day dan k i n h n g h i # m t h u y chien. Chat tai hoa n g h | si cua o n g lai d o la a
ngon, cu da "nhan tha'y c6 m p t m u i tha va m p t v j triet l i " (Chen tra suang). M o t
ban ITnh chien dau va t i n h than diang cam p h i t h u o n g . Canh v u p t thac eiia ong
H u a n Cao t i r t u chan v u a n g xieng, c6 m a n g gong, v u n g b u t viet l e n tarn ly^
lai do da the h i ^ n ro ve d^p va eo't each ay. O t r u n g vay t h u nhat, ong lai d o x u n g
bach n h i i n g chii' n h u r o n g bay p h u p n g m i i a , the hi?n " n h u n g cai hoai bao tung
^an v o i k h i the nghenh chien quye't thang: "Thach tran dan bay vvra xong t h i cai
hoanh cua m o t d o i c o n n g u o i " ( C h u n g u o i til tu)... V a h i n h a n h o n g l a i do
n g u a i Thai (Tay Bac) c6 "tay lai ra hoa". D o la nhiSng con n g u o i eye k i tai hoa
m a n g cot each ngh^ si.
2. N6i dung can phan tich:
a. Ve d?p ngoai hinh ong lac dupe Nguyen Tuan khac hpa: Buoe vao cai
thuyen v u t t o i " . Canh h o n chien ae l i ^ t dien ra. N h i m g h o n d a "b^ v $ oai phong
l l m li^t" ^^^^ n u o c thac "reo h o l a m thanh v i # n " c h i i n g lieu m a n g xong vao m a
"da t r a i " m a " thiie g o i vao b y n g va hong t h u y e n . . . Co liic c h i i n g d p i ca t h u y e n
len". N g u y h i e m la vay n h u n g o n g l a i d o van b i n h t i n h " h a i tay g i i i m a i cheo
Ichoi b j hat len k h o i song". N g a y ca liic b} con thuy quai nay danh mieng d o n j
tuoi bay m u o i , d a u toe bac trSng, than h i n h o n g l a i d o v a n d ? p n h u m p t pho
hiem nhat " b o p chat lay ha b p " d a u dieng n h u n g v j thuyen t r u o n g v a n " h a i
t u p n g tac bSng d a cam th^eh. N u o e da anh len chat sung chat m u n . Canh tay
chan van k?p lay euohg l a i " d u mat meo b^ch v i dau d o n n h u n g tieng chi h u y
ran chae tre trang " T a y o n g leu ngheu n h u cai sao, chan o n g liie nao cung
ciia ong v a n sac lanh, t i n h tao, d u a con thuyen thoat k h o i n g u y h i e m .
k h u y n h k h u y n h n h u k?p lay m p t cuong lai t u o n g t u p n g " . Cap m a t tinh anh,
That la m p t canh t u p n g xua nay chua t i m g c6! Cao c u o n g biet bao !
nhan luc n h i n xa v o i v p i . Tren nguc ciia ong noi len m p t s6'"cu n a u " t h u o n g tich
T r i i n g vay t h i i hai lai v 6 cung h i e m tro, bo' t r i n h i e u cua t u hem: " D o n g thac
tren "chien t r u o n g Song D a " ma N g u y e n Tuan n g u o n g m p g p i la " t h u Huan
h i i m beo dang h o n g hpc te m a n h tren song da". O n g l a i d o b a t d a u cype t a n
chuong lap d p n g sieu hang". O n g lai d o spng D a nay c6 "tay lai ra hpa" da tung
cong bang each " n a m chat dupe cai b a m song d i i n g l u o n g r o i " o n g cho eon
v u p t qua bao t r u n g vay thach tran, giao phong sinh t u v o i " l u d a n o i ai nuoc".
