Tài liệu Cảm hứng lãng mạn trong sơ kính tân trang

Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 1.1. TiÓu thuyÕt thÕ kû XX mang trong m×nh nã bíc chuyÓn tõ hiÖn ®¹i sang hËu hiÖn ®¹i. Nh×n l¹i nh÷ng thµnh tùu cña tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i, chóng ta kh«ng thÓ bá qua thi ph¸p x©y dùng nh©n vËt, mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng më réng chiÒu kÝch ph¶n ¸nh nghÖ thuËt cña tiÓu thuyÕt. X©y dùng nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt thÕ kû XX theo chóng t«i lµ nghiªn cøu cã ý nghÜa khoa häc. 1.2. TiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX vµ trëng thµnh trong nöa ®Çu thÕ kû XX. Cã thÓ nãi, t duy tiÓu thuyÕt hËu hiÖn ®¹i ®· cã tõ nöa sau cña thÕ kû XX vµ ph¸t triÓn cho ®Õn ngµy nay nh chóng ta ®· thÊy. Hai giai ®o¹n tiÓu thuyÕt nµy chÞu sù chi phèi cña nh÷ng ®iÒu kiÖn: x· héi, t duy triÕt häc vµ mü häc s¸ng t¹o míi. C¸c t¸c gi¶ b»ng nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt nh: dßng ý thøc, sù thay ®æi ®iÓm nh×n trÇn thuËt, tÝnh ®a thanh trong ng«n ng÷, sù nh¹t nhoµ, “mê ho¸” cña ranh giíi nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt … buéc ngêi tiÕp nhËn ph¶i cã “tÇm ®ãn ®îi” míi. TiÓu thuyÕt trë thµnh trung t©m cña cuéc truy t×m sè phËn con ngêi c¸ nh©n. 1.3. §Æc biÖt, trong tiÓu thuyÕt cña nh÷ng nhµ v¨n cã ¶nh hëng râ rÖt tõ triÕt häc nh©n sinh thÕ kû XX nh: 1 Franz Kafka, Anbert Camus, Y. Kawabata, Cao Hµnh KiÖn, J.M Coetzee…m« tÝp nh©n vËt hµnh tr×nh nh mét Èn dô vÒ con ngêi hiÖn ®¹i tríc nh÷ng hçn mang cña cuéc sèng. Nh©n vËt trong t¸c phÈm cµng cè c«ng kiÕm t×m cµng bÞ ®Èy xa ®Ých ®Õn. C¸i mµ c¸c nhµ v¨n chó träng ®Æt ra lµ hµnh tr×nh tù th©n kh¸m ph¸ chø kh«ng quan t©m ®Õn c¸i anh ta ®¹t ®îc. 2. Ph¹m vi cña ®Ò tµi TiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i tr¶i dµi trong h¬n mét thÕ kû nªn rÊt phong phó vµ ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ sè lîng, trong ®ã cã t¸c phÈm mang dÊu Ên ®Æc trng cña kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh . V× vËy, ®Ó nghiªn cøu mét c¸ch trän vÑn vµ kü lìng xoay quanh lo¹i nh©n vËt nµy lµ hoµn toµn qu¸ søc so víi ph¹m vi luËn v¨n th¹c sÜ. ë ®©y chóng t«i kh«ng tËp trung nghiªn cøu toµn bé c¸c tiÓu thuyÕt cã m« tÝp nh©n vËt hµnh tr×nh mµ ®i s©u vµo kh¶o s¸t mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu ®Ó rót ra nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n. Vµ ®Ó khoanh vïng ®èi tîng mét c¸ch cô thÓ h¬n, chóng t«i chän ba t¸c phÈm dù ®Þnh ®i s©u nghiªn cøu: L©u ®µi cña Franz Kafka, Xø tuyÕt cña Yasunary Kawabata vµ Linh S¬n cña Cao Hµnh KiÖn. Sù lùa chän trªn kh«ng ph¶i hoµn toµn ngÉu nhiªn mµ nã xuÊt ph¸t tõ c¬ së khoa häc, t¹o tiÒn ®Ò ®Ó chóng t«i 2 triÓn khai ®Ò tµi. Bëi F. Kafka ®îc coi lµ ngêi më ®Çu cho chñ nghÜa hiÖn ®¹i, Y. Kawabata lµ biÓu trng cña nÒn v¨n ho¸ NhËt-gi¶i Nobel n¨m 1968. Trong khi, Cao Hµnh KiÖn nhµ v¨n lu vong cña Trung Quèc- gi¶i Nobel n¨m 2000, lµ sù ®an xen gi÷a v¨n ho¸ Trung Hoa vµ ph¬ng T©y. ViÖc giíi h¹n ph¹m vi nh vËy gióp chóng t«i cã ®îc c¸i nh×n bao qu¸t h¬n trong khi triÓn khai ®Ò tµi luËn v¨n. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi 3.1 Môc ®Ých cña ®Ò tµi XuÊt ph¸t tõ viÖc kh¶o s¸t m« tÝp nh©n vËt hµnh tr×nh qua ba tiÓu thuyÕt trªn ®Ó thÊy ®îc nh÷ng ®Æc trng cña viÖc x©y dùng nh©n vËt nµy. VÊn ®Ò trung t©m mµ ®Ò tµi ®¹t ®Õn lµ nªu bËt ®îc kh¸t väng ch¸y báng cña con ngêi trong cuéc truy cÇu h¹nh phóc khi ®èi diÖn víi nh÷ng hoµn c¶nh sèng kh¸c nhau. 3.2. NhiÖm vô cña ®Ò tµi §i s©u t×m hiÓu nh÷ng ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò: x· héi, triÕt häc vµ xu híng s¸ng t¸c cña v¨n häc hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i ®Ó thÊy ®îc sù vËn ®éng cña kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh. Kh¶o s¸t, ph©n lo¹i c¸c nh©n vËt trung t©m trong hµnh tr×nh t×m vÒ kh¸t väng ®Ých thùc trong mèi quan hÖ víi c¸c nh©n vËt trong t¸c phÈm. Rót ra nh÷ng ®Æc trng nghÖ thuËt, nh÷ng thñ ph¸p chung nhÊt, râ 3 nhÊt cña ba nhµ v¨n trong viÖc x©y dùng kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh trong t¸c phÈm. 4. LÞch sö vÊn ®Ò M« tÝp nh©n vËt hµnh tr×nh trong tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ vµ kh¸ phøc t¹p trong nghiªn cøu khoa häc. §Æc biÖt, c¸c nhµ tiÓu thuyÕt viÕt vÒ kiÓu nh©n vËt nµy thÊm nhuÇn t tëng triÕt häc nh©n sinh cña thÕ kû XX: hiÖn tîng häc, ph©n t©m häc Freud, triÕt häc hiÖn sinh, trùc gi¸c luËn Bergson... ChÝnh sù ®a diÖn nh vËy mµ ®Õn nay cha cã c«ng tr×nh lín nµo nghiªn cøu vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi mµ chóng t«i lùa chän. Tõ ®ã, chóng t«i dùa trªn hai c¬ së chÝnh ®Ó kh¸i qu¸t vµ ®Þnh híng vÊn ®Ò: c¸c c«ng tr×nh mang tÝnh chuyªn luËn; nh÷ng bµi viÕt nhá trªn t¹p chÝ, tuyÓn tËp vµ c¸c website phæ biÕn. Thø nhÊt, c¸c c«ng tr×nh mang tÝnh chuyªn luËn nh: T¸c phÈm v¨n häc nh lµ qu¸ tr×nh (PGS-TS Tr¬ng §¨ng Dung), TiÓu thuyÕt A. Camus trong bèi c¶nh tiÓu thuyÕt Ph¸p thÕ kû XX (TrÇn Hinh), §æi míi nghÖ thuËt tiÓu thuyÕt Ph¬ng T©y hiÖn ®¹i (§Æng Anh §µo), Phª ph¸n tÝnh hiÖn ®¹i (Alain Touraine), TiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i (Brewister Roland - John Augus Burrell),... C¸c t¸c gi¶ ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò mang tÝnh kh¸i qu¸t cao nh: vÊn ®Ò sè phËn con ngêi trong x· héi hiÖn ®¹i, mèi quan hÖ gi÷a triÕt häc vµ v¨n häc, c¸c xu híng s¸ng t¸c míi, c¸c ®Æc trng quan träng cña tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu 4 hiÖn ®¹i... §©y lµ nh÷ng c¬ së mang tÝnh chÊt ®Þnh híng cho chóng t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi Thø hai, nh÷ng bµi viÕt trong c¸c tuyÓn tËp, t¹p chÝ, wedsite nh: ThÕ giíi nghÖ thuËt cña Franz Kafka (PGS-TS Tr¬ng §¨ng Dung), Trªn hµnh tr×nh ch©n lý Kafka (Lª Huy B¾c) cïng in trong cuèn Franz Kafka, tuyÓn tËp t¸c phÈm, Donal Keene víi VÒ xø tuyÕt (trong Yasunary Kawabata, tuyÓn tËp t¸c phÈm), Tr¬ng Th¸i Du víi §äc Linh S¬n cña Cao Hµnh KiÖn, William Marcok víi Nh÷ng giíi h¹n cña ph¹m trï t¸c gi¶ trong v¨n häc hËu hiÖn ®¹i, Antonio Blach víi Vµi suy nghÜ vÒ c¸i gäi lµ tiÓu thuyÕt hËu hiÖn ®¹i (trong V¨n häc hËu hiÖn ®¹i thÕ giíi – nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt). C¸c t¸c gi¶ ®· chØ ra nh÷ng khÝa c¹nh mang tÝnh chÊt cô thÓ: thñ ph¸p s¸ng t¹o, t duy nghÖ thuËt, c¶m quan vÒ con ngêi... trong nh÷ng t¸c phÈm, nh÷ng khuynh híng v¨n häc mµ chóng t«i sÏ ®i s©u nghiªn cøu. Dï cha nhiÒu, nhng nh÷ng c«ng tr×nh, bµi viÕt trªn lµ nh÷ng gîi më ®Çy ý nghÜa ®Ó chóng t«i triÓn khai ®Ò tµi kh¸ míi mÎ nµy. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn v¨n kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t thèng kª, ph¬ng ph¸p hÖ thèng, ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®èi chiÕu… nh»m lµm næi bËt 5 nh÷ng quan niÖm míi ®èi s¸nh víi c¸ch t×m hiÓu truyÒn thèng vÒ tiÕn tr×nh c¸ch t©n, hiÖn ®¹i ho¸ tiÓu thuyÕt thÕ kû XX. 6. §ãng gãp míi cña luËn v¨n - M« t¶ t×nh h×nh x· héi, triÕt häc, xu híng s¸ng t¸c v¨n ch¬ng thÕ kû XX vµ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI, chØ ra mét sè ®iÒu kiÖn lµm xuÊt hiÖn tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i trong tiÕn tr×nh v¨n ch¬ng nh©n lo¹i. - Kh¶o s¸t vÒ mÆt néi dung nh©n vËt hµnh tr×nh trong mét sè t¸c phÈm tõ ®ã thÊy ®îc nç lùc cña con ngêi hiÖn ®¹i trong tõng hoµn c¶nh vµ tõng c¶nh ngé cô thÓ nh»m v¬n tíi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ých thùc. - Lµm næi bËt mét sè thñ ph¸p nghÖ thuËt mµ c¸c nhµ v¨n ®· sö dông trong khi x©y dùng kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh trong tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i 7. CÊu tróc luËn v¨n Ngoµi hai phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, phÇn néi dung chÝnh gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Nh÷ng tiÒn ®Ò cho viÖc xuÊt hiÖn kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh.(26 trang) Ch¬ng 2: Nh©n vËt hµnh tr×nh qua mét sè tiÓu thuyÕt tiªu biÓu.(37 trang) Ch¬ng 3: Mét sè ®Æc trng nghÖ thuËt c¬ b¶n trong viÖc x©y dùng nh©n vËt hµnh tr×nh.(36 trang). 6 Vµ cuèi cïng lµ danh môc Tµi liÖu tham kh¶o. 7 Ch¬ng 1. Nh÷ng tiÒn ®Ò cho viÖc xuÊt hiÖn kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh 1.1. Nh÷ng tiÒn ®Ò x· héi Nh©n lo¹i ®· tr¶i qua n¨m h×nh th¸i x· héi kh¸c nhau. Mçi h×nh th¸i ®Òu mang trong lßng nã nh÷ng ®Æc trng riªng, ph¶n ¸nh t duy, tinh thÇn còng nh ®êi sèng cña loµi ngêi mét c¸ch kh¸ sèng ®éng. Nhng cho ®Õn tËn thÕ kû XIX, x· héi vÉn n»m trong guång quay cña ®Êu tranh sinh tån, nh÷ng thÕ lùc h¾c ¸m vÉn bña v©y sè phËn con ngêi. ThÕ kû XX tiÕp nèi m¹ch nguån cña thÕ kû tríc, nhng hÖ thèng chñ nghÜa t b¶n bÞ ph©n ho¸ vµ lé tÈy bé mÆt cña x· héi ®ång tiÒn víi nhiÒu mÆt tiªu cùc cña nã. C¸c cêng quèc t b¶n bÞ lòng ®o¹n s©u s¾c: sù suy tho¸i kinh tÕ, sù ph©n chia lîi nhuËn. Sù mÊt th¨ng b»ng trong toµn bé hÖ thèng ®· xuÊt hiÖn ®Õ chÕ Hitle víi chñ nghÜa t«n sïng c¸ nh©n, t«n sïng b¹o lùc. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai lµ sù xuÊt hiÖn vµ t¹o thµnh hÖ thèng cña c¸c níc X· héi chñ nghÜa nhng thêi gian tån t¹i kh«ng dµi. X· héi loµi ngêi vÉn lu«n bÞ ®Æt trong t©m tr¹ng bÊt an. Bíc vµo thÕ kû XX, trong hoµn c¶nh x· héi nh vËy, v¨n häc ®· ph¶n ¸nh ®êi sèng con ngêi trªn nh÷ng s¾c diÖn míi. TiÓu thuyÕt lµ thÓ lo¹i mang ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng nhÊt ®Ó cã thÓ ph¶n ¸nh c¶ bÒ réng lÉn bÒ s©u nh÷ng gãc 8 c¹nh cña sè phËn con ngêi. Do vËy, sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng thñ ph¸p míi nh mét tÊt yÕu lÞch sö cña diÔn tr×nh v¨n häc. Trong ®ã, kiÓu nh©n vËt “hµnh tr×nh” nh mét h×nh thøc, mét thñ ph¸p nghÖ thuËt cña tiÓu thuyÕt mµ chóng t«i muèn tËp trung nghiªn cøu. 1.2. TriÕt häc nh©n sinh thÕ kû XX vµ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI Trong h¬n 100 n¨m, triÕt häc ®· në ré nhiÒu khuynh híng, trêng ph¸i. Sù ®a d¹ng vµ phøc t¹p Êy kh«ng chØ nãi lªn r»ng nã lµ sù hçn ®én trong øng xö cña t duy nh©n lo¹i thÕ kû XX mµ nã ®îc x©u chuçi b»ng nhiÒu ph¬ng diÖn triÕt häc. Trong ®ã vÊn ®Ò nh©n sinh lµ mét sîi chØ ®á xuyªn suèt trong hµnh tr×nh triÕt häc. Lµ ®iÓm tùa cho c¸c v¨n nghÖ sü lín x©y dùng quan ®iÓm cña m×nh trong c¸c tríc t¸c. Chóng t«i kh«ng cã tham väng t×m hiÓu mét c¸ch kü lìng c¸c ®Æc trng vµ b¶n chÊt cña tõng trêng ph¸i mµ chØ chØ ra mét sè ®iÓm quan träng vµ cã thÓ nhÊn m¹nh mét sè trêng ph¸i cã ¶nh hëng ®Õn träng t©m cña ®Ò tµi nghiªn cøu. Môc ®Ých lµ muèn lµm râ vÊn ®Ò: TriÕt häc nh©n sinh cã ¶nh hëng nh thÕ nµo ®Õn v¨n ch¬ng, cô thÓ lµ ®Õn tiÓu lo¹i nh©n vËt hµnh tr×nh trong tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i. Bëi triÕt häc trong h¬n 100 n¨m qua ra ®êi vµ sinh thµnh hÇu nh cïng thêi víi v¨n ch¬ng giai ®o¹n nµy. 9 1.2.2.1 TriÕt häc ®êi sèng Ngêi khëi xíng cho trêng ph¸i triÕt häc ®êi sèng lµ Nietzsche tõ thÕ kû XIX. Nhng Henri Bergson míi lµ nhµ triÕt häc lín nhÊt cña tinh thÇn triÕt häc nµy. ¤ng vµ c¸c céng sù tÝch cùc chèng l¹i chñ nghÜa c¬ giíi vµ chñ nghÜa duy t©m duy lý. Hä lµ nh÷ng ngêi theo chñ nghÜa phi duy lý vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm c¬ng quyÕt nhÊt, kh«ng cã ngo¹i lÖ. TÊt c¶ ®Òu ®îc ®Æt díi sù kh¶o s¸t cña trùc gi¸c, sù sinh ®éng cña lÞch sö. Con ngêi cã thÓ kh¸m ph¸ ra ë ngay chÝnh m×nh th«ng qua trùc gi¸c, mét thùc t¹i hoµn toµn kh¸c. Thùc t¹i lµ c¸i ®o ®îc nh÷ng sù vËt hiÖn tîng trong vò trô. Con ngêi nhËn thøc ®îc sù vËt lµ nhê trùc gi¸c. §ã lµ sù t¬ng giao gi÷a c¶m quan vµ sù vËt. “Trùc gi¸c cho ta trùc tiÕp b¾t lÊy ®é l©u tõ bªn trong” . 1.2.2.2. TriÕt häc hiÖn tîng häc HiÖn tîng häc ®¸nh dÊu sù vît tho¸t quan träng bíc tõ quan niÖm cña thÕ kû XIX víi nh÷ng quan niÖm duy lý sang nh÷ng c¬ së míi trong triÕt häc Ph¬ng t©y hiÖn ®¹i. Ngêi më ®Çu lµ Franz Brentano, nhng ngêi lµm cho hiÖn tîng häc trë thµnh häc thuyÕt th× ph¶i ®Õn Edmund Husserl. Husserl ®îc c¸c nhµ t tëng Ph¬ng t©y coi lµ nhµ triÕt häc lín nhÊt cña thêi ®¹i míi. §iÓm xuÊt ph¸t cña hiÖn tîng häc lµ t×m kiÕm sù tån t¹i trong nh÷ng sù viÖc bªn ngoµi díi quan ®iÓm cña sù viÖc bªn trong ®êi sèng cña ý thøc cô thÓ; tõ ®èi tîng mµ kh¸m ph¸ ra chñ thÓ. 10 Tøc lµ tõ nh÷ng hiÖn tîng thêng nhËt trong ®êi sèng ®îc r¶i r¸c tËp hîp l¹i tõ ®ã mµ kh¸m ph¸ ra tÝnh ý híng hiÖn diÖn ®Ó t×m ra tÝnh chñ thÓ cña nã. 1.2.2.3. Chñ nghÜa Freud Sigmund Freud lµ ngêi khëi xíng ph©n t©m häc. §èi tîng nghiªn cøu cña «ng lµ ph©n t©m häc v« thøc. Tríc ®©y t©m lý häc chØ dõng ë ý thøc (t©m lý häc bÒ mÆt), Freud chñ tr¬ng nghiªn cøu “t©m lý häc bÒ s©u”. 