Tài liệu Biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường thcs thành phố hạ long

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HOÀNG THỊ PHƢƠNG HOA BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HOÀNG THỊ PHƢƠNG HOA BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở CÁC TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ TÍNH THÁI NGUYÊN - 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Hoàng Thị Phƣơng Hoa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: - Khoa sau Đại học Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên. - Các Thầy, Cô giáo đã tham gia giảng dạy, quản lý và giúp đỡ lớp học trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. - Nhà giáo, PGS. TS Nguyễn Thị Tính - Người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ, chỉ bảo ân cần, hướng dẫn tác giả hoàn thành việc nghiên cứu luận văn này. - Lãnh đạo, cán bộ, nhân viên và học sinh trường THCS Trọng Điểm, trường THCS Hồng Hải, trường THCS Trần Quốc Toản - Thành phố Hạ Long - Tỉnh Quảng Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tác giả trong việc cung cấp số liệu và tư vấn khoa học trong quá trình nghiên cứu luận văn. - Các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã quan tâm, chia sẻ động viên, khích lệ và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng trong học tập đặc biệt trong qua trình thực hiện luận văn, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của các Qúy thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2013 Tác giả luận văn Hoàng Thị Phƣơng Hoa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ...............................................................................................................iii Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt .............................................................. iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v Danh mục các sơ đồ ............................................................................................ vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu................................................................. 3 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài ................................................................ 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƢỜNG THCS ........................... 6 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .................................................................. 6 1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài .............................................................. 8 1.2.1. Quản lý....................................................................................................... 8 1.2.2. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 11 1.2.3. Quản lý nhà trường .................................................................................. 12 1.2.4. Quản lý công tác chủ nhiệm lớp .............................................................. 13 1.3. Cơ sở lý luận về quản lý công tác chủ nhiệm lớp ...................................... 13 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ, nội dung công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS .................................................................................. 13 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.3.2. Mục tiêu của quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS............... 18 1.3.3. Nội dung quản lý công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng ở trường THCS .......................................................................................... 19 1.3.4. Nguyên tắc, phương pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường THCS ....................................................... 31 1.4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS ........................................................................................... 36 Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................ 37 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC NHIỆM LỚP CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG ..................................................................................... 38 2.1. Khái quát về đặc điểm, tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................................................... 38 2.1.1. Khái quát về đặc điểm, tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 38 2.1.2. Khái quát tình hình phát triển giáo dục - đào tạo .................................... 40 2.1.3. Thực trạng phát triển giáo dục các trường THCS Trọng Điểm Hạ Long, THCS Hồng Hải, THCS Trần Quốc Toản .................................... 