thuyen " p h o n g n h a n h vao cua sinh m a lai miet m p t d u o n g cheo ve phia cua da
Sau h o n m u a i nam cheo d o va chi h u y m p t cpn thuyen c6 6 mai cheo da ngupc
ay". Bpn t u o n g da, d u a t h i "png tranh ma rap b o i chep len", d i i a t h i b j "6ng de
xuoi song D a t r a m chuyen, cho d a trau, x u o n g ho, che, canh kien ve xuoi, ong
sa'n len ma chat d o i ra de m o d u o n g tien". Cuo'i cung o n g thang eon b p n da
n a m v i i n g t i m g con thac, cai ghenh, n a m chae b i n h phap than Song, than Da.
tuong that bai t h a m hai d u a cai m a t " t i u n g h i u , xanh le that v p n g " .
b. Khong chi mang ve d?p ngoai hinh gin voi lao dpng song nuoc, 6 ong
con in dam ve d?p tarn hon tinh each:
Thu nhat, the hien a s u t u n g trai, giau k i n h n g h i f m , c6 s u hieu biet sau sac
ve l u o n g lach tren song D a .
O n g l a i d o the hi^n s u h i n h thanh " t i n h each" cua m i n h q u a " t r i n h o ong
T r i i n g v a y t h i i ba, b e n phai b e n trai d e u la " l u p n g chet ca". D a vay, eon bo'
tri "bpn d a h a u v $ " canh eira h o n g "bat chet" cai t h u y e n . O n g l a i d o m u u t r i
"phong thang con thuyen", "ehpc t h i i n g " t r i i n g v a y roi " v i i t q u a cong da canh
mo canh khep". Chiee t h u y e n n h u m p t m i i i ten tre " v i i t , v i i t " x u y e n nhanh qua
hoi nuoc. The la het thac. Song nuoe lai thanh b i n h .
dupe ren l u y ^ n cao d p bang each lay m a t ma n h o t i m i n h u d o n g danh vao
Qua d o , ta tha'y o n g l a i d o oai p h o n g l a m l i ^ t n h u m p t v i d a n h t u o n g , t r i
l o n g tat ca n h u n g l u o n g n u o c ciia tat ca n h u n g con thac h i e m t r a . Song Da, doi
dung song toan, quye't doan va quye't thang. D o la ve d^p tai hoa n g h | si ciia
v o i o n g lai d o ay, n h u m p t t r u o n g thien anh h i i n g ca m a o n g d a thupc den ca
ong lai d o dupe N g u y e n Tuan k h a m pha va ca n g p i . N h i i n g an d u , so sanh,
n h i r n g cai cham than cham cau v a n h i i n g dpan x u o n g d o n g " . " C h i n h v i vay
nhan hoa d u p e tae gia s u d u n g sang tao g p i l e n c a m giac m a n h l i ^ t d a y a h
" o n g l a i da n a m ch3c d u p e b i n h phap cua than song, than da. O n g da thupc
^J
^ d. V e d?p song H u o n g dvigc k h a m pha d u o i goc d p v a n hoa: Tac gia gan
t4i^^ ^"•o'"g v o i a m nhae c6 dien H u e : "Song H u o n g da t r o thanh m p t n g u o i
'^U' danh dan liie d e m k h u y a . . . Q u a d u n g v^y, toan b p nen am rh^e c6 d i e n
Cty TNHH MTVDWH
H u e da d u p e h i n h t h a n h tren m a t n u o c cua d o n g song n a y " . Tac gia lien tuong
gai dpc K i e u " T r o n g n h u tieng hac bay qua/ D y e n h u tieng suo'i m o i sa nug
v o i " . N g u o i n g h ^ n h a n ay da n h o m day, v 6 d i i i chi vao trang sach m a n o i
la T u D g i C a n h " . C u n g t u d o n g o i b u t tai hoa cpng v o i s y r u n g cam m a n h me
H o a n g P h u NgQC T u o n g da n h o t o i N g u y e n D u " N g u y e n D u da bao n a m lenh
denh tren q u a n g song nay v o i m p t phien trang sau.Va t u d o , n h u n g ban dan
da d i suot d o i K i e u " . D a y la each lien t u o n g dpc dao, tai hoa m a n g den cho
n g u o i dpc m p t s u b o i h o i , xao x u y e n .