1.2.2.4. Mét sè trêng ph¸i triÕt häc kh¸c Chóng t«i s¬ lîc mét sè trêng ph¸i nh: chñ nghÜa thùc dông, siªu h×nh häc míi, chñ nghÜa nh©n vÞ, chó gi¶i häc, chñ nghÜa hiÖn sinh, chñ nghÜa cÊu tróc: 1.3. Xu híng s¸ng t¸c cña v¨n häc 1.3.1. V¨n ch¬ng tho¸t khái nh÷ng quy ph¹m cña chñ nghÜa hiÖn thùc §Æc trng næi bËt cña chñ nghÜa hiÖn thùc lµ x©y dùng nh©n vËt ®iÓn h×nh trong hoµn c¶nh ®iÓn h×nh. TÝnh c¸ch con ngêi bÞ chi phèi bëi hoµn c¶nh cô thÓ .Nh©n vËt bÞ tha ho¸ vµ chèng tha ho¸ ngay trong m«i trêng sèng mµ anh ta tr¶i nghiÖm. ThÕ kû XX ®· ®i qua vµ tiÕp theo lµ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. Nh×n l¹i chÆng ®êng h¬n 100 n¨m Êy râ rµng v¨n häc ®· lét x¸c hoµn toµn vÒ mäi mÆt. Nh÷ng ph¸t hiÖn nghÖ thuËt mang dÊu Ên chiÒu s©u nh©n b¶n 11 nh: tiÓu thuyÕt “dßng ý thøc”, “s¸ng t¸c huyÒn tho¹i”, “s©n khÊu phi lÝ”, “®éc tho¹i néi t©m lªn ng«i”...”c¸c thñ ph¸p d¸n ghÐp, l¾p dùng” ... ®Òu tho¸t thai tõ tiÒn ®Ò triÕt häc hiÖn ®¹i. ChÝnh trong sù khñng ho¶ng ®Ó t×m ®Õn ph¬ng thøc s¸ng t¹o míi Êy, nªn hÇu hÕt thÓ lo¹i ®Òu cã sù kh¸c biÖt so víi v¨n ch¬ng thÕ kû XIX. Sau khi tõ bá c¶m quan s¸ng t¹o cò, v¨n ch¬ng hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i cã mét bé mÆt ®Çy phøc t¹p. Do ®ã, kh«ng dÔ khu«n nã vµo mét xu híng cô thÓ nµo. Bëi ngay trong tõng t¸c phÈm, t¸c gi¶ còng cã sù hÊp thu nhiÒu ®Æc trng cña thñ ph¸p míi. Cho nªn, ë ®©y chóng t«i kh«ng chñ quan nªu ra nh÷ng ®¨c trng cô thÓ khi c¸c quan ®iÓm vµ nhËn ®Þnh vÉn cha thèng nhÊt. 1.3.2. Mét sè t¸c gi¶ tiªu biÓu vµ nh÷ng s¸ng t¸c mang dÊu Ên thêi ®¹i Chñ nghÜa hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i tr¶i dµi ®· h¬n 100 n¨m vµ ®Õn nay vÉn cßn sø mÖnh khai ph¸ nh÷ng ®Æc trng riªng. Trong hµnh tr×nh ®i t×m diÖn m¹o Êy nã ®· sinh thµnh nªn nh÷ng con ngêi tiªu biÓu cã kh¶ n¨ng ®¹i diÖn cho m×nh, ®Ó lËp thµnh mét tiÕn tr×nh v¨n ch¬ng nh©n lo¹i xuyªn suèt. 1.3.2.1. Chñ nghÜa hiÖn ®¹i víi mét sè t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu 12 Chñ nghÜa hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn víi nhiÒu t¸c gi¶ lín ®em l¹i sinh khÝ míi cho v¨n häc nghÖ thuËt nh: G. G«ix(1882-1941, Ailen), F. Kafka (1883-1924, ngêi TiÖp gèc Do Th¸i), M. Pruxt (1871-1922, Ph¸p) , G. P. Gact¬r¬ (1905-1980) , A. Camus (1913-1960, Ph¸p)... Franz Kafka (1883-1924): Ngêi ®îc coi lµ më ®Çu cho chñ nghÜa hiÖn ®¹i lµ Franz Kafka. Bót ph¸p mang mµu s¾c hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn hÇu hÕt trong c¸c s¸ng t¸c cña «ng. Víi rÊt nhiÒu thÓ lo¹i: tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n, bót ký... «ng ®· lét t¶ mét c¸ch kh¸ toµn diÖn nh÷ng c¸ch t©n trong trµo lu s¸ng t¸c míi. Trong c¸c tríc t¸c cña «ng nh÷ng tr¨n trë vÒ sù t×m ®êng diÔn ra kh¸ nhÊt qu¸n. §ã lµ h×nh ¶nh con ngêi c¸ nh©n c« ®éc ngay trong chÝnh cuéc sèng hiÖn t¹i. Hä kh¸t khao t×m lÊy ¸nh s¸ng cho m×nh trong mäi thêi kh¾c cã thÓ. Anbert Camus (1913-1960): Anbert Camus lµ nhµ v¨n hiÖn sinh Ph¸p l¹i thÓ hiÖn nhiÒu nçi lo ©u sî h·i cña th©n phËn con ngêi tríc bao biÕn ®éng vµ tai ¬ng cña nöa ®Çu thÕ kû XX. T¸c phÈm cña «ng lµ biÓu hiÖn ®éc ®¸o cña thuyÕt phi lý b»ng c¸ch bµn ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò siªu h×nh phøc t¹p: thùc tÕ vµ h v«, tån t¹i vµ b¶n thÓ... Yasunary Kawabata (1899-1972): Trong bøc tranh cho c¸ch t©n cña v¨n häc hiÖn ®¹i, hµnh ®éng ®i t×m c¸i ®Ñp nh lµ mét sù trèn ch¹y thùc t¹i. §ã lµ mét øng xö nh©n v¨n nhng ®ång thêi nã còng lµ sù quay lng kh«ng 13 khoan nhîng. Nh÷ng s¸ng t¸c cña Yasunary Kawabata lµ tiªu biÓu cho khuynh híng nµy. §äc t¸c phÈm cña «ng ngêi ®äc nh l¹c vµo thiªn ®êng nguyªn s¬ mang mµu s¾c NhËt B¶n, nh÷ng vÎ ®Ñp cã kh¶ n¨ng cøu rçi linh hån con ngêi trong mäi thêi ®¹i. 1.3.2.2. Chñ nghÜa hËu hiÖn ®¹i víi nh÷ng t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu V¨n ch¬ng hËu hiÖn ®¹i b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX, nh÷ng s¸ng t¸c tiÕp nèi sù khñng ho¶ng cña giai ®o¹n v¨n häc hiÖn ®¹i. TÊt c¶ sù hoµi nghi ®Òu ®îc ®Èy lªn thµnh nh÷ng luËn thuyÕt. Sù thøc tØnh lu«n n»m trong sù rµng buéc bëi thùc t¹i vµ kh¸t väng. NÕu chñ nghÜa hiÖn ®¹i khñng ho¶ng trong sù tan vì, hçn ®én cña thÕ giíi th× ®Õn hËu hiÖn ®¹i nã l¹i ®îc ®Èy lªn bëi sù chÊp nhËn mµ kh«ng thõa nhËn, nã tung hª tÊt c¶. §iÒu nµy ®îc minh chøng qua c¸c s¸ng t¸c cña: Claude Simon, Michei Tournier, Eugene Ionesco, J. M. Le. Clezio, Eliot, Woolf, Cao Hµnh KiÖn, J. M. Coetzee... Nã cho thÊy, v¨n ch¬ng hËu hiÖn ®¹i lµ hiÖn tîng trªn toµn thÕ giíi. Engene Ionesco (1912-1994): ¤ng ®îc coi lµ chñ so¸i cña kÞch phi lý trong nöa cuèi thÕ kû XX. KÞch cña «ng ®Ëm mµu s¾c triÕt lý nh©n sinh bi quan siªu h×nh. Trong s¸ng t¸c cña «ng lu«n chÊt chøa nh÷ng m©u thuÉn s©u s¾c gi÷a: chèng ®èi ®Õn ®o¹n tuyÖt, bi ®¸t mµ hµi híc. ChÝnh v× vËy kh«ng dÔ quy «ng vµo mét trêng 14 ph¸i, phong c¸ch hay thi ph¸p s¸ng t¹o cô thÓ nµo. Sù hçn mang cña nh÷ng m¶nh vì nh nh÷ng ®iÓm nhÊn cña thêi ®¹i lu«n xuÊt hiÖn trong c¸c t¸c phÈm cña «ng. Cao Hµnh KiÖn: Cao Hµnh KiÖn s¸ng t¸c nhiÒu thÓ lo¹i: tiÓu thuyÕt, kÞch, truyÖn ng¾n, bót ký,... S¸ng t¸c cña Cao Hµnh KiÖn lµ tiªu biÓu cho s¸ng t¸c nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. §ã lµ bót ph¸p mang mµu s¾c hµnh tr×nh th«ng qua viÖc tËp hîp nh÷ng Ên tîng , sù vËt cã khi ch¼ng liªn ®íi bªn c¹nh nhau ®Ó giao tiÕp t¹o nªn tinh hoa ng«n ng÷. Ng«n ng÷ mang mµu s¾c rêi r¹c, c¾t xÐn, l¾p ghÐp, ®ã chÝnh lµ b¶n nguyªn cña s¸ng t¹o. TruyÒn thèng vµ c¸ch t©n lu«n ®ång hµnh trong qu¸ tr×nh s¸ng t¸c cña Cao Hµnh KiÖn. Ch¬ng 2. Nh©n vËt hµnh tr×nh trong mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu 2.1. Nh©n vËt chÝnh xuyªn suèt c¸c cuéc hµnh tr×nh 2.1.1. Nh©n vËt K trong “L©u ®µi” cña F. Kafka Nh©n vËt trung t©m K lµ ngêi kh«ng xuÊt th©n, kh«ng lai lÞch râ rµng. Ký hiÖu K nh mét sù trèng kh«ng cña sè phËn. Anh ta ®Õn lµm nghÒ ®¹c ®iÒn theo mét bøc th giíi thiÖu cña L©u ®µi nä mµ kh«ng hiÓu lµ ai göi. N¬i anh ®Õn, l©u ®µi lµ hoµn toµn bÞ ng¨n c¸ch bëi thÕ giíi bªn ngoµi. Con ngêi xung quanh l©u ®µi tån t¹i