40 2.2. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long...... 45 2.2.1. Thực trạng nhận thức về công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long .................................................................................. 45 2.2.2. Thực trạng nội dung công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp ................... 45 2.2.3. Thực trạng về giữ mối liên hệ công tác giữa GVCNL với Hiệu trưởng ..... 49 2.2.4. Thực trạng kết quả đạt được công tác giáo viên chủ nhiệm lớp của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm của nhà trường .......................................... 50 2.2.5. Thực trạng về những khó khăn trong công tác chủ nhiệm lớp của GVCNL ............................................................................................ 51 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng ở các trường THCS thành phố Hạ Long ........................................................... 52 2.3.1. Thực trạng quản lý công tác lập kế hoạch chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trường THCS thành phố Hạ Long.................. 52 2.3.2. Các biện pháp chỉ đạo quản lý công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THCS thành phố Hạ Long ............................................... 54 2.3.3. Thực trạng kiểm tra đánh giá công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long ........................................................ 59 2.3.4. Những khó khăn của cán bộ quản lý trong quản lý công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long ........................ 62 2.4. Tồn tại, thiếu sót trong công tác chủ nhiệm lớp và quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long ................................ 64 Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................ 66 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP CỦA HIỆU TRƢỞNG Ở TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HẠ LONG ..................................................................................... 67 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 67 3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý............................................................................... 67 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn ............................................................................ 68 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa............................................................................... 69 3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ............................................................................. 70 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường ...... 70 3.1.6. Phát huy vai trò tự quản lý của giáo viên chủ nhiệm lớp ........................ 70 3.2. Các biện pháp quản lý công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở thành phố Hạ Long. ....................................................... 71 3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức về công tác giáo viên chủ nhiệm lớp ................................................................................................. 71 3.2.2. Nhóm biện pháp nâng cao năng lực công tác cho đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp .......................................................................................... 73 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi 3.2.3. Nhóm biện pháp bổ trợ ............................................................................ 80 3.2.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 96 3.3. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp quản lý công tác GVCN lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long ................... 97 Kết luận chƣơng 3 .......................................................................................... 102 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 103 1. Kết luận ........................................................................................................ 103 2. Khuyến nghị................................................................................................. 105 2.1. Đối với UBND thành phố ......................................................................... 105 2.2. Đối với Sở GD-ĐT Quảng Ninh, Phòng GD- ĐT Hạ Long .................... 105 2.3. Đối với lãnh đạo trường THCS thành phố Hạ Long nói riêng, các trường THCS nói chung ........................................................................ 