e. V e d?p song H u o n g gan lien voi nhung s\f k i ^ n lich s u : N h u n g chang
phai bao gid song H u o n g ciang la n g u o i con gai d a m t h a m , d i u dang, m e m maj
n
VgCHdNGAPHU
toi vi#c C O n g u o i n g h ^ n h a n gia gan t h e k y choi dan, m p t d e m k h u y a nghe con
^
Khang Vi$t
To Hoai
*
LdlBINH
Cf "Va chong A Phu nha van" da dung cong va thanh cong trong mieu ta, trong
dung canh. Noi each khdc, ong da thucmg dung len cho ban doc thay dugc dien bien
tam li cung doi song noi tam cua nhan vat qua hang loat chi tiei ben ngoai nhu mot
dang ngoi, mot each an mac, mot vai cau noi, mot cdi nhin, mot buoc di.. den mot tang
da hay mot 6 cua so'... khi mieu ta nhu the, do da dugc nhap vao voi so phan cua nhan
vat, thuoc dugc hodn canh song day bien dong va doi thay cua nhan vat, nha van da
t r o n g l o n g Hue^ da c6 m p t t h o i song H u o n g m a n g ten la L i n h Giang, d o n g song
dinh ra dugc mot each tu nhien mot mqch lai ke ehuyen vita phii hgp vai tam ly rieng
vien chau da chien d a u oanh l i f t bao v f bien gioi phia N a m eiia To quo'c (Ten
cua ho, vita mang su gay gon cua ngon ngif van xuoi hien dai.
cua d o n g song H u o n g dupe g h i trong " D u dia c h i " eiia N g u y e n Trai la Linh
Va chong A Phu la truyen ngan hay vie\ su dai dai ki dieu. Nhu nhieii truyen
giang). D o n g song ay la d i e m tua, bao v$ bien euong t h o i k i D a i V i f t . The ki
ngan c6 ehung tu tuong chu dendy. Vg chong A Phu cUng c6 cau triic chia doi rai ro:
XVin, no ve v a n g soi bong k i n h thanh Phii Xuan, gan lien v o i ten t u o i cua nguoi
anh h i i n g N g u y e n H u f . N o d p n g lai den b a m da, t i m m a u " n o song het lich sir
b i trang eiia the k i XIX". N o d i vao t h o i d a i cua Cach m a n g thang T a m bang
n h u n g chien eong r u n g ehuyen. N o ehung kien eupe n o i day tong tien cong tet
M a u Than 1968. Song H u o n g da gan lien v o i lich su eiia Hue^ Ijch s i i d a n tpc.
f. B a i k y ket thiic bang mgt ly giai mang huyen thoai d^p: C o m p t huyen
thoai v p n g ve t u l a n g T h a n h T r u n g , m p t n g o i lang t r o n g r a u t h o r n 6 H u e : Vi
yeu q u y con song x i n h d^p, n g u o i d a n hai ben b o song H u o n g da n a u nuoc
ciia t r a m loai hoa d o x u o h g d o n g song cho Ian n u o c x a n h t h a m ay m a i mai
t h o m tho. Phai chang d o la each l y giai ten ciia H u o n g Giang - con song gan
lien v o i H u e , gan lien v o i t i n h yeu ciia H o a n g Phii Ngpc T u o n g ?
3 . N 6 t d a c s&c c u a v a n p h o n g H o a n g P h u N g o c T u o n g : N g o n ngif
t r o n g sang, p h o n g p h i i , u y e n ehuyen, giau h i n h anh, giau chat t h o , s u dung
n h i e u phep t u t u n h u : So sanh, n h a n hoa, an dy,...C6 s y ket h p p h a i hoa cam
xiie, t r i t u f , ehii q u a n va khach quan. B u t k y Sue l i e n t u o n g k i d i f u , s u hieu
biet p h o n g p h i i ve k i e n thiic dia l y , Ijch s i i , v a n hoa nghe thuat va n h u n g tra'
n g h i f m ciia ban than.
III. K E T B A I
Trieh d o a n b a i k i " A i da dat ten cho d o n g s o n g " da g p i ra ve d ? p ciia Hu^'
ciia t a m h o n n g u o i H u e qua s y quan sat sac sao ciia H o a n g Phii Ngpc Tuong
ve d o n g song H u o n g . H o a n g Phii N g p c T u o n g x u n g d a n g la m p t t h i si
thien nhien, m p t cuon t u d i e n song ve Hue, m p t cay b i i t giau l o n g y e u nuoc
t i n h than d a n tpc. Bai k i gop phan b o i d u o n g t i n h y e u , n i e m t y hao d o i v^'
d o n g song va c u n g la v o i que h u o n g da't nuoc.
II Nhieng ngdy a Hong Ngdi: Mj va A Phu Id nguoi - nguoi xinh tuoi, khoe
manh, gioi giang - md phai song kiep no le trdu ngua kho'n khoe che.
II Nhimg ngdy a Phieng Sa: Mj vd A Phii Id nguoi song tu do va da biei bao ve lay
tu do ay. Tuy nhien cdi hay eiia truyen Id a cho: nhd van da chi trong chimg 400 chiJe,
md dung lai dugc mot chang then chot ciia todn bo su ehuyen hoa ay, khieh cho ban doc
dau kho tinh eUng phai nhan rang: Viec Mi vd A Phu tit dem den no le ra viing anh
sang tu do Id hodn todn hgp ly, hgp le tu nhien... Nhu vay Id chinh long thucmg nguoi
vd thuang than da chien thang noi sg hai, da quyel dinh hdnh dong tu giai thodt.
(Nguyen Quoc Ludn)
Lai n h a v a n viet T r u y f n T a y Bic: Nam 1952, toi theo bo dpi chit luc, tien quan
vdo mien Tay, tham du chien dich giai phong Tay Bdc... Cdi kH qua Ian nhat vd tru&c
nhat eiia ehuyen di tam thang ay Id dat nuoc vd con nguoi mien Tay da de thuang de
nha cho toi nhieu, khong bao gia quen.
y bao qudt trong khi toi viet Truyen Tay Bac Id: Nong dan cdc dan toe o Tay Bac
^"0 nam gian kho chong dequoc vd bon chua dd't. Cuoc dau tranh giai cap, rieng a Tay
^flc, mang mot sac thai dac biet. Nhin luat qua, noi the luc phong kien con duong keo
'w' ddl nuoc lai hang tram nam truac, ehung ta de tuong nhuTig canh nhimg nguoi a
cit mudn thud lang le. Khong, b noi ritng nui mo mdng ay, cdc dan toe da khong
le chiu dung. Hg da thitc tinh. Can bo cua Dang tai dau thi cdc dan tgc ditng len
day, trude nhat Id nhitng nguoi tre tudt. Hg that dep vd yeu dai.
^Qt van dekhde, do Id nhitng y tho trong van xuoi 6 moi nhan vat vd triim len tai cd
'"'en Tay, toi da dua vdo mot khong khi voi vgi, Idm eho dai nuoc vd con nguoi bay
^°»8 hon len. (To Hoai)
,
i)e / . P h a n tich dien bien tarn trang nhan v|t Mi trong dem tinh mua
xuan a Hong Ngai de thay dug^c sue song tiem tang manh me cua mpt than
•phan no Ig duyc thuc tinh. (V
- Xem thêm -
.PDF 
63 
441 
125 