chØ lµ trong kh¸t väng hoµ nhËp, truy t×m cña K. Nh©n vËt t×m 15 vÒ l©u ®µi nh t×m vÒ ®Êng tèi cao mµ ë ®ã tÝnh huyÒn tho¹i vµ quyÒn lùc bña v©y lÊy anh. Hµnh ®éng t×m vÒ l©u ®µi nh lµ mét thÓ nghiÖm hiÖn sinh trong bót ph¸p míi cña v¨n ch¬ng hiÖn ®¹i. 2.1.2. Shimamura trong “Xø tuyÕt”cña Y. Kawabata Shimamura hµnh tr×nh t×m vÒ xø tuyÕt chÝnh lµ hµnh ®éng rêi bá chèn thµnh thÞ ån µo n¸o nhiÖt, ®Ó neo ®Ëu t©m hån m×nh b»ng c¶m thøc ®îc sèng víi thiªn nhiªn, víi kh¸t väng, t×nh yªu th¸nh thiÖn. Vµ cã lÏ nh÷ng d»ng xÐ trong t©m hån cña Shimamura, võa t¹o nªn vÎ ®Ñp mang tÝnh ®êi thêng võa ®Ëm mµu s¾c triÕt lÝ ph¬ng §«ng. Nã gióp anh di dìng t©m hån m×nh trong cuéc sèng hiÖn ®¹i ®Çy kh¾c kho¶i, nghiÖt ng·. 2.1.3 Nh©n xng: Ta- H¾n- Mi trong “Linh s¬n” cña Cao Hµnh KiÖn Nh©n vËt trung t©m trong tiÓu thuyÕt “Linh s¬n” ®îc nhµ v¨n ®Þnh danh bëi ba nh©n xng kh¸c nhau: TaH¾n- Mi tr¶i dµi, lu©n phiªn, ®an xen trong 81 ch¬ng tiÓu thuyÕt. “81 ch¬ng s¸ch cña nhµ v¨n kiªm ho¹ sü hä Cao chø 81 luü thõa, 81 nÐt mµu, ®an xen, chång chÐo, hoµ lÉn, mÊt hót trong nhau råi l¹i hiÓn hiÖn tinh khiÕt ®Õn tét cïng ë ®©u ®ã. H¬n thÕ n÷a bøc tranh cßn bÞ che mê b»ng v« sè c¬n ma, mµn s¬ng, bãng tèi vµ c¶ rªu phong ít ¸t...” [18,19]. - Hµnh tr×nh t×m vÒ nh÷ng huyÒn tho¹i xa, 16 - Hµnh tr×nh t×m vÒ diÔn tr×nh lÞch sö, - Hµnh tr×nh t×m vÒ ®êi sèng b¶n ®Þa phong phó, ®a d¹ng, - Hµnh tr×nh kh¸m ph¸ t×nh yªu vµ ®êi sèng t×nh dôc, - Hµnh tr×nh t×m kiÕm bót ph¸p v¨n ch¬ng, tiÓu thuyÕt. 2.2. Nh©n vËt phô - t¸c ®éng, chi phèi c¸c cuéc hµnh tr×nh 2.2.1. Frida trong “L©u ®µi” cña F. Kafka Trong hµnh tr×nh ®Õn l©u ®µi cña K, Frida nh mét m¶nh nèi lu gi÷, ®Þnh híng, t¸c ®éng m¹nh mÏ s©u s¾c trong cuéc truy t×m ®ã. Nhng cuéc sèng kh¾c nghiÖt víi mu sinh vµ cêng quyÒn ®· chia c¾t hä. Nhng dÉu l©u ®µi vÉn ë ®©u ®ã trong hoµi väng, lµ ®Êng tèi cao mµ chµng kh¸t khao kh«ng thµnh th× trªn ®êng ®i t×m niÒm vui sèng cña m×nh chµng ®· tiÕp cËn ®îc víi h¹nh phóc vµ khæ ®au cïng Frida. 2.2.2. Komado vµ Yoko, sù t¬ng ph¶n trong kh¸t väng t×nh yªu cña Shimamura Komado vµ Yoko lµ hai ngêi con g¸i cã t¸c ®éng vµ chi phèi quan träng trong hµnh tr×nh kh¸m ph¸ xø tuyÕt cña Shimamura. Hai ngêi phô n÷ lµ hai m¶nh t¬ng ph¶n, nã gãp phÇn t¹o nªn nh÷ng høng thó riªng, kh¸t väng riªng nhng ®ång nhÊt trong c¶m quan cña Shimamura. T×nh yªu mµ anh 17 dµnh c¶ cho hai ngêi lµ c¸i n«i nÝu gi÷ nh÷ng hÊp dÉn, l«i cuèn cña vÎ ®Ñp xø tuyÕt. ChÝnh hä, bªn c¹nh vÎ ®Ñp cña xø tuyÕt ®· t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn anh trong cuéc truy t×m céi nguån cña nÒn v¨n ho¸ ®Ëm h¬ng vÞ truyÒn thèng NhËt. 2.2.3. Nh©n xng “Nµng” trong “Linh S¬n” cña Cao Hµnh KiÖn Nµng lµ nh©n vËt cã t¸c ®éng quan träng trong hµnh tr×nh kh¸m ph¸ cña nh©n vËt trung t©m. Cho nªn, khi Nµng kh«ng cßn trªn hµnh tr×nh cña Mi- H¾n- Ta n÷a th× hµnh tr×nh Êy còng trë nªn ®¬n ®éc vµ thiÕu ®i phÇn nµo ®ã c¸i sinh khÝ cña sù quyÕn rò. Nh÷ng kh¸m ph¸ ®· mÊt ®i phÇn nµo ý nghÜa, dï th«ng tin vÉn vÑn nguyªn, phong phó. §iÒu nµy minh chøng r»ng, Nµng lµ nguån t¹o nªn sù sèng ®éng trong hµnh tr×nh cña nh©n