106 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 108 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 110 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Xin đọc là Chữ viết tắt BGH : Ban giám hiệu CSVC : Cơ sở vật chất QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục GD& ĐT : Giáo dục và Đào tạo GD : Giáo dục GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm GVCNL : Giáo viên chủ nhiệm lớp HS : Học sinh TNTP : Thiếu niên tiền phong TNCS : Thanh niên cộng sản THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông BCHTW : Ban chấp hành Trung Ương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức về chức năng, nhiệm vụ của công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS ...................................................... 45 Bảng 2.2. Kết quả khảo sát CBQL và GV nhận thức về vị trí giáo dục của giáo viên chủ nhiệm ................................................................ 46 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng nội dung công tác của GVCN .......... 48 Bảng 2.4. Thực trạng về giữ mối liên hệ công tác giữa GVCNL với Hiệu trưởng ................................................................................... 49 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát đánh giá thực trạng kết quả đạt được GVCN .... 50 Bảng 2.6. Thực trạng về những khó khăn trong công tác chủ nhiệm lớp của GVCNL................................................................................... 51 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát đánh giá thực trạng công tác lập kế hoạch chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm........................................ 52 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý công tác lập kế hoạch chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm ...................................................................... 53 Bảng 2.9. Thực trạng chỉ đạo các nội dung công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THCS thành phố Hạ Long ............................. 54 Bảng 2.10. Các biện pháp chỉ đạo bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long.............. 58 Bảng 2.11. Thực trạng kiểm tra đánh giá công tác của GVCNL ở trường THCS thành phố Hạ Long ............................................................. 60 Bảng 2.12. Thực trạng về khó khăn của cán bộ quản lý trong quản lý công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp ........................................... 62 Bảng 3.1. Nhóm biện pháp nâng cao nhân thức về công tác GVCN lớp ...... 97 Bảng 3.2. Nhóm biện pháp nâng cao năng lực cho đội ngũ GVCN lớp ....... 97 Bảng 3.3. Nhóm biện pháp bổ trợ.................................................................. 98 Bảng 3.4. Nhóm biện pháp nâng cao nhận thức về công tác GVCN lớp ...... 99 Bảng 3.5. Nhóm biện pháp nâng cao năng lực công tác cho đội ngũ GVCN lớp ................................................................................... 100 Bảng 3.6. Nhóm biện pháp bổ trợ ................................................................ 100 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của một hệ thống quản lý ................................................ 10 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ biểu diễn các bước thực hiện quy trình công tác GVCN .... 80 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang tích cực tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện. trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, cùng với việc đẩy mạnh phát triển kinh tế mũi nhọn, Đảng và nhà nước ta đặc biệt chú trọng phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Giáo dục và đào tạo được xem là "quốc sách hàng đầu"trong giai đoạn cách mạng mới của đất nước. Các nghiên cứu lý luận cho thấy công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm có một vai trò vô cùng quan trọng trong thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh. Học sinh THCS là lứa tuổi có sự thay đổi về cơ thể, về sinh lý, tâm lý, rất nhạy cảm, rất thích cái mới nhưng chưa đủ tri thức và bản lĩnh nên dễ bị ảnh hưởng các tác động tiêu cực trong đời sống xã hội, nhất là sự tác động của mặt trái cơ chế thị trường. Giáo viên chủ nhiệm lớp là người thay thế hiệu trưởng quản lý và giáo dục toàn diện tập thể học sinh một lớp học. Để giáo viên thực tốt chức năng nhiệm vụ quan trọng đó đòi hỏi hiệu trưởng cần có những biện pháp quản lý phù hợp nhằm trợ giúp giáo viên thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THCS. Những năm gần đây dư luận xã hội rất bức xúc khi chứng kiến nhiều vụ bạo lực học đường xảy ra do thiếu kĩ năng sống đã dẫn đến lối sống lệch lạc trong một bộ phận học sinh. Điều đó làm cho hình ảnh nhà trường xấu đi trong cách nhìn nhận của xã hội. Một trong những nguyên nhân không nhỏ là do các nhà trường chưa dành sự quan tâm thoả đáng đến hoạt động của đội ngũ GVCN lớp, những người có vai trò quan trọng, trực tiếp đến việc hình thành và phát triển nhân cách cho các em học sinh. Thành phố Hạ Long là trung tâm của tỉnh Quảng Ninh. Các điều kiện thuận lợi về kinh tế xã hội đã giúp cho sự nghiệp GD thành phố Hạ Long phát triển nhất so với các TP, thị xã, huyện trong tỉnh. Thành phố Hạ Long các trường THCS đủ đáp ứng nhu cầu học tập của con em cán bộ, công nhân và Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 nhân dân. Được sự chỉ đạo của Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT trong những năm học vừa qua các trường THCS ở thành phố Hạ Long đã thực hiện nhiều biện pháp xây dựng và duy trì nền nếp, kỷ cương, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục toàn diện HS. Một trong các biện pháp đã được triển khai là tăng cường vai trò của đội ngũ GVCN lớp trong việc GD toàn diện cho học sinh trên cơ sở phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng GD toàn diện HS, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập và tồn tại. Một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, trách nhiệm của đội ngũ GVCN trong việc GD toàn diện cho HS ở trường THCS; sự thiết lập và duy trì mối quan hệ giữa GVCN lớp với GV bộ môn, các đoàn thể xã hội và gia đình HS trong việc phụ đạo học sinh yếu kém, bồi dưỡng HS giỏi; nắm chắc tình hình, khắc phục nguyên nhân HS chưa chăm học và công tác nghiên cứu xây dựng và triển khai chương trình bồi dưỡng GV làm công tác chủ nhiệm lớp đã được triển khai thực hiện nhưng chưa thực sự có hiệu quả. Ở mỗi trường THCS vẫn còn một bộ phận HS chưa có động cơ, thái độ học tập đúng đắn dẫn đến không tích cực học tập hoặc sa sút về đạo đức, lối sống. Những biểu hiện thường gặp đối với các HS đó là sự chểnh mảng học tập, mải chơi, thậm chí bỏ học để đi chơi game online; nói tục, chửi bậy, thiếu lễ phép hoặc gây gổ, thiếu kiềm chế bản thân dẫn đến đánh nhau từ những nguyên nhân đơn giản. Mặt khác, các biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm và đối với GVCN lớp chưa thật hợp lý trong nền kinh tế thị trường. Vấn đề công tác chủ nhiệm lớp và quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS thành phố Hạ Long chưa được quan tâm đúng mức để nâng cao chất lượng GD toàn diện. Việc nghiên cứu thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS thành phố để đưa ra các biện pháp quản lý đồng bộ, phù hợp với thực tế của giáo dục địa phương nhằm tăng cường vai trò của đội ngũ GVCN, góp phần thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng GD toàn diện HS là vấn đề cấp thiết. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS thành phố Hạ Long" làm vấn đề nghiên cứu của luận văn này. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn công tác chủ nhiệm lớp, thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng ở trường THCS Thành phố Hạ Long, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS thành phố Hạ Long, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm và hoạt động quản lý công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng ở trường THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng ở các trường THCS Thành phố Hạ Long. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài 4.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Một số biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THCS thành phố Hạ Long. 4.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: Đề tài tiến hành khảo sát họat động quản lý công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng trường THCS tại 3 trường THCS thành phố Hạ Long. 5. Giả thuyết khoa học Hiệu quả của công tác chủ nhiệm lớp và chất lượng giáo dục toàn diện học sinh các trường THCS ở thành phố Hạ Long chưa cao một trong những nguyên nhân do Hiệu trưởng chưa tìm được các biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của giáo viên một cách hiệu quả. Nếu đánh giá đúng thực trạng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 công tác chủ nhiệm lớp và thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS thành phố Hạ Long hiện nay và đề xuất được các biện pháp quản lý một cách khoa học, phù hợp với thực tế giáo dục của địa phương thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động chủ nhiệm lớp nói riêng và công tác giáo dục toàn diện học sinh nói chung. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng ở trường THCS 6.2. Khảo sát thực trạng công tác chủ nhiệm lớp và thực trạng quản lý của hiệu trưởng đối với công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS thành phố Hạ Long. 6.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao chất lượng GD toàn diện HS và khảo nghiệm tính khả thi, tính hiệu quả của các biện pháp đề xuất. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về QLGD, QL công tác chủ nhiệm lớp. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến luận văn. Phân tích và tổng hợp các quan niệm về QLGD, quản lý công tác chủ nhiệm lớp; công tác quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động chủ nhiệm lớp ở trường THCS; công tác chủ nhiệm lớp của GV. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: + Bảng hỏi giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp về những công việc của giáo viên chủ nhiệm lớp; những biện pháp quản lý lớp và làm việc với học sinh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 + Bảng hỏi hiệu trưởng, phó hiệu trưởng về công tác quản lý họat động chủ nhiệm lớp và những biện pháp quản lý có hiệu quả đối với họat động chủ nhiệm lớp của giáo viên trong trường. - Phương pháp phỏng vấn: + Phỏng vấn GV để làm rõ thực trạng công tác QL chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng. - Phương pháp chuyên gia: xin tư vấn thêm từ các chuyên gia có kinh nghiệm về công tác chủ nhiệm lớp, và CBQL có kinh nghiệm QL công tác chủ nhiệm lớp. - Nghiên cứu sản phẩm: phân tích những sáng kiến về công tác chủ nhiệm và kế hoạch công tác chủ nhiệm của một số GV. 7.3. Các phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được 8. Cấu trúc luận văn Cấu trúc luận văn được chia làm ba phần như sau: Phần 1. Phần mở đầu Phần 2. Kết quả nghiên cứu bao gồm có ba chương - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý công tác chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng ở trường THCS - Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THCS thành phố Hạ Long. - Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp của hiệu trưởng trường THCS thành phố Hạ Long. Phần 3. Kết luận và khuyến nghị Ngoài phần chính văn còn có phần danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƢỜNG THCS 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Trong hệ thống tổ chức của các trường phổ thông, đơn vị cơ bản được tổ chức để giảng dạy và giáo dục HS là lớp học. Hình thức tổ chức dạy học, GD theo lớp được hình thành từ thế kỉ XVI do nhà giáo dục Tiệp Khắc JA. Cômenxki đề xướng. Mô hình lớp học được duy trì và ngày càng phát triển mạnh mẽ ở khắp các nước trên thế giới. Không những vậy, mô hình lớp học được phát triển và mở rộng, tùy thuộc vào điều kiện thực tế, song bao giờ một lớp học vẫn cần người quản lý. Để QL lớp học, nhà trường cử ra một trong những GV đang giảng dạy làm chủ nhiệm lớp. GVCN được hiệu trưởng nhà trường lựa chọn từ những GV ưu tú có kinh nghiệm GD, có uy tín trong HS, được hội đồng nhà trường nhất trí phân công chủ nhiệm lớp học xác định để thực hiện mục tiêu. Như vậy, khi nói đến GVCN lớp là nói đến mặt quản lý và mặt lãnh đạo học sinh của một lớp. Từ khi xã hội phát triển và từ sự phân công lao động đã hình thành hoạt động đặc biệt đó là sự chỉ huy, chỉ đạo, điều khiển/ điều hành, kiểm tra, điều chỉnh giành cho những người đứng đầu của một tổ chức hay một nhóm. Hoạt động đặc biệt đó chính là hoạt động quản lý. Và cũng từ lúc đó mọi người đi tìm hiểu bản chất khái niệm QL và đưa ra những định nghĩa khác nhau từ những góc nhìn riêng. Theo quan điểm kinh tế học thì F.W Taylor cho rằng: "Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ tiền nhất"; hoặc A. Fayon lại cho rằng: "Quản lý là đưa xí nghiệp tới đích, cố gắng sử dụng các nguồn lực (nhân, tài, vật, lực) của nó". Còn ông H.Koontz thì khẳng định: "Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 các mục đích của nhóm (tổ chức) với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn ít nhất. Với tư cách thực hành thì QL là một nghệ thuật, còn với kiến thức thì QL là một khoa học". Trong báo cáo (1996) với nhan đề “Học tập: Một kho báu tiềm ẩn"của UNESCO đã xem xét vấn đề GD suốt đời như là việc học tập dựa trên bốn trụ cột lớn: “Học để biết; Học để làm; Học để cùng chung sống; Học để cùng tồn tại”. Đây chính là định hướng cốt lõi cho GD học sinh trong các trường THCS,THPT. Vấn đề GD để làm gì? GD cái gì? và GD như thế nào?. Trong tác phẩm “Phương pháp công tác chủ nhiệm lớp"(NXB Giáo dục Matxcơva,1984), Bôn - đư - rép N.I. đã trình bày những phương pháp cơ bản về cách thức thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ở các trường PT. Từ định hướng trên, các nước phát triển đã chỉ ra những nội dung GD cho HS trung học mà có liên quan đến công tác chủ nhiệm lớp. Những nội dung GD học sinh như: GD kĩ năng sống, GD những giá trị sống, GD hướng nghiệp… Theo quan điểm của UNESCO đã cho rằng GD trung học là giai đoạn mà thế hệ trẻ lựa chọn cho mình những giá trị cần thiết cho cuộc sống cũng như con đường chuẩn bị bước vào hoạt động nghề nghiệp và cuộc sống sau này. Đặc biệt, cuốn tài liệu tập huấn kĩ năng cơ bản trong tham vấn (Unicef 2005) cũng đưa ra những cách thức tham vấn cho HS lứa tuổi thanh niên. Như vậy, người GV cần tổ chức các họat động khác nhau để HS có thể tham gia được dễ dàng và học được rất nhiều thứ từ đó. Ở Việt Nam, nhiều tác giả cũng đã quan tâm nghiên cứu vấn đề quản lý và quản lý trong GD. Các tác giả cũng đưa ra những quan niệm của mình: "Quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm định hướng và kiểm soát quá trình tiến tới mục tiêu"(PGS.TS Trần Quốc Thành); hay "Quản lý là một quá trình định hướng, QL một hệ thống nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người QL Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 mong muốn"(TS Đặng Vũ Hoạt). Nhìn chung các quan niệm về QL đều nhấn mạnh đến hoạt động nhằm hướng vào đạt mục tiêu đã hoạch định. Nghiên cứu về công tác chủ nhiệm lớp được tác giả Nguyễn Thanh Bình quan tâm sâu sắc với các công trình: “Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT”, đề tài mã số SPHN-09-465NCSP, 2010, cũng như cuốn “Một số vấn đề trong công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS hiện nay"(NXB Đại học sư phạm, 2011). Tác giả Nguyễn Thị Kim Dung cũng thể hiện quan điểm của mình về nội dung quan trọng trong đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên sư phạm (kỉ yếu hội thảo khoa học “Nâng cao chất lượng nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên các trường Đại học sư phạm”, 2010). Ngoài ra còn có nhiều nhà khoa học cũng quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp với các công trình như: Nguyễn Dục Quang, Lê Thanh Sử, Nguyễn Thị Kỷ, “Những tình huống giáo dục HS của người GVCN”, NXB ĐHQG Hà Nội, 2000; Hà Nhật Thăng (chủ biên), NXB ĐHQG Hà Nội, 2001; Hà Nhật Thăng, Nguyễn Dục Quang, Nguyễn Thị Kỷ, “Công tác GVCN ở trường phổ thông”, NXBGD, 1998; Bộ Giáo dục và Đào tạo, “Kỷ yếu hội thảo Công tác GVCN ở trường phổ thông”, NXBGD, 2010. Các tác giả còn đi sâu vào nghiên cứu những khía cạnh khác có liên quan đến công tác chủ nhiệm như: Nguyễn Thanh Bình với tác phẩm “Giáo dục kĩ năng sống"(NXB Đại học sư phạm, HN 2007); Nguyễn Thị Kim Dung và cộng sự “Hướng dẫn tổ chức họat động giáo dục ngoài giờ lên lớp"(tài liệu dành cho lớp 11); Nguyễn Thị Kim Dung với đề tài “Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm của học sinh tiểu học thông qua họat động giáo dục ngoài giờ lên lớp"(2006 2007), mã số: B 2006 - 17- 01- 2007. 1.2. Những khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý Quản lý là một loại hình lao động của con người trong cộng đồng nhằm thực hiện các mục tiêu mà tổ chức hoặc xã hội đặt ra. Trong xã hội loài người, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 quản lý là một hoạt động bao trùm mọi mặt đời sống xã hội. Quản lý là nhân tố không thể thiếu được trong đời sống và sự phát triển của xã hội. Loài người đã trải qua nhiều thời kỳ phát triển với nhiều hình thái xã hội khác nhau nên cũng trải ra nhiều hình thức quản lý khác nhau. Các triết gia, các nhà chính trị từ thơì cổ đại đến nay đều rất coi trọng vai trò của quản lý trong sự ổn định và phát triển của xã hội. Nó là một phạm trù tồn tại khách quan và là một tất yếu lịch sử. Theo C. Mác: "Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chúc năng chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động của khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiểu lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng "[14.tr105] Trong quá trình tồn tại và phát triển của quản lý, đặc biệt trong quá trình xây dựng lý luận về quản lý, khái niệm quản lý được nhiều nhà lý luận đưa ra, nó thường phụ thuộc vào lĩnh vực hoạt động, nghiên cứu của mỗi người. Chẳng hạn: Theo Nguyễn Quốc Chi- Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức"[15] Quản lý có thể hiểu theo cách lý giải: Quản lý = Quản +lý Quản: là việc coi sóc, giữ gìn duy trì hệ ở trạng thái “ổn định”ư Lý: là việc sửa sang, sắp xếp đổi mới hệ vào thể “phát triển” Nếu người đứng đầu tổ chức chỉ lo việc “quản"tức là chỉ lo việc coi sóc, giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ, nếu người đứng đầu tổ chức chỉ quan tâm đến việc “Lý"tức là chỉ lo việc sắp xếp, đổi mới mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định thì sự phát triển tổ chức không bền vững. Trong “Quán”phải có “Lý”, trong “Lý"phải có “Quản" để động thái của hệ ở thể cân bằng hoạt: Hệ vận động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên trong (nội lực) và các nhân tố bên ngoài (ngoại lực)[11] Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn