§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Lêi nãi ®Çu
Níc ta ®ang n»m trong thêi kú qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao
cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc, cho nªn vÊn ®Ò héi nhËp
vµo khu vùc còng nh thÕ giíi cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc lín ®ßi hái ph¶i
cã sù vËn hµnh mét c¸ch ®ång bé trong tÊt c¶ c¸c ngµnh lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh
tÕ x· héi. Nhng thùc tÕ ®· ch÷ng minh r»ng cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp mÆc dï d
nguån vèn vÒ kinh doanh, cã ®éi ngò ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é , kinh nghiÖm mµ vÉn
lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶. Mét nguyªn nh©n s©u xa cña nã chÝnh lµ vÊn ®Ò vÒ nh©n
sù ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cã liªn quan trùc tiÕp tíi ngêi lao ®éng nh viÖc tr¶ l¬ng, thï lao ,
b¶o hiÓm x· héi.
V× vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¬ng bæng lµ mét vÊn ®Ò mu«n thña cña nh©n lo¹i vµ
lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cña hÇu hÕtc¸c c«ng ty ViÖt Nam. §©y lµ mét ®Ò tµi tõng g©y
tranh luËn s«i næi trªn diÔn ®µn quèc héi ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua. Qua qu¸
tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu trong lÜnh vùc qu¶n trÞ nh©n sù, em ®· m¹nh d¹n chon ®Ò
tµi : “ Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng trong doanh nghiÖp hiÖn nay lµ mét yªu
cÇu cÊp b¸ch.” . §©y lµ mét ®Ò tµi réng ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu kiÕn thøc thùc tÕ.
En xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù chØ b¶o híng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o - TiÕn sÜ Ph¹m
Thuý H¬ng cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c thµy c« gi¸o trong khoa ®· gióp em hoµn
thµnh ®Ò ¸n nµy.
Néi dung ®Ò ¸n bao gåm:
PhÇn I.
Lý luËn chung vÒ tiÒn l¬ng.
PhÇn II.
Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng cho ngêi lao
®éng.
PhÇn III.
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶
c«ng trong doanh nghiÖp.
PhÇn I
Lý luËn chung vÒ tiÒn l¬ng
I. Kh¸i niÖm, yªu cÇu, nguyªn t¾c cña tæ chøc tiÒn
l¬ng.
TiÒn l¬ng lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc kÝch thÝch con ngêi lµm viÖc h¨ng h¸i
nhng ®ång thêi còng lµ mét nguyªn nh©n g©y tr× trÖ, bÊt m·n hoÆc tõ bá c«ng ty mµ
ra ®i. TÊt c¶ ®Òu tuú thuéc vµo n¨ng lùc tr×nh ®é cña cÊp qu¶n trÞ.
1
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng søc lao ®éng, søc lao
®éng lµ hµng ho¸, do vËy tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. Khi ph©n tÝch vÒ nÒn
kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa n¬i mµ c¸c quan hÖ thÞ trêng thèng trÞ mäi quan hÖ kinh tÕ,
x· héi kh¸c. C .Mac viÕt ”tiÒn c«ng kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ hay gi¸ trÞ cña lao ®éng mµ
chØ lµ h×nh th¸i c¶i trang cña gi¸ trÞ hay gi¸ c¶ cña søc lao ®éng.”(CMac – Angghen
tuyÓn tËp 2 nhµ xuÊt b¶n sù thËt – Hµ Néi 1962, trang 31)
TiÒn l¬ng ph¶n ¸nh nhiÒu quan hÖ kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. TiÒn l¬ng tríc hÕt
lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. §ã lµ quan hÖ kinh tÕ cña
tiÒn l¬ng, mÆt kh¸c do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña lo¹i hµng ho¸ søc lao ®éng mµ tiÒn l¬ng
kh«ng chØ thuÇn tuý lµ vÊn ®Ò kinh tÕ mµ cßng lµ vÊn ®Ò x· héi rÊt quan träng, liªn
quan ®Õ ®êi sèng vµ trËt tù x· héi, ®ã lµ quan hÖ x cña tiÒn l¬ng ...
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhÊt lµ trong ho¹t ®éng kinh doanh ®èi víi c¸c chñ
doanh nghiÖp, tiÒn l¬ng lµ mét phÇn chi phÝ cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt – kinh
doanh. V× vËy tiÒn l¬ng lu«n ®îc tÝnh to¸n vµ qu¶n lý chÆt chÏ. §èi víi ngêi lao ®éng
tiÒn l¬ng lµ thu nhËp tõ qu¸ tr×nh lao ®éng , phÇn thu nhËp chñ yÕu ®èi víi ®¹i ®a sè
lao ®éng trong x· héi cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn møc sèng cña hä phÊn ®Êu n©ng cao
tiÒn l¬ng lµ môc ®Ých hÕt th¶y cña mäi ngêi lao ®éng. Môc ®Ých nµy t¹o ®éng lùc ®Ó
ngêi lao ®éng ph¸t triÓn tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng lao ®éng.
§Ó hiÒu râ vÒ tiÒn l¬ng, tríc hÕt ta ph¶i hiÓu søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸
®øng trªn gãc ®é qu¶n trÞ nh©n lùc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ
níc.
1. Søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸.
Trong phÇn nghiªn cøu nµy chóng ta kh«ng ®i s©u nghiªn cøu c¸c quan ®iÓm
cña C Mac vÒ vÊn ®Ò søc lao ®éng mµ chØ ®Ò cËp ®Õn trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng x· héi chñ nghÜa díi hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt níc ta tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x· héi thÓ hiÖn
râ sù th¸ch rêi gi÷a hai quyÒn së høu vµ sö dông t liÖu s¶n xuÊt ë c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c nhau. Kinh tÕ t nh©n; ngêi lao ®éng lµ ngêi kh«ng cã quyÒn së h÷u t
liÖn s¶n xuÊt, nhng cã quyÒn sö dông t liÖu s¶n xuÊt. Kinh tÕ nhµ níc lµ së h÷u
chung tËp thÓ c«ng nh©n viªn chøc ®Òu lµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, gi¸m ®èc vµ ngêi
lao ®éng ®Òu ®îc nhµ níc giao quyÒn qu¶n lý sö dông t liÖu s¶n xuÊt chø kh«ng ®îc
quyÒn së h÷u t liÖu s¶n xuÊt.
Thø hai, níc ta ®ang ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng v× vËy ngêi lao ®éng
®îc tù do chän viÖc lµm vµ ®îc quyÒn lùa chän c¶ n¬i lµm viÖc, tù do dÞch chuyÓn
2
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
n¬i lµm viÖc gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a c¸c c¬ së kinh tÕ. V× vËy cã thÓ kÕt
luËn tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ®îc tr¶ theo gi¸ c¶ søc lao ®éng.