vËt trung t©m. Ch¬ng 3. Mét sè thñ ph¸p c¬ b¶n trong x©y dùng nh©n vËt Hµnh tr×nh V¨n ch¬ng hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i sinh thµnh vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi vµ triÕt häc ®Çy biÕn ®éng vµ phøc t¹p. ChÝnh v× vËy, mµ trªn mäi khÝa c¹nh: cÊu tróc, thÓ lo¹i, nh©n vËt, ng«n ng÷... ®Òu khã cã thÓ khu«n vµo mét quy luËt, ®Æc trng cô thÓ vµ râ rµng, tÊt yÕu trªn b×nh diÖn: nh©n vËt hµnh tr×nh còng 18 tu©n theo dßng khñng ho¶ng cña sù ®a diÖn ®ã. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu nh÷ng thñ ph¸p cña nhµ v¨n vÒ vÊn ®Ò x©y dùng nh©n vËt hµnh tr×nh trong tiÓu thuyÕt lµ hoµn toµn mang tÝnh t¬ng ®èi. Nh÷ng thñ ph¸p mµ chóng t«i tiÕn hµnh lµ nh÷ng thñ ph¸p chung nhÊt, xuyªn suèt trong viÖc x©y dùng lo¹i nh©n vËt nµy. 3.1. §Æt nh©n vËt trong kh«ng gian bÊt ®Þnh Nh©n vËt hµnh tr×nh trong tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i bªn c¹nh mang ®Æc trng chung cña kh«ng gian nghÖ thuËt tiÓu thuyÕt, ngêi ®äc rÊt khã x¸c ®Þnh ®ã lµ kh«ng gian cña thêi nµo. Chóng ta chØ thÊy h×nh bãng cña mét con ngêi lu«n chuyÓn ®éng trong kh¸t khao t×m vÒ mét ®Ých ®Õn. Anh ta tr¶i qua nh÷ng kh«ng gian ®îc miªu t¶ bÊt ®Þnh trong t¸c phÈm. Cã kh«ng gian ®îc nhÊn m¹nh, lÆp ®i lÆp l¹i; cã kh«ng gian lít qua bÊt chît, kh«ng cô thÓ, nã chØ cã t¸c dông lu dÊu bíc ch©n cña nh©n vËt. Cã khi, kh«ng gian hoµn toµn hiÖn lªn qua t©m tr¹ng cña nh©n vËt trung t©m. Trong kh«ng gian Êy, nh©n vËt mÆc søc tho¶ m·n kh¸t väng cña m×nh, ®ång thêi viÖc ®Æt nh©n vËt vµo trong ®ã còng cã nghÜa lµ t¸c gi¶ nhÊn m¹nh träng t©m vÒ cuéc hµnh tr×nh mµ kh«ng cÇn quan t©m anh ta cã ®¹t ®Ých hay kh«ng. 3.1.1. §Æt nh©n vËt trong kh«ng gian vËt thÓ 19 §©y lµ ®Æc trng mang tÝnh chung nhÊt cña hÇu hÕt c¸c lo¹i tiÓu thuyÕt tõ xa ®Õn nay. Sù ®Çy ¾p c¸c kh«ng gian vËt thÓ t¹o nªn tÝnh phøc t¹p ngæn ngang, nh÷ng d vÞ riªng trong cuéc hµnh tr×nh kh¸m ph¸ ®êi sèng con ngêi. C¸c nh©n vËt b»ng thÕ giíi quan, nh©n sinh quan hiÖn ®¹i nh×n nhËn sù vËt võa Èn øc ý nghÜa, võa biÓu lé tÝnh phi lý cña thÕ giíi thùc t¹i. Kh«ng gian trong tiÓu thuyÕt lóc nµy nh mét hÖ thèng sù vËt hiÖn tîng võa quan hÖ võa ®éc lËp t¬ng ®èi trong vai trß cña ngêi tr¶i nghiÖm. TÝnh cô thÓ cña nã thÓ hiÖn ë c¸c ®Þa ®iÓm, trêng ®é vµ gãc c¹nh: cao thÊp, ng¾n dµi, réng hÑp... ®ång thêi nã võa mang s¾c th¸i m¬ hå, phi lý, ®Çy chÊt hoang ®êng, t¸ch rêi thùc t¹i sèng. §iÒu ®ã, ®ßi hái nh©n vËt ph¶i tß mß, hå hëi, say mª khao kh¸t kh¸m ph¸, truy t×m nã trªn ®êng ®i cña m×nh. Nã minh chøng r»ng, kh«ng gian vËt thÓ bªn c¹nh viÖc x©y dùng v¨n b¶n bëi tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi, cßn lµ mét ®Æc trng nghÖ thuËt cña c¸c nhµ v¨n hiÖn ®¹i vµ hËu hiªn ®¹i. 3.1.2. §Æt nh©n vËt trong kh«ng gian t©m tëng Víi tiÓu thuyÕt hiÖn ®¹i vµ hËu hiÖn ®¹i, trong khi x©y dùng kiÓu nh©n vËt hµnh tr×nh, kh«ng gian t©m tëng trë thµnh mét thñ ph¸p nghÖ thuËt mang tÝnh ®Æc trng cña nhµ v¨n. §ã lµ kh«ng gian mµ nh©n vËt hµnh tr×nh lu«n kh¾c kho¶i híng ®Õn, mong muèn kh¸m ph¸, kh¸t khao. Nã t¹o nªn tÝnh c¸ch t©n trong nghÖ thuËt víi 20