Tài liệu Các giải pháp tăng cường thâm nhập thị trường nước ngoài của các doanh nghiệp dệt may việt nam

Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp sinh th¸i ®ang lµ ®ßi hái tÊt yÕu vµ lµ xu híng ph¸t triÓn phæ biÕn cña n«ng nghiÖp thÕ giíi, nh»m gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ c©n b»ng, bÒn v÷ng gi÷a c¸c yÕu tè m«i trêng sinh th¸i víi sù ph¸t triÓn cña con ngêi. Trong xu híng ph¸t triÓn ®ã, n«ng nghiÖp sinh th¸i cña c¸c vïng ngo¹i thµnh cßn mang mét ý nghÜa nh©n v¨n ®éc ®¸o, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao c¶ vÒ vËt chÊt vµ v¨n ho¸, tinh thÇn cña d©n c ®« thÞ, g¾n liÒn víi viÖc ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp s¹ch vµ n«ng nghiÖp du lÞch- sinh th¸i, ®îc khai th¸c tõ nh÷ng tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh s½n cã cña c¸c vïng ngo¹i thµnh. N«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi mÆc dï chiÕm tû lÖ khiªm tèn trong c¬ cÊu kinh tÕ Thñ ®«, nhng ®îc x¸c ®Þnh lµ ngµnh cã vÞ trÝ quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Vai trß ®ã kh«ng chØ ®îc thÓ hiÖn ë chç ®¸p øng ®¸ng kÓ nhu cÇu l¬ng thùc, thùc phÈm cho ngêi d©n Thñ ®«, lµm ®Ñp c¶nh quan, b¶o vÖ m«i trêng, mµ cßn cã ý nghÜa to lín trong viÖc mang l¹i nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn ®éc ®¸o, lµm giµu nÐt ®Ñp truyÒn thèng v¨n ho¸ ngêi Hµ Néi. Trong bèi c¶nh ®« thÞ ho¸ vµ c¹nh tranh ngµy cµng s©u s¾c víi c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp, lîi Ých tõ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp thuÇn tuý ë c¸c vïng ngo¹i « ngµy cµng thu hÑp. ChÝnh v× vËy, n«ng nghiÖp ven ®« nãi chung vµ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi nãi riªng chØ cã thÓ tiÕp tôc duy tr× vµ ph¸t triÓn ®óng híng, phôc vô ph¸t triÓn ®« thÞ khi nã ®îc ph¸t triÓn theo híng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sinh th¸i. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i bao gåm c¸c néi dung quan träng nh: chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i, ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ híng vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp sinh th¸i, x©y dùng c¸c m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kÕt hîp ®¸p øng c¸c yªu cÇu sinh th¸i, trong ®ã chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i ®îc coi lµ néi dung quan träng hµng ®Çu. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp sinh th¸i tøc lµ t¹o lËp mét cÊu tróc c©n b»ng, bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, nãi c¸ch kh¸c lµ x©y dùng mét c¬ cÊu c©n ®èi, hîp lý, theo híng sinh th¸i trong c¸c yÕu tè 2 cña hÖ thèng n«ng nghiÖp. Do ®ã, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n, then chèt ®Ó thùc hiÖn sù chuyÓn ®æi c¸c ®Æc trng cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn cã sang ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sinh th¸i. KÕt qu¶ cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i sÏ cho phÐp t¹o lËp mét cÊu tróc c©n b»ng, bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp. Cho ®Õn nay, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi ®· cã sù chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ theo híng gi¶m dÇn tû träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh trång trät, t¨ng dÇn tû träng gi¸ trÞ ngµnh thuû s¶n, vµ c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, c¸c s¶n phÈm s¹ch, an toµn, c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ phôc vô nhu cÇu cña d©n c ®« thÞ. Tuy nhiªn, so víi yªu cÇu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp Thñ ®« theo híng sinh th¸i, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp hiÖn t¹i vÉn cha thùc sù phï hîp. Tû lÖ gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm mang tÝnh c¶nh quan, sinh th¸i, phôc vô c¸c nhu cÇu v¨n ho¸, du lÞch cña d©n c cßn thÊp. §é an toµn, gi¸ trÞ kinh tÕ, n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm cha cao. M«i trêng tù nhiªn, sinh th¸i vÉn ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng. TÊt c¶ nh÷ng vÉn ®Ò trªn ®· vµ ®ang lµ nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ vµ nh÷ng ®ßi hái bøc thiÕt trªn ®©y, ®Ò tµi "Nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ chñ yÕu nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i" ®· ®îc t¸c gi¶ lùa chän lµm ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sü. 2. Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp sinh th¸i víi néi dung c¬ b¶n lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i lµ ®ßi hái bøc thiÕt vµ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu. V× vËy, ®©y lµ mét ®Ò tµi ®· vµ ®ang ®îc sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu vµ cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. §èi víi c¸c thµnh phè vµ c¸c khu ®« thÞ, ®Æc biÖt ë c¸c ®« thÞ ®ang ph¸t triÓn cã møc ®é « nhiÔm m«i trêng lín, n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh cßn gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng trong b¶o vÖ m«i trêng, t¹o c¶nh quan vµ phôc vô c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. V× thÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë c¸c vïng ngo¹i Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 thµnh theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i còng ®ang thu hót kh¸ nhiÒu sù quan t©m, nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc. 2.1. C¸c nghiªn cøu ngoµi níc Cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp sinh th¸i, n«ng nghiÖp ®« thÞ, trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®îc vËn dông vµo ho¹t ®éng qu¶n lý, x©y dùng c¸c chiÕn lîc, chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®Þnh híng cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp ®« thÞ, sinh th¸i ë c¸c níc. Cã nhiÒu nghiªn cøu mµ kÕt qu¶ cña nã ®· trë thµnh tµi liÖu tham kh¶o quý nh s¸ch gi¸o khoa cho c¸c trêng ®¹i häc hoÆc s¸ch ”gèi ®Çu giêng” cho c¸c nhµ qu¶n lý. Tríc hÕt, cã thÓ kÓ ra nh÷ng c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ lín vÒ mÆt lý thuyÕt, ®· x©y dùng ®îc c¸c häc thuyÕt vÒ sinh th¸i n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng nh “C¸c nguyªn lý sinh th¸i cña n«ng nghiÖp” [63] cña hai t¸c gi¶ Laura E. Powers vµ Robert McSorley, viÕt n¨m 1998, “Kinh tÕ häc sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Lý thuyÕt, ph¬ng ph¸p vµ øng dông” [60] cña t¸c gi¶ Jenroen, viÕt n¨m 1996, do cïng nhµ xuÊt b¶n Mc Graw Hill, Inc ph¸t hµnh, vµ “LÞch sö n«ng nghiÖp bÒn v÷ng vµ hÖ thèng n«ng nghiÖp bÒn v÷ng” [68] cña t¸c gi¶ Richard R. Harwood, viÕt n¨m 1990, Ên hµnh bëi Lucie Press. Trong c¸c t¸c phÈm nµy, c¸c t¸c gi¶ ®· x©y dùng nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n vÒ hÖ sinh th¸i, hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp sinh th¸i vµ n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, trong ®ã, c¸c kh¸i niÖm, cÊu tróc vµ mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c thµnh phÇn cña hÖ thèng ®îc lµm râ. Th«ng qua viÖc nghiªn cøu, hÖ thèng ho¸ lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cña chóng ®Õn m«i trêng, c¸c t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i ra ®êi ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sinh th¸i, bÒn v÷ng. Liªn quan ®Õn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®« thÞ vµ ven ®«, còng cã kh¸ nhiÒu nghiªn cøu quy m« lín ®îc thùc hiÖn bëi c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc quèc tÕ nh FAO, UNDP, UNICEF ... Cã thÓ kÓ ra mét sè nghiªn cøu chñ yÕu nh nghiªn cøu vÒ “N«ng nghiÖp ®« thÞ vµ ven ®«” [58] thuéc “Ch¬ng tr×nh ®Æc biÖt vÒ an toµn l¬ng thùc” cña FAO, mµ kÕt qu¶ (®· ®îc c«ng bè n¨m 2001) lµ mét cÈm nang híng dÉn kh¸ chi tiÕt vµ cã tÝnh øng dông cao vÒ c¸c m« h×nh 4 ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®« thÞ vµ ven ®« ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. C¸c nghiªn cøu cña UNDP còng chØ ra kh¸ râ c¸c m« h×nh n«ng nghiÖp ®« thÞ vµ ven ®« ë mét sè níc ®iÓn h×nh nh m« h×nh hÖ sinh th¸i “Aqua-terra” ë In®«nªsia, m« h×nh n«ng nghiÖp xanh (Green core) ë Hµ Lan, m« h×nh “vên trong thµnh phè” víi kü thuËt trång rau thuû canh ë Ecua®o vµ mét sè níc ch©u phi kh¸c [15]... C¸c nghiªn cøu nãi trªn ®Æc biÖt tËp trung vµo viÖc phæ biÕn nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn vÒ kü thuËt vµ tæ chøc s¶n xuÊt ®Ó ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp s¹ch, an toµn, bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ m«i trêng. Mét híng nghiªn cøu kh¸c vÒ n«ng nghiÖp ®« thÞ cña c¸c chuyªn gia n«ng nghiÖp B¾c Mü, Ch©u ©u vµ Ch©u ¸ l¹i quan t©m ®Õn t¸c ®éng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn n«ng nghiÖp ®« thÞ. Trong khi c¸c nhµ nghiªn cøu B¾c Mü (trong nh÷ng n¨m 70 vµ 80) tËp trung ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn n¨ng suÊt vµ s¶n lîng n«ng nghiÖp trªn c¬ së nghiªn cøu ho¹t ®éng cña c¸c n«ng tr¹i trong ®iÒu kiÖn ®« thÞ ho¸, th× c¸c nghiªn cøu ë Ch©u ©u vµ ch©u ¸ l¹i quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn vai trß cña n«ng nghiÖp ven ®« ®èi víi b¶o vÖ c¶nh quan m«i trêng. C¸c nghiªn cøu nµy ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp ven ®« phô thuéc rÊt lín vµo c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch vÒ kÕ ho¹ch ho¸ ®« thÞ (nh nghiªn cøu vÒ “KÕ ho¹ch chiÕn lîc ph¸t triÓn kh«ng gian xanh cho c¸c khu vùc ®« thÞ cã mËt ®é d©n c cao” [57] ®îc tr×nh bµy t¹i héi th¶o quèc tÕ vÒ “C¸c vÊn ®Ò vµ t¬ng lai ph¸t triÓn thµnh phè sinh th¸i” tæ chøc qua m¹ng n¨m 2003. Tuy nhiªn, vÉn cã mét vµi nghiªn cøu ®iÓn h×nh vÒ m« h×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®« thÞ ®· g¾n kÕt lîi nhuËn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi chiÕn lîc sö dông ruéng ®Êt, ph©n vïng n«ng nghiÖp vµ b¶o vÖ m«i trêng, vÝ dô nh m« h×nh vµnh ®ai xanh- Greenbelt [37] cña Boal (1970). Theo Boal, cã thÓ h×nh thµnh ba vµnh ®ai kh¸c nhau ®èi víi n«ng nghiÖp ®« thÞ. Vµnh ®ai thø nhÊt t¹i trung t©m thµnh phè, ®Êt ®ai ®· quy ho¹ch æn ®Þnh, n«ng nghiÖp ®¹t ®îc møc lîi nhuËn æn ®Þnh do cã nhiÒu lîi thÕ thÞ trêng. Vµnh ®ai thø hai cËn kÒ ngo¹i «, quy ho¹ch ®Êt ®ai cha æn ®Þnh, lîi nhuËn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp thÊp do n«ng d©n kh«ng muèn ®Çu t mµ tr«ng chê vµo sù t¨ng gi¸ ®Êt do chuyÓn môc ®Ých sö dông. Vµnh ®ai thø ba ë ngoµi cïng xa thµnh phè, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®a d¹ng vµ ®¹t lîi nhuËn rÊt cao trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch. Theo «ng, c«ng t¸c quy ho¹ch vµ ph©n vïng n«ng nghiÖp ®Ó sö dông hîp lý tµi Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 nguyªn, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo híng ®a d¹ng nh»m b¶o vÖ m«i trêng lµ rÊt quan träng cho n«ng nghiÖp ®« thÞ vµ ven ®« trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Còng cã kh¸ nhiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp nh “ChuyÓn dÞch c¬ cÊu- cÈm nang kinh tÕ ph¸t triÓn” [56] cña t¸c gi¶ Chenery, viÕt n¨m 1988, “N«ng nghiÖp vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu, c¸c chiÕn lîc kinh tÕ ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn” [61] cña Johnston B. F. Kilby P., Ên hµnh bëi Oxford University n¨m 1975, hoÆc “Nghiªn cøu so s¸nh vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ t¨ng trëng kinh tÕ” [62] cña Kuznets n¨m 1959... C¸c nghiªn cøu ®ã ®· cung cÊp nh÷ng lý luËn nÒn t¶ng vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung còng nh trong n«ng nghiÖp nãi riªng, ®Æc biÖt ®· chØ ra mèi quan hÖ gi÷a chiÕn lîc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Cã mét sè nghiªn cøu kh¸ ®iÓn h×nh liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp ®« thÞ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ë c¸c quèc gia nh Th¸i Lan, Trung Quèc vµ Mü [15] nh c¸c nghiªn cøu cña McGee vµ Greenberg (1990), cña Doras (1996), cña Mollard (1997) vµ cña Srijantr (1998) vÒ n«ng nghiÖp ®« thÞ Bangkok; nghiªn cøu cña Gale F.H (1999) vÒ c¸c m« h×nh n«ng nghiÖp kÕt hîp ë Trung Quèc [59]; vµ nghiªn cøu cña Harison vµ P. Grant (1976) vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ®« thÞ ë Mü [67]. §Æc biÖt, khi nghiªn cøu vÒ n«ng nghiÖp ®« thÞ Th¸i Lan, c¸c t¸c gi¶ ®· nªu ra m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i cho Thñ ®« Bangkok theo kiÓu h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt vÖ tinh, ®an xen quanh Thñ ®«, võa cung cÊp c¸c n«ng s¶n phÈm ®a d¹ng, an toµn, võa t¹o mµu xanh, c¶nh quan sinh th¸i cho thµnh phè (Doras, 1996). 2.2. C¸c nghiªn cøu trong níc ë ViÖt Nam, n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña Thñ ®«. ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Thñ ®« tõ n¨m 2000 ®· nªu râ “Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng mét nÒn n«ng nghiÖp ®« thÞ-sinh th¸i” lµ ®Þnh híng c¬ b¶n vµ cã tÝnh chiÕn lîc trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi. V× thÕ, tõ sau n¨m 2000, vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng ®« thÞ-sinh 6 th¸i ®· giµnh ®îc sù quan t©m ®¸ng kÓ cña c¸c nhµ l·nh ®¹o, c¸c nhµ qu¶n lý Trung ¬ng vµ Hµ Néi, còng nh cña kh¸ nhiÒu nhµ khoa häc trong níc. N¨m 2001, UBND Thµnh phè Hµ Néi ®· giao cho Khoa Kinh tÕ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, ®¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n chñ tr× vµ nghiªn cøu ®Ò tµi “Nghiªn cøu c¬ së khoa häc ®Ó x¸c ®Þnh néi dung, tiªu chÝ vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i”. Nhãm nghiªn cøu ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ thu thËp th«ng tin tõ 100 hé n«ng d©n cña 5 huyÖn ngo¹i thµnh ®¹i diÖn cho 4 nhãm ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ kh¸c nhau. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®· xuÊt b¶n cuèn s¸ch chuyªn kh¶o cã gi¸ trÞ vÒ “Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i” [15] do PGS.TS Ph¹m V¨n Kh«i chñ biªn, nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp Ên hµnh n¨m 2004. Trong cuèn s¸ch nµy, t¸c gi¶ ®· chØ ra ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh ®· bíc ®Çu cã tiÒn ®Ò tiÕp cËn ®Õn c¸c tiªu chÝ cña n«ng nghiÖp sinh th¸i vïng ven ®« nhng cßn gÆp kh¸ nhiÒu nh÷ng khã kh¨n cÇn th¸o gì trªn c¸c mÆt kinh tÕ, tæ chøc vµ kü thuËt ®Ó cã thÓ ®¹t tíi c¸c tiªu chÝ cña n«ng nghiÖp sinh th¸i ngo¹i thµnh vµo nh÷ng n¨m 2010. Trong sè c¸c gi¶i ph¸p, cÇn ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm cao cÊp, h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung, chuyªn m«n ho¸ kÕt hîp ph¸t triÓn tæng hîp c¸c ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®Ò tµi còng ®· cung cÊp nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i cña c¸c ®« thÞ trong vµ ngoµi níc, trong ®ã cã nhiÒu bµi häc kh¸ bæ Ých cho n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi (kinh nghiÖm vÒ m« h×nh VAC vµ IPM, kinh nghiÖm chuyÓn ®æi c¬ cÊu cña Thµnh phè Nam §Þnh, §µ L¹t..). N¨m 2003, ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc “C¬ së khoa häc ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo híng n«ng nghiÖp ®« thÞ-sinh th¸i vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n Hµ Néi giai ®o¹n 2006-2010” [12] b¾t ®Çu ®îc nghiªn cøu, do Phã chñ tÞch UBND Thµnh phè Hµ Néi Lª Quý §«n lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi. Th«ng qua viÖc ®iÒu tra, kh¶o s¸t, thu thËp th«ng tin ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n Hµ Néi 20 n¨m qua, ®Ò tµi ®· x©y dùng ®îc c¸c luËn cø khoa häc, ®Ò xuÊt ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp Hµ Néi theo híng ®« thÞ- sinh th¸i vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n giai ®o¹n 2006-2010. Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 C¸c nhµ khoa häc trong níc còng rÊt quan t©m ®Õn c¸c thuËt ng÷ n«ng nghiÖp sinh th¸i, n«ng nghiÖp bÒn v÷ng vµ n«ng nghiÖp ®« thÞ v× c¸c thuËt ng÷ nµy cßn kh¸ míi mÎ vµ cßn nhiÒu tranh luËn ë ViÖt nam. §· cã nh÷ng nghiªn cøu kh¸ c«ng phu nh»m lµm râ c¸c kh¸i niÖm nµy. Cã thÓ kÓ ra mét sè nghiªn cøu nh “N«ng nghiÖp sinh th¸i hay n«ng nghiÖp bÒn v÷ng” [35] cña GS. VS. §µo ThÕ TuÊn ®¨ng trong t¹p chÝ “Ph¸t triÓn n«ng th«n”, sè 37 th¸ng 3, 4 n¨m 2003; “Nghiªn cøu kh¸i niÖm, néi dung n«ng nghiÖp ®« thÞ” [36] còng cña t¸c gi¶ §µo ThÕ TuÊn, thùc hiÖn n¨m 2003; vµ “Nghiªn cøu kh¸i niÖm vÒ n«ng nghiÖp ®« thÞ-sinh th¸i vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n” [19] cña PGS.TS NguyÔn Trung QuÕ, thùc hiÖn n¨m 2003. Liªn quan ®Õn c¸c m« h×nh øng dông khoa häc c«ng nghÖ ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë mét sè ®Þa bµn cô thÓ trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, còng cã mét sè nghiªn cøu rÊt ®¸ng quan t©m nh “Nghiªn cøu gi¶i ph¸p vµ ®Ò xuÊt m« h×nh øng dông khoa häc c«ng nghÖ ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp huyÖn Sãc S¬n” [16], hoµn thµnh n¨m 2004 do PGS. TS. NguyÔn §×nh Long lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi; “ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë vïng tròng phÝa Nam Hµ Néi” [64] cña c¸c t¸c gi¶ Leo Van Den Berg, Van Wijk vµ Ph¹m V¨n Héi, ®¨ng trong t¹p chÝ “M«i trêng vµ ®« thÞ”, sè th¸ng 4 n¨m 2003; vµ “KÕt qu¶ bíc ®Çu trong s¶n xuÊt thö nghiÖm rau theo híng s¹ch t¹i §µ L¹t” cña trung t©m khuyÕn n«ng L©m §ång (nguån internet)... Trong nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®¹t ®îc, ®iÓm chung cña c¸c nghiªn cøu nµy lµ ®· ®Ò xuÊt ®îc c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi vµ c¸c m« h×nh øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®Ó dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp cho c¸c vïng ®¹t hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i lµ mét vÊn ®Ò míi vµ cã tÝnh chiÕn lîc ë ViÖt nam hiÖn nay. MÆc dï ®· cã kh¸ nhiÒu c¸c nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc cã liªn quan, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch trªn thùc tiÔn vÉn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ c¶ lý luËn, nhËn thøc, m« h×nh vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn. Do vËy, rÊt cÇn cã mét nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ trùc tiÕp nh»m ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch. 8 3. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n - HÖ thèng ho¸ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ n«ng nghiÖp sinh th¸i, n«ng nghiÖp sinh th¸i ven ®«, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i ë ngo¹i thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i, lµm c¬ së khoa häc cho nghiªn cøu cña luËn ¸n. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i trong nh÷ng n¨m qua, rót ra nh÷ng u ®iÓm vµ chØ ra nh÷ng tån t¹i trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®¸nh gi¸ c¸c nguyªn nh©n c¬ b¶n cña tån t¹i vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn tiÕp tôc gi¶i quyÕt cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. - X©y dùng c¸c quan ®iÓm, ®Þnh híng chyÓn dÞch mét c¸ch cã c¨n cø khoa häc vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ chñ yÕu ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. 4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 4.1. §èi tîng nghiªn cøu LuËn ¸n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ chñ yÕu cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i. VÊn ®Ò nghiªn cøu ®îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¬ cÊu kinh tÕ cña Hµ Néi, g¾n liÒn víi c¸c kÕ ho¹ch vµ néi dung ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu VÒ kh«ng gian, luËn ¸n nghiªn cøu trªn ph¹m vi kh«ng gian 5 huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi bao gåm: Tõ Liªm, Gia L©m, §«ng Anh, Thanh Tr× vµ Sãc S¬n. VÒ thêi gian, luËn ¸n nghiªn cøu trong ph¹m vi thêi gian g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi, ®Æc biÖt tõ n¨m Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 1991 ®Õn nay víi sù ra ®êi cña ch¬ng tr×nh 06/ Ctr-TU vÒ 10 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ ngo¹i thµnh vµ x©y dùng n«ng th«n míi vµ sau ®ã lµ ch¬ng tr×nh 12/CTr-TU vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ngo¹i thµnh vµ tõng bíc hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n giai ®o¹n 2001-2005. Trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tr¹ng qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch trong kho¶ng thêi gian ®ã, luËn ¸n ®Ò xuÊt ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch tiÕp theo ®Õn n¨m 2010. VÒ néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ: Néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp Hµ Néi theo híng sinh th¸i sÏ ®îc giíi h¹n xem xÐt trªn ba khÝa c¹nh lµ theo ngµnh, theo vïng vµ theo yÕu tè kü thuËt (mÆc dï c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ còng lµ mét bé phËn trong néi dung cña c¬ cÊu kinh tÕ). Lý do cña ®iÒu nµy lµ ë Hµ Néi hiÖn nay, xÐt theo thµnh phÇn kinh tÕ chØ cã kinh tÕ hé lµ chñ yÕu vµ xu híng cña nã Ýt thay ®æi. V× thÕ, so víi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng nghiÖp ViÖt nam hoÆc c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c, sù biÕn ®éng cña c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng nghiÖp Hµ Néi biÓu hiÖn kh«ng râ rµng. MÆt kh¸c, víi môc tiªu xem xÐt qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp diÔn ra theo híng sinh th¸i nh thÕ nµo (n«ng nghiÖp sinh th¸i ph¶n ¸nh cÊu tróc c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, nhÊn m¹nh sù t«n träng m«i trêng), viÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch dùa trªn c¸c mèi quan hÖ tû lÖ vÒ thµnh phÇn kinh tÕ Ýt ph¶n ¸nh râ tÝnh chÊt sinh th¸i cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch, trong khi c¬ cÊu kü thuËt l¹i lµ yÕu tè ph¶n ¸nh kh¸ râ ®iÒu nµy. Do ®ã, ph¹m vi néi dung nghiªn cøu cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë Hµ Néi sÏ ®îc giíi h¹n xem xÐt theo ngµnh, theo vïng vµ theo yÕu tè kü thuËt. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 5.1. C¬ së ph¬ng ph¸p luËn LuËn ¸n sö dông ph¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµm c¬ së ph¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu. Ph¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng nh»m nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i trong mèi liªn hÖ qua l¹i lÉn nhau vµ tr¹ng th¸i vËn ®éng biÕn ®æi kh«ng ngõng cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh vµ t¸c ®éng lªn c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp. Ph¬ng ph¸p luËn duy vËt lÞch sö nh»m xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y trong ®iÒu kiÖn 10 lÞch sö cô thÓ vµ trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi, ph¸t triÓn cña c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng sinh th¸i. 5.2 C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ - C¸c ph¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin: bao gåm thu thËp th«ng tin thø cÊp (thu thËp vµ nghiªn cøu tµi liÖu cã s½n) vµ thu thËp th«ng tin s¬ cÊp (®iÒu tra kh¶o s¸t). Nghiªn cøu tµi liÖu cã s½n: gióp t¸c gi¶ t×m hiÓu lÞch sö nghiªn cøu, kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu khoa häc, hÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò l ý luËn vµ c¬ së khoa häc cña luËn ¸n, t×m hiÓu c¸c kinh nghiÖm trong níc vµ thÕ giíi trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp c¸c vïng ngo¹i thµnh theo híng sinh th¸i. Tµi liÖu cã s½n còng lµ nguån chñ yÕu vµ quan träng ®Ó t¸c gi¶ ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i. C¸c tµi liÖu chñ yÕu ®· sö dông nh c¸c b¸o c¸o kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Hµ Néi vµ niªn gi¸m thèng kª Hµ Néi qua c¸c n¨m, c¸c b¸o c¸o cña ch¬ng tr×nh 12 CTr/TU, b¸o c¸o quy ho¹ch ngµnh n«ng nghiÖp Hµ Néi cho ®Õn n¨m 2010 vµ ®Þnh híng ®Õn 2020, c¸c b¸o c¸o quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 huyÖn ngo¹i thµnh vµ nhiÒu tµi liÖu quan träng kh¸c …Ngoµi ra, thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kü thuËt còng sö dông nguån tµi liÖu nµy. C¸c tµi liÖu nghiªn cøu cô thÓ ®îc liÖt kª trong phÇn danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o. §iÒu tra kh¶o s¸t chñ yÕu cung cÊp th«ng tin cho viÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ c¬ cÊu kü thuËt, ®ång thêi gióp ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ tiÒm n¨ng, nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n v íng m¾c trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i, tõ ®ã ®Ò xuÊt ph¬ng híng vµ c¸c gi¶i ph¸p thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi trong giai ®o¹n tíi. §èi tîng ®iÒu tra kh¶o s¸t lµ c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n 5 huyÖn ngo¹i thµnh, thuéc 4 nhãm hé lµ nhãm hé trång hoa- c©y c¶nh, nhãm hé trång rau, nhãm hé trång c©y ¨n qu¶ vµ nhãm hé nu«i trång thuû s¶n. Website: http://www.docs.vn Email 11 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 MÉu ®iÒu tra: KÝch thíc mÉu ®iÒu tra bao gåm 100 hé, trong ®ã cã 25 hé s¶n xuÊt hoa, 25 hé s¶n xuÊt rau, 20 hé trång c©y ¨n qu¶ vµ 30 hé nu«i trång thuû s¶n theo híng sinh th¸i. ViÖc chän mÉu dùa vµo tiªu chÝ sè lîng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c hoÆc mÆt níc nu«i th¶ ®Ó lùa chän ra c¸c mÉu ®¹i diÖn cho 4 lo¹i nhãm hé c¬ b¶n chuyªn m«n ho¸ 1 trong 4 lo¹i s¶n phÈm trªn ®©y. PhiÕu ®iÒu tra: Néi dung phiÕu ®iÒu tra chñ yÕu tËp trung vµo kh¶o s¸t thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng, cô thÓ h¬n lµ viÖc x©y dùng c¸c m« h×nh s¶n xuÊt kÕt hîp theo híng sinh th¸i trªn c¬ së tÝch tô, tËp trung ®Êt ®ai vµ tiÒn vèn cña hé. B¶ng hái nµy còng kh¶o s¸t thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t tõ nguån tù ®Çu t cña kinh tÕ hé vµ trang tr¹i. Ngoµi ra, ®Ó bæ xung c¸c th«ng tin vÒ viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn diÖn tÝch c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung, t×nh h×nh x©y dùng c¸c khu n«ng nghiÖp-du lÞch sinh th¸i vµ viÖc ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong n«ng nghiÖp ë c¸c huyÖn, t¸c gi¶ còng gÆp gì, pháng vÊn vµ thu thËp sè liÖu tõ c¸c c¸n bé phßng KÕ ho¹ch Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cña 5 huyÖn ngo¹i thµnh. - Ph¬ng ph¸p xö lý sè liÖu: Nh»m tæng hîp c¸c sè liÖu thu thËp ®îc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch so s¸nh, lµm râ c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ b¶n chÊt cña hiÖn tîng, luËn ¸n sö dông phÇn mÒm thèng kª SPSS vµ sù trî gióp cña b¶ng tÝnh Excel ®Ó ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu. Ngoµi ra, luËn ¸n sö dông ph¬ng ph¸p quan s¸t c¸c ®èi tîng nghiªn cøu ®Ó minh ho¹ thªm cho nh÷ng ph©n tÝch kÕt luËn vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu, vÝ dô nh quan s¸t s¾c th¸i, c¶nh quan t¹i c¸c trang tr¹i du lÞch sinh th¸i, c¸c vïng n«ng nghiÖp tËp trung. 6. Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn ¸n - HÖ thèng ho¸ vµ lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ n«ng nghiÖp sinh th¸i vµ n«ng nghiÖp sinh th¸i ven ®«, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë ngo¹i thµnh theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¬ cÊu vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ë ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng sinh th¸i nh÷ng n¨m ®æi míi, ®Æc biÖt tõ sau n¨m 2000 trë l¹i ®©y. Tõ ®ã ®a ra nh÷ng nhËn xÐt cã c¬ 12 së khoa häc vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. - §a ra c¸c quan ®iÓm, ®Ò xuÊt c¸c ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p cã c¨n cø khoa häc nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i. 7. Tªn vµ kÕt cÊu cña luËn ¸n Tªn luËn ¸n: " Nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ chñ yÕu nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i". KÕt cÊu luËn ¸n: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn ¸n ®îc chia thµnh 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i Ch¬ng 3: §Þnh híng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh Hµ Néi theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i Website: http://www.docs.vn Email 13 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng 1 C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ngo¹i thµnh theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i 1. 1 nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ n«ng nghiÖp sinh th¸i vµ n«ng nghiÖp sinh th¸I ven ®« 1.1.1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ n«ng nghiÖp sinh th¸i 1.1.1.1 S¬ lîc vÒ c¸c nÒn n«ng nghiÖp trong lÞch sö Cho ®Õn nay, thÕ giíi ®· vµ ®ang tån t¹i nhiÒu m« h×nh n«ng nghiÖp ®iÓn h×nh. Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, c¸c nhµ kinh tÕ cã thÓ dùa vµo c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau ®Ó ph©n lo¹i chóng. NÕu dùa vµo ph¬ng thøc s¶n xuÊt, cã thÓ ph©n lo¹i c¸c nÒn n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi theo nh÷ng m« h×nh sau ®©y [15]: - M« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nguyªn thuû : Lµ m« h×nh n«ng nghiÖp trong giai ®o¹n s¬ khai cña x· héi loµi ngêi. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt cña m« h×nh nµy lµ du canh, s¬ canh vµ träc tØa. §éng lùc s¶n xuÊt trong m« h×nh lµ søc ngêi, kh«ng sö dông søc ®éng vËt, kh«ng dïng ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u bÖnh c¸c lo¹i. §Þa bµn s¶n xuÊt trªn c¸c triÒn nói cao, n¨ng suÊt c©y trång rÊt thÊp vµ bÞ gi¶m sót nhanh chãng v× ®Êt bÞ xãi mßn. Do ®ã, con ngêi ph¶i di chuyÓn liªn tôc ®Ó khai th¸c nh÷ng vïng ®Êt míi, kÕt qu¶ lµ tµn ph¸ m«i trêng vÒ nhiÒu mÆt. Trong ®iÒu kiÖn d©n sè cßn Ýt vµ sèng r¶i r¸c nªn m«i trêng vÉn cã thÓ phôc håi mét c¸ch tù nhiªn sau mét sè n¨m nhÊt ®Þnh. Nhng, vÒ l©u dµi m« h×nh nµy ngµy cµng kh«ng tho¶ m·n nhu cÇu n«ng s¶n ngµy cµng cao, c¸c yÕu tè m«i trêng kh«ng phôc håi kÞp víi tèc ®é huû ho¹i cña con ngêi. - M« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h÷u c¬ cæ truyÒn: Lµ m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sö dông ®éng lùc gia sóc, ph©n bãn h÷u c¬, c«ng cô thñ c«ng vµ c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i ®îc lùa chän theo kinh nghiÖm. §Þa bµn s¶n xuÊt trong m« h×nh nµy chñ yÕu ë ®ång b»ng. Sù tiÕn bé vÒ c«ng cô s¶n xuÊt ®· gi¶m ®îc møc ®é thiÕu hôt n«ng s¶n. Tuy nhiªn, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, s¶n phÈm ngµy cµng khan hiÕm, con ngêi vÉn ph¶i kh«ng ngõng khai hoang më réng diÖn tÝch do n¨ng suÊt c©y trång thÊp. V× thÕ tµi nguyªn rõng vµ ®a d¹ng sinh häc ngµy cµng gi¶m sót. §©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn cña m« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h÷u c¬ c¶i tiÕn. 14 - M« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h÷u c¬ c¶i tiÕn: Lµ m« h×nh s¶n xuÊt ë nh÷ng n¬i ®· ®Þnh canh, ®Þnh c, víi c¸ch thøc s¶n xuÊt gÇn gièng m« h×nh n«ng nghiÖp h÷u c¬ cæ truyÒn, nhng sö dông ngµy cµng nhiÒu ®éng lùc c¬ giíi, c«ng cô s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, ph©n ho¸ häc vµ c¸c chÕ phÈm phßng trõ dÞch bÖnh b»ng ho¸ chÊt, mét sè gièng c©y trång, vËt nu«i ®îc lai t¹o theo c«ng nghÖ tiªn tiÕn. KÕt qu¶ lµ vÒ c¬ b¶n ®· s¶n xuÊt ®ñ thùc phÈm cho con ngêi nhê t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, c©y trång vµ vËt nu«i. Tuy nhiªn, m« h×nh nµy ngµy cµng béc lé nh÷ng h¹n chÕ c¬ b¶n nh: m«i trêng ®Êt vµ níc ngµy cµng bÞ suy tho¸i do sö dông ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u ho¸ häc. Ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng bÞ ¶nh hëng do sö dông c¸c ho¸ chÊt, ®a d¹ng sinh häc tiÕp tôc bÞ gi¶m sót. - M« h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ cao: §©y lµ m« h×nh s¶n xuÊt kh¸ phæ biÕn ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. C¸c c«ng cô vµ nguyªn vËt liÖu cã nguån gèc tõ c«ng nghiÖp ®îc sö dông ë møc rÊt cao. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang s¾c th¸i cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, c¸c thµnh tùu cña c«ng nghÖ sinh häc còng ®îc sö dông nhiÒu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Quy m« s¶n xuÊt lín dùa trªn tr×nh ®é th©m canh, chuyªn m«n ho¸ s©u s¾c. KÕt qu¶ cña m« h×nh nµy lµ, n¨ng suÊt ruéng ®Êt, c©y trång vµ n¨ng suÊt lao ®éng ®· t¨ng vät, an ninh l¬ng thùc ®îc ®¶m b¶o, nhu cÇu cña d©n c ®îc tho¶ m·n kh¸ tèt. Tuy nhiªn, ë nÒn n«ng nghiÖp nµy ®· béc lé gay g¾t m©u thuÉn gi÷a sù tho¶ m·n cao nhu cÇu thùc phÈm cña thÕ hÖ h«m nay víi tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ®ã cho thÕ hÖ t¬ng lai. Ph¬ng ph¸p vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña nÒn n«ng nghiÖp nµy kh«ng ph¶i lµ con ®êng thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng, do sù huû diÖt cña ho¸ chÊt ®èi víi m«i trêng vµ søc khoÎ con ngêi. C¸c yÕu tè nh ®Êt ®ai, nguån níc, ®a d¹ng sinh häc bÞ suy gi¶m nghiªm träng. Tõ c¸c nÒn n«ng nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ cao ®é nµy ®· xuÊt hiÖn nhu cÇu ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp sinh th¸i, bÒn v÷ng. 1.1.1.2 Kh¸i niÖm n«ng nghiÖp sinh th¸i Tríc hÕt cÇn hiÓu râ kh¸i niÖm hÖ sinh th¸i (Ecosystem), vµ hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp (Agroecosystem). Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ hÖ sinh th¸i. Odum (1971) ®· ®Þnh nghÜa hÖ sinh th¸i lµ “ mét cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña tù nhiªn”. Ehrlich vµ Roughgarden (1987) cho r»ng hÖ sinh th¸i lµ Website: http://www.docs.vn Email 15 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 “mèi quan hÖ gi÷a c¸c tæ chøc vµ m«i trêng sinh häc vµ vËt chÊt cña chóng” [63]. Nh vËy, sinh th¸i ®Ò cËp ®Õn tÝnh chÊt tù nhiªn, vèn cã cña mét hÖ thèng c©n b»ng gi÷a c¸c yÕu tè sù sèng vµ m«i trêng tù nhiªn tån t¹i trªn tr¸i ®Êt cña chóng ta. Tõ kh¸i niÖm trªn, hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp ®îc hiÓu lµ hÖ sinh th¸i t¹o thµnh tõ hÖ thèng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (tøc lµ ®· cã sù t¸c ®éng cña con ngêi vµ yÕu tè thÓ chÕ) (s¬ ®å 1), nã ph¶n ¸nh cÊu tróc vµ mèi quan hÖ tæng thÓ gi÷a c¸c tæ chøc cña c¬ thÓ sèng c©y trång, vËt nu«i víi c¸c yÕu tè m«i trêng vËt chÊt (®Êt, níc, thêi tiÕt, n¨ng lîng..) kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi xung quanh chóng. Díi sù can thiÖp cña con ngêi vµ thÓ chÕ, hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp cã thÓ c©n b»ng, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¶ hÖ thèng, hoÆc bÞ ph¸ vì do duy tr× mèi quan hÖ cÊu tróc kh«ng hîp l ý gi÷a c¸c yÕu tè cña thÖ thèng. HÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp c©n b»ng cho thÊy ngoµi sù c©n b»ng vÒ tù nhiªn cßn cã sù c©n b»ng vÒ c¸c yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ v¨n ho¸, x· héi kh¸c. Tæ chøc C¸ nh©n Céng ®ång N¨ng lîng vµ Tæ chøc thÓ chÕ Kh«ng khÝ khÝ Níc C¸ nh©n §Êt S¬ ®å 1: HÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp Kh¸i niÖm “n«ng nghiÖp sinh th¸i” (Ecological Agriculture) ®îc xem xÐt g¾n liÒn víi kh¸i niÖm “hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp”. Theo Laura E. Powers 16 vµ Robert McSorley (1998), n«ng nghiÖp sinh th¸i lµ “mét h×nh th¸i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sö dông lý thuyÕt sinh th¸i ®Ó nghiªn cøu, thiÕt kÕ, qu¶n lý vµ ®¸nh gi¸ hÖ thèng n«ng nghiÖp ®¹t ®îc n¨ng suÊt, ®¶m b¶o duy tr×, t¸i t¹o nguån lùc vµ ®¹t ®îc sù c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp”[63]. Kh¸i niÖm nµy nhÊn m¹nh môc tiªu cña n«ng nghiÖp sinh th¸i lµ ph¶i ®¹t ®îc hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp c©n b»ng. §Ó hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp ®¹t ®îc c©n b»ng, cÇn x©y dùng vµ duy tr× mét c¬ cÊu hîp lý gi÷a c¸c yÕu tè trong hÖ thèng, trong ®ã t¸c ®éng cña khoa häc-c«ng nghÖ vµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt lµ hÕt søc quan träng ®Ó cã ®îc mét nÒn n«ng nghiÖp s¹ch, n¨ng suÊt cao vµ gi¸ trÞ v¨n ho¸, tinh thÇn lín. Víi sù nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Õn sù c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, kh¸i niÖm “n«ng nghiÖp sinh th¸i” cßn ®îc xem xÐt theo tiÕp cËn ph¬ng ph¸p, tøc lµ “mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sinh häc hoÆc h÷u c¬, nh»m vµo môc tiªu b¶o vÖ m«i trêng lµ chñ yÕu vµ duy tr× c¸c mèi c©n b»ng cña ®Êt vµ hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp” [35]. Kh¸i niÖm nµy ngô ý r»ng ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp c©n b»ng th× s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i sö dông c¸c ph¬ng ph¸p vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¹ch, kh«ng « nhiÔm m«i trêng vµ b¶o toµn nguån lùc. Nh vËy, dï ®îc hiÓu theo tiÕp cËn nµo, n«ng nghiÖp sinh th¸i còng lu«n ph¶n ¸nh mét cÊu tróc c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, vµ gi÷a chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. N«ng nghiÖp sinh th¸i sö dông ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt s¹ch, ®¸p øng môc tiªu ph¸t triÓn c©n b»ng, bÒn v÷ng cña hÖ thèng. Ngîc l¹i, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®¹t ®îc môc tiªu c©n b»ng, bÒn v÷ng trong hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp ®ßi hái ph¶i lùa chän, sö dông vµ kÕt hîp linh ho¹t c¸c ph¬ng ph¸p vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¹ch, cho n¨ng suÊt, chÊt lîng cao, ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c môc tiªu kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ m«i trêng. Cã kh¸i niÖm rÊt gÇn gòi víi n«ng nghiÖp sinh th¸i, ®ã lµ n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Theo Richard R. Harwood (1990), n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ "mét nÒn n«ng nghiÖp trong ®ã c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ tõ viÖc lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn vµ qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh n«ng nghiÖp ®Òu híng ®Õn b¶o vÖ vµ ph¸t huy lîi Ých cña con ngêi vµ x· héi trªn Website: http://www.docs.vn Email 17 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c¬ së duy tr× vµ t¸i t¹o nguån lùc, tèi thiÓu ho¸ l·ng phÝ ®Ó s¶n xuÊt mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ h¹n chÕ t¸c h¹i m«i trêng, trong khi duy tr× vµ kh«ng ngõng n©ng cao thu nhËp cho d©n c n«ng nghiÖp" [68]. Theo kh¸i niÖm nµy, n«ng nghiÖp bÒn v÷ng nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ hÖ thèng n«ng nghiÖp tõ ba khÝa c¹nh kinh tÕ, sinh th¸i vµ x· héi nh»m ®¹t ® îc ba môc tiªu: Kinh tÕ (n¨ng suÊt- chÊt lîng- hiÖu qu¶), m«i trêng (trong s¹ch, kh«ng « nhiÔm) vµ x· héi (xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c«ng b»ng x· héi vµ n©ng cao gi¸ trÞ v¨n ho¸, tinh thÇn cho con ngêi). Nh vËy, kh¸i niÖm n«ng nghiÖp bÒn v÷ng cã thÓ ®îc xem gÇn víi n«ng nghiÖp sinh th¸i theo tiÕp cËn môc tiªu. Nã xuÊt ph¸t tõ môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c mÆt kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ m«i tr êng ®Ó ®¶m b¶o n©ng cao kh«ng ngõng phóc lîi x· héi. MÆt kh¸c, theo tiÕp cËn ph¬ng ph¸p, n«ng nghiÖp sinh th¸i thuéc ph¹m trï n«ng nghiÖp bÒn v÷ng v× ®Ó ®¹t ®îc sù bÒn v÷ng cña hÖ thèng n«ng nghiÖp, cÇn ph¶i cã sù bÒn v÷ng vÒ m«i trêng. B¾t ®Çu tõ ®Çu nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû 20, c¸c thuËt ng÷ "n«ng nghiÖp sinh th¸i" vµ "n«ng nghiÖp bÒn v÷ng" ®· trë nªn quen thuéc víi c¸c chuyªn gia kinh tÕ ë Mü vµ Ch©u ¢u, sau ®ã lan sang nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi, trong ®ã cã Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam vÉn cha cã sù ph©n biÖt râ rµng trong c¸ch gäi c¸c thuËt ng÷ trªn. §èi víi c¸c níc B¾c ©u, côm tõ “n«ng nghiÖp sinh th¸i" thêng ®îc dïng ®Ó chØ ph¬ng thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sinh häc hay h÷u c¬, cã môc ®Ých b¶o vÖ m«i trêng lµ chñ yÕu (“n«ng nghiÖp sinh th¸i” chØ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn “n«ng nghiÖp bÒn v÷ng” chØ môc tiªu cña hÖ thèng n«ng nghiÖp), th× ë Trung Quèc vµ ViÖt Nam, khi gäi "n«ng nghiÖp sinh th¸i", mäi ngêi thêng ®ång nghÜa nã víi n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. Nh vËy cÇn hiÓu r»ng, mÆc dï gäi "n«ng nghiÖp sinh th¸i", Trung Quèc vµ ViÖt Nam vÉn ngô ý ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp nh»m vµo môc tiªu bÒn v÷ng, tøc lµ võa híng vµo gi¶m thiÓu t¸c h¹i ®èi víi m«i trêng, ®¶m b¶o duy tr× nguån lùc vµ hÖ sinh th¸i tù nhiªn, võa cã søc sèng vÒ mÆt kinh tÕ, ®ång thêi ®¸p øng c¸c môc tiªu ph¸t triÓn vÒ mÆt v¨n ho¸, x· héi cña con 18 ngêi. Nãi c¸ch kh¸c, n«ng nghiÖp sinh th¸i lu«n ph¶n ¸nh cÊu tróc c©n b»ng, bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp. 1.1.1.3 §Æc trng cña n«ng nghiÖp sinh th¸i - S¶n phÈm cña n«ng nghiÖp sinh th¸i lµ s¶n phÈm s¹ch trong ®ã s¶n phÈm phi ¨n uèng (c¶nh quan, m«i trêng) rÊt ®îc coi träng: N«ng nghiÖp thuÇn tuý thêng coi träng c¸c s¶n phÈm l¬ng thùc, thùc phÈm, nhng n«ng nghiÖp sinh th¸i víi môc tiªu duy tr× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña hÖ thèng l¹i nhÊn m¹nh c¶ s¶n phÈm phi ¨n uèng nh c¶nh quan m«i trêng. C¸c l¬ng thùc, thùc phÈm ph¶i ®¶m b¶o s¹ch, an toµn vµ cã ®Çy ®ñ hµm lîng c¸c chÊt dinh dìng cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn thÓ lùc cña con ngêi. C¸c s¶n phÈm phi ¨n uèng ph¶i ®¶m b¶o ®¸p øng ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu v¨n ho¸ tinh thÇn cña con ngêi vµ duy tr× hÖ sinh th¸i c©n b»ng, bÒn v÷ng. C¸c s¶n phÈm phi ¨n uèng bao gåm m«i trêng tù nhiªn hµi hoµ, trong s¹ch, nh÷ng khu vui ch¬i, gi¶i trÝ trong lµnh, t¬i ®Ñp ®¸p øng nhu cÇu tinh thÇn cho d©n c. Nh÷ng vµnh ®ai xanh quanh thµnh phè, nh÷ng hå níc kÕt hîp nu«i th¶ thuû s¶n víi du lÞch sÏ võa tho¶ m·n nhu cÇu tinh thÇn cña con ngêi, võa ®iÒu hoµ khÝ hËu vµ b¶o vÖ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt. Mét ®iÓm cÇn lu ý khi lùa chän h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý vµ huy ®éng vèn cho n«ng nghiÖp sinh th¸i lµ trong khi l¬ng thùc, thùc phÈm lµ hµng ho¸ c¸ nh©n mµ viÖc båi hoµn chi phÝ do thÞ trêng ®iÒu tiÕt, th× c¶nh quan m«i trêng lµ hµng ho¸ c«ng céng ®Æc thï, mµ viÖc bï ®¾p chi phÝ kh«ng thuéc c¬ chÕ ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng tù do. Tuú theo lo¹i h×nh c¶nh quan sinh th¸i vµ môc ®Ých ph¸t triÓn chóng mµ cã c¸c h×nh thøc tæ chøc qu¶n l ý vµ huy ®éng vèn kh¸c nhau. VÝ dô, c¶nh quan t¹o bëi c©y xanh ®êng phè lµ hµng ho¸ c«ng céng thuÇn tuý th× nhµ níc sÏ cã vai trß c¬ b¶n trong viÖc cung cÊp c¸c s¶n phÈm nµy. Ngîc l¹i, c¸c khu c«ng viªn c©y xanh hoÆc c¸c ®iÓm du lÞch nghØ dìng cã môc tiªu kinh doanh lµ chñ yÕu, nªn vai trß tæ chøc qu¶n l ý vµ ®ãng gãp vèn l¹i c¬ b¶n thuéc vÒ c¸c tæ chøc t nh©n. Do ®ã, khi lùa chän h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn vèn ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i cÇn hÕt søc chó ý ®Æc ®iÓm nµy. - C«ng nghÖ vµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt cña n«ng nghiÖp sinh th¸i kÕt hîp linh ho¹t gi÷a tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng, truyÒn thèng vµ tÝnh chÊt hiÖn ®¹i: §Ó Website: http://www.docs.vn Email 19 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 b¶o vÖ m«i trêng, duy tr× vµ t¸i t¹o nguån lùc trong khi vÉn ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc, n«ng nghiÖp theo híng sinh th¸i cã xu híng gi¶m sö dông c¸c yÕu tè ho¸ häc, t¨ng cêng ¸p dông c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ s¹ch, c«ng nghÖ sinh häc vµ kü thuËt canh t¸c truyÒn thèng. C«ng nghÖ sinh häc (lai ghÐp, nu«i cÊy m« tÕ bµo, c«ng nghÖ gen) ngµy nay ®îc coi lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. C¸c gièng míi sÏ t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh cho c©y trång, vËt nu«i ®Ó gi¶m dÇn viÖc sö dông ho¸ chÊt. C«ng nghÖ truyÒn thèng sö dông ph©n vi sinh, h÷u c¬ (ph©n chuång, ph©n xanh, c¸c c©y hä ®Ëu), kü thuËt trång c©y che phñ ®Êt, chèng xãi mßn, hoÆc c¸c ph¬ng thøc canh t¸c lu©n canh, trång xen…vÉn ®ang lµ nh÷ng ph¬ng ph¸p thÝch hîp, kh«ng thÓ thay thÕ ®îc ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi (chiÕm 5-10% diÖn tÝch canh t¸c ë ch©u ¢u). C«ng nghÖ s¶n xuÊt rau thuû canh ®èi víi n«ng nghiÖp ®« thÞ còng ®îc ph¸t triÓn phæ biÕn ë c¸c níc ch©u Phi vµ mét sè níc ch©u ¸. C«ng nghÖ nµy sö dông m«i trêng dung dÞch vµ níc s¹ch, lao ®éng gia ®×nh víi kü thuËt truyÒn thèng ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i rau xanh cho thu nhËp cao, tèn Ýt kh«ng gian, kÕt hîp víi kü thuËt qu¶n lý s©u bÖnh tæng hîp (IPM), gi¶m t¸c h¹i m«i trêng. C«ng nghÖ s¶n xuÊt hoa t¬i hoÆc nu«i trång sinh vËt c¶nh kh«ng sö dông nhiÒu m¸y mãc hiÖn ®¹i mµ ®ßi hái bµn tay khÐo lÐo, tinh x¶o, ãc thÈm mü tinh tÕ, kÕt hîp víi c«ng nghÖ vi sinh vµ sinh häc ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña hoa vµ sinh vËt c¶nh. Bè trÝ s¶n xuÊt cña n«ng nghiÖp sinh th¸i t¹o thµnh mét kh«ng gian hµi hoµ vÒ c¶nh quan sinh th¸i nh»m t«n träng m«i trêng vµ khai th¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ tinh thÇn. NÕu vÊn ®Ò vÒ s¶n phÈm s¹ch ®îc gi¶i quyÕt chñ yÕu bëi c«ng nghÖ vµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt th× viÖc t¹o ra c¶nh quan, m«i trêng t¬i ®Ñp, cã gi¸ trÞ v¨n ho¸, tinh thÇn lín ph¶i ®îc gi¶i quyÕt chñ yÕu bëi bè trÝ s¶n xuÊt vµ ph©n vïng kinh tÕ. H¬n thÕ n÷a, bè trÝ s¶n xuÊt cßn cã thÓ t¸c ®éng ®Õn c«ng nghÖ vµ ¶nh hëng ®Õn møc ®é can thiÖp cña c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. N«ng nghiÖp sinh th¸i ph¶n ¸nh cÊu tróc c©n b»ng cña hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp. CÊu tróc c©n b»ng nµy ®îc h×nh thµnh c¬ b¶n tõ viÖc bè trÝ s¶n xuÊt vµ ph©n vïng n«ng nghiÖp ®Ó t¹o ra mét c¬ cÊu hîp lý gi÷a c¸c yÕu tè cña hÖ thèng nh»m ®¹t ®Õn sù c©n b»ng sinh th¸i. Duy tr× mét cÊu tróc c©n ®èi, hµi hoµ gi÷a c¸c yÕu tè sinh häc vµ vËt chÊt trong hÖ thèng tù nã sÏ t¹o ra mét m«i trêng trong s¹ch, h¹n chÕ sù can thiÖp cña c«ng nghÖ vµ thóc ®Èy sù - 20 ph¸t triÓn cña c¶ hÖ thèng n«ng nghiÖp. Do ®ã, ®©y lµ ®Æc trng rÊt quan träng cña n«ng nghiÖp sinh th¸i. §Ó h×nh thµnh mét c¬ cÊu c©n ®èi trong hÖ thèng, bè trÝ s¶n xuÊt cña n«ng nghiÖp sinh th¸i ph¶i t¹o ra mét kh«ng gian hµi hoµ vÒ c¶nh quan, m«i trêng trªn c¬ së coi träng quy ho¹ch kh«ng gian theo híng ®an xen, kÕt hîp ®Ó b¶o vÖ m«i trêng vµ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng th¨m quan, du lÞch trªn ®Þa bµn. Quy ho¹ch kh«ng gian ®îc xem xÐt trªn hai ph¬ng diÖn lµ kh«ng gian chung vµ kh«ng gian n«ng nghiÖp t¹i mçi vïng. Bè trÝ kh«ng gian chung ph¶i cã ®îc sù ®an xen hîp lý gi÷a c¸c vïng chuyªn canh víi c¸c khu d©n c vµ khu c«ng nghiÖp. Bè trÝ kh«ng gian n«ng nghiÖp t¹i mçi vïng ph¶i ®îc xem xÐt trªn nguyªn t¾c kÕt hîp chuyªn m«n ho¸ víi ®a d¹ng ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c m« h×nh s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp. C¸c m« h×nh nµy ngoµi viÖc cung cÊp gi¸ trÞ c¶nh quan cßn cho phÐp t¹o lËp l¹i ®a d¹ng sinh häc b»ng c¸ch bè trÝ c¸c hÖ thèng c©y trång vµ vËt nu«i xen kÏ hoÆc sö dông c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®a canh, lu©n canh vµ trång xen ®Ó bæ sung chÊt dinh dìng, b¶o vÖ ®Êt vµ ®iÒu hoµ khÝ hËu.