2. C¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng.
2.1 TiÒn l¬ng lµ g×.
TiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn
gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng do quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng trªn
thÞ trêng quyÕt ®Þnh phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña luËt lao ®éng.
Nh vËy cÇn cã sù ph©n biÖt gi÷a tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng ®Ó tr¸nh sù nhÇm lÉn c¬
b¶n khi ®ñ tr¶ cho ngêi lao ®éng. TiÒn l¬ng ®îc tr¶ mét c¸ch thêng xuyªn vµ æn ®Þnh,
tiÒn c«ng ®îc tr¶ theo khèi lîng c«ng viÖc hoÆc thêi gian lao ®éng hoµn thµnh.
2.2 TiÒn l¬ng danh nghÜa, tiÒn l¬ng thùc tÕ.
TiÒn l¬ng danh nghÜa ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo tr×nh ®é kinh nghiÖm lµm viÖc...
TiÒn l¬ng thùc tÕ lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn
thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña hä.
Nh vËy tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo sè lîng tiÒn l¬ng danh nghÜa
mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô mµ
hä muèn mua. Cã thÓ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a chóng qua c«ng thøc sau.
Ttldn
I gc
Itltt =
Víi Itltt : tiÒn l¬ng thùc tÕ
Itldn : tiÒn l¬ng danh nghÜa
Igc : gi¸ c¶.
XuÊt ph¸t tõ c«ng thøc trªn cã thÓ ®a ra cã mét chÝnh s¸ch lín vÒ thu nhËp,
tiÒn l¬ng vµ ®êi sèng cho ngêi lao ®éng.
2.3 TiÒn l¬ng tèi thiÓu.
Mçi mét con ngêi sinh ra vµ lín lªn ®Òu cã c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu c¬ b¶n, ®¶m
b¶o tèi thiÓu vÒ c¸c mÆt nh ¨n , mÆc , ë, ®i l¹i, häc thËp, hëng thô v¨n ho¸ x· héi ,
giao tiÕp x· héi , b¶o hiÓm x· héi, ®Æc biÖt c¶ trong vÊn ®Ò nu«i con. Nh×n chung ®Òu
nh»m mét môc ®Ých duy tr× cuéc sèng vµ lµm viÖc.
Møc sèng tèi thiÓu lµ møc ®é mµ chóng ta tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu trong
®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cô thÓ, ®ã lµ mét møc sèng thÊp chØ ®ñ ®Ó b¶o ®¶m cho con
ngêi cã mét th©n thÓ khoÎ m¹nh, mét nhu cÇu vËt chÊt tèi thiÓu.
3
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
VËy tiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ g× ? §ã lµ sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng mµ
ngêi lao ®éng lµm nh÷ng c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt trong x· héi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
lao ®éng b×nh thêng kh«ng qua ®µo t¹o nghÒ. §ã lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng b¶o
®¶m mua ®îc t liÖu sinh ho¹t tiªu dïng thiÕt yÕu ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng c¸ nh©n
vµ cã giµnh mét phÇn ®Ó b¶o hiÓm lóc giµ vµ nu«i con.
3. Nh÷ng yªu cÇu tr¶ l¬ng.
Thø nhÊt, tr¶ l¬ng trªn c¬ së tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao
®éng ®îc ghi trªn hîp ®ång lao ®éng.
Thø hai, ®Ó b¶o vÖ cho ngêi lao ®éng , tuy hai bªn ®· tho¶ thuËn møc l¬ng víi
nhau nhng quan träng lµ møc l¬ng ®ã kh«ng ®îc phÐp thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu
do nhµ níc quy ®Þnh.
Thø ba, ngêi lao ®éng lµm viÖc g× ®îc tr¶ l¬ng theo c«ng viÖc Êy vµ theo kÕt
qu¶ vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. Víi h×nh thøc tr¶ l¬ng do ngêi lao ®éng lùa
chän vµ ®îc duy tr× trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
Thø t, møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh tr¶ cho ngêi lµm viÖc ®¬n gi¶n
nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng kh«ng qua ®µo t¹o nghÒ. Cßn ngêi cã tr×nh
®é lµnh nghÒ cã chuyªn m«n tuú thuéc nghiÖp vô hoÆc nh÷ng ngêi lµm viÖc phøc
t¹p, lµm viÖc trong m«i trêng ®éc h¹i, nguy hiÓm nÆng nhäc ph¶i tr¶ møc l¬ng cao
h¬n.
Thø n¨m, tuú theo kh¶ n¨ng tæ chøc thùc tÕ cho phÐp mµ ngêi sö dông lao
®éng cã thÓ tr¶ cho ngêi lao ®éng víi møc l¬ng cao h¬n møc l¬ng tèi thiÓu vµ cao
h¬n møc l¬ng quy ®Þnh trong b¶ng l¬ng.
4. Nh÷ng nguyªn t¾c cña tiÒn l¬ng.
Nguyªn t¾c 1 : Ph¶i ®¶m b¶o møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lín h¬n tèc ®é t¨ng
tiÒn l¬ng.
-
Nguyªn t¾c 2 : §¶m b¶o mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng.
Nguyªn t¾c 3 : T¹o ®iÒu kiÖn cho tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng, t¹o c¬ së h¹
gi¸ thµnh vµ gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸.
Nguyªn t¾c 4 : Kh¶ n¨ng ®Ó ®¶m b¶o lµ t¨ng møc l¬ng b×nh qu©n cã thÓ t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng tr×nh ®é ngêi lao ®éng ®¶m b¶o viÖc lµm co ngêi lao ®éng,
hoÆc gi¶m thÊt nghiÖp trong x· héi.§iÒu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu ë b¶n th©n tõng
doanh nghiÖp tr×nh ®é qu¶n lý c¶i c¸ch hµnh chÝnh, sö dông hîp lý c¸c ®iÒu kiÖn lîi
thÕ vÒ tù nhiªn ®æi míi nhËp khÈu, ¸p dông c«ng nghÖ míi.
4
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Mét vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ ph¶i ®¶m b¶o mèi quan hÖ hîplý vÒ tiÒn l¬ng gi÷a
nh÷ng ngêi lao ®éng lµnh nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cã nghÜa lµ rót
ng¾n ®îc kho¶ng c¸ch vÒ thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng cã cïng tr×nh ®é
chuyªn m«n nhng lµm viÖc trong nh÷ng nghµnh, lÜnh vùc kh¸c nhau.
5
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
B¶n th©n c«ng viÖc
Ên ®Þnh møc l¬ng
L¬ng vµ ®·i
ngé cho tõng
c¸ nh©n
B¶n th©n nh©n
viªn
Møc hoµn
thµnh
-
Th©m niªn
Thµnh viªn
trung thµnh.
TiÒm n¨ng
nh©n viªn.
