Tài liệu Biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường trung học phổ thông thị xã chí linh, tỉnh hải dương

0 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ------------ PHẠM BÁ HUY BIỆN PHÁP QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ CHÍ LINH TỈNH HẢI DƢƠNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: Gs.Ts NGUYỄN QUANG UẨN THÁI NGUYÊN - 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sỹ này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu, khoa Quản lý giáo dục, phòng Quản lý khoa học, thư viện Trường Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong học tập và công tác quản lý của mình, nhất là trong quá trình tiến hành đề tài luận văn. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến GS.TS Nguyễn Quang Uẩn, người thầy đã hướng dẫn giúp đỡ tôi trong việc định hướng về nội dung đề tài, phương pháp nghiên cứu khoa học cũng như tận tình giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành được luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương, Ban Giám hiệu và các thầy cô giáo 04 trường THPT trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tôi có được các thông tin cần thiết để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác là vô cùng phong phú, sinh động và có nhiều vấn đề cần giải quyết; bản thân dù đã cố gắng rất nhiều, song chắc chắn luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp thông cảm, giúp đỡ, đưa ra những chỉ dẫn quý báu cho tôi. Xin chân thành cảm ơn ! Tác giả Phạm Bá Huy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG THPT TẠI THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƢƠNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. 6 6 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài. 6 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản của luận văn. 10 1.2.1. Khái niệm quản lý. 10 1.2.2. Quản lý giáo dục. 11 1.2.3. Quản lý nhà trường. 12 1.3. Lý luận về quản lý tổ chuyên môn của hiệu trƣởng trƣờng THPT. 13 1.3.1. Lý luận về hoạt động của tổ chuyên môn. 13 1.3.2. Quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng. 18 1.3.2.1. Khái niệm, chức năng, nhiệm vụ và vai trò của hiệu trưởng 18 1.3.2.2. Quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng. 20 1.3.2.3. Mối quan hệ giữa hiệu trưởng với các bộ phận khác trong nhà trường 24 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng * Tiểu kết chương 1 24 29 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG THPT TẠI THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƢƠNG 2.1. Vài nét về tình hình Kinh tế - Xã hội, Giáo dục và Đào tạo tại thị xã Chí Linh. 30 30 2.1.1. Tình hình Kinh tế - Xã hội tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 30 2.1.2. Tình hình Giáo dục tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 30 2.1.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên ở các trường THPT tại thị xã Chí Linh 31 2.1.4. Chất lượng học sinh về học lực, hạnh kiểm ở các trường THPT 32 2.2. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn ở các trƣờng THPT tại thị xã Chí Linh 2.2.1. Thực hiện các quy chế chuyên môn về dạy học ở các tổ chuyên môn 2.2.1.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện quy chế chuyên môn về dạy học ở các tổ chuyên môn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 33 33 33 http://www.lrc-tnu.edu.vn iii 2.2.1.2. Kết quả ý kiến nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện quy chế chuyên môn về dạy học ở các tổ chuyên môn lát cắt vị trí 35 công tác 2.2.2. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học của giáo viên tại các tổ chuyên môn 2.2.2.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng quản lí hoạt động dạy học của giáo viên tại các tổ chuyên môn. 2.2.2.2. Ý kiến đánh giá quản lí hoạt động dạy học của giáo viên tại các tổ 2.2.3. Thực trạng vấn đề tuyển dụng, đánh giá, sử dụng và bồi dưỡng giáo viên 2.2.3.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng vấn đề tuyển dụng, đánh giá 2.2.3.2. Kết quả ý kiến đánh giá thực trạng vấn đề tuyển dụng, đánh giá 2.2.4. Thực trạng kết quả thực hiện chính sách giáo viên 36 36 39 40 40 43 44 2.2.4.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng kết quả thực hiện chính sách 2.2.4.2. Thực trạng kết quả thực hiện chính sách giáo viên lát cắt vị trí công tác 2.2.5. Thực trạng kết quả thực hiện các biện pháp quản lí của hiệu trưởng đối với 2.2.5.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng thực hiện các biện pháp 2.2.5.2. Đánh giá thực trạng kết quả thực hiện các biện pháp quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn theo lát cắt vị trí công tác 44 47 48 48 49 2.2.6. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động của các tổ chuyên môn ở 51 2.3. Thực trạng quản lí tổ chuyên môn của hiệu trƣởng các trƣờng THPT 52 2.3.1. Quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn 52 2.3.1.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá hoạt động quản lí sinh hoạt tổ 2.3.1.2. Thực trạng ý kiến đánh giá hoạt động quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn 2.3.2. Chỉ đạo lập kế hoạch thực hiện chương trình dạy học 52 54 56 2.3.2.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá hoạt động chỉ đạo lập kế hoạch. 56 2.3.2.2. Kết quả ý kiến đánh giá hoạt động chỉ đạo lập kế hoạch thực hiện. 59 2.3.3. Quản lí khâu chuẩn bị lên lớp của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn 2.3.3.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá khâu chuẩn bị lên lớp của hiệu trưởng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 60 60 http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 2.3.3.2. Kết quả ý kiến đánh giá khâu quản lí chuẩn bị lên lớp của hiệu trưởng 2.3.4. Quản lí của hiệu trưởng đối với việc thực hiện giờ lên lớp, nề nếp dạy học 64 65 2.3.4.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá hoạt động quản lí của hiệu trưởng 65 2.3.4.2. Kết quả ý kiến đánh giá hoạt động quản lí của hiệu trưởng 67 2.3.5. Quản lí của hiệu trưởng đối với tổ chuyên môn về hoạt động học của học sinh 2.3.5.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá việc quản lí của hiệu trưởng đối với 2.3.5.2. Kết quả ý kiến đánh giá việc quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ 2.3.6. Quản lí của hiệu trưởng đối với tổ chuyên môn về việc kiểm tra, đánh giá 68 68 70 71 2.3.6.1. Các biện pháp kiểm tra đánh giá giờ dạy 71 2.3.6.2. Quản lí các khâu thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập 74 2.3.7. Thực trạng quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn về việc đánh giá. 78 2.3.7.1. Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng quản lí của hiệu trưởng 78 2.3.7.2. Kết quả ý kiến đánh giá thực trạng quản lí của hiệu trưởng đối với 80 2.4. Nhận định chung về thực trạng quản lí tổ chuyên môn của hiệu trƣởng 81 2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến biện pháp quản lí các tổ chuyên môn 82 Tiểu kết chương 2 83 CHƢƠNG 3: ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THPT TẠI THỊ XÃ 85 CHÍ LINH 3.1. Cơ sở định hƣớng cho việc đề xuất các biện pháp. 85 3.2. Các nguyên tắc của việc đề xuất các biện pháp. 89 3.3. Các biện pháp quản lý việc kiểm tra,đánh giá tổ chuyên môn của hiệu trƣởng 3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và các lực lượng 3.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng cơ chế quản lý chặt chẽ và đồng bộ giữa Hiệu trưởng 3.3.3. Biện pháp 3: Thực hiện dân chủ hóa trong quản lý các tổ chuyên môn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 92 92 94 96 http://www.lrc-tnu.edu.vn v 3.3.4. Biện pháp 4: Tăng cường chỉ đạo kiểm tra, giám sát từ phía Hiệu trưởng 98 3.3.5. Biện pháp 5: Phối hợp các lực lượng giáo dục quản lý tổ chuyên môn 99 3.3.6. Biện pháp 6: Tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện điều kiện phục vụ 100 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất. 101 3.5. Kết quả khảo nghiệm nhận thức mức độ cần thiết và mức độ khả thi 102 * Tiểu kết chương 3 104 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ. 106 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. 