Tài liệu Biện pháp hoàn thiện quản lý tài chính công quận ngô quyền, thành phố hải phòng

BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM CN. NGUYỄN THỊ NGUYÊN HƢƠNG BIỆN PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG QUẬN NGÔ QUYỀN, TP HẢI PHÕNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HẢI PHÒNG - 2015 BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÀNG HẢI VIỆT NAM CN. NGUYỄN THỊ NGUYÊN HƢƠNG BIỆN PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG QUẬN NGÔ QUYỀN, TP HẢI PHÕNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ; MÃ SỐ: 60340410 CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Hồng Vân HẢI PHÒNG - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Ngày 10 tháng 09 năm 2015 Tác giả Nguyễn Thị Nguyên Hương i LỜI CẢM ƠN Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS Nguyễn Hồng Vân đã tận tình chỉ bảo, đóng góp và động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Để có thể hoàn thành chương trình sau đại học của khoa Quản lý kinh tế, trường Đại học Hàng hải Việt Nam với luận văn tốt nghiệp “ Biện pháp hoàn thiện quản lý tài chính công Quận Ngô Quyền, Thành phố Hải Phòng” ngoài những nỗ lực của bản thân trong quá trình học tập, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới những người đã động viên giúp đỡ tôi. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô, những người đã tận tình truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt thời gian học, tôi xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè lớp cao học, các lãnh đạo, cán bộ công chức trong phòng Tài chính - kế hoạch Quận Ngô Quyền đã giúp tôi có số liệu hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. ii MỤC LỤC ...................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ....................................................................... viii LỜI NÓI ĐẦU ..................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÀI CHÍNH CÔNG VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG .................................................................................................4 1.1. Lý luận chung về tài chính công ...................................................................4 1.1.1. Khái niệm về tài chính công ......................................................................4 1.1.2. Đặc điểm của tài chính công ......................................................................6 1.1.3. Chức năng, vai trò của tài chính công ........................................................7 1.2. Quản lý tài chính công ...............................................................................15 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính công .............................................................15 1.2.2. Đặc điểm của quản lý tài chính công ........................................................16 1.2.3. Sự cần thiết quản lý tài chính công ..........................................................19 1.3. Nội dung quản lý tài chính công .................................................................21 1.3.1. Quản lý Ngân sách Nhà nước ..................................................................21 1.3.2. Quản lý các quỹ tài chính công ngoài Ngân sách Nhà nước ......................24 1.3.3. Hệ thống công cụ quản lý tài chính công ..................................................25 1.3.4. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính công ....................................................26 1.4. Quy trình đánh giá chất lượng quản lý tài chính công ...................................28 1.4.1. Cơ sở pháp lý cho hoạt động quản lý tài chính công .................................28 1.4.2. Công tác tổ chức quản lý tài chính công ...................................................28 1.4.3. Công tác lập dự toán ...............................................................................28 1.4.4. Công tác thực hiện dự toán thu ngân sách ................................................28 1.4.5. Công tác thực hiện dự toán chi ngân sách .................................................28 1.4.6. Công tác quyết toán ngân sách .................................................................29 1.4.7. Công tác thanh tra, kiểm tra .....................................................................29 CHƢƠNG 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG QUẬN NGÔ QUYỀN – THÀNH PHỐ HẢI PHÕNG ........................30 2.1. Giới thiệu chung về Quận Ngô Quyền ........................................................30 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ...................................................................................30 2.1.2. Đặc điểm kinh tế .....................................................................................31 2.1.3. Văn hóa xã hội ........................................................................................31 2.2. Đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính công Quận Ngô Quyền giai đoạn 2010-2014 ...............................................................................................32 2.2.1.Đánh giá thực trạng cơ sở pháp lý về quản lý tài chính công tại Việt Nam .32 2.2.2. Đánh giá thực trạng công tác tổ chức quản lý tài chính công tại Quận Ngô Quyền – Thành phố Hải Phòng .........................................................................34 2.2.3. Đánh giá thực trạng công tác lập dự toán thu chi ngân sách quận Ngô Quyền ..............................................................................................................36 2.2.4. Đánh giá thực trạng công tác thực hiện dự toán thu ngân sách tại Quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng ...........................................................................39 2.2.5. Đánh giá thực trạng công tác thực hiện dự toán chi ngân sách tại Quận Ngô Quyền, Thành phố Hải Phòng .......................................................................... 47 2.2.6. Đánh giá thực trạng công tác quyết toán NSNN tại Quận Ngô Quyền giai đoạn 2010-2014 ............................................................................................... 54 2.2.7. Đánh giá thực trạng Công tác thanh tra, kiểm tra ......................................57 2.3. Khó khăn bất cập và nguyên nhân của những khó khăn bất cập ảnh hưởng công tác quản lý tài chính công Quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng ............ 58 2.3.1. Khó khăn bất cập của công tác quản lý tài chính công tại Quận Ngô Quyền, Hải Phòng ........................................................................................................58 2.3.2. Nguyên nhân ..........................................................................................59 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG TẠI QUẬN NGÔ QUYỀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG.......................................................................................................... 61 3.1. Định hướng phát triển của Quận Ngô Quyền từ 2015 -2020 .........................61 3.2. Một số biện pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính công tại quận Ngô Quyền ..............................................................................................................65 3.2.1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán ................................................65 3.2.2. Tăng cường quản lý thu chi ngân sách Nhà nước ......................................65 3.2.3. Tăng cường quản lý chi ngân sách Nhà nước ...........................................68 3.2.4. Nâng cao năng lực của cán bộ quản lý tài chính ngân sách quận ...............70 3.2.5. Nhóm giải pháp hỗ trợ ............................................................................71 3.3. Kiến nghị ..................................................................................................73 3.3.1. Đối với UBND thành phố Hải Phòng .......................................................73 3.3.2. Đối với UBND quận Ngô Quyền .............................................................74 KẾT LUẬN ....................................................................................................75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................77 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Nghĩa Từ viết tắt TCC Tài chính công NSNN Ngân sách Nhà nước XHCN Xã hội chủ nghĩa NS Ngân sách NQD Ngoài quốc doanh DN Doanh nghiệp NNT Người nộp thuế ĐTNT Đối tượng nộp thuế HĐND Hội đồng nhân dân UBND Uỷ ban nhân dân SXKD Sản xuất kinh doanh KT - XH Kinh tế, xã hội CT - XH Chính trị, xã hội CN - TTCN Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp BQLDA Ban quản lý dự án KBNN Kho bạc Nhà nước XDCB Xây dựng cơ bản CNTT Công nghệ thông tin DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 Tên bảng Đánh giá tình hình lập dự toán thu NSNN Quận Ngô Quyền giai đoạn 2010-2014 Đánh giá tình hình lập dự toán chi NSNN Quận Ngô Quyền giai đoạn 2010-2014 Đánh giá tình hình thực hiện thu NSNN trên địa bàn Quận Ngô Quyền qua các năm 2010 – 2014 Thực trạng thu thuế trên địa bàn Quận Ngô quyền qua các năm 2010-2014 Tình hình thực hiện chi NSNN Quận Ngô Quyền qua các năm 2010 – 2014 Chi tiết tình hình chi thường xuyên của Quận Ngô Quyền qua các năm 2010 – 2014 Thực hiện chi thường xuyên của Quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng Đánh giá quyết toán ngân sách Quận Ngô Quyền qua các năm 2010 – 2014 Trang 37 38 40 44 49 50 51 55 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ Số hình 2.1 2.1 Tên hình vẽ Cơ cấu bộ máy quản lý tài chính công Quận Ngô Quyền Trang 35 2014 Tổng thu và thu ngân sách trên địa bàn quận Ngô Quyền 42 Cơ cấu các khoản thu NSNN trên địa bàn tại Quận Ngô 2.2 42 Quyền Tổng chi, chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường 2.3 xuyên trên địa bàn Quận Ngô Quyền viii 54 LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tài Chính Công là các quỹ tiền tệ tập trung và không tập trung thuộc sở hữu và chi phối của Nhà nước, được hình thành và sử dụng trên cơ sở công quyền thông qua các văn bản pháp quy trong một thời kỳ nhất định. Như vậy, có thể khẳng định rằng Tài chính công gắn liền với hoạt động của Nhà nước. Nó vừa là nguồn lực để Nhà nước thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, vừa là công cụ để thực hiện các dịch vụ công, chi phối, điều chỉnh các mặt hoạt động khác của đất nước. Trong tiến trình đổi mới, thực hiện cải cách nền hành chính quốc gia, Đảng và Nhà nước ta coi đổi mới quản lý tài chính công là một trong những nội dung quan trọng hàng đầu. Quản lý Tài chính công là quá trình tác động, điều hành thông qua hệ thống các cơ quan Nhà nước đến những mặt hoạt động của Tài chính công nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Từ lâu, các nhà kinh tế đã thừa nhận vai trò của tài chính công và quản lý Tài chính công trong việc thúc đẩy tăng trưởng và phát triển thong qua cung cấp các hàng hoá công cộng, khắc phục các khiếm khuyết của thị trường, khuyến khích tiết kiệm và đầu tư, nâng cao đời sống và giảm bất công bằng xã hội. Quản lý tài chính công tốt sẽ có một nền tài chính công lành mạnh, góp phần đảm bảo khai thác và sử dụng các nguồn lực một cách hiệu quả nhất. Cùng với quận Hồng Bàng, quận Lê Chân, Quận Ngô Quyền có vị trí quan trọng trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh của Thành phố Hải Phòng. Đây cũng là nơi tập trung các cơ quan nghiệp vụ của thành uỷ, đoàn thể, các sở, ban, ngành của thành phố như trụ sở ủy ban nhân dân; các trường đại học, viện nghiên cứu như Đại học Hải Phòng , Đại học Hàng hải Việt Nam, Đại học Y Hải Phòng; các công trình văn hóa như Cung văn hóa Hữu nghị Việt - Tiệp, Cung văn hoá Thanh niên, Sân vận động Lạch Tray... Lãnh đạo quận Ngô Quyền luôn đề cao công tác quản lý tài chính công bởi họ luôn nhận thức được vai trò quan trọng của công tác quản lý tài chính công trong sự nghiệp phát triển quận nói riêng cũng như thành phố Hải Phòng nói chung, Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân 1 khác nhau cả về khách quan và chủ quan, công tác quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền hiện nay còn tồn tại nhiều hạn chế. Nhận thức được tầm quan trọng đó, với những kiến thức đã học được ở trường, cùng những kiến thức đã thu thập trong quá trình tìm hiểu tình hình thực tế công tác Quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng, tôi chọn đề tài “Biện pháp hoàn thiện quản lý tài chính công quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng”. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài - Hệ thống lý luận về Tài chính công và Quản lý Tài chính công. - Phân tích thực trạng công tác Quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. - Đề xuất những biện pháp nhằm hoàn thiện công tác Quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về Tài chính công, quản lý Tài chính công và biện pháp hoàn thiện công tác Quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi về thời gian: Số liệu sử dụng lấy từ năm 2010 - 2014 - Phạm vi về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. - Phạm vi về nội dung: Thực trạng công tác quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. Trên cơ sở đó đề xuất những biện pháp hoàn thiện công tác Quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng trong thời gian tới. 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn, là tài liệu giúp cho Ban lãnh đạo quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng xây dựng kế hoạch nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý Tài chính công. Luận văn nghiên cứu 2 khá toàn diện và hệ thống, có ý nghĩa thiết thực cho quá trình hoạt động tài chính của quận Ngô Quyền và các địa phương có điều kiện tương tự. 5. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về vấn đề tài chính công và quản lý tài chính công Chương 2: Thực trạng về quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng Chương 3: Một số biện pháp hoàn thiện công tác quản lý Tài chính công tại quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng 3 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TÀI CHÍNH CÔNG VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG 1.1. Lý luận chung về tài chính công 1.1.1. Khái niệm về tài chính công Dựa theo một số tiêu chí nhất định, hệ thống tài chính quốc dân được phân loại thành tài chính công và tài chính tư. Tài chính công là một thuật ngữ mới xuất hiện ở Việt Nam, do đó, ít nhiều còn chưa được thống nhất về quan niệm. Nhiều quan niệm cho rằng thuật ngữ tài chính công được hiểu là sự hợp thành bởi ý nghĩa và phạm vi của hai thuật ngữ “tài chính” và “công”. Về thuật ngữ tài chính: Theo quan niệm phổ biến, tài chính có biểu hiện bên ngoài là các hiện tượng thu, chi bằng tiền; có nội dung vất chất là các nguồn tài chính, các quỹ tiền tề; có nội dung kinh tế bên trong là các quan hệ kinh tế-quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị (gọi tắt là quan hệ tài chính) nảy sinh trong quá trình tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ. Về thuật ngữ công hay công công: xét về ý nghĩa, thuật ngữ công có thể hiểu trên các khía cạnh: Về quan hệ sở hữu (đối với tài sản, các nguồn tài chính, các quỹ tiền tệ) là sở hữu công cộng; Về mục tiêu hoạt động: là vì lợi ích công cộng; Về chủ thể tiến hành hoạt động: là các chủ thể thuộc khu vực công; V ề pháp luật điều chỉnh: là các luật công. Những luận giải trên đây cho phép rút ra nhận xét các đặc trưng của tài chính công là: Về mặt sở hữu: các nguồn tài chính, các quỹ tiền tệ trong tài chính công thuộc sở hữu công cộng, sở hữu toàn dân mà Nhà nước là đại diện, thường gọi là sở hữu nhà nước. Về mặt mục đích: các nguồn tài chính, các quỹ tiền tệ trong tài chính công được sử dụng vì lợi ích chung toàn xã hội, của toàn quốc và của cả cộng đồng. Về mặt chủ thể: các hoạt động thu, chi bằng tiền trong tài chính công do chủ thể thuộc khu vực công tiến hành. 4 Về mặt pháp luật: các quan hệ tài chính chịu sự điều chỉnh bởi các “luật công”, dựa trên các quy phạm pháp luật mệnh lệnh - quyền uy. Các quan hệ tài chính công là quan hệ kinh tế nảy sinh gắn liền với công việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ công mà một bên của quan hệ là chủ thể thuộc khu vực công. Trong thực tiễn đời sống xã hội, hoạt động tài chính thể hiện ra như là các hiện tượng thu, chi bằng tiền- sự vân động của nguồn tài chính- gắn liền với việc tạo lập hoặc sử dụng quỹ tiền tệ nhất định. Trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế, gắn liền với sự hoạt động của các chủ thể trong lĩnh vực kinh tế xã hội khác nhau có các quỹ tiền tệ khác nhau được hình thành và sử dụng. Ví dụ như: Quỹ tiền tệ của hộ gia đình, quỹ tiền tệ của các doanh nghiệp; quỹ tiền tệ của các tổ chức bảo hiểm tín dụng, các quỹ tiền tệ công. Gắn với chủ thể là Nhà nước, các quỹ tiền tệ công được tạo lập và sử dụng gắn liền với quyền lực kinh tế và chính trị của Nhà nước và thực hiện các chức năng kinh tế xã hội của Nhà nước. Quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ công chính là quá trình Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính thông qua hoạt động thu, chi bằng tiền của tài chính công. Các hoạt động thu, chi bằng tiền đó là mặt biểu hiện bên ngoài của tài chính công. Tuy vậy, cần nhận rõ rằng, quá trình diễn ra các hoạt động thu, chi bằng tiền của nhà nước tiến hành trên cơ sở các luật lệ do Nhà nước quy định đã làm nảy sinh các quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với chủ thể khác trong xã hội. Đó chính là các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình nhà nước tham gia phân phối và sử dụng những nguồn tài chính để tạo lập hoặc sử dụng các quỹ công. Các quan hệ kinh tế đó chính là mặt bản chất bên trong của tài chính công, biểu hiện nội dung kinh tế xã hội của tài chính công.[14, tr 8,9] Từ những phân tích trên đây có thể có khái niệm tổng quát về tài chính công như sau: Tài chính công là tổng thể các hoạt động thu, chi bằng tiền do Nhà nước tiến hành, nó phản ánh các quan hệ kinh tế nảy si nh trong quá trình tạo lập và sử dụng 5 các quỹ tiền tệ công nhằm phục vụ thực hiện các chức năng của Nhà nước và đáp ứng các nhu cầu, lợi ích của toàn xã hội. Như vậy, tài chính công là một phạm trù kinh tế gắn với thu nhập và chi tiêu của Nhà nước. Tài chính công vừa là nguồn lực để Nhà nước thực hiện các chức năng vốn có của mình, vừa là công cụ để Nhà nước chi phối, điều chỉnh các hoạt động khác của xã hội. Tài chính công là công cụ quan trọng của Nhà nước để thực hiện những nhiệm vụ phát triển kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước.[15, tr 20,21] Cơ cấu tài chính bao gồm: - Ngân sách nhà nước (trung ương và địa phương). - Tài chính các cơ quan hành chính nhà nước. - Tài chính các đơn vị sự nghiệp nhà nước. - Các quỹ tài chính ngoài ngân sách nhà nước. 1.1.2. Đặc điểm của tài chính công Thứ nhất, tài chính công gắn liền với sở hữu nhà nước, quyền lực chính trị của nhà nước Nhà nước là chủ thể duy nhất quyết định đến quá trình tạo lập và sử dụng quỹ công đặc biệt là quỹ ngân sách nhà nước. Các quyết định của nhà nước được thể chế bằng luật do cơ quan quyền lực cao nhất phê chuẩn. Việc tạo lập và sử dụng quỹ công phụ thuộc vào quan điểm của nhà nước và các mục tiêu kinh tế-xã hội quốc gia đặt ra trong từng thời kì. Thứ hai, tài chính công chứa đựng lợi ích chung, lợi ích công cộng Tài chính công phản ánh quan hệ kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác nhau trong nền kinh tế trong việc phân phối nguồn tài chính quốc gia nên hoạt động tài chính công phản ánh các quan hệ lợi ích giữa nhà nước với các chủ thể khác nhau trong nền kinh tế, trong đó lợi ích tổng thể được đặt lên hàng đầu và chi phối các quan hệ lợi ích khác Thứ ba, hiệu quả của hoạt động thu chi tài chính công không lượng hoá được Hoạt động thu chi tài chính công chủ yếu mang tính chất không hoàn lại trực tiếp nên không thể đánh giá hiệu quả một cách cụ thể, chính xác. Tuy nhiên, hiệu 6 quả của tài chính công có thể xác định một cách tương đối thông qua các chỉ tiêu kinh tế - xã hội liên quan như tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp, hộ nghèo, tỷ lệ thất học... Thứ tư, tài chính công có phạm vi hoạt động rộng Tài chính công gắn liền với các việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, được thể hiện trên tất cả các lĩnh vực từ kinh tế, văn hoá, giáo dục, y tế, xã hội, quốc phòng, an ninh,... Hoạt động thu chi tài chính công có tác động đến thu nhập của hầu hết các chủ thể trong nền kinh tế kể cả chủ thể đầu tư hay tiêu dùng. Tuy nhiên, phạm vi và mức độ tác động tuỳ thuộc vào chính sách tài chính công, bối cảnh kinh tế-xã hội quốc gia trong từng thời kì và tuỳ thuộc vào từng chủ thể. 1.1.3. Chức năng, vai trò của tài chính công 1.1.3.1. Chức năng của tài chính công Chức năng của tài chính công là các thuộc tính khách quan vốn có, là khả năng bên trong thể hiện tác dụng của xã hội của tài chính. Tài chính nói chung có hai chức năng cơ bản là chức năng phân phối và chức năng giám đốc. Tài chính công là một bộ phận cấu thành quan trọng của tài chính, có nét đặc thù là gắn với thu nhập và chi tiêu của Chính phủ. Do đó, các chức năng của tài chính công cũng xuất phát từ hai chức năng của tài chính, đồng thời có mở rộng thêm căn cứ vào nét đặc thù của tài chính công. Có thể nêu lên ba chức năng của tài chính công là tạo lập vốn, phân phối lại và phân bổ, giám đốc và điều chỉnh. Thứ nhất, chức năng tạo lập vốn Trong nền kinh tế thị trường, vốn tiền tệ là điều kiện và tiền đề cho mọi hoạt động kinh tế-xã hội. Thực ra, chức năng tạo lập vốn là một khâu tất yếu của quá trình phân phối, nên khi nói về chức năng của tài chính nói chung, người ta thường không tách riêng ra thành một chức năng. Tuy nhiên, đối với tài chính công, vấn đề tạo lập vốn có sự khác biệt với tạo lập của các khâu tài chính khác, nó giữ vai trò 7 quan trọng và có ý nghĩa quyết định đối với toàn bộ quá trình phân phối, vì vậy, có thể tách ra thành mộtchức năng riêng biệt. Chủ thể của quá trình tạo lập vốn là Nhà nước. Đối tượng của quá trình này là các nguồn tài chính trong xã hội do Nhà nước tham gia điều tiết. Đặc thù của chức năng tạo lập vốn của tài chính công là quá trình này gắn với quyền lực chính trị của Nhà nước. Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị của mình để hình thành các quỹ tiền tệ của mình thông qua việc thu các khoản có tính bắt buộc từ các chủ thể kinh tế xã hội. Việc tạo lập vốn của tài chính công rất đa dạng và phong phú, tất yếu là phải có chính sách và các giải pháp tích cực . Để tạo lập được vốn ngày một đa dạng cũng như để nuôi dưỡng và phát triển nguồn tài chính cần chú ý các vấn đề sau: - Hoàn thiện và đổi mới công cụ tạo lập vốn phù hợp với điều kiện của đất nước. - Hỗ trợ những nỗ lực đổi mới công nghệ, phát triển ngành nghề mới, sản phẩm mới, đổi mới cơ cấu sản xuất kinh doanh. - Đầu tư để thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất hiện có và phát triển lực lượng sản xuất mới. Thứ hai, chức năng phân phối các nguồn lực tài chính trong nền kinh tế quốc dân Dựa trên cơ sở công quyền để sử dụng chức năng phân phối của tài chính, Nhà nước chiếm hữu một phần của cải vật chất của xã hội để tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ thuộc sở hữu của mình. Đó là chức năng phân phối của Tài chính công. Về phạm vi, chức năng phân phối của TCC hẹp hơn chức năng phân phối của tài chính nói chung về các phương diện: Đối tượng phân phối (nguồn của cải vật chất); Chủ thể phân phối (người có quyền sở hữu, sử dụng của cải vật chất) và kết quả phân phối (các quỹ tiền tệ được hình thành sau quá trình phân phối) -Về đối tượng phân phối: TCC chỉ thực hiện phân phối một bộ phận nhất định của cải vật chất xã hội theo luật định, chủ yếu là bộ phận của cải mới được tạo ra (GDP) thuộc một số đối tượng, chứ không phải là toàn bộ của cải xã hội. Đối 8 tượng phân phối và phân bổ là các nguồn tài chính công tập trung trong ngân sách Nhà nước và các quỹ tiền tệ khác của Nhà nước, cũng như thu nhập của các pháp nhân và thể nhân trong xã hội mà nhà nước tham gia điều tiết. -Về chủ thể phân phối: Chỉ có một số chủ thể chịu tác động cảu TCC, trong đó, Nhà nước với tư cách là người nắm giữ quyền lực chính trị - là chủ thể có toàn quyền sở hữu và sử dụng các quỹ tiền tệ sau quá trình phân phối. -Về kết quả phân phối: Kết quả phân phối của TCC hình thành một số quỹ tiền tệ tập trung, trong đó quỹ lớn nhất là NSNN. Còn với tài chính nói chung, sau quá trình phân phối, nhiều quỹ tiền tệ được hình thành, tuỳ thuộc vào các chủ thể tham gia vào quá trình phân phối. Thực hiện chức năng phân phối của TCC, được đặt ra trong các điều kiện: tập trung, công khai, công bẳng và dân chủ. Do đó chức năng phân phối của TCC gắn liền với quyền lực của Nhà nước và sự phát triển của nền kinh tế. Thông qua chức năng phân phối, tài chính công thực hiện sự phân chia nguồn lực tài chính công giữa các chủ thể thuộc Nhà nước, các chủ thể tham gia vào các quan hệ kinh tế với Nhà nước trong việc thực hiện các chức năng vốn có của Nhà nước, chức năng phân phối của tài chính công nhằm mục tiêu công bằng xã hội. Tài chính công, đặc biệt ngân sách nhà nước, được sử dụng làm công cụ để điều chỉnh thu nhập của các chủ thể trong xã hội thông qua thuế và chi tiêu công. Cùng với phân phối, tài chính công còn thực hiện chức năng phân bổ. Thông qua chức năng này, các nguồn nhân lực tài chính công được phân bổ một cách có chủ đích theo ý chí của Nhà nước nhằm thực hiện sự can thiệp của Nhà nước vào các hoạt động kinh tế-xã hội. Trong điều kiện chuyển từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự điều tiết c ủa Nhà nước, chức năng phân bổ của tài chính công được vận dụng có sự lựa chọn, cân nhắc, tính toán, có trọng tâm, trọng điểm, nhằm đạt hiệu quả phân bổ cao. Nhận thức về vấn đề này có ý nghĩa to lớn đối với việc phát huy chức năng tài chính công và quản lý tài chính công. Xuất phát từ nhận thức đó việc phân bổ các nguồn lực tài chính công không chỉ dừng lại trên các mục tiêu, các nhu cầu các 9 công việc theo định hướng mà còn phải xác định rõ định lượng của chúng trên cơ sở những tính toán khoa họcvà đưa chúng tới chỗ đích thực. Thứ ba, chức năng giám đốc Đối tượng để giám sát và kiểm tra của TCC là quá trình phân phối và sử dụng các nguồn lực tài chính của các chủ thể trong nền kinh tế. Mục tiêu của quá trình này là xét xét đến sự cân đối, tính hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả… của TCC. Với tư cách là một công cụ quản lý trong tay Nhà nước, Nhà nước vận dụng chức năng giám đốc của tài chính công để kiểm tra bằng tiền đối với quá trình vận động của các nguồn tài chính công. Chủ thể của quá trình giám đốc và điều chỉnh là Nhà nước. Đối tượng của sự giám sát đốc và điều chỉnh là quá trình vận động của các nguồn tài chính công tròn sự hình thành vừa sử dụng các quỹ tiền tệ. Giám đốc bằng đồng tiền là vai trò khách quan của tài chính nói chung. Tài chính công cũng thực hiện sự giám đốc bằng đồng tiền đối với mọi sự vận động cả các nguồn tài chính công, thông qua đó biểu hiện các hoạt động của các chủ thể thuộc Nhà nước. Trên cơ sở các kết quả của giám đốc, Nhà nước sẽ có những tác động có ý chí c nhằm điều chỉnh các bất hợp lý nhằm khắc phục những sai sót, bất hợp lý trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ thuộc tài chính công. Thứ tư, chức năng điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế Trong nền kinh tế thị trường, hầu hết các quan hệ phân phối của cải vật chất trong xã hội đều bị điều chỉnh bởi luật pháp. Đặc biệt với TCC là công cụ kinh tế quan trọng với chức năng điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế, trên cơ sở chức năng này Nhà nước có thể: - Điều chỉnh lại quan hệ phân phối và phân phối lại của cải vật chất phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội trong từng thời kỳ thông qua các luật và văn bản pháp quy. Luật NSNN, các luật thuế, pháp lệnh và các văn bản về phí và lệ phí, các luật về sản xuất kinh doanh của các loại hình doanh nghiệp… Việc điều chỉnh các văn bản pháp quy này tác động trực tiếp đến quá trình phân phối và phân phối lại của cải vật chất và do đó tác động đến sự phát triển của các chủ thể trong nền kinh tế. 10