M«i trêng c«ng ty
ThÞ trêng lao
®éng
-
L¬ng bæng
trªn thÞ trêng.
-
Chi phÝ
sinh ho¹t.
C«ng ®oµn,
x· héi, luËt ph¸p.
6
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
H×nh 01.
C¸c quyÕt ®Þnh ¶nh hëng tíi l¬ng bæng vµ ®·i ngé thuéc vÒ tµi
chÝnh
II.
HÖ thèng tr¶ c«ng.
Trong khi ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i
nghiªn cøu kü c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh vµ ¶nh hëng tíi l¬ng bæng. NÕu kh«ng chó ý ®Õ
c¸c yÕu tè nµy , hÖ thèng tr¶ c«ng cña doanh nghiÖp sÏ mang tÝnh chÊt chñ quan vµ
thiªn lÖch. §ã lµ c¸c yÕu tè ®îc m« t¶ v¾n t¾t ë h×nh 01 (trÝch: Qu¶n lý nh©n sù –
NguyÔn H÷u Th©n – trang 32 ch¬ng 10 )
A. HÖ thèng tr¶ c«ng thèng nhÊt cña nhµ níc.
1. ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc.
1.1 Kh¸i niÖm.
§ã lµ toµn bé nh÷ng quy ®Þnh mµ c¸c doanh nghiÖp vËn dông ®Ó tr¶ cho ngêi lao
®éng c¨n cø vµo chÊt lîng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc
nhÊt ®Þnh, chÕ ®é l¬ng cÊp bËc ¸p dông cho nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp vµ tr¶ theo
kÕt qu¶ cv cña hä thÓ hiÖn qua sè lîng chÊt lîng lao ®éng.
Sè lîng lao ®éng thÓ hiÖn ë møc hao phÝ thêi gian lao ®éng dïng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n
phÈm.
ChÊt lîng lao ®éng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tay nghÒ cña ngêi lao ®éng ®îc sö dông vµo
qu¸ tr×nh lao ®éng nguån gèc s©u xa lµ tr×nh ®é gi¸o dôc ®µo t¹o kinh nghiÖm kü
n¨ng, biÓu hiÖn th«ng qua n¨ng suÊt lao ®éng.
1.2 ý nghÜa.
ChÕ ®é l¬ng cÊp vËc t¹o kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng gi÷a c¸c ngµnh, c¸c
nghÒ mét c¸ch hîp lý, gi¶m bít tÝnh chÊt b×nh qu©n trong viÖc tr¶ l¬ng.
ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc cã t¸c dông lµm cho viÖc bè trÝ vµ sö dông c«ng nh©n
thÝch hîp víi kh¶ n¨ng vÒ søc khoÎ vµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña hä, t¹o c¬ së ®Ó x©y
dùng kÕ ho¹ch lao ®éng nhÊt lµ kÕ ho¹h tuyÓn chän, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é ngêi
lao ®éng.
KhuyÕn khÝch vµ thu hót ngêi lao ®éng vµo lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh nghÒ
cã ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc, khã kh¨n ®éc h¹i.
ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc kh«ng ph¶i lµ cè ®inh, tr¸i l¹i tuú theo ®iÒu kiÖn vÒ kinh
tÕ , chÝnh trÞ vµ x· héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh mµ chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy ®îc c¶i
tiÕn hay söa ®æi thÝch hîp ®Ó ph¸t huy tèt vai trß, t¸c dông cña nã.
7
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
1.3 Néi dung cña chÕ ®é l¬ng cÊp bËc.
Thang b¶ng l¬ng.
Kh¸i niÖm: thang l¬ng lµ mét b¶n x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l¬ng gi÷a
nh÷ng c«ng nh©n trong cïng mét nghÒ hoÆc nhãm nghÒ kh¸c nhau theo tr×nh ®é lµnh
nghÒ cña hä. Mét thang l¬ng bao gåm mét sè bËc l¬ng vµ hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc
®ã.
BËc l¬ng nh»m ph©n biÖt tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n ®îc xÐt tõ thÊp ®Õn
cao.
HÖ sè l¬ng chØ râ lao ®éng cña c«ng nh©n bËc nµo ®ã sÏ ®î tr¶ l¬ng cao h¬n
ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng c«ng viÖc xÕp vµo møc l¬ng tèi thiÓu lµ bao nhiªu
lÇn.
-
Nhãm l¬ng x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn lao ®éng.
-
HÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi.
htdn = Hn + Hn-1
Víi Hn : hÖ sè l¬ng bËc n
Hn-1 : hÖ sè l¬ng bËc n-1
htdn : hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi.
-
HÖ sè t¨ng t¬ng ®èi :
Htg®n =
htdn
hn 1
Víi
Htg®n : hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi.
Tr×nh tù x©y dùng thang l¬ng.
- X©y dùng chøc danh nghÒ nghiÖp cña c«ng nh©n.
Chøc danh nghÒ cña c«ng nh©n lµ chøc danh cho c«ng nh©n trong cïng mét
nghÒ hay mét nhãm nghÒ. ViÖc x©y dùng c¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm vµ néi dung
cña qu¸ tr×nh lao ®éng.
X¸c ®Þnh hÖ sè cña thang l¬ng thùc hiÖn th«ng qua ph©n tÝch thêi gian vµ yªu
cÇu vÒ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp cÇn thiÕt ®Ó mét c«ng nh©n cã thÓ ®¹t tíi bËc cao nhÊt
trong nghÒ.
X¸c ®Þnh béi sè cña thang l¬ng. Ngoµi ph©n tÝch quan hÖ trong nhãm nghÒ vµ
nh÷ng nghÒ kh¸c ®Ó ®¹t ®îc t¬ng quan hîp lý gi÷a c¸c nghÒ víi nhau.
X¸c ®Þnh sè bËc cña thang l¬ng c¨n cø vµo béi sè cña mét thang l¬ng tÝnh chÊt phøc
t¹p cña s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cho lao ®éng.
8
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
X¸c ®Þnh hÖ sè l¬ng cña c¸c bËc dùa vµo béi sè cña thang l¬ng sè bËc trong
thang l¬ng vµ tÝnh chÊt trong hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi mµ x¸c ®Þnh hÖ sè l¬ng t¬ng øng
cho tõng bËc l¬ng.
+ Nhãm 1
HÖ sè l¬ng
+ Nhãm 2
HÖ sè l¬ng
1
2
3
1,35
1,47
1,62
1,4
1,55
1,72
BËc l¬ng
4
5
6
7
1,78
2,18
2,67
3,28
1,92
2,33
2,84
3,45
H×nh 2.
Thang l¬ng c«ng nh©n c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö, tin häc.
Møc l¬ng
Kh¸i niÖm : lµ sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian
(giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi bËc trong thang l¬ng trong mét thang l¬ng, møc tuyÖt
®èi cña møc l¬ng ®îc quy ®Þnh cho bËc 1 hay møc tèi thiÓu, c¸c bËc cßn l¹i th× ®îc
tÝnh dùa vµo suÊt l¬ng bËc mét vµ hÖ sè l¬ng t¬ng øng víi bËc ®ã.
Mi = Ki . Ml
Víi
Mi
: lµ møc l¬ng cña bËc i nµo ®ã.
Ml
: lµ møc l¬ng tèi thiÓu.
Ki
: hÖ sè l¬ng bËc i.
Tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng viÖc.
Kh¸i niÖm : tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng viÖc lµ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc ®îc x¸c ®Þnh theo mét thang ®¸nh gi¸ vÒ tr×nh ®é kü thuËt, vÒ tæ chøc s¶n xuÊt yªu cÇu
cña c¸c chøc n¨ng lao ®éng bao gåm chuÈn bÞ, tÝnh to¸n thùc hiÖn qu¸ tr×nh lao
®éng, møc ®é tr¸ch nhiÖm.
CÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n :
CBCV =
(CV V )
V
i
i
i
VíI
CVi
Vi
: lµ c«ng viÖc bËc thø i.
: lµ sè lîng c«ng viÖc cïng bËc i.
Vi : lµ tæng sè c«ng viÖc thuéc mäi bËc.
9
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Trªn c¬ së b¶n tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt ( cÊp bËc c«ng viÖc ) c¸c doanh
nghiÖp tæ chøc båi dìng kiÕn thøc vµ tay nghÒ , thi n©ng bËc cho c«ng nh©n , bè trÝ
s¾p xÕp lao ®éng phï hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt.
2. ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô.
2.1 Kh¸i niÖm.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô lµ toµn bé nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ níc mµ c¸c tæ
chøc qu¶n lý nhµ níc c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi vµ c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ®Ó tr¶
l¬ng cho lao ®éng qu¶n lý.
Kh¸c víi c«ng nh©n, ngêi lao ®éng trùc tiÕp th× ngêi lao ®éng qu¶n lý tuy kh«ng trùc
tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, hµng ho¸ nhng l¹i ®èng vai trß rÊt quan träng nh lËp kª ho¹ch,
®iÒu hµnh, kiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
2.2 X©y dùng chÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô.
X©y dùng chøc danh cña lao ®éng qu¶n lý dùa vµo tr×nh ®é chuyªn m«n, kü
thuËt, kh¶ n¨ng l·nh ®¹o, th©m niªn c«ng t¸c.
-
§¸nh gi¸ sù phøc t¹p cña lao ®éng trong tõng chøc danh.
-
X¸c ®Þnh hÖ sè v¸ sè bËc trong mét b¶ng hay ng¹ch l¬ng.
X¸c ®Þnh møc l¬ng bËc mét vµ c¸c møc l¬ng kh¸c trong b¶ng l¬ng.
VÝ dô :
H¹ng
HÖ sè møc l¬ng
Chøc danh
§Æc biÖt
I
II
III
IV
I. Gi¸m ®èc.
+ HÖ sè
6,72-7,06 5,72-6,03 4,98-5,16
4,32-4,6
3,66-3,9
+ Møc l¬ng
967,7
860,3
757,4
662,4
567
II.
Phã
gi¸m ®èc vµ KTT
+ HÖ sè
6,03-6,34
4,98-5,26
4,32-4,6
3,66-3,94
3,04-3
+ Møc l¬ng
913
757,4
662,4
567,4
437,4
H×nh 03.
B¶ng l¬ng chøc vô qu¶n lý trong doanh nghiÖp.
B. C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng.
I. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
1. ý nghÜa vµ ®iÒu kiÖn cña tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
10
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng dùa trùc tiÕp vµ
sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm mµ hä hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng ®îc ¸p
dông réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp.
ý nghÜa
qu¸n triÖt tèt nguyªn t¾c tr¶ l¬ng theo lao ®éng v× tiÒn l¬ng mµ ngêi lao ®éng
nhË ®îc phô thuéc vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông trùc tiÕp khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng ra
søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ tÝch luü kinh nghiÖm ...
N©ng c¸o vµo hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, n©ng cao tÝnh tù chñ, chñ ®éng
trong lµm viÖc cña ngêi lao ®éng.
-
X©y dùng møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc.
-
Tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc.
2. C¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
II.1 ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n.
ChÕ ®é nµy ®îc ¸p dông réng r·i ®èi víi ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn
lao ®éng ®éc lËp, cã thÓ ®Þnh møc kiÓm tra vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ
vµ riªng biÖt.
-
TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
§G =
L0
Q
hoÆc
§G = L0 T
trong ®ã
-
§G
L0
Q
T
: §¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét s¶n phÈm.
: L¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n.
: Møc s¶n lîng.
: Møc thêi gian.
Nh vËy tiÒn l¬ng trong kú cña mét c«ng nh©n hëng l¬ng ®îc tÝnh nh sau:
L1 = §G Q1
Trong ®ã
II.2
L1
: lµ tiÒn l¬ng thùc tÕ.
Q1
: lµ sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp tËp thÓ.
11
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
ChÕ ®é nµy ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng co mét nhãm ngêi khi hä hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh.
-
TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
§G =
LCB
Q0
(nhiÒu s¶n phÈm hoµn thµnh).
§G = LCB T0
(mét s¶n phÈm hoµn thµnh).
Trong ®ã:
§G
LCB
Q0
T0
: tiÒn l¬ng cÊp bËc tr¶ cho tæ.
: tiÒn l¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n.
: møc s¶n lîng c¶ tæ.
: møc thêi gian cña tæ.
- TÝnh tiÒn l¬ng thùc tÕ.
L1 = §G Q1
Th«ng thêng ngêi ta dïng hÖ sè ®iÒu chØnh vµ ph¬ng ph¸p dïng giê hÖ sè ®Ó
chia l¬ng.
C¸ch 1:
HÖ sè ®iÒu chØnh.
Bíc 1: TÝnh tiÒn l¬ng cña tõng ngêi lao ®éng theo cÊp bËc vµ thêi gian lao
®éng thùc tÕ.
Li = Lcb Thêi gian trung b×nh tõng ngêi lao ®éng i
L0 = §G Q(Møc) = Li
Bíc 2: TÝnh hÖ sè ®iÒu chØnh
H®c =
Ltt
L0
Cho nªn hÖ sè ®iÒu chØnh cã thÓ , ,= 1
Li* = H®c Li
Bíc 3: TiÒn l¬ng thùc lÜnh:
C¸ch 2
Giê hÖ sè
Bíc 1:
Quy ®æi giê lµm viÖc thùc tÕ thµnh giê ë bËc nhá nhÊt.
Tquy ®æi i = Ti Hi(hÖ sè l¬ng quy dæi bÆc i)
Bíc 2:
L1 0 =
L
Tqd
TÝnh tiÒn l¬ng cho mét giê ë b¹c thÊp nhÊt.
Tq® =
n
Tq®i
1
12
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Bíc 3:
tÝnh tiÒn l¬ng cho mét ngêi lao ®éng nhËn ®îc .
L = L Tq®i
*
0
1
n
1
Li* = L = §G Qtt
VÝ dô:
Cã mét nhãm ngêi lao ®éng lµm theo tiÒn l¬ng tËp thÓ . bèn c«ng nh©n
víi cÊp bËc vµ thêi gian thùc tÕ nh sau.
CN1 bËc 1 hÖ sè l¬ng 1,5 thêi gian lao ®éng thùc tÕ lµ 180 h/th¸ng
2
2
2,1
200
3
3
2,4
190
4
5
3,0
180
BiÕt nhãm nµy ®Þnh møc s¶n phÈm lµ 5 s¶n phÈm / ca l¬ng tèi thiÓu 250000
®/th¸ng. Th¸ng lµm viÖc 26 ngµy. sè s¶n phÈm thùc tÕ trong th¸ng ®ã 200 s¶nphÈm.
Hái mçi ngêi lao ®éng nhËn bao nhiªu tiÒn l¬ng.
Gi¶ sö 1 ngµy 1 ca §G =
250000 (1,5 2,4 2,1 3,0)
=17307
5 26
®/sp
Ltt = 17307 200 = 3 461 400 ®
H®c =
Ltt
L0
=
3461538,4
2026442,2
= 1,7082
(Trong ®ã L0 = (1,5 180 2,1 200 2,4 190 3 180) 250000 = 2026442,2)
26 8
L1 * =
250000 1,5 180
26 8
= 551682
Hai ph¬ng ph¸p chia l¬ng trªn b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c trong viÖc chi tr¶ l¬ng
cho ngêi lao ®éng. Nh»m n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, sù hîp t¸c hç trî nhau trong
c«ng viÖc , song kh«ng khuyÕn khÝch ®îc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n.
II. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian.
1.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n lµ chÕ ®é tr¶ l¬ng mµ tiÒn l¬ng nhËn ®îc cña mçi ngêi c«ng nh©n do møc l¬ng cÊp bËc cao hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ
lµm viÖc nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy chØ ¸p dung trong trên hîp khã ®Þnh møc lao ®éng, khã
®¸nh gi¸ c«ng viÖc chÝnh s¸c tiÒn l¬ng ®îc tÝnh nh sau:
Ltt = LCB T
13
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy thêng mang tÝnh chÊt b×nh quan kh«ng khuyÕn khÝch sö
dông hîp lý thêi gian lµm viÖc, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu , tËp chung c«ng suÊt cña
m¸y mãc thiÕt bÞ dÓ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
2.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n
víi tiÒn thëng, khi ®¹t ®îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè lîng chÊt lîng ®· quy ®Þnh.
TiÒn l¬ng cña c«ng nh©n ®îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy l¬ng tr¶ theo thêi gian ®¬n
gi¶n nh©n víi thêi gian lµm viÖc thùc tÕ sau ®ã céng víi tiÒn thëng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh th¹o vµ thêi gian
lµm viÖc thùc tÕ mµ cßn g¾n chÆt víi thµnh tÝch c«ng t¸c cña tõng ngêi th«ng qua
viÖc xÐt thëng chÝnh v× vËy lµm cho chÕ ®é tr¶ l¬ng ngµy cµng më réng h¬n.
III.
Vai trß cña tiÒn l¬ng trong t¹o ®éng lùc.
Qu¶n lý cã nhiÖm vô tæ chøc qu¸ tr×nh lao ®éng cña con ngêi ®¹t n¨ng suÊt lao
®éng cao. T¹i sao cã lóc hä h¨ng h¸i cã n¨ng suÊt lao ®éng nhng cã lóc hä uÓ o¶i,
thê ¬ tríc c«ng viÖc, thËm chÝ bá viÖc, tõ bá doanh nghiÖp ra ®i. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu
cña ngêi lao ®éng møc ®é mong muèn dÇn dÇn ®îc n©ng cao, kh«ng ph¶i chØ cã thÕ
hä lao ®éng cßn do mong muèn gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ, v¨n hãa,
x· héi cña doanh nghiÖp.
Trong thùc tÕ, viÖc ®¸p øng nhu cÇu nh»m t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng
cña con ngêi ®îc thùc hiÖn th«ng qua tiÒn l¬ng, tiÒn thëng vµ c¸c khuyÕn khÝch vËt
chÊt tinh thÇn, hÖ thèng tiÒn l¬ng tiÒn thëng ®îc x©y dùng trªn c¬ së :
-
Ph©n lo¹i lao ®éng theo nghÒ vµ theo chuyªn m«n.
-
TÝnh ®æi lao ®éng phøc t¹p thµnh c¸c lao ®éng gi¶n ®¬n.
Quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu, thiÕt kÕ c¸c lo¹i thang l¬ng, c¸c bËc vµ hÖ sè
kh¸c nhau.
X¸c ®Þnh h×nh thøc thëng vµ c¸c lo¹i chØ tiªu, c¸c ®iÒu kiÖn b×nh thêng.
Tuy nghiªn, ®©y chØ lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kü thuËt chuyªn m«n cña c¸c chuyªn gia
vÒ qu¶n lý nh©n lùc. Khã kh¨n chñ yÕu ë nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y :
lµm sao cã ®îng hÖ thèng tiÒn l¬ng tiÒn thëng cã hiÖu qu¶ , ®ñ søc t¸i s¶n xuÊt
më réng søc lao ®éng.
14
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
Muèn t¹o ®énglùc m¹nh trong lao ®éng cÇn cã hÖ thèng tiÒn l¬ng, tiÒn thëng
nh thÕ nµo.
TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ cã liªn quan ®Õ hµng tiªu dïng vµ
c¸c lo¹i dÞch vô trªn l¹i thêng cã sù biÕn ®éng vËy cÇn ph¶i cã c¬ chÕ ®iÒu chØnh nh
thÕ nµo víi tiÒn l¬ng.
§êi sèng cña ngêi lao ®éng hiÖn nay ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, thu nhËp thÊp,
søc Ðp cña sù nghÌo khæ cßn m¹nh, hÖ thèng tiÒn l¬ng, tiÒn thëng tho¸t khái søc Ðp
b»ng biÖn ph¸p nµo.
ChÝnh v× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh tiÒn l¬ng lµ mét biÖn ph¸p kÝch thÝch vÒ mÆt
vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao ®éng. Nõu cã mét chÕ ®é tr¶ c«ng hîp lý cho ngêi
lao ®éng cho n¨ng suÊt lao ®éng cao tõ ®ã gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ c¹nh tranh
trªn thÞ trêng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn lµm giµu lªn cho bé mÆt cña c¶ x· héi.
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng hîp lý, ®èi víi
nhµ níc b¶o ®¶m tÝnh c«ng b»ng, chèng l¹m ph¸t thÊt nghiÖp, kÝch thÝch t¨ng trëng
kinh tÕ... §èi víi doanh nghiÖp sÏ tiÕt kiÖm tèi ®a nguån lùc, thu hót nhiÒu lao ®éng
giái, tån t¹i vµ ph¸t triÓn ... §èi víi ngêi lao ®éng t¹o ra sù kÝch thÝch vËt chÊt lín, nã
b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c nhu cÇu.
PhÇn II
Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng
hiÖn nay
I. C¬ së ph¸p lý, thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶
c«ng ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay.
1.
H×nh thøc.
ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch
kinh tÕ x· héi, gãp phÇn t¹o ®éng lùc trong lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¶i
quyÕt c«ng b»ng tiÕn bé x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp. VÊn ®Ò c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1996 chóng ta ®· ®¹t ®îc
mét sè môc tiªu nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn cho ®Õn nay chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cßn nhiÒu tån
t¹i, diÔn biÕn phøc t¹p vµ hÕt søc bøc sóc. ChÝnh v× vËy cÇn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc
15
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
tr¹ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l¬ng hiÖn nay, tõ ®ã h×nh thµnh ph¬ng ph¸p luËn khoa
häc vÒ tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh hìng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam
vµ ®Ò ra ph¬ng híng gi¶i ph¸p nh»m c¶i c¸ch hoµn thiÖn l¹i c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng
mét c¸ch hîp lý... ViÖc tr¶ c«ng tr¶ l¬ng hiÖn nay ®îc thùc hiÖn theo c¬ së luËt ph¸p
dùa vµo nghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 28/3/1997 vµ nghÞ ®Þnh sè 03/2001/N§-CP ngµy
11/1/2001 cña chÝnh phñ.
Tõ khi x©y dùng hÖ thèng t¶ c«ng thèng nhÊt cïng víi viÖc tiÒn tÖ ho¸ vµ thay
®æi c¬ cÊu tiÒn l¬ng ®· c¬ b¶n xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp, b¶o ®¶m sù c«ng b»ng h¬n n÷a
trong ph©n phèi. Quan hÖ tiÒn l¬ng ®îc më réng tõ 1-3,5 ®Õn 1-10 ®· kh¾c phôc mét
bíc tÝnh b×nh qu©n trong chÕ ®é tiÒn l¬ng. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng ®· cã nh÷ng bíc
phï hîp h¬n, bíc ®Çu g¾n tiÒn l¬ng víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu chuÈn
chøc danh c«ng viÖc, tiªu chuÈn chuyªn m«n nghiÖp vô. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng
víi n¨ng suÊt lao ®éng, lîi nhuËn ®îc gi¶i quyÕt hîp lý h¬n. YÕu tè b¶o hiÓm x· héi
vµ u ®·i ®· ®îc t¸ch khái chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh s¸ch b¶o
hiÓm x· héi vµ chÝnh s¸ch ngêi cã c«ng.
2. Nh÷ng tån t¹i c¬ b¶n.
TiÒn l¬ng ngay tõ khi ban hµnh n¨m 1993. §èi víi toµn bé c¸c doanh nghiÖp
nhµ níc rÊt thÊp vµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn l¹i kh«ng hï ®¾p ®ñ kÞp thêi theo chØ sè
t¨ng gi¸ sinh ho¹t. Cho nªn ®· h¹n chÕ t¸c dông cña tiÒn l¬ng. Mét thùc tÕ ®· x¶y ra
lµ mèi quan hÖ tiÒn l¬ng gi÷a khu vùc hµnh chÝnh, sù nghiÖp, s¶n xuÊt kinh doanh.
HÖ thèng thang b¶ng l¬ng , møc l¬ng phô cÊp l¬ng cßn nhiÒu bÊt hîplý. ViÖc gi¶i
quyÕt, x©y dùng c¸c hÖ thèng tr¶ c«ng cha g¾n liÒn víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò
kh¸c cã liªn quan.
HiÖn nay níc ta cã kho¶ng 5740 doanh nghiÖp nhµ níc víi tæng sè lao ®éng lµ
1,78 triÖu ngêi trong ®ã cã 90% lao ®éng cã viÖc lµm. tiÒn l¬ng b×nh qu©n n¨m 1997
lµ 841 ngµn ®/ngêi/th¸ng vµ n¨m 1998 lµ 881 ngµn ®/ngêi/th¸ng. So víi doanh thu
tiÒn l¬ng chiÕm kho¶ng 6-6,5%. §©y míi chØ lµ møc tÝnh tiÒn l¬ng b×nh quan víi
møc l¬ng tèi thiÓu 210 000 ® con sè nµy cßn ë møc thÊp. Mét c©u hæi ®îc ®Æt ra liÖu
cã t¨ng møc l¬ng tèi thiÓu kh«ng, xÐt vÒ nguyªn t¾c hoµn toµn cã thÓ lµm ®îc ®iÒu
nµy song trong qu¸ tr×nh chØ tr¶ l¬ng c¸c doanh nghiÖp, sÏ chÞu sù chi phèi m¹nh mÏ
cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.
Tæng quü l¬ng vµ trî cÊp tõ ng©n s¸ch ngµy cµng t¨ng do sè lîng ®èi tîng hëng l¬ng liªn tôc t¨ng lªn, g©y ¸p lùc lín trong c©n ®èi ng©n s¸ch hµng n¨m cña nhµ
níc. Nõu nh n¨m 1993, tæng quü l¬ng vµ tÝnh chÊt lînglµ 11 250 tû ® th× n¨m 1999 lµ
16
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
21 610 tû ® t¨ng trªn 90%. Trong khi ®ã thu ng©n s¸ch hµng n¨m kh«ng ®ñ cho c¸c
nhu cÇu chi ngµy cµng t¨ng, cho nªn tiÒn l¬ng vµ tù cÊp kh«ng cã ®iÒu kiÖn gi¶i
quyÕt ngay c¶ viÖc bï trît.
C¬ chÕ tµi chÝnh doanh nghiÖp cã nhiÒu s¬ hë, kh«ng cã c¬ së vµ ph¬ng thøc
kiÓm so¸t chi phÝ vËt chÊt ( chi phÝ C 1, C2 chiÕm gÇn 90% gi¸ thµnh) g©y l·ng phÝ l¬n
vµ t¹o ra tiªu cùc tham «, tham nhòng cña mét sè c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp, qu¶n
lý nhµ níc.
HiÖn nay cã hai h×nh thøc tr¶ c«gn lao ®éng ®îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông
réng r·i ®ã lµ. h×nh thøc tr¶ c«ng theo thêi gian, h×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm
trong phÇn nµy, ta chØ xem xÐt thùc tr¹ng cña hai h×nh thøc tr¶ c«ng nãi trªn.
2.1 H×nh tøc tr¶ c«ng theo thêi gian.
H×nh thøc nµy ®èi tîng ¸p dông lµ cÊn bé qu¶n lý. Thùc tÕ cho thÊy møc ®é
g¾n kÕt víi kÕt qu¶ cña tõng nh©n tè , tÝnh tù gi¸c cña ngêi lao ®éng cha cao , phô
thuéc nhÒu ë møc l¬ng cÊp bËc (MCB) v×
TL = Ttt MCB
Sù tr× trÖ trong s¶n xuÊt ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ níc do c¸n bé qu¶n lý
tr©y lêi quan liªu h¸ch dich, víi ph¬ng tr©m “sèng l©u lªn l·o lµng” th× tiÒn l¬ng thùc
lÜnh cµng cao mÆc dï n¨ng lùc tr×nh ®é yÕu kÐm chÝnh v× vËy rÊt nhiÒu doanh nghiÖp
bÞ nî nÇn chång chÊt lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ dÉn thíi ph¸ s¶n.
Mét sè doanh nghiÖp t nh©n ®· ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng, xem xÐt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng c¸ nh©n trong tæ chøc ®· lîng
ho¸ ®îc sè lîng s¶n phÈm trong mét kho¶ng thêi gian. H×nh thøc nµy kÝch thÝch t¹o
®éng lùc rÊt lín ®èi víi ngêi lao ®éng.
2.2 H×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm.
Ngµy nau c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· ¸p dông h×nh
thøc nµy trong viÖc chØ tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña
h×nh thøc nµy, nã cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín trong viÖc tÝnh l¬ng cho ngêi lao
®éng.
Mét sè doanh nghiÖp, do ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý yÕu kÐm c¶ chuyªn m«n lÉn
tr×nh ®é, kh«ng x©y dùng ®îc møc cã c¨ cø ®Ó tÝnh d¬n gi¸ tiÒn l¬ng:
§G =
LCB
Q( DM )
hoÆc
17
§G = LCB T(møc thêi gian)
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
§· g©y ra sù bÊt b×nh rÊt lín tõ phÝa ngêi lao ®éng kh«ng ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ
chÝnh x¸c n¨ng lùc tr×nh ®é cña tõng ngêi lao ®éng. §iÒu nµy ®· vi ph¹m nguyªn t¾c
tæ chøc tiÒn l¬ng.
II. TiÒn l¬ng cha trë thµnh ®éng lùc ®èi víi ngêi lao
®éng.
TÝnh cha hîplý cña hÖ thèng tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng thÓ hiÖn ë chç cha trë
thµnh ®éng lùc ®èi víi ngêi lao ®éng.
1. Doanh nghiÖp nhµ níc.
Nhµ níc quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng ë møc 210.000 ®. So
víi møc l¬ng trªn thÞ trêng søc lao ®éng trong khu vùc con sè nµy ë møc thÊp, kh«ng
®ñ b¶o ®¶m nhu cÇu vËt chÊt tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng, kh«ng b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt
søc lao ®éng, nãi chi ®Õ viÖc tho¶ m·n c¸c vÊn ®Ò vÒ vui ch¬i gi¶i trÝ, giao lu v¨n ho¸
x· héi.
Møc l¬ng tèi thiÒu phÇn nµo ®ã ph¶n ¸nh bé m¨tn kinh tÕ x· héi níc ta trong
giai ®o¹n hiÖn nay. Mét ngêi lao ®éng thu nhËp trung b×nh mét th¸ng còng ph¶i ®¹t
tõ 800.000 ® ®Õn 1.000.000 ® míi ®ñ kh¶ n¨ng vÒ thÓ lùc, trÝ løc ®Ó lao ®éng. Nhng
®Ó ®¹t dîc møc ®ã hä ph¶i lao ®éng cùc lùc c¶ ngµy lÉn ®ªm, søc khoÎ suy kiÖt céng
víi m«i trêng lµm viÖc ®éc h¹i lµm cho ngêi lao ®éng ngµy cµng khæ cùc, mét sè ngêi v× lÏ ®ã mµ bá viÖc nhµ níc tham gia lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp t nh©n
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, song thùc tÕ cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng bµn.
B»ng c¸ch ®Þnh møc tÝnh to¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng b¶o ®¶m, víi
nh÷ng ngêi c«ng nh©n tiªn tiÕn thuéc c¸c ngµnh c¬ khÝ, th× ®¬n gi¸tl cña c«ng nh©n
tiÖn míi ®¹t kho¶ng 1450 tíi 1940 ®/sp. Con sè nµy qu¶ lµ rÊt thÊp.
2. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
Khi xem xÐt vÒ vÊn ®Ò qu¶n lý tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc
ngoµi vµ c¸c tæ chøc níc ngoµi hoÆc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam ngoµi nh÷ng mÆt ®¹t ®îc
cßn b¾t gÆp nh÷ng víng m¾c, tån t¹i sau.
VÉn cßn kho¶ng 20% doanh nghiÖp do s¶n xuÊt, kinh doanh khã kh¨n hoÆc
gi¸ gia c«ng thÊp nªn tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng b»ng, thËm chÝ møc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu cña nhµ níc quyd dÞnh cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy (tiÒn l¬ng b×nh
qu©n cña lao ®éng ViÖt Nam lµm trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi dao ®éng
trong kho¶ng 37USD/th¸ng ®Õn 74,02 USD/th¸ng, con sè cao nhÊt cã thÓ lªn tíi
1000USD/th¸ng).
18
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
VÒ thang l¬ng , b¶ng l¬ng vµ phô cÊp l¬ng. ViÖc quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp
®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®îc quyÒn tù x©y hÖ thèng tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng.
Tuy nhiªn viÖc x©y dùng nµy chia trªn c¬ së b¶o ®¶m kho¶ng c¸ch gi÷a møc l¬ng tèi
thiÓu víi møc l¬ng bËc 1 vµ kho¶ng c¸ch bËc l¬ng nh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc
lµ kh«ng phï hîp. Hä cho r»ng, kho¶ng c¸ch bËc l¬ng cña ta quy ®Þnh lµ qu¸ lín,
cho nªn hÇu nh c¸c doanh nghiÖp chØ x¸c ®Þnh møc l¬ng bËc 1 cao h¬n tõ 3-10% so
víi møc l¬ng tèi thiÓu kho¶ng c¸ch gi÷a hai bËc liÒn kÓ chØ kho¶ng 3-5% (doanh
nghiÖp nhµ níc lµ 7-10%).
VÒ ®Þnh møc lao ®éng: kh¸c víi nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ níc ta vÊn ®Ò doanh
nghiÖp ë ®©y thêng x©y dùng theo c«ng xuÊt m¸y mãc thiÕt bÞ hoÆc lÊy s¶n phÈm cña
ngêi cã tay nghÒ cao quy ®Þnh, cã doanh nghiÖp cßn ¸p dông ®Þnh møc cña c¸c
nghµnh, nghÒ ë níc ngoµi dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu lao ®éng ®· kh«ng hoµn thµnh
hoÆc ph¶i kÐo dµi thêi gian lao ®éng tõ 2 ®Õn 4 giê / ngµy. §©y cóng lµ nguyªn nh©n
næ ra c¸c cuéc ®×nh c«ng tranh chÊp lao ®éng.VÒ chÕ ®é tr¶ l¬ng, tr¶ thëng : vÊn ®Ò
tr¶ l¬ng thêng c¨n cø vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, n¨ng suÊt lao ®éng. V× vËy
khi s¶n xuÊt kinh doanh khã kh¨n tû lÖ ngêi lao ®éng ®îc n©ng bËc rÊt Ýt, thËm chÝ
nhiÒu n¨m kh«ng thùc hiÖn n©ng bËc l¬ng.
TiÒn l¬ng cña ngêi níc ngoµi so víi lao ®éng ViÖt Nam cïng chøc vô hoÆclµm
c«ng viÖc nh nau cã sù chªnh lÖch kh¸ lín (kho¶ng 5-7 lÇn). Møc l¬ng cña ngêi níc
ngoµi kho¶ng 4000-6000 USD/th¸ng t¬ng ®¬ng 60 triÖu ®ång VND,con sè nµy qu¶
lµ m¬ íc ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam. T¹o ra mét lµn sãng bÊt c«ng g©y søc ep rÊt lín
®èi víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn.
PhÇn III
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng
hiÖn nay.
ChÝnh s¸ch l¬ng bæng ph¶i lµ chÝnh s¸ch linh ®éng , uyÓn chuyÓn phï hîp víi
hoµn c¶nh x· héi, víi kh¶ n¨ng cña tõng c«ng ty xÝ nghiªp, ®èi chiÕu víi c¸c c«ng ty
kh¸c trong cïng mét ngµnh. Chóng ta kh«ng thÓ ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng mét
c¸ch m¸y mãc mang tÝnh thèng nhÊt cho mäi c«ng ty xÝ nghiÖp. Cã c«ng ty ¸p dông
chÕ ®é kho¸n theo s¶n phÈm th× n¨ng suÊt lao ®éng cao , gi¸ thµnh h¹. nhng c«ng ty
kh¸c l¹i thÊt b¹i nÕu ¸p dông chÕ ®é nµy, mµ ph¶i ¸p dông chÕ ®é l¬ng theo giê céng
víi tiÒn thëng.
Do tÝnh chÊt da d¹ng trong viÖc tr¶ l¬ng nhiÒu c«ng ty phèi hîp sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng cho phï hîp víi khung c¶nh kinh doanh cña m×nh .
19
§Ò ¸n m«n häc qu¶n trÞ nh©n lùc.
I.
Mét sè kiÕn nghÞ ban ®Çu.
Thùc tÕ ®· cho thÊy nÕu chØ ®¬n thuÇn dõng l¹i vÒ mÆt nghiÖp vô tiÒn l¬ng th×
kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò vÒ tiÒn l¬ng vµ tù cÊp x· héi mµ kh©u c¬ b¶n cã ý
nghÜa quyÕt ®Þnh ®ã lµ vÊn ®Ò tµi chÝnh, thÕ nhng nÕu chØ tr«ng chê vµo t¨ng thuÕ t¹o
c¸c nguån thu c©n ®èi ng©n s¸ch hµng n¨m, th× vÊn ®Ò tiÒn l¬ng hoµn toµn bÕ t¾c,
kh«ng cã c¸ch gi¶i quyÕt ®Ó n©ng møc l¬ng phï hîp. H¬n n÷a, cø duy tr× sù bÊt h¬p
lý vÒ tiÒn l¬ng nh hiÖn nay th× hËu qu¶ kh«n lêng nh ®· ®Ò cËp ë trªn. chÝnh v× vËy ®·
tíi lóc cÇn cã bíc ®ét ph¸ trong c¶i c¸ch tiÒn l¬ng. ®Æc biÖt lµ ph¶i hoµn thiÖn c¸c
h×nh thøc tr¶ c«ng hîp lý h¬n. c«ng b»ng h¬n ...
§èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cÇn qu¶n lý chÆt chÏ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, kinh
doanh, kh«ng thÓ bu«ng láng qu¶n lý ®Æc biÖt trong lÜnh vùc nh©n sù. Qu¶n lý ®iÒu
hµnh doanh nghiÖp sím trë thµnh mét nghÒ, tiÕn tíi thay ®æi chÕ ®é bæ nhiÖm b»ng
chÕ ®é thuª mín lao ®éng qu¶n lý. CÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt ch©t ®èi
víi tËp thÓ c¸ nh©n qu¶n lý vµ lao ®éng giái. Doanh nghiÖp ph¶i tù x©y dùng hÖ
thèng tr¶ c«ng, thang b¶ng l¬ng phô cÊp phï hîp víi tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh
nghiÖp, tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thuéc vÒ ®Þnh møc lao ®éng, tù quyÕt ®Þnh møc l¬ng tèi
thÓi g¾n víi n¨ng suÊt chÊt lîng, hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, kinh doanh trªn c¬ së quan
hÖ cung cÇu vÒ lao ®éng, ®îc m« t¶ ë hai biÓu ®å díi ®©y :
c©n b»ng néi bé
W
tiÒn l¬ng
cung
W0
CÇu
c©n b»ng
thÞ trêng
kh¶ n¨ng
chi tr¶
T0
Lao ®éng
§èi víi c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu b»ng ®ång ViÖt Nam. C©n b»ng møc l¬ng tèi thiÒu cho phï hîp víi chØ
sè gi¸ sinh ho¹t. §èi víi doanh nghiÖp 100% vèn níc nghoµi cã thÓ quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu b»ng ngo¹i tÖ, møc l¬ng tèi thiÓu kh«ng thÊp h¬n møc l¬ng tè thiÓu do
nhµ níc quy ®Þnh, cÇn ph¶i ®¨ng kü víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ®Ó kÞp theo
dâi ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng. ViÖc quy ®Þnh møc l¬ng cña c¸c bËc, c¨n
cø vµo ®èi tîng lµ lao ®éng trùc tiÕp hay lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n.
20
- Xem thêm -
.DOC 
32 
75 
53 