106 PHỤ LỤC. 113 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ban chấp hành : BCH Cán bộ quản lý : CBQL Công nguyên : CN Điểm lát cắt : ĐLC Điểm trung bình : ĐTB Mức độ cần thiết : MĐCT Mức độ thực hiện : MĐTH Quản lý giáo dục : QLGD Trung học cơ sở : THCS Trung học phổ thông : THPT Trung ương : TW Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả xếp loại học lực và hạnh kiểm học sinh năm 2010 - 2011 32 Bảng 2.2: Kết quả tổng hợp ý kiến nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện quy chế chuyên môn về dạy học ở các tổ chuyên môn 33 Bảng 2.3: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.4: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá Bảng 2.5: Kết quả ý kiến nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.6: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng quản lí hoạt động dạy học Bảng 2.7: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.8: Kiểm định sự khác biệt ý kiến đánh giá giữa mức độ cần thiết và mức độ Bảng 2.9: Ý kiến đánh giá quản lý hoạt động dạy học của giáo viên tại các tổ chuyên Bảng 2.10: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng vấn đề tuyển dụng, đánh giá Bảng 2.11: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.12: Kiểm định sự khác biệt giữa mức độ cần thiết và mức độ thực hiện Bảng 2.13: Kết quả ý kiến đánh giá thực trạng vấn đề tuyển dụng, đánh giá, sử dụng Bảng 2.14: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng kết quả thực hiện chính sách Bảng 2.15: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.16: Kiểm định sự khác biệt nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ Bảng 2.17: Thực trạng kết quả thực hiện chính sách giáo viên lát cắt vị trí công tác Bảng 2.18: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng thực hiện các biện pháp quản lí Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 34 34 35 37 38 38 39 40 41 42 43 45 45 46 47 48 http://www.lrc-tnu.edu.vn viii Bảng 2.19: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện 48 Bảng 2.20: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ 49 Bảng 2.21: Đánh giá thực trạng kết quả thực hiện các biện pháp quản lí của hiệu trưởng Bảng 2.22: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá hoạt động quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn Bảng 2.23:Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.24: Kiểm định sự khác biệt kết quả giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá Bảng 2.25: Kết quả ý kiến đánh giá hoạt động quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn lát cắt Bảng 2.26: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá hoạt động chỉ đạo lập kế hoạch thực hiện Bảng 2.27: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.28: Kết quả kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết Bảng 2.29: Kết quả ý kiến đánh giá hoạt động chỉ đạo lập kế hoạch thực hiện Bảng 2.30: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá khâu chuẩn bị lên lớp của các tổ Bảng 2.31: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.32: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ Bảng 2.33: Kết quả ý kiến đánh giá khâu chuẩn bị lên lớp của các tổ chuyên môn Bảng 2.34: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá hoạt động quản lí của hiệu trưởng với Bảng 2.35: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện hoạt động quản lí của hiệu trưởng đối với việc thực hiện giờ lên lớp Bảng 2.36: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá Bảng 2.37: Kết quả ý kiến đánh giá hoạt động quản lí của hiệu trưởng đối với Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 50 52 53 54 55 56 57 58 59 61 62 63 64 65 66 67 67 http://www.lrc-tnu.edu.vn ix việc thực hiện giờ lên lớp, nề nếp dạy học, dự giờ, rút kinh nghiệm giờ dạy của giáo viên Bảng 2.38: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá việc quản lí của hiệu trưởng đối với Bảng 2.39: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.40: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ Bảng 2.41: Kết quả ý kiến đánh giá việc quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn về hoạt động học của học sinh theo lát cắt vị trí 68 69 70 71 công tác Bảng 2.42: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá việc quản lí của hiệu trưởng đối với Bảng 2.43: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ 72 thực hiện Bảng 2.44: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá Bảng 2.45: Kết quả ý kiến đánh giá việc quản lí của hiệu trưởng đối với tổ 73 chuyên môn về các biện pháp kiểm tra đánh giá giờ dạy theo lát cắt vị trí công tác Bảng 2.46: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn về các khâu thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập học sinh Bảng 2.47: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.48: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá Bảng 2.49: Thực trạng quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn về các khâu thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo lát cắt vị trí công tác Bảng 2.50: Kết quả tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn về việc đánh giá, tuyển chọn, sử dụng và bồi dưỡng chuyên môn Bảng 2.51: Tương quan giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá mức độ thực hiện Bảng 2.52: Kiểm định sự khác biệt giữa nhận thức mức độ cần thiết và đánh giá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 72 74 74 75 76 76 78 79 79 http://www.lrc-tnu.edu.vn x Bảng 2.53: Kết quả ý kiến đánh giá thực trạng quản lí của hiệu trưởng đối với các tổ chuyên môn về việc đánh giá, tuyển chọn, sử dụng và bồi dưỡng chuyên môn Bảng 2.54: Các yếu tố ảnh hưởng đến biện pháp quản lí các tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường THPT thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương 80 82 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các 102 biện pháp Bảng 3.2: Tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ khả thi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 104 http://www.lrc-tnu.edu.vn xi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1 : Quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT 15 Sơ đồ 2 : Mối quan hệ giữa các biện pháp 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục có vị trí và vai trò vô cùng quan trọng đối với công cuộc cải tạo và phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Đặc biệt giáo dục là nhân tố quyết định chất lượng nguồn nhân lực. Giáo dục có thể đào tạo nguồn nhân lực với trình độ trí tuệ ngang tầm thời đại, tích lũy nguồn chất xám đủ để luôn đổi mới sản xuất, nâng cao năng suất lao động, phát triển các hoạt động dịch vụ… Vì vậy, việc đầu tư cho giáo dục để nâng cao trình độ dân trí, phát triển nguồn nhân lực cần được ưu tiên hàng đầu. Để giáo dục thực hiện được sứ mạng của mình thì trước hết cần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Quan điểm chỉ đạo của Đảng đối với giáo dục đào tạo là tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp, hệ thống quản lý giáo dục; thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa giáo dục; nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Chất lượng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động dạy và học, phụ thuộc vào phương pháp giáo dục đào tạo, các hoạt động và phương pháp quản lý giáo dục và nhiều yếu tố khác. Như vậy, đổi mới quản lý giáo dục là một trong các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Tuy nhiên, trong nhiều năm thực hiện đổi mới giáo dục đã trôi qua, ngoài những kết quả đạt được về quy mô, về đa dạng hoá các loại hình đào tạo, về xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện dạy học…thì chất lượng giáo dục vẫn là một vấn đề làm cho chúng ta vẫn phải băn khoăn nhiều nhất. Hiệu quả của đổi mới phương pháp giáo dục ở nhiều nơi còn quá chênh lệch và không cao mà nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức và đổi mới phương pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng còn chưa đề cập nhiều về đổi mới phương pháp giảng dạy “thi thế nào thì học thế ấy”. Hiện nay, do nhiều lí do mà việc quản lý tổ chuyên môn trong các trường phổ thông chưa được chặt chẽ, hiệu trưởng chưa đề cao đến việc quản lý tổ chuyên môn đặc biệt là giáo viên trong lĩnh vực nhận thức của học sinh... Theo các nhà nghiên cứu giáo dục thì cái quan trọng nhất trong việc đào tạo ở THPT là dạy cách Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 học, do vậy việc nâng cao mức độ đánh giá cần được quán triệt khi chọn nội dung quản lý cũng như hình thức quản lý và đặc biệt cần phải bảo đảm nguyên tắc. Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những chỉ đạo đổi mới công tác quản lý trường học như: đổi mới hệ thống quản lý giáo dục, nội dung, phương pháp và hình thức quản lý giáo dục bước đầu đã có những tác động tích cực đáng kể đến chất lượng giáo dục; đổi mới quản lý các hoạt động của trường phổ thông nói chung, trong trường THPT nói riêng đã có tác động trực tiếp đến chất lượng giảng dạy và học tập, quyết định đến chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường. Trong nhà trường, đội ngũ giáo viên là lực lượng chủ chốt tham gia các hoạt động giáo dục. Qua hoạt động của tổ chuyên môn, nhà trường bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, nâng cao chất lượng giảng dạy cụ thể như: xác định đúng trọng tâm chương trình môn dạy, bài dạy; bồi dưỡng phương pháp giảng dạy và đổi mới phương pháp giảng dạy đáp ứng yêu cầu đổi mới của nội dung, chương trình; bồi dưỡng cho giáo viên về kỹ thuật, kỹ năng trong việc ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thiết bị hiện đại vào giảng dạy; bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra, đánh giá theo chuẩn đối với cả giáo viên và học sinh. Để nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT, để hoạt động của tổ chuyên môn phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, đáp ứng được yêu cầu đổi mới dạy học thì hiệu trưởng cần phải có chỉ đạo kịp thời, có biện pháp quản lý nội dung và hình thức hoạt động của tổ chuyên môn một cách hợp lý. Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là một trong những nhiệm vụ quan trọng của hiệu trưởng trường THPT. Đề ra những biện pháp quản lý tốt sẽ góp phần tháo gỡ những hạn chế về chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn. Chí Linh là một thị xã miền núi của tỉnh Hải Dương thuộc vùng Đông Bắc của Tổ Quốc. Đến nay, Chí Linh đã có nhiều thay đổi và đang trong giai đoạn được đầu tư phát triển. Các trường THPT tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương do việc quản lý các tổ chuyên môn cũng có những thuận lợi và những khó khăn hạn chế. Nhà trường chưa có hệ thống những chuẩn mực rõ ràng để làm cơ sở cho quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng, chủ động từng bước nâng cao chất lượng dạy - học, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 phát huy tối đa tiềm lực có thể có của các nhà trường. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài là: “Biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu một số vấn đề lý luận và khảo sát thực tế việc quản lý các tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT, đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý các tổ chuyên môn của Hiệu trưởng trường THPT tại thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý của Hiệu trưởng. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng ở các trường THPT hiện nay đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng hiệu quả chưa cao, do nhiều nguyên nhân trong đó có các biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhà trường chưa hữu hiệu. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hợp lý và đồng bộ thì kết quả quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng được nâng cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương, lý giải nguyên nhân của thực trạng. 5.3. Đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Về địa bàn và thời gian nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu ở 04 trường THPT thuộc thị xã Chí Linh trong năm học 2011 - 2012. 6.2. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Khảo sát thực trạng về đề xuất biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng ở các trường THPT. 6.3. Giới hạn về khách thể nghiên cứu Ban giám hiệu, Bí thư Chi bộ, tổ trưởng chuyên môn, Chủ tịch Công đoàn, cán bộ Thanh tra giáo dục và một số giáo viên các nhà trường trên địa bàn thị xã Chí Linh cụ thể như sau: - 11 Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng các trường THPT tại thị xã Chí Linh tỉnh Hải Dương. - 20 tổ trưởng chuyên môn, 04 bí thư Chi bộ, 04 Chủ tịch Công đoàn, 06 cán bộ Thanh tra giáo dục. - 90 giáo viên ở các trường THPT tại thị xã Chí Linh. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu lý luận, các văn bản, xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra viết bằng bảng hỏi. Bằng phiếu hỏi dành cho Ban giám hiệu, Bí thư Chi bộ, tổ trưởng chuyên môn, Chủ tịch Công đoàn, cán bộ Thanh tra giáo dục và một số giáo viên các nhà trường trên địa bàn thị xã Chí Linh, để tìm hiểu thực trạng quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường THPT (mẫu phiếu hỏi ). 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn, phỏng vấn sâu (mẫu biên bản phỏng vấn). Thiết kế các câu hỏi để phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên về các biện pháp quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng các trường THPT. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu sản phẩm hoạt động giảng dạy, hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn và kết quả học tập, rèn luyện của học sinh, các sản phẩm hoạt động quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng. 7.2.4. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng, hoạt động giáo dục của các tổ chuyên môn ở nhà trường THPT. 7.2.5. Phương pháp chuyên gia Lấy ý kiến các chuyên gia quản lý, chuyên gia giáo dục, các hiệu trưởng và giáo viên có kinh nghiệm về việc quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT. 7.2.6. Phương pháp khảo nghiệm nhận thức của các khách thể (cán bộ quản lý và giáo viên) 7.2.7. Phương pháp thực nghiệm 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để phân tích dữ liệu cần nghiên cứu như: Sử dụng công thức tính điểm trung bình, tính xác suất, độ lệch chuẩn, xếp thứ bậc, công thức tính các hệ số tương quan. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Chƣơng 3: Đề xuất các biện pháp tăng cường quản lý các tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường THPT tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TỔ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG THPT TẠI THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƢƠNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Ngay từ thời cổ đại, vấn đề dạy học đã được nhiều nhà Triết học và các nhà giáo dục học ở phương Đông hay phương Tây đề cập đến. Có thể kể đến các tư tưởng và công trình chủ yếu dưới đây: - Trước Công nguyên, Xôcrat (469 - 339 trước CN) đã quan niệm giáo dục phải “Giúp con người tìm thấy, tự khẳng định chính bản thân mình” và để nâng cao hiệu quả dạy học cần có phương pháp “Giúp thế hệ trẻ từng bước khẳng định, tự phát hiện tri thức mới mẻ, phù hợp với chân lý”. - Platon (427 - 347 trước CN), tuy các quan điểm của ông còn hạn chế về mặt bình đẳng trong giáo dục, nhưng ông khẳng định “Vai trò tất yếu của giáo dục trong xã hội, tính quyết định của chính trị đối với giáo dục”. Các tư tưởng đó phần nào nói lên tầm quan trọng của thể chế xã hội đối với giáo dục nói chung và dạy học nói riêng. - Khổng Tử (551 - 479 trước CN) có quan điểm về phương pháp dạy học của ông là “Dùng cách gợi mở, đi từ xa đến gần, từ đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học vẫn tích cực suy nghĩ”, “Đòi hỏi học trò phải luyện tập, phải hình thành nền nếp, thói quen trong học tập” và “Học không biết chán, dạy không biết mỏi”. Những dẫn chứng trên chứng tỏ muốn mang lại hiệu quả dạy học phải đề cao các quy định về nền nếp dạy học, nâng cao trình độ người dạy để họ lựa chọn được những phương pháp dạy học theo hướng đề cao năng lực tự học, phát huy tinh thần độc lập suy nghĩ và sáng tạo của người học. - Từ cuối thế kỷ XIV, khi chủ nghĩa tư bản bắt đầu xuất hiện, vấn đề dạy học và quản lý dạy học, quản lý chuyên môn đã được nhiều nhà giáo dục thực sự quan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 tâm, nổi bật nhất là J.A Cômenxki (1592 - 1670) với việc đưa ra các nguyên tắc dạy học như nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính hệ thống… và “rất nhiều nguyên tắc dạy học vẫn được sử dụng”. Qua đó thể hiện gián tiếp rằng hiệu quả dạy học có liên quan đến chất lượng người dạy trong việc vận dụng có hiệu quả các nguyên tắc quản lý. - Đến khoảng thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục thực sự có sự biến đổi về chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác -Lê nin đã định hướng cho hoạt động giáo dục là các quy luật về “sự hình thành cá nhân con người”, về “tính quy định Kinh tế - Xã hội đối với giáo dục…”. Các quy luật đó đặt ra yêu cầu đối với quản lý giáo dục và tính ưu việt của xã hội đối với giáo dục. - Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê Nin, nhiều nhà khoa học Xô Viết đã có các thành tựu khoa học đáng trân trọng về quản lý giáo dục và quản lý dạy học. - Gần đây, năm 2000, thông qua dự án Việt - Bỉ về quản lý nhà trường, tác giả Peter Van Petegem (Trường đại học Tổng hợp - Vương quốc Bỉ) đã đưa ra quan điểm đánh giá hiệu quả trường học bằng việc xem xét kết quả định tính của 11 nhân tố: Cùng chung mục tiêu và tầm quan trọng, không gian học tập, sự tăng cường tích cực, sự tập trung vào học tập và giảng dạy, theo dõi sự tiến bộ, tổ chức học tập, sự lãnh đạo chuyên nghiệp, quan hệ giữa gia đình và nhà trường, hoạt động giảng dạy có mục đích, kỳ vọng cao, quyền lợi và trách nhiệm của học sinh. 1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước Đảng và Nhà nước ta coi giáo dục là “Quốc sách hàng đầu”, toàn xã hội đều có ý thức chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. Vì giáo dục đã tạo nên nguồn lực con người phục vụ cho sự phát triển Kinh tế - Xã hội. Công cuộc đổi mới, Công nghiệp hóa Hiện đại hóa đất nước đặt ra cho sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo một sứ mệnh hết sức vẻ vang, cùng với những thách thức hết sức nặng nề, trong đó nhiệm vụ hàng đầu thuộc về những nhà quản lý giáo dục các cấp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 Quản lý tổ chuyên môn là một nghề thuộc lĩnh vực đặc biệt, tinh tế và khó khăn của ngành giáo dục nói chung và của mỗi trường THPT nói riêng: nghề lãnh đạo, tổ chức con người trên mặt trận Giáo dục và Đào tạo, có tác động trực tiếp tới vị thế và vận mệnh của quốc gia dân tộc trong cả trước mắt và lâu dài. Vì thông qua quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng mà việc thực hiện các chủ trương chính sách giáo dục quốc gia, nâng cao hiệu quả đầu tư cho giáo dục, chú ý thực hiện các mục tiêu giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục,... mới được triển khai, thực hiện có hiệu quả. Quản lý tổ chuyên môn của hiệu trưởng là khâu then chốt đảm bảo sự thắng lợi của mọi hoạt động giáo dục. Quản lý chuyên môn ở các trường phổ thông là quản lý nhiều nội dung, nhiều mảng hoạt động. Vì vậy, đây là hướng nghiên cứu rộng hơn và gần gũi với đề tài quản lý hoạt động tổ chuyên môn hơn. Các công trình nghiên cứu theo hướng này đã bám sát nội dung và phương pháp quản lý chuyên môn của trường phổ thông để nghiên cứu thực trạng và đánh giá thực trạng theo từng nội dung đó. Về cơ bản, các công trình đã tìm ra các biện pháp quản lý chuyên môn hiệu quả, khắc phục được những khó khăn về cơ sở vật chất, đội ngũ, tài chính. Theo hướng nghiên cứu này, có công trình đề cập đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn là một nội dung quản lý chuyên môn của hiệu trưởng. Tuy nhiên, việc đề xuất các biện pháp mang tính đổi mới về nội dung và hình thức quản lý chuyên môn các nhà trường phổ thông chưa được thể hiện rõ nét. Tham khảo các công trình theo hướng này có thể kế thừa ý tưởng hay trong chỉ đạo thực hiện hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng, đặc biệt là các khâu quản lý việc thực hiện các hoạt động đó. Có thể kể đến các công trình tiêu biểu theo hướng nghiên cứu này: Một số giáo trình, tài liệu của các tác giả như: Trần Kiểm - Khoa học quản lý giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội 2004. Phạm Minh Hạc - Một số vấn đề về QLGD và Khoa học giáo dục, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội. M.I. Kônđakôp - Cơ sở lý luận của KHQLGD, Nguyễn Ngọc Quang - Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục, Trường CBQL TWI, Hà Nội, 1989. Trần Kiểm - Bùi Minh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn